Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page
Cuï Leä Thaàn ví Nho Hoïc nhö moät laâu ñaøi coå, tuy ñeïp nhöng ñoå naùt vì khoâng ñöôïc tu boå (Traàn Troïng Kim, Töï, tr.1x). Noùi caùch khaùc, Nho Trieát chæ coù noäi dung song thieáu hình thöùc. Nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn cuõng nhö phong traøo Taân Hoïc (Nguõ töï vaän ñoäng) cuûa Trung Hoa nhaän ñònh ngöôïc vôùi cuï Leä Thaàn, hoï coi Nho Giaùo nhö môù raùc, khoâng nhöõng voâ giaù trò maø coøn nhieãm ñoäc. Nho Giaùo laø caên nguyeân cuûa söï thoái naùt, thoaùi boä..., cuûa Trung Hoa cuõng nhö Vieät Nam. Theá neân khi nhoùm cuûa Hoà Thích vôùi khaåu hieäu "ñaû ñaûo Khoång Gia ñieám" haï nhuïc Nho Giaùo: "Khoång khöu nghieát phaån chi hoïc", thì khoâng thaáy coù Nho gia naøo daùm vaùc maët ra beânh vöïc Khoång ñieám.
Traàn Ñoäc Tuù, moät trong nhöõng saùng laäp vieân cuûa ñaûng Coäng Saûn Trung Hoa, neâu ra 9 lyù do ñeå haï beä Nho Giaùo, ñaïi khaùi nhö tính chaát phaûn ñoäng, baûo thuû, öa hình thöùc, leã nghóa, giaû nhaân, kyø thò giai caáp, thuï ñoäng... Veà sau chæ coù moät Nho Gia, vôùi moät tieáng noùi yeáu ôùt, bieän hoä cho Khoång Hoïc. OÂng Löông Thu Minh (cheát naêm 1990 taïi Baéc Kinh) trong taäp Ñoâng Taây Vaên Hoùa Caäp Kyø Trieát Hoïc, ñoå toäi cho caùc nhaø caàm quyeàn ñaõ boùp ngheït vaø bieán hoùa Nho Giaùo. Thöïc ra tinh thaàn Nho môùi ñaùng quan troïng. Caùi tinh thaàn ñoù vaãn coøn giaù trò cho Trung Hoa.
Thöïc ra, nhoùm Töï Löïc Vaên Ñoaøn cuõng nhö nhoùm Taân Hoïc ôû Taøu ñaõ khoâng hieåu baûn chaát Khoång Hoïc cuõng nhö cuûa Vaên Hoùa Vieät. Hoï laáy nhöõng hieän töôïng quan laïi, laáy phöông tieän cuûa giai caáp thoáng trò vaø coi chuùng nhö laø baûn chaát cuûa Nho Hoïc vaø Vieät Trieát. Hoaëc neáu hoï coù hieåu ñoâi chuùt, hoï chæ nhaän ra nhöõng vaán naïn ñöông thôøi vaø ñi tìm moät giaûi ñaùp noâng caïn.
Caùi nhaàm cuûa hoï laø, trieát lyù khoâng chæ nhaèm vaøo nhöõng vaán naïn hieän thôøi hay ñi tìm nhöõng giaûi ñaùp taïm bôï. Trieát lyù ñoøi ta tìm ra nguoàn goác cuûa vaán naïn, khaû tính cuõng nhö phaùt hieän tính cuûa vaán naïn. Hôn theá nöõa, Trieát hoïc phaûi ñöa ra moät ñònh luaät, moät ñònh höôùng, moät caâu traû lôøi thoûa maõn cho nhaân sinh, cho vaán naïn cuûa con ngöôøi.
