Toâng huaán Haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Amazon
cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ
Querida Amazonia (Amazon Thaân Yeâu)
(Baûn dòch Vieät ngöõ cuûa Vuõ Vaên An)
Chöông Moät: Giaác Mô Xaõ Hoäi
Chöông Hai: Giaác Mô Vaên Hoùa
Chöông Ba: Giaác Mô Sinh Thaùi
Chöông Boán:
Giaác Mô Kinh Teá
61. Giaùo hoäi ñöôïc keâu goïi nhaäp vaøo cuoäc haønh trình beân caïnh ngöôøi daân khu vöïc Amazon. ÔÛ chaâu Myõ Latinh, haønh trình naøy ñaõ tìm thaáy bieåu hieän öu tuyeån taïi Hoäi ñoàng Giaùm muïc ôû Medellin (1968) vaø aùp duïng cuûa noù vaøo khu vöïc Amazon taïi Santarem (1972), [79], tieáp theo laø Puebla (1979), Santo Domingo (1992) vaø Aparecida ( 2007). Cuoäc haønh trình naøy vaãn tieáp dieãn, vaø caùc noã löïc truyeàn giaùo, neáu muoán phaùt trieån moät Giaùo hoäi vôùi khuoân maët Amazon, caàn phaûi phaùt trieån trong neàn vaên hoùa gaëp gôõ höôùng tôùi moät söï hoøa hôïp ña dieän" [80]. Nhöng ñeå söï nhaäp thaân cuûa Giaùo hoäi vaø Tin möøng khaû höõu, vieäc coâng boá truyeàn giaùo vó ñaïi phaûi tieáp tuïc vang leân.
Thoâng ñieäp caàn ñöôïc nghe taïi khu vöïc Amazon
62. Nhaän ra nhieàu vaán ñeà vaø nhu caàu xuaát phaùt töø traùi tim khu vöïc Amazon, chuùng ta coù theå traû lôøi baét ñaàu baèng caùc toå chöùc, caùc taøi nguyeân kyõ thuaät, caùc cô hoäi ñeå thaûo luaän vaø caùc chöông trình chính trò: taát caû nhöõng ñieàu naøy coù theå laø moät phaàn cuûa giaûi phaùp. Tuy nhieân, laø Kitoâ höõu, chuùng ta khoâng theå ñeå qua moät beân lôøi keâu goïi ñöùc tin maø chuùng ta voán nhaän ñöôïc töø Tin Möøng. Trong mong muoán cuûa chuùng ta ñaáu tranh beân caïnh moïi ngöôøi, chuùng ta khoâng xaáu hoå veà Chuùa Gieâsu Kitoâ. Nhöõng ngöôøi ñaõ töøng gaëp gôõ Ngöôøi, nhöõng ngöôøi ñang soáng nhö baïn beø cuûa Ngöôøi vaø ñoàng caûm vôùi thoâng ñieäp cuûa Ngöôøi, chaéc chaén phaûi noùi veà Ngöôøi vaø mang ñeán cho ngöôøi khaùc lôøi ñeà nghò ban söï soáng môùi cuûa Ngöôøi: "Khoán cho toâi neáu toâi khoâng rao giaûng Tin Möøng!" (1 Cr 9:16).
63. Moät löïa choïn chaân chính ñoái vôùi ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi bò boû rôi, ñoàng thôøi thuùc ñaåy chuùng ta giaûi phoùng hoï khoûi ngheøo ñoùi vaät chaát vaø baûo veä quyeàn lôïi cuûa hoï, cuõng bao goàm vieäc môøi goïi hoï tieán tôùi moät tình baèng höõu vôùi Chuùa, moät tình baèng höõu coù theå naâng cao vaø laøm hoï coù phaåm giaù. Thaät ñaùng buoàn neáu hoï nhaän ñöôïc töø chuùng ta moät boä giaùo huaán hoaëc quy taéc luaân lyù, nhöng khoâng phaûi laø thoâng ñieäp cöùu roãi vó ñaïi, lôøi keâu goïi truyeàn giaùo nhaèm noùi vôùi traùi tim vaø mang laïi yù nghóa cho moïi söï khaùc ôû trong ñôøi. Chuùng ta cuõng khoâng theå haøi loøng vôùi moät thoâng ñieäp xaõ hoäi. Neáu chuùng ta coáng hieán caû ñôøi mình ñeå phuïc vuï hoï, ñeå laøm vieäc cho coâng lyù vaø phaåm giaù maø hoï ñaùng coù, chuùng ta khoâng theå che giaáu söï thaät naøy: chuùng ta laøm theá vì chuùng ta thaáy Chuùa Kitoâ trong hoï vaø vì chuùng ta thöøa nhaän phaåm giaù vó ñaïi maø hoï ñaõ nhaän ñöôïc töø Thieân Chuùa, voán laø Cha yeâu thöông hoï baèng tình yeâu voâ bieân.
64. Hoï coù quyeàn nghe Tin Möøng, vaø treân heát laø giaùo lyù sô truyeàn, töùc kerygma, voán laø "lôøi coâng boá chính, lôøi coâng boá maø chuùng ta phaûi nghe ñi nghe laïi theo nhöõng caùch khaùc nhau, lôøi coâng boá chuùng ta phaûi coâng boá moät caùch naøy hay caùch khaùc" [81]. Noù coâng boá moät Thieân Chuùa voâ cuøng yeâu thöông moïi con ngöôøi nam nöõ vaø ñaõ maëc khaûi tình yeâu naøy moät caùch troïn veïn trong Chuùa Gieâsu Kitoâ, bò ñoùng ñinh vì chuùng ta vaø soáng laïi trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta. Toâi seõ yeâu caàu anh chò em ñoïc laïi baûn toùm taét ngaén goïn "thoâng ñieäp vó ñaïi" naøy, tìm thaáy trong Chöông Boán cuûa Toâng Huaán Christus Vivit. Thoâng ñieäp ñoù, ñöôïc phaùt bieåu nhieàu caùch khaùc nhau, phaûi lieân tuïc vang leân trong khu vöïc Amazon. Neáu khoâng coù lôøi tuyeân boá haêng say ñoù, moïi cô caáu giaùo hoäi seõ trôû thaønh moät toå chöùc phi chính phuû khaùc vaø chuùng ta seõ khoâng tuaân theo meänh leänh do Chuùa Kitoâ ban cho chuùng ta: "Haõy ñi khaép theá gian vaø rao giaûng Tin Möøng cho toaøn boä saùng theá" (Mc 16:15).
65. Baát cöù döï aùn phaùt trieån naøo trong ñôøi soáng Kitoâ höõu caàn phaûi lieân tuïc taäp trung vaøo thoâng ñieäp naøy, vì "moïi cuoäc ñaøo taïo Kitoâ giaùo naøo cuõng bao goàm vieäc vaøo saâu kerygma hôn nöõa" [82]. Ñaùp öùng caên baûn ñoái vôùi thoâng ñieäp naøy, khi noù daãn ñeán moät cuoäc gaëp gôõ baûn thaân vôùi Chuùa, laø loøng baùc aùi huynh ñeä, "ñieàu raên môùi, ñieàu raên ñaàu tieân vaø lôùn nhaát trong caùc ñieàu raên, vaø laø ñieàu xaùc ñònh roõ nhaát chuùng ta laø moân ñeä cuûa Chuùa Kitoâ" [83 ]. Thaät vaäy, giaùo lyù sô truyeàn (kerygma) vaø tình baùc aùi huynh ñeä taïo thaønh toång hôïp vó ñaïi cuûa toaøn boä noäi dung Tin Möøng, phaûi ñöôïc coâng boá khoâng ngöøng trong khu vöïc Amazon. Ñoù laø ñieàu leân khuoân cho cuoäc soáng cuûa caùc nhaø truyeàn giaûng Tin Möøng vó ñaïi cuûa Chaâu Myõ Latinh, nhö Thaùnh Turibioâ thaønh Mogrovejo hoaëc Thaùnh Giuse thaønh Anchieta.
Hoäi nhaäp vaên hoùa
66. Khi kieân trì thuyeát giaûng giaùo lyù sô truyeàn (kerygma), Giaùo hoäi cuõng caàn lôùn leân trong khu vöïc Amazon. Khi laøm nhö vaäy, Giaùo Hoäi lieân tuïc leân khuoân laïi baûn saéc cuûa mình qua vieäc laéng nghe vaø ñoái thoaïi vôùi ngöôøi ta, vôùi caùc thöïc taïi vaø lòch söû cuûa nhöõng vuøng ñaát nôi Giaùo Hoäi thaáy mình hieän dieän. Nhôø caùch naøy, Giaùo Hoäi coù theå ngaøy caøng can döï nhieàu hôn vaøo moät dieãn trình hoäi nhaäp vaên hoùa caàn thieát, moät dieãn trình voán khoâng baùc boû baát cöù ñieàu gì toát ñeïp voán toàn taïi trong caùc neàn vaên hoùa Amazon, nhöng ñem noù ñeán söï thaønh toaøn döôùi aùnh saùng Tin Möøng [84]. Giaùo Hoäi cuõng khoâng khinh mieät söï phong phuù cuûa tuùi khoân Kitoâ giaùo ñöôïc löu truyeàn qua nhieàu theá kyû, nhö theå ngöôøi ta muoán laøm ngô lòch söû, trong ñoù, Thieân Chuùa voán haønh ñoäng nhieàu caùch. Vì Giaùo hoäi coù moät khuoân maët ña daïng, "khoâng nhöõng veà maët khoâng gian... maø coøn caû veà maët thôøi gian nöõa" [85]. ÔÛ ñaây, chuùng ta thaáy Truyeàn thoáng chaân chính cuûa Giaùo hoäi, voán khoâng phaûi laø moät kho tónh tuï hay moät moùn ñoà ôû vieän baûo taøng, maø laø goác reã cuûa moät thaân caây khoâng ngöøng lôùn leân [86]. Truyeàn thoáng haøng ngaøn naêm naøy laøm chöùng cho coâng vieäc cuûa Thieân Chuùa, ôû giöõa daân Ngöôøi vaø "ñöôïc keâu goïi giöõ cho ngoïn löûa soáng ñoäng hôn laø ñeå baûo veä ñoáng tro taøn cuûa noù" [87].
67. Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ daïy raèng khi ñeà xuaát söù ñieäp Tin Möøng, "Giaùo hoäi khoâng coù yù baùc boû quyeàn töï chuû cuûa vaên hoùa. Ngöôïc laïi, Giaùo Hoäi coù söï toân troïng lôùn lao nhaát ñoái vôùi noù", vì vaên hoùa, "khoâng nhöõng laø moät ñoái töôïng ñeå cöùu chuoäc vaø naâng cao maø coøn coù theå ñoùng vai troø trung gian vaø hôïp taùc" [88]. Ngoû lôøi vôùi caùc daân toäc baûn ñòa Myõ, ngaøi nhaéc nhôû hoï raèng, "moät ñöùc tin khoâng trôû thaønh vaên hoùa laø moät ñöùc tin khoâng ñöôïc chaáp nhaän hoaøn toaøn, khoâng ñöôïc suy tö ñaày ñuû, khoâng ñöôïc soáng moät caùch trung thaønh" [89]. Caùc thaùch ñoá vaên hoùa môøi goïi Giaùo hoäi duy trì "thaùi ñoä caûnh giaùc vaø pheâ phaùn", trong khi cuøng moät luùc theå hieän "söï chuù yù ñaày tin töôûng" [90].
