Taøi lieäu cuûa
UÛy Ban Trung Öông
Naêm Thaùnh 2000

Prepared for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines

Baøi Gôïi YÙ Suy Tö soá 1 cho naêm 1997: Suy Tö Thaàn Hoïc veà Chuùa Kitoâ

BIEÁN COÁ CON THIEÂN CHUÙA NHAÄP THEÅ
LAØ TRUNG TAÂM VAØ LAØ SÖÏ VIEÂN MAÕN
CUÛA THÔØI GIAN VAØ CUÛA LÒCH SÖÛ

1. Lôøi rao giaûng "Naêm Hoàng AÂn".

Nieàm Vui, söï an uûi vaø nieàm hy voïng bao la, ngaøy hoâm nay, vaøo cuoái ngaøn naêm thöù hai, vaãn coøn phaùt sinh töø nhöõng lôøi maø Chuùa Gieâsu ñaõ coâng boá taïi Nazareth, vaøo khôûi ñaàu taùc vuï cuûa Ngaøi.

Tieân tri Isaia (x. Is 61,1-2) ñaõ noùi veà Ñaáng Thieân Sai. Taïi Nazareth, Chuùa Gieâsu giaûi thích ñoaïn saùch Tieân Tri Isaia vaø quaû quyeát raèng Lôøi cuûa Tieân Tri Isaia ñöôïc neân troïn nôi chính mình Ngaøi. Chính Ngaøi laø Ñaáng Thieân Sai ñaõ ñöôïc höùa tröôùc, ñöôïc Thaùnh Thaàn Chuùa thaùnh hieán vaø ñöôïc sai ñi loan baùo moät tin vui möøng: ñoù laø Tin Möøng veà nhöõng ngöôøi bò giam caàm ñöôïc giaûi phoùng, nhöõng ngöôøi muø ñöôïc nhìn thaáy, nhöõng keû bò aùp böùc ñöôïc töï do, vaø tin möøng veà Naêm Hoàng AÂn cuûa Chuùa.

Naêm thaùnh 2000 nhaèm nhaéc nhôù vaø soáng laïi naêm Hoàng AÂn ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ baét ñaàu vaø thöïc hieän nôi chính con ngöôøi Ngaøi vaø nôi nhöõng vieäc Ngaøi thöïc hieän, vaø laø naêm ñöôïc keùo daøi trong lòch söû do bôûi chöùng taù cuûa Giaùo Hoäi. Hai möôi theá kyû khoâng nhöõng ñaõ khoâng daäp taét ñöôïc tieáng vang cuûa lôøi rao giaûng naày. Ngöôïc laïi, hai möôi theá kyû qua, ñaõ gia taêng söùc thu huùt vaø tính caùch ñoøi buoäc cuûa Naêm Hoàng AÂn ñoù. Nhöõng ñoâi maét cuûa nhaân loaïi ngaøy nay, moät laàn nöõa, huôùng nhìn chaêm chuù vaøo dung maïo cuûa Chuùa Gieâsu, vöøa kính phuïc nhöõng Lôøi Chuùa giaûng daïy, nhöõng Lôøi maø ngaøy nay vaãn coøn trao ban aùnh saùng, söùc maïnh vaø can ñaûm soáng.

Naêm Thaùnh laø söï nhaéc nhôù ñeán bieán coá ñaõ xaûy ra lieân quan ñeán cuoäc soáng con ngöôøi. Naêm Thaùnh khoâng phaûi chæ laø söï nhôù laïi moät bieán coá cuûa ngaøy thaùng. Noù nhaát laø moät gôïi laïi ñaày vui möøng vaø long troïng veà thöïc taïi cuûa söï hieän dieän lieân læ, coù söùc canh taân vaø cöùu roãi cuûa Chuùa Gieâsu trong thôøi gian vaø khoâng gian: ñaây laø vieäc hoaøn taát vaø thöïc hieän söù ñieäp vui möøng cuûa Thieân Chuùa cho nhöõng ngöôøi ngheøo thuoäc moïi thôøi ñaïi vaø moïi quoác gia.