Moät soá trí thöùc Taây Hoïc khaùc ñònh nghóa Trieát Hoïc nhö laø moät heä thoáng duy lyù, chaët cheõ vaø ñoà soä, hoaëc nhö moân lyù thuyeát luaän lyù phaân tích. Caùi nhìn cuûa hoï khoâng coù sai, nhöng chöa ñuû. Moät ngoâi ñaøi nguy nga, traùng leä, nhöng khoâng ñeå cö nguï, chæ laø moät laâu ñaøi ñeå nhìn ngaém, voâ ích cho con ngöôøi cuï theå. Trieát Hoïc cuûa caùc danh trieát nhö Boà-La-Thö (Platon) hoaëc Ñeä-Caùc (Descartes) gioáng nhö laâu ñaøi nguy nga vaø traùng leä nhöng voâ boå. Caùc trieát gia nhö Nghòch-Taøi (Nietzsche) hay Haûi-Ñöùc-Caùch (Heidegger) ñaõ vaïch roõ tính chaát voâ boå cuûa nhöõng neàn trieát hoïc treân maây döôùi gioù, xaây treân baõi caùt Ñòa Trung Haûi... naøy.
Nôi ñaây, chuùng toâi khoâng coøn laäp laïi nhöõng pheâ phaïm cuûa giôùi trieát hieän ñaïi taïi AÂu Myõ. Moät ñieåm maø chuùng ta, nhöõng ngöôøi tin vaøo luaän lyù hình thöùc phaûi caûnh giaùc, ñoù laø söï phaûn tænh ra tính chaát ngaây thô cuûa luaän lyù bôûi chính nhöõng tín ñoà cuûa neàn luaän lyù. Trieát gia ngöôøi Taøu, Vöông Haïo tieân sinh, moät ñoà ñeä cuûa Khai-Noä (O.V. Quine), moät tín ñoà cuûa lyù thuyeát Taân Thöïc Nghieäm caûm khaùi trong taäp "Vöôït Khoûi Trieát Lyù Phaân Tích" nhö sau:
"Ñöông khi chuù troïng pheâ bình phaân tích kinh nghieäm thuyeát, toâi tin raèng, ñieàu toâi quan saùt cuõng chöùng minh ñöôïc ñieåm khieám khuyeát cuûa taát caû tinh thaàn cuûa neàn trieát hoïc phaân tích" (Preface, p.XI).
Ñieåm ñaùng noùi laø Vöông haïo töøng laø tín ñoà cuûa Vyõ-Caân-Ñan (L. Wittgenstein), vaø laø giaùo thuï taïi ñaïi hoïc ñöôøng Ngöu Kinh (Oxford), Haï Phoå (Harvard), hieän laø giaùm ñoác vieän nghieân cöùu veà luaän lyù vaø toaùn hoïc taïi ñaïi hoïc Thaïch Ñaûo (Rockeffeller) ôû Taân Caûng (New York).
Trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi Vöông tieân sinh, chuùng toâi ñi tôùi moät keát luaän laø, trieát hoïc khoâng phaûi laø moät "baøn côø trí thöùc" (intellectual game), nhöng laø trieát lyù haønh ñoäng. Tuy khoâng tin vaøo lyù thieát Maõ-Syõ (Marx), chuùng toâi chaáp nhaän lôøi pheâ bình trieát gia duy lyù, duy taâm cuûa oâng. Hoï Maõ nhaän ñònh: "Töø xöa tôùi nay, caùc trieát gia chæ coù giaûi thích theá giôùi moät caùch lung tung. Ñieåm ñang noùi laø chuùng ta phaûi tìm caùch bieán ñoåi theá giôùi" (Die Philosophen haben die Welt nur vershieden interpretiert; es koummt darauf an, sie zu veroandern).
Thöïc ra toâi khoâng hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi Vöông tieân sinh khi oâng haïn heïp trieát hoïc "bieán ñoåi" trong laõnh vöïc khoa hoïc.