68. ÔÛ ñaây toâi xin nhaéc laïi nhöõng gì toâi ñaõ noùi veà vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa trong Toâng huaán Evangelii Gaudium, döïa treân nieàm xaùc tín raèng "ôn thaùnh giaû thieát vaên hoùa, vaø hoàng phuùc cuûa Thieân Chuùa leân xöông thòt trong vaên hoùa cuûa nhöõng ngöôøi tieáp nhaän noù" [91]. Chuùng ta coù theå thaáy raèng noù bao goàm moät chuyeån ñoäng keùp. Moät maët, moät dieãn trình sinh hoa traùi dieãn ra khi Tin Möøng beùn reã vaøo moät nôi nhaát ñònh, vì "moãi khi moät coäng ñoàng nhaän ñöôïc söù ñieäp cöùu roãi, Chuùa Thaùnh Thaàn ñeàu laøm phong phuù neàn vaên hoùa cuûa noù baèng söùc maïnh bieán ñoåi cuûa Tin Möøng" [92]. Maët khaùc, chính Giaùo hoäi ñaõ traûi qua moät dieãn trình tieáp nhaän laøm phong phuù cho Giaùo Hoäi baèng caùc hoa traùi maø Chuùa Thaùnh Thaàn ñaõ gieo moät caùch huyeàn nhieäm trong neàn vaên hoùa ñoù. Nhôø caùch naøy, "Chuùa Thaùnh Thaàn toâ ñieåm cho Giaùo hoäi, cho Giaùo Hoäi thaáy nhöõng khía caïnh môùi cuûa söï maëc khaûi vaø ban cho Giaùo Hoäi moät khuoân maët môùi" [93]. Cuoái cuøng, ñieàu naøy coù nghóa cho pheùp vaø khuyeán khích caùc kho taøng baát taän cuûa Tin Möøng ñöôïc rao giaûng "baèng caùc phaïm truø rieâng cuûa töøng neàn vaên hoùa, taïo ra moät toång hôïp môùi töø neàn vaên hoùa ñaëc thuø ñoù" [94].
69. "Lòch söû Giaùo hoäi cho thaáy Kitoâ giaùo khoâng nhöõng chæ coù moät caùch phaùt bieåu vaên hoùa duy nhaát" [95] vaø "chuùng ta seõ khoâng coâng baèng vôùi luaän lyù hoïc nhaäp theå neáu chuùng ta nghó tôùi Kitoâ giaùo nhö khoái vaên hoùa ñôn nhaát vaø ñôn ñieäu" [96]. Coù nguy cô naøy laø caùc nhaø truyeàn giaûng Tin Möøng khi ñeán moät khu vöïc ñaëc thuø naøo ñoù coù theå nghó raèng hoï khoâng nhöõng phaûi truyeàn ñaït Tin Möøng maø caû neàn vaên hoùa nôi hoï lôùn leân, maø khoâng nhaän ra raèng ñieàu chuû yeáu khoâng phaûi laø "aùp ñaët moät hình thöùc vaên hoùa chuyeân bieät, baát keå noù ñeïp hay coå kính theá naøo" [97]. Ñieàu caàn thieát laø vieäc can ñaûm côûi môû ñoái vôùi söï môùi meû cuûa Thaàn Khí, Ñaáng luoân coù tkhaû naêng taïo ra moät ñieàu gì ñoù môùi meû baèng söï phong phuù baát taän cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ. Thaät vaäy, "hoäi nhaäp vaên hoùa laøm Giaùo hoäi daán thaân vaøo moät haønh trình khoù khaên nhöng caàn thieát" [98]. Ñuùng vaäy, "ñaây luoân laø moät dieãn trình chaäm chaïp vaø chuùng ta coù theå sôï haõi quaù möùc", keát cuïc seõ "chæ laø khaùch baøng quan giöõa luùc Giaùo hoäi töø töø trì treä" [99]. Nhöng chuùng ta ñöøng sôï haõi; chuùng ta ñöøng caét ñoâi caùnh cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn.
Caùc neûo ñöôøng hoäi nhaäp vaên hoùa ôû khu vöïc Amazon
70. Ñeå thöïc hieän ñöôïc moät cuoäc hoäi nhaäp vaên hoùa ñoåi môùi Tin Möøng trong khu vöïc Amazon, Giaùo Hoäi caàn laéng nghe söï khoân ngoan cuûa toå tieân hoï, moät laàn nöõa laéng nghe tieáng noùi cuûa nhöõng baäc tröôûng thöôïng, nhìn nhaän caùc giaù trò hieän dieän trong loái soáng cuûa caùc coäng ñoàng nguyeân thuûy vaø phuïc hoài caùc caâu chuyeän phong phuù cuûa caùc daân toäc cuûa hoï. Trong khu vöïc Amazon, chuùng ta ñöôïc thöøa höôûng nhieàu kho taøng vó ñaïi töø caùc neàn vaên hoùa tieàn Columb us. Chuùng bao goàm "söï côûi môû ñoái vôùi haønh ñoäng cuûa Thieân Chuùa, caûm thöùc bieát ôn tröôùc caùc hoa traùi cuûa traùi ñaát, ñaëc tính thaùnh thieâng cuûa söï soáng con ngöôøi vaø loøng quí troïng gia ñình, caûm thöùc lieân ñôùi vaø chia seû traùch nhieäm trong coâng vieäc chung, taàm quan troïng cuûa thôø phöôïng, nieàm tin coù söï cuoäc soáng beân kia ñôøi naøy, vaø nhieàu giaù trò khaùc" [100].
71. Veà phöông dieän naøy, caùc daân toäc baûn ñòa Vuøng Amazon phaùt bieåu phaåm chaát cuoäc soáng chaân chính nhö moät vieäc "soáng toát". Ñieàu naøy bao haøm söï hoøa ñieäu baûn thaân, gia ñình, coäng ñoàng vaø vuõ truï vaø tìm ñöôïc bieåu thöùc trong caùch tieáp caän cuoäc soáng theo loái coäng ñoàng, khaû naêng tìm thaáy nieàm vui vaø söï thoûa maõn trong moät cuoäc soáng khaéc khoå vaø ñôn giaûn, vaø söï chaêm soùc töï nhieân coù traùch nhieäm nhaèm baûo toàn taøi nguyeân cho caùc theá heä töông lai. Caùc daân toäc thoå daân laøm göông cho chuùng ta veà moät söï ñieàu ñoä ñaày haân vui töôi vaø theo yù höôùng naøy, "hoï coù nhieàu ñieàu ñeå daïy chuùng ta" [101]. Hoï bieát laøm theá naøo ñeå baèng loøng vôùi caùi ít; hoï thöôûng thöùc caùc phuùc ôn nho nhoû cuûa Thieân Chuùa maø khoâng tích luõy nhöõng taøi saûn lôùn lao; hoï khoâng phaù huûy söï vaät moät caùch khoâng caàn thieát; hoï quan taâm ñeán caùc heä sinh thaùi vaø hoï nhìn nhaän raèng traùi ñaát, trong khi phuïc vuï nhö moät nguoàn hoã trôï haøo phoùng cho cuoäc soáng cuûa hoï, cuõng coù moät chieàu kích maãu thaân khieán ta toân troïng vaø yeâu thöông trìu meán. Taát caû nhöõng ñieàu naøy neân ñöôïc coi troïng vaø laõnh nhaän trong dieãn trình truyeàn giaûng Tin Möøng [102].
72. Trong khi laøm vieäc cho hoï vaø vôùi hoï, chuùng ta ñöôïc môøi goïi "trôû thaønh nhöõng ngöôøi baïn cuûa hoï, laéng nghe hoï, noùi chuyeän vôùi hoï vaø laõnh nhaän söï khoân ngoan ñaày maàu nhieäm maø Thieân Chuùa muoán chia seû vôùi chuùng ta qua hoï [103]. Nhöõng ngöôøi soáng ôû caùc thaønh phoá caàn ñaùnh giaù cao söï khoân ngoan naøy vaø ñeå baûn thaân hoï ñöôïc "caûi taïo" khi ñoái dieän vôùi chuû nghóa tieâu thuï ñieân cuoàng vaø caûnh coâ laäp ñoâ thò. Giaùo hoäi coù theå laø moät phöông tieän hoã trôï söï phuïc hoài vaên hoùa naøy qua moät toång hôïp quyù giaù baèng vieäc rao giaûng Tin Möøng. Giaùo Hoäi cuõng coù theå trôû thaønh moät daáu chæ vaø phöông tieän baùc aùi, vì caùc coäng ñoàng ñoâ thò phaûi truyeàn giaùo khoâng nhöõng cho nhöõng ngöôøi ôû giöõa hoï maø coøn cho nhöõng ngöôøi ngheøo, nhöõng ngöôøi, do nhu caàu voâ cuøng khoán ñoán, phaûi rôøi noäi ñòa maø ñeán vaø ñöôïc chaøo ñoùn. Theo cuøng moät caùch, caùc coäng ñoàng naøy neân gaàn guõi vôùi caùc di daân treû tuoåi vaø giuùp hoï hoøa nhaäp vaøo thaønh phoá maø khoâng sa vaøo tình traïng ñoài baïi cuûa noù. Taát caû nhöõng hình thöùc noái voøng tay lôùn cuûa giaùo hoäi naøy, ñöôïc phaùt sinh töø tình yeâu, ñeàu laø nhöõng ñoùng goùp coù giaù trò cho dieãn trình hoäi nhaäp vaên hoùa.
73. Hoäi nhaäp vaên hoùa naâng cao vaø hoaøn thaønh. Chaéc chaén, chuùng ta neân quí troïng neàn huyeàn nhieäm baûn ñòa, moät neàn huyeàn nhieäm nhìn thaáy söï noái keát qua laïi vaø lieân laäp cuûa toaøn boä saùng theá, neàn huyeàn nhieäm nhöng khoâng yeâu cuoäc soáng nhö moät quaø phuùc, neàn huyeàn nhieäm cuûa ngaïc nhieân thaùnh thieâng tröôùc thieân nhieân vaø moïi hình thöùc söï soáng cuûa noù.
Tuy nhieân, cuøng moät luùc, chuùng ta ñöôïc keâu goïi bieán moái töông quan naøy vôùi Thieân Chuùa ñang hieän dieän trong vuõ truï thaønh moái töông quan ngaøy caøng coù tính baûn thaân hôn vôùi moät "Ngaøi", Ñaáng haèng duy trì cuoäc soáng cuûa chuùng ta vaø muoán ban cho noù moät yù nghóa, moät "Ngaøi", Ñaáng bieát chuùng ta vaø yeâu thöông chuùng ta:
"Boùng toái troâi khoûi con,
thaân goã cheát.
Nhöng ngoâi sao sinh ra khoâng traùch moùc baøn tay ñieâu luyeän cuûa ñöùa treû naøy,
baøn tay chinh phuïc nöôùc vaø ñeâm.
Bieát raèng ngaøi bieát con
hoaøn toaøn, töø tröôùc ngaøy con ra ñôøi
ñaõ ñuû cho con" [104].