Trong naêm 1997, nhöõng ngöôøi Kitoâ ñöôïc Giaùo Hoäi môøi goïi haõy dieãn dòch laïi haønh ñoäng tieân tri cuûa Chuùa. Vieäc cöû haønh Naêm Thaùnh 2000 quaû thaät laø lôøi môøi goïi con ngöôøi haõy ñöùng leân, haõy caàm laáy trong tay quyeån Phuùc AÂm, haõy ñoïc tröôùc taát caû moïi ngöôøi söùñieäp vui möøng cuûa Chuùa Gieâsu vaø haõy soáng thöïc noäi dung vui möøng, giaûi phoùng vaø ñaày aân laønh cuûa Naêm Thaùnh, vôùi taâm hoàn soát meán, khieâm toán, can ñaûm vaø ñaày saùng kieán.

2. Naêm Thaùnh laø Naêm Cöû Haønh Maàu Nhieäm Nhaäp Theå

Moãi naêm trong lòch phuïng vuï cuûa mình, Giaùo Hoäi taäp trung trong hai ngaøy leã lôùn nhöõng maàu nhieäm trung taâm cuûa ñöùc tin: Leã Giaùng Sinh vaø Leã Phuïc Sinh. Thaät ra, ñaây laø bieán coá cöùu roãi duy nhaát, bieán coá Nhaäp Theå cuûa Con Thieân Chuùa, ñöôïc baét ñaàu vôùi vieäc Chuùa Gieâsu sinh ra taïi Beâlem vaø ñöôïc hoaøn taát trong söï thöông khoù cuûa Chuùa, trong caùi cheát vaø soáng laïi cuûa Chuùa taïi Gieârusalem. Ñoù laø ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi töø hai ngaøn naêm qua, ñöùc tin maø caùc tín höõu xaùc nhaän laïi trong phuïng vuï Chuùa Nhaät vôùi nhöõng lôøi ñaùng kính cuûa Kinh Tin Kính nhö sau:

Ñöùc Tin vaøo söï nhaäp theå cuûa Con Thieân Chuùa khoâng phaûi laø keát quaû cuûa suy tö con ngöôøi, ít nhieàu sau naày, vaø cuõng khoâng gaëp thaáy tröôøng hôïp song song nhö vaäy nôi caùc toân giaùo khaùc. Ñöùc Tin laø söï thaät ñaõ ñöôïc Thieân Chuùa maïc khaûi vaø ñaõ ñöôïc laøm chöùng trong Thaùnh Kinh Taân Öôùc.

Treân bình dieän ngoân ngöõ, coâng thöùc roõ raøng hôn veà maàu nhieäm nhaäp theå ñöôïc gaëp thaáy nôi ñoïan môû ñaàu cuûa phuùc aâm theo thaùnh Gioan: Vaø Ngoâi Lôøi trôû thaønh xaùc theå. Töø ngöõ tieáng hy laïp SARX (thòt): töø raát gaàn vôùi tieángDo Thaùi laø Basar, töø ngöõ ñoù dieãn taû con ngöôøi trong ñaëc tính doøn moûng vaø qua mau cuûa thöïc taïi hay cheát. Ngoâi Lôøi, Ñaáng ôû nôi Thieân Chuùa, vaø laø Thieân Chuùa, Ngaøi trôû neân con ngöôøi thaät, trôû neân moät höõu theå trong khoâng gian vaø thôøi gian, höõu hình, sôø ñeán ñöôïc, vaø hay cheát.