Lyù do deã hieåu laø vì con ngöôøi bieán ñoåi khoâng gioáng nhö moät sinh vaät, hay ñoäng vaät. Söï bieán ñoåi cuûa chuùng coù tính caùch maùy moùc töï ñoäng. Hôn theá nöõa, chuùng bieán ñoåi nôi löôïng tính. Töø töông quan löôïng tính chuùng ta ñònh phaåm tính. Con ngöôøi coù bieán ñoåi, moät phaàn gioáng nhö caùc sinh vaät khaùc. Song moät phaàn lôùn, söï bieán ñoåi cuûa con ngöôøi ñöôïc quyeát ñònh bôûi chính con ngöôøi qua caùc yeáu tính nhaân sinh nhö töï do, töï yù thöùc, yù thöùc tôùi muïc ñích toái haäu... Ngay caùi maø chuùng ta goïi laø phaåm tính hay giaù trò cuõng ñöôïc caáu keát theo möùc ñoä yù thöùc, töï do chöù khoâng coù tính chaát töï ñoäng maùy moùc nôi moät soá taâm lyù hoïc gia nhö Phaùp-Loã (Parlow) hay Syõ-Phaân-Xa (Spence). Noùi nhö theá, chuùng toâi khoâng nhöõng khoâng ñoàng yù vôùi Maõ-Syõ (Marx) hay giôùi khoa hoïc nhö Vöông Haïo, chuùng toâi muoán ñöa ra moät caâu hoûi maø Maõ-Syõ (Marx) cuõng nhö Vöông Haïo caû hai ñaõ queân soùt: Taïi sao con ngöôøi caàn phaûi bieán ñoåi theá giôùi? Caâu hoûi naøy quan troïng hôn caâu hoûi cô khí: laøm theá naøo ñeå bieán ñoåi theá giôùi. Neáu thieáu yù thöùc veâ nguyeân nhaân höõu theå cuûa caâu hoûi taïi sao, taát caû moïi bieán theå coù theå sai laàm vaø huûy dieät nhaân loaïi.
Sau khi taïm duyeät qua 3 loái nhìn khaùc bieät veà tính chaát cuûa trieát lyù: loái nhìn cuûa Nho Gia, loái nhìn cuûa nhoùm Duy Lyù cuõng nhö loái nhìn cuûa Maõ-Syõ (Marx), chuùng toâi maïo muoäi ñi ñeán keát luaän nhö sau:
Ña soá caùc trieát gia Ñoâng laãn Taây ñaõ nhaàm laãn baûn tính vôùi tính chaát cuûa trieát hoïc. Neáu baûn tính Trieát lyù tieàm aån trong höõu theå dieãn ñaït nguyeân lyù toái haäu cuûa con ngöôøi thì tính chaát baát cöù moät neàn trieát lyù naøo thöôøng chæ haïn heïp trong hieän thöïc tính, cuõng nhö trong khoa kyõ tính (technological character) maø thoâi. Ñeå giaûi thích söï khaùc bieät göõa höõu theå vaø hieän thöïc tính, chuùng ta coù theå nhìn trong söï khaùc bieät cuûa hai caâu hoûi: Trieát lyù nhaèm tôùi muïc ñích gì? Vaø laøm theá naøo ñeå ñaït tôùi muïc ñích ñoù?