74. Töông töï nhö vaäy, moái töông quan vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ, Thieân Chuùa thaät vaø laø ngöôøi thaät, Ñaáng giaûi phoùng vaø cöùu chuoäc, khoâng choáng ñoái theá giôùi quan roõ raøng coù tính vuõ truï voán leân ñaëc ñieåm cho caùc daân toäc baûn ñòa, vì Ngöôøi cuõng laø Chuùa Phuïc sinh thaám nhieãm moïi loaøi [105]. Theo kinh nghieäm Kitoâ giaùo, "moïi taïo vaät cuûa vuõ truï vaät chaát ñeàu tìm thaáy yù nghóa thöïc söï cuûa chuùng trong Ngoâi Lôøi nhaäp theå, vì Con Thieân Chuùa ñaõ nhaäp thaân vaøo trong con ngöôøi cuûa Ngöôøi moät phaàn cuûa theá giôùi vaät chaát, gieo ôû ñoù moät haït gioáng bieán ñoåi döùt khoaùt" [106]. Ngöôøi hieän dieän moät caùch vinh quang vaø huyeàn nhieäm trong soâng ngoøi, caây coái, caù vaø gioù, nhö Chuùa Teå ngöï trò trong saùng theá maø khoâng bao giôø ñaùnh maát veát thöông ñaõ bieán hình cuûa Ngöôøi, trong khi trong Bí tích Thaùnh Theå, Ngöôøi mang laáy caùc yeáu toá cuûa theá giôùi naøy vaø ban cho moïi söï yù nghóa cuûa ôn phuïc sinh.
Hoäi nhaäp vaên hoùa veà xaõ hoäi vaø taâm linh
75. Vì tình traïng ngheøo ñoùi vaø bò boû rôi cuûa raát nhieàu cö daân thuoäc khu vöïc Amazon, vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa nhaát thieát phaûi coù caùi khuoân xaõ hoäi roõ reät, keøm vôùi vieäc kieân quyeát baûo veä nhaân quyeàn; nhôø caùch naøy, noù seõ maëc khaûi khuoân maët Chuùa Kitoâ, Ñaáng haèng "ñaëc bieät aâu yeám muoán ñöôïc ñoàng nhaát hoùa vôùi nhöõng ngöôøi yeáu ñuoái vaø ngheøo khoå" [107]. Thaät vaäy, "töø taâm ñieåm Tin Möøng, chuùng ta thaáy moái noái keát saâu saéc giöõa vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng vaø vieäc thaêng tieán con ngöôøi" [108]. Ñoái vôùi caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo, ñieàu naøy bao haøm moät cam keát roõ raøng ñoái vôùi coâng lyù cuûa vöông quoác Thieân Chuùa, qua coâng vieäc thaêng tieán nhöõng ngöôøi töøng "bò vöùt boû". Thaønh thöû coù heä luaän: vieäc ñaøo taïo thích ñaùng caùc nhaân vieân muïc vuï veà hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa Giaùo hoäi laø ñieàu quan troïng nhaát.
76. Ñoàng thôøi, vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa Tin Möøng vaøo vuøng Amazon phaûi hoøa nhaäp toát hôn vieäc hoäi nhaäp xaõ hoäi vaø taâm linh, ñeå ngöôøi ngheøo khoâng phaûi tìm ôû beân ngoaøi Giaùo hoäi moät neàn linh ñaïo coù theå ñaùp öùng caùc hoaøi mong saâu saéc nhaát cuûa hoï. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa moät loøng ñaïo tha hoùa vaø caù nhaân chuû nghóa seõ laøm caâm laëng caùc ñoøi hoûi xaõ hoäi veà moät cuoäc soáng xöùng ñaùng hôn, nhöng cuõng khoâng coù nghóa boû qua chieàu kích sieâu vieät vaø taâm linh, nhö theå moät mình vieäc phaùt trieån vaät chaát ñaõ ñuû cho con ngöôøi. Do ñoù, chuùng ta ñöôïc keâu goïi khoâng nhöõng chæ noái keát hai ñieàu ñoù, maø laø noái keát chuùng ôû moät bình dieän saâu saéc hôn. Nhôø caùch naøy, chuùng ta seõ bieåu loä ñöôïc veû ñeïp thöïc söï cuûa Tin Möøng, moät veû ñeïp nhaân baûn hoùa hoaøn toaøn, laøm cho con ngöôøi vaø caùc daân toäc coù phaåm giaù toaøn dieän, vaø mang laïi söï thoûa maõn cho moïi taâm hoàn vaø toaøn boä cuoäc soáng.
Caùc khôûi ñieåm cuûa söï thaùnh thieän Amazon
77. Ñieàu naøy seõ phaùt sinh ra caùc nhaân chöùng cuûa söï thaùnh thieän vôùi khuoân maët Amazon, chöù khoâng phaûi moâ phoûng caùc moâ hình du nhaäp töø nhöõng nôi khaùc. Moät söï thaùnh thieän phaùt sinh töø gaëp gôõ vaø tham gia, chieâm nieäm vaø phuïc vuï, coâ tòch bieát tieáp nhaän vaø cuoäc soáng trong coäng ñoàng, söï ñieàu ñoä töôi vui vaø ñaáu tranh cho coâng lyù. Moät söï thaùnh thieän ñaït ñöôïc bôûi "moãi caù nhaân theo caùch rieâng cuûa hoï" [109], nhöng cuõng bôûi caùc daân toäc, nôi aân suûng ñöôïc nhaäp thaân vaø toûa saùng vôùi nhöõng ñaëc ñieåm khaùc bieät. Chuùng ta haõy töôûng töôïng moät söï thaùnh thieän vôùi caùc ñaëc ñieåm Amazon, ñöôïc môøi goïi thaùch thöùc Giaùo hoäi hoaøn vuõ.
78. Moät dieãn trình hoäi nhaäp vaên hoùa lieân quan khoâng nhöõng caùc caù nhaân maø caû caùc daân toäc ñoøi phaûi coù moät tình yeâu bieát toân troïng vaø thaáu hieåu ñoái vôùi caùc daân toäc ñoù. Dieãn trình naøy ñaõ baét ñaàu ôû phaàn lôùn khu vöïc Amazon. Hôn boán möôi naêm tröôùc ñaây, caùc giaùm muïc cuûa Amazon thuoäc Peru ñaõ nhaán maïnh raèng trong nhieàu nhoùm coù maët ôû khu vöïc naøy, nhöõng ngöôøi ñöôïc truyeàn giaûng Tin Möøng, ñöôïc leân khuoân bôûi moät neàn vaên hoùa ña daïng vaø ñang thay ñoåi, ñaõ "ñöôïc truyeàn giaûng Tin Möøng thuôû ban ñaàu". Keát quaû laø, hoï sôû höõu ñöôïc moät soá ñaëc ñieåm naøo ñoù cuûa Ñaïo Coâng Giaùo bình daân maø, khôûi ñaàu, coù leõ ñöôïc daãn nhaäp nhôø nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc muïc vuï, giôø ñaây laø ñieàu maø ngöôøi ta ñaõ bieán thaønh cuûa rieâng, thaäm chí coøn thay ñoåi caû yù nghóa cuûa chuùng vaø truyeàn chuùng laïi töø theá heä naøy sang theá heä noï [110]. Chuùng ta ñöøng voäi moâ taû laø meâ tín hay taø giaùo moät soá thöïc haønh toân giaùo naøo ñoù töøng phaùt sinh moät caùch töï phaùt töø cuoäc soáng cuûa caùc daân toäc. Thay vaøo ñoù, chuùng ta neân bieát caùch phaân bieät luùa mì ñang lôùn leân song song vôùi coû luøng, vì "loøng ñaïo bình daân coù theå giuùp chuùng ta nhìn thaáy ñöùc tin, khi ñaõ ñöôïc tieáp nhaän, beøn nhaäp thaân vaøo moät neàn vaên hoùa vaø lieân tuïc ñöôïc löu truyeàn" [111].
79. Coù theå tieáp nhaän moät bieåu töôïng baûn ñòa caùch naøo ñoù, maø khoâng nhaát thieát coi vieäc naøy nhö vieäc thôø ngaãu thaàn. Moät huyeàn thoaïi naëng yù nghóa taâm linh coù theå ñöôïc söû duïng moät caùch coù lôïi vaø khoâng phaûi luùc naøo cuõng bò coi laø moät laàm loãi ngoaïi giaùo. Moät soá leã hoäi toân giaùo coù yù nghóa thaùnh thieâng vaø laø dòp ñeå tuï hoïp vaø keát nghóa huynh ñeä, duø caàn moät dieãn trình thanh loïc hoaëc tröôûng thaønh töø töø. Moät nhaø truyeàn giaùo cuûa caùc linh hoàn seõ coá gaéng khaùm phaù ra caùc nhu caàu vaø quan taâm chính ñaùng ñang tìm kieám loái thoaùt trong nhöõng bieåu thöùc toân giaùo ñoâi luùc baát toaøn, phieán dieän hoaëc sai laàm, vaø seõ coá gaéng ñaùp öùng chuùng baèng moät neàn linh ñaïo hoäi nhaäp vaên hoùa.
80. Moät neàn linh ñaïo nhö theá chaéc chaén seõ taäp trung vaøo moät Thieân Chuùa vaø laø Chuùa duy nhaát, ñoàng thôøi vaøo vieäc tieáp xuùc vôùi nhu caàu haøng ngaøy cuûa nhöõng ngöôøi ñang phaán ñaáu cho moät cuoäc soáng xöùng ñaùng, nhöõng ngöôøi muoán taän höôûng caùc ôn phuùc cuûa cuoäc soáng, tìm ñöïôc bình an vaø hoøa hôïp, giaûi quyeát ñöôïc caùc vaán ñeà gia ñình, chaêm soùc beänh taät cuûa hoï vaø thaáy con caùi hoï lôùn leân haïnh phuùc. Nguy hieåm lôùn nhaát laø ngaên caûn khoâng cho hoï gaëp gôõ Chuùa Kitoâ baèng caùch trình baày Ngöôøi nhö keû thuø cuûa nieàm vui hoaëc nhö moät con ngöôøi thôø ô vôùi caùc vaán ñeà vaø khoù khaên cuûa con ngöôøi [112]. Ngaøy nay, ñieàu chuû yeáu laø phaûi chöùng minh raèng söï thaùnh thieän khoâng laáy maát ñieàu gì khoûi "naêng löïc, söùc soáng hay nieàm vui" cuûa chuùng ta [113].
Söï hoäi nhaäp vaên hoùa veà phuïng vuï
81. Söï hoäi nhaäp vaên hoùa cuûa neàn linh ñaïo Kitoâ giaùo trong caùc neàn vaên hoùa cuûa caùc daân toäc nguyeân thuûy coù theå ñöôïc höôûng ôn ích moät caùch ñaëc bieät töø caùc bí tích, vì caùc bí tích hôïp nhaát theå thaàn linh vaø theå vuõ truï, ôn thaùnh vaø saùng theá. Trong khu vöïc Amazon, khoâng neân xem xeùt caùc bí tích trong tính baát lieân tuïc vôùi saùng theá. Chuùng "laø moät caùch öu tuyeån, trong ñoù thieân nhieân ñöôïc Thieân Chuùa tieáp nhaän ñeå trôû thaønh moät phöông tieän trung gian cho ñôøi soáng sieâu nhieân" [114]. Chuùng laø söï hoaøn thaønh cuûa saùng theá, trong ñoù thieân nhieân ñöôïc naâng leân ñeå trôû thaønh moät caên cöù (locus) vaø coâng cuï cuûa ôn thaùnh, giuùp chuùng ta "oâm laáy theá giôùi treân moät bình dieän khaùc" [115].