Vaø nhöõng thô cuûa thaùnh Phaoloâ xöû duïng ngoân ngöõ naày, ñeå chæ cho thaáy raèng bieán coá nhaäp theå ñaõ ñöôïc nghó ñeán lieàn ngay vaø ñöôïc soáng bôûi nhöõng coäng ñoaøn Kitoâ ñaàu tieân, nhö laø moät chaân lyù trung taâm cuûa ñöùc tin. Thaät vaäy, ñoái vôùi thaùnh Phaoloâ, Con Thieân Chuùa ñaõ ñöôïc sinh ra bôûi doøng hoï Ñavít theo xaùc theå (Rom 1,3); Chuùa Kitoâ theo xaùc theå ñeán töø daân toäc do thaùi (Roma 9,5). Maàu nhieäm cao caû cuûa loøng ñaïo laø söï kieän Chuùa Kitoâ bieåu loä chính mình nôi xaùc theå (1 Tim 3,16). Tuy nhieân, chính trong Chuùa Kitoâ maø troïn caû thaàn tính ngöï trò trong xaùc theå (Col 2,9). Trong moät thaùnh ca noåi tieáng trong thô Phaoloâ, vaø nhieàu ngöôøi thì cho raèng baøi thaùnh ca ñoù thuoäc veà thôøi kyø tröôùc Phaoloâ, vaø do ñoù tröôùc naêm 50 sau Chuùa Kitoâ — Bieán coá Nhaäp Theå ñöôïc cöû haønh nhö laø moät dieãn tieán thaät söï vaø rieâng bieät cuûa vieäc töï haï vaø khieâm toán cho ñeán vieäc töï huûy cuûa caùi cheát treân thaäp giaù:

Chuùa Kitoâ Gieâsu, duø laø vì Thieân Chuùa coù baûn tính Thieân Chuùa, nhöng khoâng muoán giöõ söï ngang haøng cuûa mình vôùi Thieân Chuùa; Ngaøi ñaõ loät boû chính mình, maëc laáy thaân phaän toâi tôù, trôû neân gioáng nhö con ngöôøi, xuaát hieän trong hình haøi con ngöôøi, haï mình vaâng lôøi cho ñeán cheát, vaø cheát treân thaäp giaù. (Phil 2,6-8).

Ñoái vôùi thaùnh Phaoloâ, bieán coá nhaäp theå laø maàu nhieäm cao caû nhaát, maàu nhieäm ñöôïc daáu aån töø bao theá kyû, töø bao theá heä, nhöng giôø ñaây ñöôïc bieåu loä cho caùc thaùnh (Col 1,26) (x. Epheso 1,9;3,3-5;6,9). Caùc vò thaùnh naày, moät khi ñaõ ñöôïc aên reã saâu vaø ñöôïc xaây döïng trong tình baùc aùi, cuoái cuøng coù theå hieåu ñöôïc, theá naøo laø chieàu roäng, chieàu daøi, chieàu cao vaø chieàu saâu cuûa yù ñònh cöùu roãi vaø cuûa tình yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa trong Chuùa Kitoâ. Thaùnh Phaoloâ coøn noùi theâm raèng:

Khi ñeán giôø vieân maõn, Thieân Chuùa sai Con Moät Mình xuoáng, sinh bôûi ngöôøi nöõ, sinh ra döôùi leà luaät, ñeå cöùu chuoäïc taát caû nhöõng ai soáng döôùi leà luaät, ngoû haàu hoï maëc laáy vieäc ñöôïc laøm con caùi Thieân Chuùa (Gal 4,4).

Nhaäp theå laø maàu nhieäm maø Thieân Chuùa Cha, trong söï toát laønh cuûa Ngaøi, ñaõ thieát laäp moïi söï trong Ngaøi, ñeå thöïc hieän maàu nhieäm ñoù trong thôøi vieân maõn: ñoù laø yù ñònh quy veà Chuùa Kitoâ taát caû moïi söï, treân trôøi cuõng nhö döôùi ñaár. (Eph 1,9-10).