Muïc ñích cuûa trieát lyù khoâng phaûi laø chính danh, tu thaân hoaëc trí tri caùch vaät, cuõng khoâng phaûi laø laøm saùng toû vaán ñeà (idea clara et distincta, Descartes). Ngoân ngöõ trieát gia nhö An-AÙi (A. Ayer), hay nhoùm Taân Nghieäm nhö Vyõ-Caân-Ñan (Wittgenstein) ñaõ nhaàm laãn chính danh vôùi muïc ñích cuûa trieát lyù. Söï sai laàm cuûa Löõ-Kha (Locke) cho raèng trieát hoïc chæ laøm coâng vieäc cu-li (under labour) doïn deïp saïch seõ nhöõng ñoà dô vaát laïi, hoaëc roõ raøng hôn, trieát hoïc nhaèm tôùi loaïi boû ngoân ngöõ toái taêm hoà ñoà (Philosophy is concerned with eliminating linguistic confusions), ñöôïc nhöõng ñoà ñeä cuûa oâng laëp laïi moät caùch thieân traân nhö sau:
"Hieän nay caùc trieât gia ñaëc bieät löu yù tôùi taàm quan troïng cuûa ngoân ngöõ. Hoï nhaän ra moät söï thöïc laø, taát caû nhöõng vaán naïn maø caùc vò tieàn boái cho laø huyeàn bí voâ phöông giaûi thích, thöïc ra chæ laø vaán naïn phaùt xuaát töø söï quaù loá cuûa ngoân ngöõ maø chuùng ta duøng ñeå dieãn taû theá giôùi".
Neáu muïc ñích cuûa trieát lyù khoâng phaûi laø phöông phaùp vaäy thì muïc ñích trieát lyù laø gì?
Caùc trieát gia Hy-Laïp cho laø "ñi tìm kieám, hay yeâu söï khoân ngoan" (phio-sophia), trong khi caùc trieát gia hieän ñaïi coi vieäc tieám ñoaït söï khoân ngoan nhö laø muïc ñích cuûa trieát lyù. Caùi nhìn cuûa hoï khoâng coù sai, song môø toái, bôûi vì khoân ngoan hay trí tueä chæ coù giaù trò khi giuùp con ngöôøi ñaït tôùi moät muïc ñích naøo ñoù. Noùi caùch khaùc, khoâng phaûi söï khoân ngoan töï thaân, cuõng khoâng phaûi laø Thöôïng Ñeá, caøng khoâng phaûi laø moät phöông phaùp naøo ñoù chính con ngöôøi laø muïc ñích, cöùu caùnh toái haäu cuûa trieát hoïc.
Khi nhaän ra con ngöôøi laø muïc ñích cuûa trieát lyù, chuùng ta phaûi böôùc theâm moät böôùc nöõa ñaët ra nhöõng caâu hoûi nhö trieát gia Khang-Ñöùc (Kant) töøng vieát: "Toâi bieát chi veà con ngöôøi?" "Laøm theá naøo ñeå bieát con ngöôøi?" vaø "Toâi phaûi haønh ñoäng theá naøo?"
Noùi caùch khaùc, trieát lyù nhaèm hoïc hoûi vaø giaûi quyeát nhöõng vaán naïn töông quan vôùi ba caâu hoûi ñònh meänh treân. Trieát Ñoâng caùch chung, vaø Trieát Vieät cuõng nhö Trieát Nho caùch rieâng ñaëc bieät chuù troïng ñeán vaán naïn con ngöôøi. Baûn chaát, tính chaát cuõng nhö caùch theá cuûa con ngöôøi laø ñaàu ñeà cuûa neàn trieát hoïc cuûa chuùng ta. Trong Nho gia, tranh luaän veà Nhaân Tính töøng laø moät ñeà taøi noùng boûng. Hoï tranh luaän, phaùn quyeát cho laø nhaân tính "baûn thieän" (Maïnh Töû), hay "baûn aùc" (Tuaân Töû). Hoï tìm ra nhöõng kim chaâu ngoïc thöôùc (Khoång Töû) ñeå giaûi quyeát tranh chaáp. Hoï ñi vaøo nhöõng con ñöôøng thoaùt ly ñeå giaûi ñaùp söï soáng coøn cuûa nhaân loaïi (Laõo Giaùo, choáng Nho Giaùo).