82. Trong Bí tích Thaùnh Theå, Thieân Chuùa, "ôû ñænh cao cuûa maàu nhieäm Nhaäp theå, ñaõ quyeát ñònh xuoáng taän nhöõng taàng saâu thaân thieát nhaát cuûa chuùng ta qua moät maûnh vaät chaát". Bí tích Thaùnh Theå "keát hôïp trôøi vôùi ñaát; noù bao truøm vaø thaâm nhaäp troïn boä saùng theá" [116]. Vì lyù do naøy, noù coù theå laø moät "ñoäng löïc thuùc ñaåy caùc moái quan taâm cuûa chuùng ta ñoái vôùi moâi tröôøng, ñieàu höôùng chuùng ta trôû thaønh nhöõng ngöôøi quaûn lyù troïn boä saùng theá" [117]. Theo nghóa naøy, "vieäc gaëp gôõ Thieân Chuùa khoâng coù nghóa laø troán chaïy theá giôùi naøy hoaëc quay löng laïi vôùi thieân nhieân" [118]. Noù coù nghóa: chuùng ta coù theå nhaän ñöa vaøo phuïng vuï nhieàu yeáu toá cuûa rieâng kinh nghieäm caùc daân toäc baûn ñòa trong cuoäc tieáp xuùc cuûa hoï vôùi thieân nhieân, vaø toân troïng caùc hình thöùc phaùt bieåu baûn ñòa trong baøi ca, ñieäu muùa, nghi leã, cöû chæ vaø bieåu töôïng. Coâng ñoàng Vatican II keâu goïi noã löïc naøy nhaèm hoäi nhaäp vaên hoùa phuïng vuï nôi caùc daân toäc baûn ñòa [119]; hôn naêm möôi naêm ñaõ troâi qua vaø chuùng ta vaãn coøn nhieàu böôùc phaûi ñi xa hôn nöõa doïc theo nhöõng ñöôøng höôùng naøy [120].
83. Vaøo Chuùa Nhaät, "neàn linh ñaïo Kitoâ giaùo keát hôïp giaù trò thö giaõn vôùi giaù trò leã hoäi. [Ngaøy nay] chuùng ta coù xu höôùng haï thaáp vieäc nghæ ngôi coù tính chieâm nieäm, coi noù nhö moät ñieàu gì ñoù khoâng coù hieäu naêng vaø khoâng caàn thieát, nhöng ñieàu naøy ñaõ laáy maát chính ñieàu quan troïng hôn caû lieân quan ñeán vieäc laøm: ñoù laø yù nghóa cuûa noù. Chuùng ta ñöôïc keâu goïi bao haøm vaøo vieäc laøm cuûa chuùng ta chieàu kích tieáp nhaän vaø nhöng khoâng (receptivity and gratuity) [121]. Thoå daân raát quen thuoäc vôùi tính nhöng khoâng naøy vaø vôùi vieäc giaûi trí chieâm nieäm laønh maïnh naøy. Caùc cöû haønh cuûa chuùng ta seõ giuùp hoï caûm nghieäm ñieàu naøy trong phuïng vuï Chuùa Nhaät vaø gaëp gôõ aùnh saùng lôøi Chuùa vaø Bí tích Thaùnh Theå, nhöõng ñieàu soi saùng cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa chuùng ta.
84. Caùc bí tích maëc khaûi vaø thoâng truyeàn Thieân Chuùa, Ñaáng gaàn guõi vaø xoùt thöông ñeán ñeå chöõa laønh vaø taêng söùc cho con caùi cuûa Ngöôøi. Do ñoù, chuùng phaûi trôû neân deã daøng tieáp caän, nhaát laø ñoái vôùi ngöôøi ngheøo vaø khoâng bao giôø bò töø choái vì lyù do taøi chính. Tröôùc caûnh ngheøo vaø bò laõng queân cuûa khu vöïc Amazon, cuõng khoâng coù choã cho moät kyû luaät chuyeân loaïi tröø vaø xua ñuoåi ngöôøi ta, vì cöù caùch ñoù, cuoái cuøng hoï seõ bò vöùt boû bôûi moät Giaùo hoäi nay ñaõ trôû thaønh nhaø thu leä phí. Thay vaøo ñoù, "trong caùc tình huoáng tuùng thieáu khoù khaên nhö theá, Giaùo hoäi phaûi ñaëc bieät quan taâm ñeán vieäc cung öùng söï hieåu bieát, an uûi vaø chaáp nhaän, hôn laø aùp ñaët ngay töùc khaéc moät boä quy taéc chæ daãn ngöôøi ta ñeán choã caûm thaáy bò phaùn xeùt vaø boû rôi bôûi chính Baø Meï ñöôïc keâu goïi bieåu loä vôùi hoï loøng thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa" [122]. Ñoái vôùi Giaùo hoäi, loøng thöông xoùt coù theå trôû thaønh moät khaåu hieäu tình caûm ñôn thuaàn tröø khi noù tìm thaáy bieåu hieän cuï theå trong phaïm vi noái voøng tay lôùn muïc vuï cuûa mình [123].
Hoäi nhaäp vaên hoùa caùc hình thöùc thöøa taùc vuï
85. Hoäi nhaäp vaên hoùa cuõng neân ñöôïc phaûn aûnh ngaøy caøng gia taêng trong hình thöùc nhaäp theå cuûa toå chöùc vaø thöøa taùc vuï trong giaùo hoäi. Neáu chuùng ta muoán hoäi nhaäp vaên hoùa neàn linh ñaïo, söï thaùnh thieän vaø chính Tin Möøng, laøm theá naøo chuùng ta khoâng theå xem xeùt vieäc hoäi nhaäp vaên hoùa trong caùc caùch chuùng ta ñaët cô caáu vaø thi haønh caùc thöøa taùc vuï giaùo hoäi? Söï hieän dieän muïc vuï cuûa Giaùo hoäi trong khu vöïc Amazon khoâng ñoàng ñeàu, moät phaàn laø do laõnh thoå quaù roäng lôùn, nhieàu nôi xa xoâi heûo laùnh, söï ña daïng vaên hoùa roäng lôùn, caùc vaán ñeà xaõ hoäi nghieâm troïng vaø söï öa thích cuûa moät soá daân toäc muoán soáng coâ laäp. Chuùng ta khoâng theå khoâng quan taâm; moät ñaùp öùng chuyeân bieät vaø can ñaûm laø dieàu ñöôïc ñoøi hoûi nôi Giaùo hoäi.
86. Caàn noã löïc ñeå caáu hình thöøa taùc vuï caùch naøo ñoù ñeå noù phuïc vuï cho vieäc cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå thöôøng xuyeân hôn, ngay taïi caùc coäng ñoàng xa xoâi vaø coâ laäp nhaát. Taïi Aparecida, moïi ngöôøi ñeàu ñöôïc yeâu caàu löu yù ñeán lôøi than vaõn cuûa nhieàu coäng ñoàng Amazon, "bò töôùc maát vieäc cöû haønh Thaùnh Theå Chuùa Nhaät trong moät thôøi gian daøi" [124]. Cuõng caàn coù caùc thöøa taùc vieân coù theå hieåu ñöôïc caùc nhaïy caûm vaø vaên hoùa Amazon töø beân trong.
87. Caùch leân khuoân ñôøi soáng vaø thöøa taùc vuï giaùo só khoâng coù tính ñoäc khoái; noù phaùt trieån nhöõng ñaëc ñieåm khaùc bieät ôû nhöõng nôi khaùc nhau treân theá giôùi. Ñaây laø lyù do taïi sao ñieàu quan troïng laø phaûi xaùc ñònh ñieàu gì chuyeân bieät nhaát thuoäc veà moät linh muïc, ñieàu gì khoâng theå ñöôïc uûy quyeàn. Caâu traû lôøi naèm trong bí tích Truyeàn chöùc Thaùnh, voán laøm linh muïc trôû thaønh ñoàng hình ñoàng daïng vôùi Chuùa Kitoâ linh muïc. Do ñoù, keát luaän ñaàu tieân laø ñaëc tính ñoäc quyeàn nhaän ñöôïc trong Bí Tích Truyeàn Chöùc thaùnh laøm moät mình linh muïc ñuû ñieàu kieän ñeå chuû trì Bí tích Thaùnh Theå [125]. Ñoù laø chöùc naêng ñaëc thuø, chính vaø khoâng theå uûy nhieäm cuûa ngaøi. Coù nhöõng ngöôøi nghó raèng ñieàu phaân bieät linh muïc laø quyeàn löïc, söï kieän ngaøi laø thaåm quyeàn cao nhaát trong coäng ñoàng. Tuy nhieân, Thaùnh Gioan Phaoloâ II ñaõ giaûi thích raèng, maëc duø chöùc linh muïc ñöôïc coi laø "coù tính phaåm traät", nhöng chöùc naêng naøy khoâng coù nghóa laø vöôït troäi so vôùi nhöõng chöùc naêng khaùc, maø "hoaøn toaøn ñöôïc saép xeáp cho söï thaùnh thieän cuûa caùc chi theå Chuùa Kitoâ" [126]. Khi ngöôøi ta noùi linh muïc laø daáu chæ cuûa "Chuùa Kitoâ ñöùng ñaàu", thì ñieàu naøy chuû yeáu noùi ñeán vieäc Chuùa Kitoâ laø nguoàn goác cuûa moïi ôn thaùnh: Ngöôøi laø ngöôøi ñöùng ñaàu Giaùo hoäi bôûi vì "Ngöôøi coù quyeàn naêng tuoân ñoå ôn thaùnh xuoáng caùc chi theå cuûa Giaùo hoäi" [127].
88. Linh muïc laø daáu chæ cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu treân vaø laø nguoàn ôn thaùnh tröôùc heát khi cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå, voán laø nguoàn vaø ñænh cao cuûa toaøn boä ñôøi soáng Kitoâ höõu [128]. Ñoù laø quyeàn löïc to lôùn cuûa ngaøi, moät quyeàn löïc chæ coù theå nhaän ñöôïc tieáp nhaän trong bí tích Truyeàn chöùc thaùnh. Vì lyù do naøy, chæ coù linh muïc môùi coù theå noùi: "Naøy laø mình Ta". Cuõng coù nhöõng haïn töø khaùc, chæ coù ngaøi môùi coù theå noùi: "Cha tha toäi cho con". Vì ôn tha thöù bí tích laø ñeå phuïc vuï vieäc cöû haønh xöùng ñaùng Bí tích Thaùnh Theå. Hai bí tích naøy naèm ôû trung taâm cuûa baûn saéc ñoäc höõu cuûa linh muïc [129].
89. Trong caùc hoaøn caûnh chuyeân bieät cuûa khu vöïc Amazon, nhaát laø trong caùc khu röøng vaø nhöõng nôi xa xoâi hôn cuûa noù, phaûi tìm ra moät caùch ñeå baûo ñaûm thöøa taùc vuï linh muïc naøy. Giaùo daân coù theå coâng boá Lôøi Chuùa, daïy doã, toå chöùc caùc coäng ñoàng, cöû haønh moät vaøi bí tích, tìm nhöõng caùch khaùc nhau ñeå phaùt bieåu loøng suøng kính bình daân vaø phaùt trieån nhieàu ôn phuùc Chuùa Thaùnh Thaàn tuoân ñoå nôi hoï. Nhöng hoï caàn vieäc cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå vì noù "laøm thaønh Giaùo hoäi" [130]. Chuùng ta thaäm chí coù theå noùi raèng "khoâng coäng ñoàng Kitoâ höõu naøo ñöôïc xaây döïng maø laïi khoâng lôùn leân vaø xoay quanh vieäc cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå thaùnh thieän nhaát" [131]. Neáu chuùng ta thöïc söï xaùc tín raèng ñuùng nhö theá, thì moïi noã löïc neân ñöôïc thöïc hieän ñeå baûo ñaûm raèng caùc daân toäc Amazon khoâng thieáu thöùc aên taïo ra söï soáng môùi naøy vaø bí tích tha toäi.
