Thoâng Dieãn Hoïc
Vaø Khoa Hoïc Xaõ Hoäi Nhaân Vaên
Gs. Traàn Vaên Ñoaøn
Ñaïi Hoïc Quoác Gia Ñaøi Loan
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöông II
Phöông Phaùp Thoâng Dieãn
(Hermeneutical
Methods)
Chöông sau ñaây baøn veà phöông phaùp Thoâng Dieãn moät caùch chung. Noùi moät caùch chung, bôûi vì thoâng dieãn khoâng coù moät phöông phaùp duy nhaát vaø chính xaùc nhö ta thöôøng thaáy thaáy trong toaùn hoïc, hay trong vaät lyù hoïc, vaø bôûi vì moãi trieát gia ñeàu xaây döïng phöông phaùp cuûa hoï khaùc nhau, maëc duø taát caû ñeàu chuû tröông thoâng dieãn. Theá neân, noùi moät caùch chung khoâng mang nghóa moät phöông phaùp chung, nhöng muoán nhaán maïnh ñeán nhöõng ñaëc tính chung thöôøng thaáy nôi nhöõng trieát gia chuû tröông thoâng dieãn. Chính vì vaäy, tuy phöông phaùp thoâng dieãn khoâng ñoàng nhaát nôi nhöõng ngöôøi chuû tröông Thoâng Dieãn Hoïc (vieát taét laø TDH), chuùng toâi vaãn coá gaéng heä thoáng hoùa chuùngï vaøo nhöõng ñaëc tính chung ñeå ngöôøi ñoïc coù theå theo doõi moät caùch deã daøng. [1] Ñaëc bieät, chuùng toâi heä thoáng hoùa nhöõng tö töôûng veà neàn trieát hoïc thoâng dieãn maø Gadamer ñaõ trình baøy trong taäp saùch kinh ñieån Chaân Lyù vaø Phöông Phaùp cuûa trieát gia, maø chuùng toâi ñaõ nhaéc ñeán trong chöông thöù nhaát. Tuy khoâng coù moät chöông caù bieät baøn veà taäp saùch naøy, moät ñieàu maø Giaùo sö Joel C. Weinsheimer ñaõ laøm, [2] nhöng tö töôûng cuûa Gadamer baøng baïc trong taát caû nhöõng ñoaïn veà TDH vaø caû Hieän töôïng hoïc.
Nhö ñaõ giaûi thích vaø ñònh nghóa TDH theo ba coâng naêng: giaûi thích (to explain), giaûi nghóa (to explicate) vaø chuyeån nghóa (to interpret), [3] nôi ñaây chuùng toâi seõ trình baøy phöông phaùp TDH theo ba coâng naêng treân: ñoù laø phöông phaùp hay ngheä thuaät giaûi thích (ars explanandi), phöông phaùp hay ngheä thuaät giaûi nghóa (ars explicandi) vaø phöông phaùp hay ngheä thuaät chuyeån nghóa (ars interpretandi), coøn goïi laø thuyeân thích. Nhö vaäy, chöông thöù hai naøy seõ goàm ba phaàn chính: phaàn thöù nhaát baøn veà phöông phaùp vaø ngheä thuaät giaûi thích, phaàn thöù hai veà phöông phaùp vaø ngheä thuaät giaûi nghóa, trong khi phaàn thöù ba veà phöông phaùp vaø ngheä thuaät chuyeån nghóa.
Ñeå hieåu TDH, chuùng toâi cuõng ñaëc bieät nhaéc tôùi phöông phaùp hieän töôïng hoïc, moät phöông phaùp caàn thieát ñeå phaùt trieån phöông phaùp thoâng dieãn tôùi moät möùc ñoä hoaøn bò hôn. Maø quaû thöïc, neáu khoâng naém vöõng phöông phaùp hieän töôïng hoïc, chuùng ta khoù coù theå ñi saâu vaøo nhöõng phöông phaùp thoâng dieãn cuûa Heidegger, Gadamer, Ricoeur cuõng nhö Derrida. Vì taàm quan troïng cuûa hieän töôïng hoïc, vaø vì aûnh höôûng cuûa noù treân caùc nhaø trieát hoïc ñöông thôøi nhö Traàn Ñöùc Thaûo, Löông Kim Ñònh, Leâ Toân Nghieâm vaø moät phaàn naøo ñoù, Cao Xuaân Huy, chuùng toâi seõ daønh troïn chöông thöù ba ñeå baøn veà phöông phaùp naøy. Theá neân, chöông thöù ba seõ ñaëc bieät giôùi thieäu phöông phaùp hieän töôïng hoïc, trong khi chöông thöù tö ñeå daønh nhieàu thì giôø hôn giôùi thieäu neàn thoâng dieãn hoïc cuûa Heidegger, phaân tích neàn taûng thoâng dieãn trieát hoïc cuûa Gadamer cuõng nhö löôïc khaûo nhöõng chuû tröông thoâng dieãn cuûa Betti, Ricoeur vaø Hebermas. Ñaây laø nhöõng tröôøng phaùi TDH thoâng duïng vaø aûnh höôûng tôùi neàn khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên hieän ñaïi.
1. Phöông Phaùp hay Ngheä Thuaät Giaûi Thích (Ars explanandi)
2. Phöông Phaùp hay Ngheä Thuaät Giaûi Nghóa (Ars Explicandi)
3. Phöông Phaùp hay Ngheä Thuaät Chuyeån Nghóa (Ars interpretandi)
Chuù Thích:
[1] Ngoaøi nhöõng taùc phaåm chính yeáu cuûa Gadamer, Ricoeur, Betti, Habermas vaø Foucault maø chuùng toâi ñaõ nhaéc tôùi trong chöông thöù nhaát vaø phaàn thö muïc, trong chöông naøy chuùng toâi döïa theo moät phaàn naøo ñoù caùc taùc giaû nhö Josef Bleicher vôùi taùc phaåm Contemporary Hermeneutics, John B. Thompson vôùi Critical Hermeneutics cuõng nhö taäp Hermeneutics do Gary Shapiro vaø Alan Sica chuû bieân. Ngoaøi ra chuùng toâi cuõng tham khaûo Erwin Hufnagel vôùi taäp Einfuehrung in die Hermeneutik. Xin tham khaûo: Josef Bleicher, Contemporary Hermeneutics - Hermeneutics as Method, Philosophy and Critique (London: Routledge & Kegan Paul, 1980); John B. Thompson, Critical Hermeneutics - A Study in the Thought of Paul Ricoeur and Juergen Habermas (Cambridge: Cambridge University Press, 1981); Gary Shapiro vaø Alan Sica, chb., Hermeneutics (Amherst: The University of Massachusetts Press, 1984); Erwin Hufnagel, Einfuehrung in die Hermeneutik (Stuttgart: Kohlhammer, 1976).
[2] Ñeå hieåu saâu hôn veà taäp saùch naøy, xin thk. Joel C. Weinsheimer, Gadamer's Hermeneutics: A Reading of Truth and Method (New Haven and London: Yale University Press, 1985).
[3] Giaùo sö Richard Palmer trong taäp Hermeneutics, sñd., ctr. 12-32, quy coâng naêng cuûa TDH (to interpret) vaøo ba taùc ñoäng: noùi (to say), giaûi thích (to explain) vaø thoâng dòch (to translate).
Traàn Vaên Ñoaøn
Khoa Trieát Hoïc, ÑH Quoác Gia Haø Noäi, 2004