Töông töï vaø theo cuøng moät ñöôøng höôùng treân ta nhaän thaáy neàn trieát lyù nhaân baûn naøy tieàm taøng trong Vieät Trieát: Trieát Lyù Nhaân Baûn cuûa Nguyeãn Du, Trieát Lyù Chaáp Sinh cuûa Nguyeãn Coâng Tröù, Trieát Lyù Voâ Vi trong Cao Baù Quaùt, Hoà Xuaân Höông vôùi thaùi ñoä "tieáu ngaïo giang hoà"... xaùc nhaän moät ñieàu laø caùc Nho Gia Vieät ñaët Con Ngöôøi, chöù khoâng phaûi Thieân Nhieân hay Thöôïng Ñeá, laøm ñeà taøi cho suy tö.
Chuùng toâi daán theâm moät böôùc, xaùc ñònh laø Vieät Trieát luoân laáy con ngöôøi laøm trung taâm. Do ñoù, Vieät Trieát phaùt trieån cuõng nhö xaây döïng treân nhöõng vaán naïn nhaân sinh, ñeå heát taâm huyeát ñi giaûi ñaùp nhöõng vaán naïn treân. Noùi caùch khaùc, tính chaát cuûa Vieät Trieát tieàm taøng trong nhöõng caùch nhaän ñònh moät caùch caù bieät cuûa Vieät Daân veà nhöõng vaán naïn treân, cuõng nhö trong phöông phaùp giaûi ñaùp chung. Theá neân nhöõng vaán naïn veà vuõ truï (vuõ truï hoïc) veà trí thöùc (tri thöùc luaän), veà phöông phaùp... khoâng phaûi laø trung taâm cuûa Vieät Trieát. Xaây döïng treân con ngöôøi, baûn tính cuûa Vieät Trieát do ñoù mang tính chaát troïng nhaân (anthropological) (khoâng hoaøn toaøn duy nhaân, anthropocentral), thöïc tieãn vaø thieát thöïc (practical and pragmatical) cuõng nhö sieâu vieät (transcendental).
Ñeå traùnh vaøo loãi duøng ngoân ngöõ ñeå dieãn ñaït hö khoâng, chuùng toâi xin pheùp giaûi thích 3 ñaëc tính: nhaân chuû, thöïc tieãn vaø sieâu vieät. Troïng nhaân hay chuû nhaân (nhaân chuû) dieãn ñaït ba ñieåm sau:
- Vieät Trieát laáy con ngöôøi
nhö laø moät muïc ñích hoïc taäp,
cuõng nhö laø ñoái töôïng
quan troïng nhaát. Töø ñaây, Vieät
Trieát ñaët ra caâu hoûi höõu
theå: con ngöôøi laø chi?
- Khi ñaët ra vaán naïn treân, Vieät
Trieát khoâng döøng laïi ñi tìm
moät giaûi ñaùp sieâu hình nhö
trong trieát Hy Laïp hay trong truyeàn thoáng
Hy Baù Lai. Vieät Trieát khoâng baøn tôùi
nhöõng nguyeân nhaân toái haäu, giaûi
thích söï caáu taïo cuûa con ngöôøi,
song baøn tôùi laøm theá naøo
ñeå nhaän ra con ngöôøi, vaø
laøm theá naøo ñeå theo ñuùng
baûn chaát nhaân sinh.
- Noùi caùch khaùc, Vieät trieát khoâng
gaït boû sieâu hình hoïc, hay thaàn
hoïc, nhöng taïm gaùc laïi moät beân
ñeå chuù troïng tôùi con ngöôøi.
Nhöõng caâu traû lôøi cuûa Khoång
veà quyû thaàn "kính quyû thaàn
nhi vieãn chi", hay "con ngöôøi
laø nôi quyû thaàn tuï hoäi"
thaáy trong Nho Giaùo, hoaëc tin nhöng khoâng
baøn luaän ñeán thaàn thaùnh: "Thieân
Töû teá Thieân ñòa, teá töù
phöông, teá sôn xuyeân, teá nguõ
töï; chö haàu phöông töï, teá
nguõ töï, ñaïi phu teá nguõ
töï; syõ teá kyø thieân",
hay "vaïn vaät baûn hoà thieân, nhaân
baûn hoà toå" (Leã Kyù) v.v...