90. Nhu caàu khaån thieát naøy khieán toâi thuùc giuïc moïi giaùm muïc, ñaëc bieät nhöõng vò ôû Chaâu Myõ Latinh, khoâng nhöõng coå vuõ vieäc caàu nguyeän cho caùc ôn goïi linh muïc, maø coøn quaûng ñaïi hôn trong vieäc khuyeán khích nhöõng ngöôøi toû roõ coù ôn goïi truyeàn giaùo quyeát ñònh choïn vuøng Amazon [132 ]. Ñoàng thôøi, ñieàu thích hôïp laø cô caáu vaø noäi dung cuûa caû vieäc ñaøo taïo linh muïc luùc ban ñaàu laãn tieáp dieãn sau ñoù phaûi ñöôïc söûa ñoåi thaáu ñaùo, ñeå caùc linh muïc coù theå thuû ñaéc caùc thaùi ñoä vaø khaû naêng caàn coù ñeå ñoái thoaïi vôùi caùc neàn vaên hoùa Amazon. Vieäc ñaøo taïo naøy phaûi öu tieân coù tính muïc vuï vaø taïo thuaän lôïi cho vieäc phaùt trieån loøng thöông xoùt cuûa linh muïc [133].
Caùc coäng ñoàng traøn ñaày söùc soáng
91. Bí tích Thaùnh Theå cuõng laø bí tích vó ñaïi bieåu thò vaø theå hieän söï hôïp nhaát cuûa Giaùo hoäi [134]. Noù ñöôïc cöû haønh "ñeå töø nhöõng ngöôøi xa laï, phaân taùn vaø thôø ô laãn nhau, chuùng ta coù theå trôû neân ñoaøn keát, bình ñaúng vaø baèng höõu [135]. Ngöôøi chuû söï Thaùnh Theå phaûi coå vuõ söï hieäp thoâng, voán khoâng phaûi chæ laø baát cöù söï hôïp nhaát naøo, maø laø söï hôïp nhaát bieát chaøo ñoùn tính ña daïng dö daät cuûa ôn phuùc vaø ñaëc suûng maø Chuùa Thaùnh Thaàn haèng tuoân ñoå treân coäng ñoàng.
92. Nhö theá, Bí tích Thaùnh Theå, nhö laø nguoàn vaø ñænh cao, ñoøi ta phaùt trieån tính ña daïng phong phuù ñoù. Caùc linh muïc raát caàn thieát, nhöng ñieàu naøy khoâng coù nghóa caùc phoù teá vónh vieãn (neân coù nhieàu hôn nöõa trong khu vöïc Amazon), caùc nöõ tu vaø giaùo daân khoâng theå thöôøng xuyeân ñaûm nhaän traùch nhieäm quan troïng ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc coäng ñoàng vaø thöïc hieän caùc chöùc naêng ñoù moãi ngaøy moät höõu hieäu vôùi söï trôï giuùp cuûa moät vieäc ñoàng haønh thích ñaùng.
93. Do ñoù, khoâng chæ laø vaán ñeà taïo ñieàu kieän cho moät söï hieän dieän lôùn hôn cuûa caùc thöøa taùc vieân thuï phong coù theå cöû haønh Bí tích Thaùnh Theå. Ñoù chæ laø moät muïc tieâu raát haïn heïp, neáu chuùng ta ñoàng thôøi khoâng coá gaéng ñaùnh thöùc söï soáng môùi trong caùc coäng ñoàng. Chuùng ta caàn thuùc ñaåy moät cuoäc gaëp gôõ vôùi lôøi Chuùa vaø söï lôùn leân trong thaùnh thieän qua caùc loaïi phuïc vuï khaùc nhau cuûa giaùo daân, nhöõng loaïi phuïc vuï ñoøi moät dieãn trình giaùo duïc - veà Kinh thaùnh, giaùo lyù, linh ñaïo vaø thöïc tieãn - vaø moät loaït caùc chöông trình tu nghieäp ña daïng.
94. Moät Giaùo hoäi vôùi caùc ñaëc ñieåm Amazon ñoøi phaûi coù söï hieän dieän oån ñònh cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo tröôûng thaønh vaø laø giaùo daân coù thaåm quyeàn [136] vaø quen thuoäc vôùi ngoân ngöõ, vaên hoùa, kinh nghieäm thieâng lieâng vaø loái soáng coäng ñoàng ôû nhöõng nôi khaùc nhau, nhöng cuõng côûi môû ñoái vôùi tính ña daïng cuûa caùc ôn phuùc maø Chuùa Thaùnh Thaàn voán ban cho moïi ngöôøi. Vì, baát cöù nôi naøo coù nhu caàu ñaëc thuø, Ngöôøi ñeàu tuoân ñoå nhöõng ñaëc suûng ñeå coù theå ñaùp öùng noù. Ñieàu naøy ñoøi Giaùo hoäi phaûi côûi môû ñoái vôùi söï taùo baïo cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, tin töôûng vaøo, vaø cuï theå cho pheùp, söï lôùn maïnh cuûa moät neàn vaên hoùa giaùo hoäi chuyeân bieät coù ñaëc tính giaùo daân roõ reät. Caùc thaùch ñoá trong khu vöïc Amazon ñoøi nôi Giaùo hoäi moät noã löïc ñaëc bieät ñeå hieän dieän ôû moïi bình dieän, vaø ñieàu naøy chæ coù theå thöïc hieän ñöôïc qua vieäc tham gia maïnh meõ, roäng raõi vaø tích cöïc cuûa giaùo daân.
95. Nhieàu ngöôøi thaùnh hieán ñaõ coáng hieán naêng löïc vaø moät phaàn lôùn ñôøi hoï ñeå phuïc vuï Nöôùc Thieân Chuùa ôû Amazon. Ñôøi soáng thaùnh hieán, nhôø coù khaû naêng ñoái thoaïi, toång hôïp, nhaäp thaân vaø tieân tri, coù moät vò trí ñaëc bieät trong caáu hình ña daïng vaø haøi hoøa naøy cuûa Giaùo hoäi trong khu vöïc Amazon. Nhöng noù caàn moät ñoäng löïc môùi ñeå hoäi nhaäp vaên hoùa, moät ñoäng löïc bieát keát hôïp tính saùng taïo, tính taùo baïo truyeàn giaùo, tính maãn caûm vaø söùc maïnh ñaëc tröng cuûa ñôøi soáng coäng ñoàng.
96. Caùc coäng ñoàng caên baûn, khi coù khaû naêng keát hôïp vieäc baûo veä caùc quyeàn lôïi xaõ hoäi vôùi vieäc coâng boá truyeàn giaùo vaø neàn linh ñaïo, ñaõ laø nhöõng kinh nghieäm chaân chính cuûa tính ñoàng nghò trong haønh trình truyeàn giaûng Tin Möøng cuûa Giaùo hoäi trong khu vöïc Amazon. Trong nhieàu tröôøng hôïp, chuùng "töøng giuùp ñaøo taïo nhieàu Kitoâ höõu bieát cam keát vôùi ñöùc tin, nhieàu moân ñeä vaø nhaø truyeàn giaùo cuûa Chuùa, nhö ñöôïc chöùng thöïc bôûi söï cam keát quaûng ñaïi cuûa raát nhieàu thaønh vieân cuûa hoï, thaäm chí ñeán möùc ñoå maùu hoï ra" [137].
97. Toâi khuyeán khích söï taêng tröôûng cuûa nhöõng noã löïc hôïp taùc ñang ñöôïc thöïc hieän qua Maïng löôùi Giaùo hoäi Toaøn vuøng Amazon vaø caùc hieäp hoäi khaùc ñeå thöïc hieän ñeà xuaát cuûa hoäi nghò Aparecida laø "thieát laäp moät thöøa taùc vuï hôïp taùc giöõa caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông cuûa caùc quoác gia Nam Myõ khaùc nhau trong löu vöïc soâng Amazon, vôùi caùc öu tieân ñaõ ñöôïc dò bieät hoùa [138]. Ñieàu naøy ñaëc bieät aùp duïng cho caùc moái töông quan giöõa caùc Giaùo hoäi naèm ôû bieân giôùi giöõa caùc quoác gia.
98. Cuoái cuøng, toâi xin löu yù ñieàu naøy: chuùng ta ñöøng luùc naøo cuõng nghó ñeán vieäc döï hoaïch caùc döï aùn vôùi caùc coäng ñoàng oån ñònh, vì ôû khu vöïc Amazon, ta thaáy coù raát nhieàu tính di chuyeån noäi boä, do vieäc di daân lieân tuïc vaø thöôøng coù tính ñi ñi veà veà nhö quaû laéc (pendular); "khu vöïc naøy thöïc teá ñaõ trôû thaønh moät haønh lang di daân" [139]. "Vieäc chuyeån daân [transhumance] ôû Amazon chöa ñöôïc hieåu roõ hoaëc khaûo saùt ñaày ñuû theo quan ñieåm muïc vuï" [140]. Do ñoù, neân suy nghó tôùi caùc nhoùm truyeàn giaùo löu ñoäng vaø "cung caáp söï hoã trôï cho vieäc hieän dieän vaø tính di ñoäng cuûa caùc ngöôøi thaùnh hieán nam nöõ gaàn guõi nhaát vôùi nhöõng ngöôøi ngheøo khoå vaø bò loaïi tröø nhaát" [141]. Ñaây cuõng laø moät thaùch ñoá ñoái vôùi caùc coäng ñoàng ñoâ thò cuûa chuùng ta, moät thaùch ñoá phaûi tìm ra caùc caùch theá saùng taïo vaø quaûng ñaïi, ñaëc bieät ôû caùc vuøng ngoaïi oâ, ñeå gaàn guõi vaø chaøo ñoùn caùc gia ñình vaø nhöõng ngöôøi treû ñeán töø röøng saâu.
Söùc maïnh vaø thieân phuù cuûa phuï nöõ
99. Trong khu vöïc Amazon, coù nhöõng coäng ñoàng ñaõ töø laâu ñöôïc baûo toàn vaø truyeàn laïi ñöùc tin duø khoâng coù linh muïc naøo ñeán vôùi hoï, thaäm chí trong nhieàu thaäp nieân. Ñieàu naøy coù theå xaûy ra vì söï hieän dieän cuûa nhöõng ngöôøi ñaøn baø maïnh meõ vaø quaûng ñaïi, chaéc chaén nhôø ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn keâu goïi vaø thuùc ñaåy, ñaõ röûa toäi, daïy giaùo lyù, caàu nguyeän vaø haønh ñoäng nhö nhöõng nhaø truyeàn giaùo. Trong nhieàu theá kyû, caùc phuï nöõ ñaõ giöõ cho Giaùo hoäi soáng ñoäng ôû nhöõng nôi ñoù qua söï taän taâm ñaùng löu yù vaø ñöùc tin saâu saéc cuûa hoï. Moät soá ngöôøi trong soá hoï, phaùt bieåu taïi Thöôïng hoäi ñoàng, ñaõ khieán chuùng ta xuùc ñoäng saâu saéc bôûi caùc chöùng töø cuûa hoï.