Ñöôïc khai trieån töø söï hieäp thoâng Thieân Chuùa Ba Ngoâi, bieán coá nhaäp theå laø moät hoàng aân töø treân cao. Thaùnh Gioan ñaõ quaû quyeát nhö sau: "Thieân Chuùa ñaõ yeâu thuông theá gian ñeán ñoåi trao ban Con Moät mình cho theá gian, ngoû haàu baát cöù ai tin vaøo Ngaøi seõ khoâng phaûi cheát, nhöng ñöôïc soáng ñôøi ñôøi" (Gv 3,16; x. Gn 3, 17; 10,36;17,18;1 Gn 4,9) Vaøo khôûi ñaàu vaø keát thuùc cuûa taân öôùc, nhöõng chöùng taù cuûa Gioan vaø cuûa Thaùnh Phaoloâ laø nhöõng tieáng noùi khaùc nhau cuûa moät baûn Hoaø AÂm cuøng quy veà moät baøi ca duy nhaát chuùc tuïng Chuùa Gieâsu, Con Thieân Chuùa Nhaäp Theå.

Söï Nhaäp Theå khoâng chæ laø moät chaân lyù cao caû tröøu töôïng cuûa Kitoâ giaùo. Trong quaû quyeát veà Chuùa Gieâsu, Thieân Chuùa Thaät vaø Con Nguôøi Thaät, coù bao goàm nguoàn maïch cuûa söï höõu hieäu cöùu roãi trong lòch söû. Ñoù laø lyù do noùi ñöôïc laø cöùu roãi cuûa söï nhaäp theå, ñöôïc noùi leân caùch roõ raøng trong kinh Tin Kính Niceâo nhö sau: "Vì loaøi ngöôøi chuùng toâi vaø ñeå cöùu roãi chuùng toâi, Nguôøi ñaõ töø trôøi xuoáng theá, Ngöôøi Nhaäp Theå laøm Nguôøi, chòu cheát vaø soáng laïi ngaøy thöù ba vaø leân trôøi. Ngöôøi laïi xuoáng phaùn xeùt keû soáng vaø keû cheát" (DS 125).

Trong doøng lòch söû, giaùo lyù naày luoân luoân bò choáng ñoái. Caû vaøo thôøi ñaïi chuùng ta, giaùo lyù naày bò coi nhö laø moät huyeàn thoïai: huyeàn thoaïi cuûa con ngöôøi Gieâsu, trong ñoù Thieân Chuùa coù leõ cho bieát laø Ngaøi hieän dieän moät caùch ñaëc bieät höõu hieäu ñeå cöùu roãi. Trong caùch thöùc giaûi thích nhö theá, ngöôøi ta choái boû thöïc theå ñích thöïc Chuùa Gieâsu Kitoâ, Thieân Chuùa Thaät vaø Con Nguôøi thaät.

Ngöôïc laïi, maàu nhieäm Nhaäp Theå laø söï kieän trung taâm cuûa chöùng töø Kinh Thaùnh vaø cuûa lôøi tuyeân xöng ñöùc tin Kitoâ, luoân luoân ñöôïc beânh vöïc vaø giaûi thích bôûi truyeàn thoáng hai ngaøn naêm giaùo hoäi. Nhöõng vò töû ñaïo cuûa ngaøy hoâm qua vaø ngaøy nay ñaõ laøm chöùng cho ñeán cheát lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa hoï vaøo Chuùa Gieâsu Kitoâ, ñaáng cöùu theá.

Vì theá, maàu nhieäm nhaäp theå laø choùp ñænh khoâng theå vöôït qua ñöôïc vaø laø söï hoaøn thaønh tuyeät ñoái cuûa lòch söû cöùu roãi. Chuùa Gieâsu Kitoâ laø Lôøi Noùi cuoái cuøng vaø vónh vieån cuûa Thieân Chuùa Cha cho nhaân loaïi (Dt 1,2) Ngaøi laø ñaáng trung gian duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi (I tim 2,5; cf. Dt 8,6; 9,15; 12,24), ngaøi laø nguoàn maïch cuûa moïi ôn cöùu roãi hieän taïi vaø töông lai (x. TÑCV 4,12).