Chöùng minh Vieät Trieát troïng nhaân
song khoâng duy nhaân, kính thaàn song khoâng
voâ thaàn, troïng leã song khoâng vò
leã. Troïng nhaân, nhaân chuû tính
coù theå thaáy baøng baïc trong nhöõng
truyeän thaàn thoaïi, hay trong nhöõng caâu
ca dao, nhöõng maãu chuyeän daân gian.
Ñeå traùnh ñi quaù xa luaän ñeà cuûa Vieät Trieát, chuùng toâi taïm "toàn nhi baát luaän" (epoche) veà nhaân chuû tính, vaø xin pheùp maïn ñaøm tính chaát thöù hai cuûa Vieät Trieát: thöïc tieãn tính.
Trong boä Trung Quoác Trieát Hoïc Söû, Tieán Syõ Hoà Thích ñoå toäi cho söï meâ tín, thieáu thöïc tieãn... cho ñoù laø nguyeân nhaân chính taän dieät trieát hoïc coå ñaïi Taøu: "theo toâi nguyeân nhaân chính thöù tö boùp cheát neàn trieát coå ñaïi Trung Quoác, khoâng ôû taïi loãi ñoát saùch, choân só phu, maø chính laø do ôû söï meâ tín cuûa boïn phöông só vaäy". Lôøi ñoå toäi cuûa Hoà tieân sinh coù phaàn naøo ñuùng, song thöïc ra thöïc tieãn kieåu caùc trieát gia Myõ nhö Ñoå-Vi (Dewey J.) maø hoï Hoà baét chöôùc cuõng khoâng cöùu noåi Trieát Taøu.
Trieát Vieät hoaøn toaøn döïa treân thöïc tieãn nhöng thieáu phaùt trieån. Theá neân chuùng ta caàn phaûi baøn veà thöïc tieãn tính nôi ñaây.
Hoï Hoà hieåu thöïc tieãn theo tieâu chuaån "thöïc duïng (pragmatic). Theo tieâu chuaån naøy, baát cöù moät neàn trieát hoïc chaân thaät naøo cuõng ñeàu ñöa ra moät giaûi ñaùp thöïc duïng cho con ngöôøi. Theo loái lyù luaän treân, trieát hoïc chaân thaät nhaát phaûi thöïc duïng nhaát. Keát luaän, trieát hoïc phaûi laø khoa hoïc. Chuùng toâi khoâng hoaøn toaøn ñoàng yù vôùi tieân sinh. Thöù nhaát, hoï Hoà haïn heïp coâng duïng vaøo tính chaát cuõng nhö öôùc muoán cuûa con ngöôøi trong laõnh vöïc thöïc tieãn, vaät chaát, moät laõnh vöïc thuoäc veà khoa hoïc töï nhieân. Thöù ba, cuõng laø ñieåm sai laàm cuûa caùc trieát gia thöïc duïng nhö Ñoã-Vi (Dewey J.) hay Phuï-Só (S. Peirce), hoï Hoà chöa ñöa ra moät tieâu chuaån xaùc ñònh giaù trò (tính chaát höõu duïng), vaø do ñoù rôi vaøo hoá cuûa töông ñoái luaän.
Chuùng toâi hieåu thöïc tieãn tính theo loái nhìn roäng hôn: baát cöù moät haønh ñoäng naøo cuûa con ngöôøi cuõng bò höôùng daãn, hay kích thích hay taùc ñoäng bôûi moät muïc ñích naøo ñoù. Muïc ñích ñoù coù theå roõ raøng hay mô hoà, yù thöùc hay voâ thöùc. Theá neân trieát lyù phaûi giuùp con ngöôøi:
- Ñi tìm ra muïc ñích,
- Hieåu thaáu trieät söï bieán thaùi,
hình thaønh cuûa muïc ñích
- Tìm ra phöông phaùp ñeå ñaït
tôùi muïc ñích treân vaø
- Ñaùnh giaù trò phöông phaùp
cuõng nhö muïc ñích trong cuoäc soáng
cuûa con ngöôøi.