100. Ñieàu naøy môøi goïi chuùng ta môû roäng vieãn kieán cuûa mình, keûo chuùng ta haïn cheá söï hieåu bieát cuûa chuùng ta veà Giaùo hoäi, coi Giaùo Hoäi chæ coù caùc cô caáu chöùc naêng maø thoâi. Moät chuû nghóa giaûn löôïc nhö vaäy seõ daãn chuùng ta tôùi choã tin raèng phuï nöõ seõ ñöôïc ban caáp moät ñòa vò vaø tham gia vaøo Giaùo hoäi nhieàu hôn, chæ khi naøo hoï ñöôïc gia nhaäp caùc chöùc thaùnh. Nhöng phöông thöùc ñoù trong thöïc teá chæ thu heïp vieãn kieán cuûa chuùng ta maø thoâi; noù seõ daãn chuùng ta ñeán vieäc giaùo só hoùa phuï nöõ, laøm giaûm giaù trò to lôùn cuûa nhöõng gì hoï ñaõ hoaøn thaønh vaø laøm cho söï ñoùng goùp khoâng theå thieáu cuûa hoï trôû neân keùm höõu hieäu.
101. Chuùa Gieâsu Kitoâ xuaát hieän nhö Chaøng Reå cuûa coäng ñoàng cöû haønh Thaùnh Theå qua hình boùng ngöôøi ñaøn oâng chuû trì nhö daáu chæ Linh muïc duy nhaát. Cuoäc ñoái thoaïi giöõa Chaøng Reå vaø Naøng daâu cuûa Ngöôøi, phaùt sinh trong vieäc thôø laïy vaø thaùnh hoùa coäng ñoàng, khoâng neân löøa chuùng ta ñi vaøo nhöõng quan nieäm phieán dieän veà quyeàn löïc trong Giaùo hoäi. Chuùa ñaõ quyeát ñònh maëc khaûi quyeàn löïc vaø tình yeâu cuûa Ngöôøi qua hai khuoân maët nhaân baûn: khuoân maët cuûa Con Thieân Chuùa ñaõ laøm ngöôøi cuûa Ngöôøi vaø khuoân maët cuûa moät taïo vaät, moät ngöôøi ñaøn baø, ñoù laø Ñöùc Maria. Phuï nöõ ñoùng goùp cho Giaùo hoäi theo caùch rieâng cuûa hoï, baèng caùch laøm cho söùc maïnh dòu daøng cuûa Ñöùc Maria, ngöôøi Meï, trôû neân hieân dieän. Nhôø theá, chuùng ta khoâng coøn töï giôùi haïn mình vaøo caùch tieáp caän coù tính chöùc naêng nöõa, nhöng thay vaøo ñoù, ñi vaøo cô caáu noäi thaúm nhaát cuûa Giaùo hoäi. Nhôø caùch naøy, chuùng ta seõ hieåu ra taïi sao, neáu khoâng coù phuï nöõ, Giaùo hoäi seõ tan vôõ vaø bieát bao coäng ñoàng ôû Amazon seõ suïp ñoå, neáu phuï nöõ khoâng ôû ñoù ñeå naâng ñôõ chuùng, giöõ chuùng ôû laïi vôùi nhau vaø chaêm soùc chuùng. Ñieàu naøy cho thaáy loaïi söùc maïnh voán laø ñieån hình cuûa hoï.
102. Chuùng ta phaûi tieáp tuïc khuyeán khích nhöõng ôn phuùc ñôn sô vaø khoâng raéc roái ñoù, nhöõng ôn phuùc cho pheùp caùc phuï nöõ ôû khu vöïc Amazon ñoùng moät vai troø raát tích cöïc trong xaõ hoäi, maëc duø caùc coäng ñoàng naøy hieän phaûi ñoái dieän vôùi nhieàu moái ñe doïa môùi vaø chöa töøng coù. Tình theá hieän nay ñoøi chuùng ta phaûi khuyeán khích söï xuaát hieän caùc hình thöùc phuïc vuï vaø ñaëc suûng khaùc phuø hôïp vôùi phuï nöõ vaø ñaùp öùng nhu caàu chuyeân bieät cuûa caùc daân toäc trong khu vöïc Amazon taïi thôøi ñieåm naøy cuûa lòch söû.
103. Trong moät Giaùo hoäi ñoàng nghò, nhöõng ngöôøi phuï nöõ treân thöïc teá voán ñoùng vai troø trung taâm trong caùc coäng ñoàng Amazon neân coù quyeàn coù caùc chöùc vuï, keå caû caùc chöùc vuï phuïc vuï giaùo hoäi, khoâng ñoøi caùc Chöùc Thaùnh vaø ñieàu ñoù coù theå bieåu thò roõ hôn vai troø cuûa hoï. ÔÛ ñaây, caàn löu yù ñieàu naøy: caùc vieäc phuïc vuï naøy ñoøi phaûi coù söï oån ñònh, phaûi ñöôïc coâng khai coâng nhaän vaø ñöôïc giaùm muïc uûy nhieäm. Ñieàu naøy cuõng cho pheùp phuï nöõ gaây ñöôïc taùc ñoäng thöïc söï vaø höõu hieäu ñoái vôùi toå chöùc, caùc quyeát ñònh quan troïng nhaát vaø ñònh höôùng cuûa caùc coäng ñoàng, trong khi tieáp tuïc laøm nhö vaäy theo caùch coù theå phaûn aûnh ñöôïc phuï nöõ tính cuûa hoï.
Môû roäng chaân trôøi quaù beân kia caùc xung ñoät
104. Ñieàu thöôøng xaûy ra laø ôû nhöõng nôi ñaëc thuø, nhöõng ngöôøi laøm coâng taùc muïc vuï töôûng nghó ra nhöõng giaûi phaùp raát khaùc nhau cho nhöõng vaán ñeà hoï gaëp phaûi, vaø do ñoù ñeà xuaát nhöõng hình thöùc roõ raøng ñoái laäp nhau veà vieäc toå chöùc giaùo hoäi. Khi ñieàu naøy xaûy ra, ñaùp öùng ñích thöïc ñoái vôùi caùc thaùch ñoá cuûa vieäc truyeàn giaûng Tin Möøng raát coù theå naèm ôû vieäc vöôït qua hai phöông thöùc vaø tìm ra phöông thöùc khaùc, toát hôn, coù leõ chöa ai töôûng nghó ra. Xung ñoät ñöôïc khaéc phuïc ôû bình dieän cao hôn, trong ñoù moãi nhoùm coù theå tham gia vôùi nhoùm khaùc trong moät thöïc taïi môùi, trong khi vaãn trung thaønh vôùi chính mình. Moïi söï ñeàu ñöôïc giaûi quyeát "treân moät bình dieän cao hôn vaø duy trì ñöôïc nhöõng gì coù giaù trò vaø höõu ích cho caû hai phía" [142]. Neáu khoâng, xung ñoät seõ caïm baãy chuùng ta; "chuùng ta ñaùnh maát vieãn aûnh cuûa mình, caùc chaân trôøi cuûa chuùng ta co cuïm laïi vaø chính thöïc taïi cuõng seõ baét ñaàu tan taùc" [143].
105. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø töông ñoái hoùa caùc vaán ñeà, chaïy troán chuùng hoaëc ñeå söï vieäc ôû nguyeân nhö cuõ. Caùc giaûi phaùp chaân chính khoâng bao giôø ñöôïc tìm thaáy baèng caùch laøm giaûm ñoä taùo baïo, neù traùnh caùc yeâu caàu cuï theå hoaëc ñoå loãi cho ngöôøi khaùc. Traùi laïi, caùc giaûi phaùp ñöôïc tìm thaáy bôûi "doøng quaù taûi" (overflow), nghóa laø, baèng caùch vöôït qua laäp tröôøng maâu thuaãn voán haïn cheá vieãn kieán cuûa chuùng ta, vaø nhaän ra ôn phuùc lôùn hôn maø Thieân Chuùa ñang ñeà nghò ban taëng. Töø ôn phuùc môùi naøy, neáu ñöôïc chaáp nhaän moät caùch taùo baïo vaø quaûng ñaïi, töø ôn phuùc baát ngôø naøy, moät ôn phuùc ñaùnh thöùc tính saùng taïo môùi vaø lôùn lao hôn, seõ tuoân chaåy, nhö töø moät suoái nöôùc ñaày traøn, nhieàu caâu traû lôøi maø laäp tröôøng maâu thuaãn khoâng cho pheùp chuùng ta nhìn thaáy. Trong nhöõng ngaøy tieân khôûi, ñöùc tin Kitoâ giaùo ñaõ lan truyeàn ñaùng keå baèng loái suy nghó naøy, loái suy nghó cho pheùp noù, voán baét nguoàn töø Do Thaùi giaùo, thaønh hình trong caùc neàn vaên hoùa La Hy, vaø vôùi thôøi gian, coù ñöôïc caùc hình thöùc khaùc bieät. Töông töï nhö vaäy, trong thôøi ñieåm lòch söû naøy, khu vöïc Amazon thaùch thöùc chuùng ta vöôït qua caùc vieãn aûnh haïn cheá vaø caùc giaûi phaùp "thöïc duïng" voán bò hoen oá trong caùc caùch tieáp caän phieán dieän, ngoõ haàu tìm ra nhöõng neûo ñöôøng hoäi nhaäp vaên hoùa roäng lôùn hôn vaø taùo baïo hôn.
Soáng chung ñaïi keát vaø lieân toân
106. ÔÛ moät vuøng Amazon coù ñaëc ñieåm ña toân giaùo, caùc tín höõu chuùng ta caàn tìm nhieàu dòp ñeå noùi chuyeän vôùi nhau vaø cuøng nhau haønh ñoäng vì thieän ích chung vaø coå vuõ ngöôøi ngheøo. Ñieàu naøy khoâng lieân quan gì ñeán vieäc laøm giaûm hoaëc che giaáu caùc xaùc tín saâu saéc nhaát cuûa chuùng ta khi chuùng ta gaëp gôõ nhöõng ngöôøi khaùc coù suy nghó khaùc vôùi chuùng ta. Neáu chuùng ta tin raèng Chuùa Thaùnh Thaàn coù theå hoaït ñoäng giöõa nhöõng khaùc bieät, thì chuùng ta seõ coá gaéng ñeå baûn thaân ñöôïc laøm giaøu bôûi caùi hieåu saùng suoát ñoù, trong khi naém laáy noù do coát loõi caùc xaùc tín rieâng vaø baûn saéc cuûa rieâng chuùng ta. Vì baûn saéc caøng saâu saéc, maïnh vaø phong phuù, chuùng ta caøng coù khaû naêng laøm phong phuù caùc ngöôøi khaùc baèng söï ñoùng goùp rieâng cuûa chính chuùng ta.