Noùi theo trieát gia Ñöùc, oâng Haø-Baùc-Maõ (Habermas J.), tính chaát thöïc tieãn cuûa Trieát Vieät roõ reät trong ñôøi soáng, ngoân ngöõ, taäp tuïc... cuûa Vieät Daân. Ñieåm roõ raøng nhaát naèm trong ngoân ngöõ thöôøng nhaät, moät ngoân ngöõ khoâng chæ dieãn ñaït nhöõng yù nghóa caâu thoâng (Kommunikation), maø coøn ñöa ra moät luaân thöôøng ñaïo lyù trong cuù caáu vaên phaïm vaø keát caáu. Ngoân ngöõ bình daân ñoù chæ roõ caùi muïc ñích tieàm taøng trong caùch bieåu taû.
Noùi caùch khaùc, ngoân ngöõ bình daân Vieät nhö ca dao, veø... hoäi ñuû 3 yeáu tính cuûa ngoân ngöõ khoa hoïc: ngöõ yù (semantics), ngöõ caáu (synthactics hay grammatics) vaø ngöõ duïng (pragmatics). Chuùng ta laáy caâu haøi höôùc cuûa coâ gaùi ngheøo nhö moät thí duï chöùng minh tính chaát thöïc tieãn cuûa ngoân ngöõ Vieät:
Tieàn lónh vaùy chò,
khoâng baèng tieàn chæ vaùy toâi.
Hay:
Ai ôi chôù laáy hoïc troø,
Daøi löng toán vaûi aên no laïi naèm.
Caâu noùi ñôn sô, nhöng roõ reät khoâng theå gaây ra laàm laãn, nhöng laïi bieåu taû moät ñao lyù thöïc duïng, hieän thöïc phaûn tænh neàn luaân lyù Vieät: ñôn sô, saùng toû, thöïc tieãn vaø hieäu quaû.
Sieâu vieät tính laø moät ñaëc tính ít thaáy nôi caùc saéc daân khaùc. Vieät toäc chöa heà maát goác song thöôøng bieán ñoåi. Lòch söû Vieät ghi nhaän moät thöïc teá kieâu haõnh maø ngay daân toäc Do Thaùi vaø AÙ-Laäp-An (Arianne) cuõng khoâng saùnh kòp: Vieät toäc luoân giöõ ñöôïc baûn goác sau hôn moät ngaøn naêm ñoâ hoä cuûa haùn toäc, gaàn 100 naêm döôùi thôøi Phaùp, vaø ngaøy gaàn ñaây, khi maø chuùng ta phaûi tî naïn nôi queâ ngöôøi, Vieät daân vaãn giöõ ñöôïc tính chaát cuûa Vieät toäc. Hai tính chaát quan troïng caáu taïo sieâu vieät tính bao goàm: baûo toàn vaø bieán daïng song khoâng bieán tính. Hai tính chaát naøy (mang baûn tính bieän chöùng cuûa Huyeàn-Caùch (Hegel) laøm caên baûn cho thuyeát lyù Tam taøi vaø caëp Song Truøng trong Vieät Trieát.
Nôi ñaây chuùng toâi caàn giaûi thích theâm sieâu vieät tính: trong taát caû moïi taøi lieäu nghieân cöùu veà vaên hoùa Vieät, ña soá caùc hoïc giaû ñeàu chaáp nhaän nhöõng döõ kieän sau:
- Ngöôøi Vieät coù
ñaàu oùc toång hôïp;
- Vaên Hoùa Vieät giaøu coù, bao goàm
nhieàu saéc thaùi cuûa caùc neàn
ñaïi vaên minh nhö Taøu, AÁn, Thieân
Chuùa Giaùo (nhöng khoâng hoaøn toaøn
chaïy theo moät neàn naøo);
- Ngoân ngöõ Vieät bao goàm caû hai
phaàn lyù trí vaø tình caûm;
- Ngöôøi Vieät troïng "trung dung chi
ñaïo" song khoâng ba phaûi.
Ngöôøi Vieät taâm tö moät caùch toång hôïp, khoâng theo loái luaän lyù hình thöùc, cuõng khoâng theo luaän lyù "gaït boû tính chaát thöù ba" thöôøng thaáy trong toaùn hoïc vaø luaän lyù Taây Phöông. Hoï cuõng khoâng hoaøn toaøn chaáp nhaän caùi nhìn nhaát nguyeân hay nhò nguyeân. Taát caû nhöõng neùt caên baûn caáu taïo tö töôûng Vieät mang caëp song truøng: aâm döông, thieân ñòa, tieân roàng v.v... Song loái suy tö song truøng naøy khoâng thuï ñoäng nhö loái keát caáu cuûa Leâ-Vi-Chaâu (Leùvi Strauss), noù kieán caáu tính chaát môùi moät caùch tích cöïc nhö thaáy trong thuyeát Tam Taøi: Con ngöôøi khoâng chæ laø trung taâm, maø laø söï phaùt xuaát töø chính ñoäng taùc phoái hôïp cuûa trôøi vaø ñaát, cuûa tieân vaø roàng. Sieâu vieät tính cuõng laø moät ñoäng löïc bieán ñoåi Vieät toäc thaønh moät daân toäc coù tính hoaøn vuõ. Tuy thay ñoåi nhöng vaãn khoâng ñaùnh maát baûn chaát cuûa mình. Ñaëc tính naøy raát roõ reät trong ngoân ngöõ Vieät. Tieáng Vieät khoâng gaït boû ngoaïi ngöõ, nhöng bieán hoùa chuùng thaønh "raát Vieät". Doaõn Quoác Syõ nhaän xeùt, chuùng ta Vieät hoùa ngoaïi ngöõ nhö Haùn, Phaùp, Anh... taøi tình ñeán ñoä maø chính chuùng ta khoâng nhaän ra ñöôïc ñoù laø ngoaïi ngöõ. Thí duï nhö caâu thô:
Beán Taàm Döông canh
khuya ñöa khaùch,
Hay nhö:
Ñeâm ñeâm töôûng giaûi
Ngaân Haø,
Chuoâi sao Tinh Ñaåu ñaõ ba naêm
troøn.
Ñaù moøn, nhöng daï chaúng moøn,
Taøo Kheâ nöôùc chaûy haõy
coøn trô trô.
Trong nhöõng caâu thô treân, nhöõng tieáng nhö Taàm Döông, Ngaân Haø, Tinh Ñaåu, Taøo Kheâ taát caû ñeàu laø chöõ Haùn.
Töông töï, chuùng ta thaáy nhöõng ngoân ngöõ môùi thí duï nhö trong thô cuûa Teá Hanh:
Nhöõng ngaøy nghæ
hoïc toâi hay tôùi,
Ñoùn chuyeán taøu ñi ñeán
nhöõng ga.
Tieáng ga töø tieáng phaùp gare maø ra.
Noùi toùm laïi, sieâu vieät tính naèm goïn trong chöõ Vieät, "vôùi yù nghóa sieâu vieät, laø nhaûy töø hai thaùi cöïc vaøo moät: töø trôøi cao ñaát thaáp nhaûy vaøo ngöôøi...", töùc laø keát quaû cuûa caùi nhìn rieâng bieät khoâng xem hai ñoái cöïc nhö hai thöïc theå choáng ñoái nhau, tieâu dieät nhau, maø nhö laø hai chieàu boå tuùc hoå töông cuûa moät thöïc theå".
Chuùng toâi cuõng taïm goïi tính chaát naøy laø sieâu vieät bieän chöùng.
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page