107. Trong Kinh thaùnh, ngöôøi Coâng Giaùo chuùng ta sôû höõu moät kho baùu khoâng ñöôïc caùc toân giaùo khaùc chaáp nhaän, maëc duø ñoâi khi hoï coù theå ñoïc noù moät caùch thích thuù vaø thaäm chí quyù troïng moät soá giaùo huaán cuûa noù. Chuùng ta coá gaéng laøm moät ñieàu töông töï vôùi caùc baûn vaên thaùnh thieâng cuûa caùc toân giaùo vaø coäng ñoàng toân giaùo khaùc, nhöõng baûn vaên chöùa ñöïng "caùc giôùi luaät vaø giaùo lyù... thöôøng phaûn aûnh moät tia saùng söï thaät voán soi saùng moïi ngöôøi nam nöõ" [144]. Chuùng ta cuõng sôû höõu kho taøng vó ñaïi trong baûy bí tích, maø moät soá coäng ñoàng Kitoâ giaùo khoâng chaáp nhaän toaøn boä hoaëc theo cuøng moät yù nghóa. Ñoàng thôøi vôùi vieäc chuùng ta tin chaéc vaøo Chuùa Gieâsu nhö Ñaáng Cöùu chuoäc duy nhaát cuûa theá giôùi, chuùng ta cuõng nuoâi döôõng loøng suøng kính saâu saéc ñoái vôùi Meï cuûa Ngöôøi. Maëc duø chuùng ta bieát raèng khoâng phaûi heä phaùi Kitoâ giaùo naøo cuõng tin nhö theá, chuùng ta vaãn caûm thaáy coù nghóa vuï chia seû vôùi khu vöïc Amazon kho baùu cuûa tình yeâu maãu töû aám aùp aáy, moät kho baùu maø chuùng ta ñaõ tieáp nhaän ñöôïc. Thöïc theá, toâi seõ keát thuùc Toâng Huaán naøy vôùi moät vaøi lôøi ngoû cuøng Ñöùc Maria.
108. Khoâng ñieàu naøo trong soá naøy caàn taïo söï thuø haèn giöõa chuùng ta. Trong moät tinh thaàn ñoái thoaïi ñích thöïc, chuùng ta lôùn leân trong khaû naêng naém baét ñöôïc yù nghóa cuûa nhöõng gì ngöôøi khaùc noùi vaø laøm, ngay caû khi chuùng ta khoâng theå chaáp nhaän noù laøm xaùc tín cuûa chính mình. Nhôø caùch naøy, ta coù theå thaúng thaén vaø côûi môû ñoái vôùi caùc nieàm tin cuûa chuùng ta, trong khi vaãn tieáp tuïc thaûo luaän, tìm caùc ñieåm tieáp xuùc, vaø treân heát, laøm vieäc vaø ñaáu tranh vôùi nhau vì thieän ích cuûa khu vöïc Amazon. Söùc maïnh cuûa nhöõng gì hôïp nhaát taát caû Kitoâ höõu chuùng ta laø ñieàu voâ cuøng quan troïng. Chuùng ta coù theå raát löu yù ñeán nhöõng gì chia reõ chuùng ta ñeán möùc ñoâi khi chuùng ta khoâng coøn ñaùnh giaù cao hoaëc coi troïng nhöõng gì hôïp nhaát chuùng ta. Vaø nhöõng gì hôïp nhaát chuùng ta laø nhöõng gì cho pheùp chuùng ta ôû laïi theá giôùi naøy maø khoâng bò nuoát chöûng bôûi noäi taïi tính (immanence), söï troáng roãng thieâng lieâng, tính ích kyû töï maõn, chuû nghóa caù nhaân duy tieâu duøng vaø töï huûy hoaïi cuûa noù.
109. Taát caû chuùng ta, trong tö caùch Kitoâ höõu, ñöôïc hôïp nhaát bôûi ñöùc tin vaøo Thieân Chuùa, Ngöôøi Cha voán ban cho chuùng ta söï soáng vaø yeâu thöông chuùng ta raát nhieàu. Chuùng ta ñöôïc hôïp nhaát bôûi ñöùc tin vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ñaáng Cöùu Roãi duy nhaát, Ñaáng ñaõ giaûi thoaùt chuùng ta baèng doøng maùu quyù giaù vaø söï phuïc sinh vinh hieån cuûa Ngöôøi. Chuùng ta ñöôïc hôïp nhaát bôûi mong öôùc ñöôïc nghe lôøi Ngöôøi, lôøi haèng höôùng daãn caùc böôùc chaân chuùng ta ñi. Chuùng ta ñöôïc hôïp nhaát bôûi ngoïn löûa cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng sai chuùng ta ñi truyeàn giaùo. Chuùng ta ñöôïc hôïp nhaát bôûi ñieàu raên môùi maø Chuùa Gieâsu ñaõ ñeå laïi cho chuùng ta, bôûi vieäc theo ñuoåi neàn vaên minh cuûa tình yeâu vaø bôûi nieàm ñam meâ ñoái vôùi vöông quoác maø Chuùa voán keâu goïi chuùng ta xaây döïng vôùi Ngöôøi. Chuùng ta ñöôïc hôïp nhaát bôûi cuoäc ñaáu tranh cho hoøa bình vaø coâng lyù. Chuùng ta ñöôïc hôïp nhaát bôûi nieàm xaùc tín raèng khoâng phaûi moïi ñieàu ñeàu keát thuùc vôùi ñôøi soáng naøy, nhöng chuùng ta ñöôïc môøi döï böõa tieäc treân trôøi, nôi Thieân Chuùa seõ lau khoâ nöôùc maét vaø mang laáy heát nhöõng gì chuùng ta ñaõ laøm cho nhöõng ngöôøi ñang chòu ñau khoå.
110. Taát caû nhöõng ñieàu naøy hôïp nhaát chuùng ta. Laøm theá naøo chuùng ta laïi khoâng theå cuøng nhau tranh ñaáu? Laøm theá naøo chuùng ta laïi khoâng theå cuøng nhau caàu nguyeän vaø laøm vieäc, beân caïnh nhau, ñeå baûo veä ngöôøi ngheøo cuûa khu vöïc Amazon, ñeå bieåu loä veû maët thaùnh thieâng cuûa Chuùa vaø quan taâm ñeán coâng trình saùng taïo cuûa Ngöôøi?
Keát Luaän:
Meï Cuûa Khu Vöïc Amazon
111. Sau khi chia seû moät vaøi giaác mô cuûa mình, toâi khuyeán khích moïi ngöôøi tieán böôùc doïc nhöõng neûo ñöôøng cuï theå coù theå cho pheùp thöïc taïi cuûa khu vöïc Amazon ñöôïc bieán ñoåi vaø thoaùt khoûi nhöõng teä naïn bao vaây noù. Giôø ñaây, chuùng ta haõy nhìn leân Ñöùc Maria. Ngöôøi Meï maø Chuùa Kitoâ ñaõ ban cho chuùng ta cuõng laø baø Meï duy nhaát cuûa moïi ngöôøi, ñaáng ñaõ toû mình ra ôû vuøng Amazon theo nhöõng caùch rieâng bieät. Chuùng ta bieát raèng, "caùc daân toäc baûn ñòa coù moät cuoäc gaëp gôõ quan yeáu vôùi Chuùa Gieâsu Kitoâ theo nhieàu caùch; nhöng neûo ñöôøng cuûa Ñöùc Maria ñaõ goùp phaàn raát lôùn vaøo cuoäc gaëp gôõ naøy [145]. Ñoái dieän vôùi söï kyø dieäu cuûa khu vöïc Amazon, nôi chuùng ta ñaõ khaùm phaù ngaøy caøng ñaày ñuû hôn trong dieãn trình chuaån bò vaø cöû haønh Thöôïng hoäi ñoàng, toâi cho raèng ñieàu toát nhaát neân keát thuùc Toâng huaán naøy laø höôùng veà ngaøi:
Laïy Meï söï soáng,
trong daï maãu thaân cuûa Meï, Chuùa Gieâsu ñaõ tieáp nhaän xaùc thaân,
Chuùa teå cuûa moïi loaøi hieän höõu.
Phuïc sinh, Ngöôøi ñaõ bieán ñoåi Meï baèng aùnh saùng cuûa Ngöôøi
vaø laøm cho Meï trôû thaønh Nöõ vöông toaøn boä saùng theá.
Vì lyù do ñoù, hôõi Meï Maria, chuùng con xin Meï trò vì
trong traùi tim thoån thöùc cuûa Amazon.
Xin Meï toû mình laø Meï cuûa moïi taïo vaät,
trong veû ñeïp cuûa nhöõng boâng hoa, nhöõng doøng soâng,
doøng soâng vó ñaïi chaûy
qua noù
vaø taát caû söï soáng sinh ñoäng trong röøng cuûa noù.
Xin Meï aâu yeám chaêm soùc söï böøng nôû ñeïp töôi naøy.
Xin Meï caàu cuøng Chuùa Gieâsu tuoân ñoå taát caû tình yeâu cuûa Ngöôøi
treân moïi ngöôøi nam nöõ soáng ôû ñoù,
ñeå hoï coù theå bieát ñaùnh giaù cao vaø quan taâm ñeán noù.
Xin Meï haï sinh Con Meï trong traùi tim hoï,
ñeå Ngöôøi toûa saùng khaép Amazon,
caùc daân toäc vaø caùc neàn vaên hoùa cuûa noù,
baèng aùnh saùng cuûa lôøi Ngöôøi,
baèng tình yeâu an uûi cuûa Ngöôøi,
baèng söù ñieäp huynh ñeä vaø coâng lyù cuûa Ngöôøi.
Vaø taïi moãi cöû haønh Thaùnh Theå,
xin cho moïi kinh ngaïc vaø kyø dieäu naøy ñöôïc naâng leân
tôùi vinh quang Chuùa Cha.
Laïy Meï, xin Meï ñoaùi nhìn ngöôøi ngheøo cuûa Amazon,
vì nhaø cöûa hoï ñang bò phaù huûy bôûi nhöõng quyeàn lôïi nhoû nhen.
Coù bieát bao ñau ñôùn vaø khoán khoå,
coù bieát bao boû beâ vaø laïm duïng
ôû vuøng ñaát ñöôïc chuùc phuùc
dö ñaày söï soáng naøy!
Xin Meï ñaùnh ñoäng traùi tim nhöõng ngöôøi quyeàn theá,
vì, maëc duø chuùng con caûm thaáy giôø ñaõ muoän,
Meï vaãn keâu goïi chuùng con cöùu
nhöõng gì coøn soáng ñoäng.
Meï, ñaáng coù traùi tim bò ñaâm thaâu,
ñaáng chòu ñau khoå trong nhöõng ñöùa con trai vaø con gaùi bò ngöôïc ñaõi cuûa Meï,
vaø trong nhöõng veát thöông gaây cho thieân nhieân,
Xin Meï trò vì Amazon,
cuøng vôùi Con cuûa Meï.
Xin Meï cai trò ñeå khoâng ai khaùc coù theå ñoøi quyeàn thoáng laõnh
treân coâng trình cuûa baøn tay Thieân Chuùa.
Chuùng con tín thaùc nôi Meï, laïy Meï söï soáng.
Xin Meï ñöøng boû rôi chuùng con
trong giôø phuùt ñen toái naøy.
Amen.
Ban haønh taïi Roâma, taïi Nhaø thôø Chính toøa Thaùnh Gioan Lateranoâ,
ngaøy 2 thaùng 2, Leã Daâng Chuùa vaøo Ñeàn thôø, naêm 2020, naêm thöù baûy trieàu Giaùo hoaøng cuûa toâi.
FRANCISCUS
- - - - - - - - -
[79] Xem Vaên kieän Santarem (1972) vaø Manaos (1997) trong Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc BRAXIN, Desafío missionaùrio. Documentos da Igreja na Amazoânia, Brasilia, 2014, trg. 9-28 vaø 67-84.
[80] Xem Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 220: AAS 105 (2013), 1110.
[81] Nhö treân., 164: AAS 105 (2013), 1088-1089.
[82] Nhö treân., 165: AAS 105 (2013), 1089.
[83] Nhö treân., 161: AAS 105 (2013), 1087.
[84] Nhö Coâng ñoàng chung Vatican noùi trong soá 14 cuûa Hieán cheá Gaudium et Spes: "Hoäi Thaùnh ñaõ hoïc hoûi sôùm trong lòch söû cuûa mình ñeå dieãn taû söù ñieäp Kitoâ giaùo trong caùc khaùi nieäm vaø ngoân ngöõ cuûa caùc daân toäc khaùc nhau, vaø coá gaéng laøm saùng toû noù döôùi aùnh saùng cuûa söï khoân ngoan cuûa caùc trieát gia: ñoù laø moät noã löïc ñeå thích öùng Tin Möøng theo söï hieåu bieát cuûa moïi ngöôøi, vaø yeâu caàu cuûa ngöôøi trí thöùc, trong chöøng möïc ñieàu naøy coù theå ñöôïc thöïc hieän. Thaät vaäy, loaïi thích nghi vaø rao giaûng lôøi ñöôïc maëc khaûi naøy phaûi laø luaät cuûa taát caû vieäc truyeàn giaùo. Theo caùch naøy, coù theå taïo ra ôû moïi quoác gia khaû naêng dieãn ñaït söù ñieäp cuûa Chuùa Kitoâ baèng caùc thuaät ngöõ phuø hôïp, vaø thuùc ñaåy söï tieáp xuùc vaø trao ñoåi quan troïng giöõa Giaùo hoäi vaø caùc neàn vaên hoùa khaùc nhau".
[85] Thö göûi daân Chuùa ôû Ñöùc, 29-6-2019, 9: L'Osservatore Romano, 1-2 thaùng 2-2019, trg. 9.
[86] Xem Thaùnh Vinh Sôn thaønh Lerins, Commonitorium primum, cap. 23: PL 50, 668: "Ut annis scilicet consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur aetate".
[87] Thö göûi daân Chuùa ôû Ñöùc, 29-6-2019, 9. Xem töø ngöõ ñöôïc gaùn cho Gustav Mahler: "Tradition ist nicht die Anbetung der Asche, sondern die Weitergabe des Feuers": "Truyeàn thoáng khoâng laø thôø tro taøn, nhöng laø böôùc ñi treân löûa".
[88] Dieãn töø vôùi caùc Giaùo sö ñaïi hoïc vaø laõnh ñaïo Vaên hoùa, Coimbra (15-5-1982): Insegnamenti 5/2 (1982), 1702-1703.
[89] Söù ñieäp göûi daân baûn ñòa cuûa Luïc ñòa chaâu Myõ, Santo Domingo (12 October 1992), 6: Insegnamenti 15/2 (1992), 346; Xem Dieãn töø vôùi caùc tham döï vieân cuûa Hoäi nghò toaøn quoác cuûa Phong traøo Hoäi Thaùnh veå cam keát vaên hoùa (16-1-1982), 2: Insegnamenti 5/1 (1982), 131.
[90] Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, Toâng Huaán haäu Thöôïng Hoäi Ñoàng Vita Consecrata (15-3-1996), 98: AAS 88 (1996), 474-475.
[91] Soá 115: AAS 105 (2013),1068.
[92] Nhö treân., 116: AAS 105 (2013),1068.
[93] Nhö treân.
[94] Nhö treân., 129: AAS 105 (2013), 1074.
[95] Nhö treân., 116: AAS 105 (2013), 1068.
[96] Nhö treân., 117: AAS 105 (2013), 1069.
[97] Nhö treân.
[98] Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, Dieãn töø vôùi Phieân hoïp toaøn theå cuûa Hoäi Ñoàng Vaên hoùa Toùa Thaùnh (17-1-1987): Insegnamenti 10/1 (1987), 125.
[99] Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 129: AAS 105 (2013), 1074.
[100] Khoùa Hoïp Khoaùng Ñaïi Laàn 4 cuûa Caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nam Myõ vaø Vuøng Caribeâ, Santo Domingo Document (12-28 thaùng 10-1992), 17.
[101] Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 198: AAS 105 (2013), 1103.
[102] Xem VITTORIO MESSORI-JOSEPH RATZINGER, Rapporto sulla fede, Cinisello Balsamo, 1985, 211-212.
[103] Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 198: AAS 105 (2013), 1103.
[104] PEDRO CASALDAÙLIGA, "Carta de navegar (Por el Tocantins amazoùnico)" trong El tiempo y la espera, Santander, 1986.
[105] Thaùnh Toâma Aquinas giaûi thích ñieàu naøy nhö sau: "Caùch thöùc ba maët veà vieäc Chuùa ôû trong moïi söï: moät laø theo thoâng thöôøng, bôûi yeáu tính, söï hieän dieän vaø quyeàn uy; hai laø bôûi aân suûng trong caùc thaùnh; vaø ba laø trong Chuùa Kitoâ, bôûi söï keát hieäp" (Ad Colossenses, II, 2).
[106] Thoâng ñieäp Laudato Si' (24-5-2015), 235: AAS 107 (2015), 939.
[107] Khoùa Hoïp Khoaùng Ñaïi Laàn 3 cuûa Caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nam Myõ vaø Vuøng Caribeâ, Puebla Document (23-3-1979), 196.
[108] Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 178: AAS 105 (2013), 1094.
[109] Coâng Ñoàng Chung VATICAN II, Hieán cheá tín lyù veà Hoäi Thaùnh Lumen Gentium, 11; Xem Toâng Huaán Gaudete et Exsultate (19-3-2018), 10-11.
[110] Caùc Haït Ñaïi Dieän Toâng Toøa Cuûa Vuøng Amazon Peru, "Segunda asamblea episcopal regional de la selva", San Ramoùn-Peruù (5-10-1973), trong EÙxodo de la Iglesia en la Amazonia. Documentos pastorales de la Iglesia en la Amazonia peruana, Iquitos, 1976, 121.
[111] Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 123: AAS 105 (2013), 1071.
[112] Xem Toâng Huaán Gaudete et Exsultate (19-3-2018), 126-127.
[113] Nhö treân., 32.
[114] Thoâng ñieäp Laudato Si' (24-5-2015), 235: AAS 107 (2015), 939.
[115] Nhö treân.
[116] Nhö treân., 236: AAS 107 (2015), 940.
[117] Nhö treân.
[118] Nhö treân., 235: AAS 107 (2015), 939.
[119] Xem hieán cheá veà Phuïng vuï thaùnh Sacrosanctum Concilium, 37-40, 65, 77, 81.
[120] Trong Thöôïng Hoäi Ñoàng, ñaõ coù ñeà nghò phaùt trieån moät "Nghi leã Amazon".
[121] Thoâng ñieäp Laudato Si' (24-5-2015), 237: AAS 107 (2015), 940.
[122] Toâng Huaán Amoris Laetitia (19-3-2016), 49: AAS 108 (2016), 331; Xem Nhö treân. 305: AAS 108 (2016), 436-437.
[123] Xem Nhö treân., 296, 308: AAS 108 (2016), 430-431, 438.
[124] Khoùa Hoïp Khoaùng Ñaïi Laàn 5 cuûa Caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nam Myõ vaø Vuøng Caribeâ, Aparecida Document, 29-6-2007, 100 e.
[125] Xem Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, Thö Sacerdotium Ministeriale göûi caùc Giaùm Muïc cuûa Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo veà thöøa taùc vieân Thaùnh Theå (6-8-1983): AAS 75 (1983), 1001-1009.
[126] Toâng thö Mulieris Dignitatem (15-8-1988), 27: AAS 80 (1988), 1718.
[127] Thaùnh TOÂMA AQUINAS, Summa Theologiae III, q. 8, a.1, resp.
[128] Xem Coâng Ñoàng Chung VATICAN II, Saéc leänh veà söù vuï vaø ñôøi soáng cuûa linh muïc Presbyterorum Ordinis, 5; Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Ecclesia de Eucharistia (17-4-2003), 26: AAS 95 (2003), 448.
[129] Chính thöøa taùc cuûa linh muïc cuõng laø ban bí tích xöùc daàu beänh nhaân, bôûi vì noù lieân keát chaët cheõ vôùi vieäc tha toäi: "Vaø neáu ngöôøi aáy phaïm toäi, ngöôøi aáy seõ ñöôïc tha toäi" (Jas 5:15).
[130] Giaùo lyù cuûa Hoäi Thaùnh Coâng Giaùo, 1396; Thaùnh Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II, Thoâng ñieäp Ecclesia de Eucharistia (17-4-2003), 26: AAS 95 (2003), 451; Xem HENRI DE LUBAC, Meditation sur l'EÙglise, Paris (1968), 101.
[131] Coâng Ñoàng Chung VATICAN II, Saéc leänh veà söù vuï vaø ñôøi soáng cuûa linh muïc Presbyterorum Ordinis, 6.
[132] Xin löu yù raèng, trong moät soá quoác gia vuøng haï Amazon, nhieàu thöøa sai thích ñi ñeán chaâu AÂu hoaëc Myõ, hôn laø ôû laïi giuùp cho caùc haït Ñaïi Dieän Toâng Toøa cuûa hoï ôû vuøng Amazon.
[133] ÔÛ Thöôïng Hoäi Ñoàng, cuõng nhieàu vò nhaéc ñeán vieäc thieáu caùc chuûng vieân ñeå ñaøo taïo linh muïc cho ngöôøi baûn ñòa.
[134] Xem Coâng Ñoàng Chung VATICAN II, Hieán cheá tín lyù veà Hoäi Thaùnh Lumen Gentium, 3.
[135] Thaùnh Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI, Baøi giaûng leã Minh Thaùnh Chuùa, 17-6-1965: Insegnamenti 3 (1965), 358.
[136] Coù theå raèng, do vieäc thieáu linh muïc, moät Giaùm muïc coù theå "uûy thaùc söï tham gia thi haønh coâng taùc muïc vuï cuûa moät giaùo xöù#cho moät phoù teá hoaëc cho moät ngöôøi naøo khaùc khoâng coù chöùc linh muïc, hoaëc cho moät coäng ñoaøn" (Boä Giaùo luaät, 517 §2).
[137] Khoùa Hoïp Khoaùng Ñaïi Laàn 5 cuûa Caùc Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Nam Myõ vaø Vuøng Caribeâ, Aparecida Document, 29-6-2007, 178.
[138] Nhö treân, 475.
[139] Taøi Lieäu Laøm Vieäc, 65.
[140] Nhö treân., 63.
[141] Nhö treân., 129, d, 2.
[142] Toâng Huaán Evangelii Gaudium (24-11-2013), 228: AAS 105 (2013), 1113.
[143] Nhö treân., 226: AAS 105 (2013), 1112.
[144] Coâng Ñoàng Chung VATICAN II, Tuyeân ngoân veà moái lieân heä cuûa Hoäi Thaùnh vôùi caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo Nostra Aetate, 2.
[145] CELAM, III Simposio latinoamericano sobre Teología India, Ciudad de Guatemala (23-27 thaùng 10-2006).