Söï nhaäp theå maïc khaûi maàu nhieäm söï soáng noäi taïi giöõa Ba Ngoâi Thieân Chuùa, maàu nhieäm cuûa söï tham döï cuûa con ngöôøi vaø cuûa vuõ truï vaøo vinh quang Thieân Chuùa, vaø maàu nhieäm cuûa Giaùo Hoäi, nhö laø moät keùo daøi trong lòch söû cuûa vieäc Nuôùc Chuùa ngöï ñeán (x. Mt 13,38; 16,18-19; 21,43; 22,1-14; Dt 12,28): "Maàu nhieäm Nhaäp Theå cuûa Ngoâi Lôøi coù söùc maïnh cuûa taát caû moïi bí maät vaø hình aûnh cuûa Kinh Thaùnh vaø laø söï hieåu bieát cuûa taát caû moïi taïo vaät höõu hình vaø coù theå hieåu ñöôïc" (Massimo il Confessore, Capita theologica et oecumenica,66). Vì theá, chæ coù Ngoâi Lôøi nhaäp theå coù theå daïy cho chuùng ta bieát veà Thieân Chuùa" (Massimo il Confessore, Orationis dominicae expositio).

3. Söï Nhaäp Theå nhö laø söï sung maõn cuûa thôøi gian

Treân saân khaáu cuûa lòch söû theá giôùi, ñaõ coù xuaát hieän trong thôøi gian vaø taïi nhieàu nôi, nhöõng vò vua khoân ngoan, nhöõng nhaø höôùng daãn can ñaûm, nhöõng trieát gia saâu xa vaø coù thieân taøi ñaëc bieät trong nhieàu laõnh vöïc khaùc nhau cuûa söï hieåu bieát con ngöôøi. Trong moãi daân toäc, ñeàu coù xuaát hieän nhöõng dung maïo laøm cho ñaát nuôùc ñoù cuõng nhö troïn caû nhaân loaïi ñöôïc danh thôm tieáng toát. Nhöng khoâng moät ai ñaõ ghi daáu lòch söû toaøn theå vuõ truï nhö Chuùa Gieâsu thaønh Nazareth. Coâng vieäc rao giaûng cuûa Ngaøi chæ keùo daøi trong voøng ba naêm. Nhöng Ngaøi ñaõ thöùc tænh toaøn theá giôùi. Maàu nhieäm cheát vaø soáng laïi cuûa Ngaøi ñaõ ñöa vaøo trong lòch söû nieàm hy voïng söï soáng ñôøi ñôøi voâ cuøng taän.

Lòch söû ñaõ nhaän ñöôïc söï vieân maõn troïn ñaày ñích thaät cuûa noù. "Söï vieân maõn cuûa thôøi gian ñöôïc ñoàng hoaù vôùi Maàu Nhieäm Nhaäp Theå cuûa Ngoâi Lôøi, Con Moät Ñoàng Baûn Theå vôùi Thieân Chuùa Cha, vaø vôùi maàu nhieäm cöùu chuoäc theá giôùi" (Ngaøn Naêm Thöù Ba, soá 1). Caû Lutheâroâ, khi giaûi thích thô Galata chöông 4 caâu 4: "Khi ñeán thôøi vieân maõn Thieân Chuùa Cha sai xuoáng Con Moät Ngaøi", ñaõ quaû quyeát ñuùng nhö sau: Khoâng phaûi thôøi gian khôi leân söù maïng cuûa Chuùa Con, cho baèng ngöôïc laïi söù maïng cuûa Chuùa Con laøm cho thôøi gian ñöôïc vieân maõn" (WA 57,30.15).

Khi nhìn vaøo lòch söû nhaân loïai vaøo luùc Chuùa Giaùng Sinh, ngöôøi ta coù theå nhaän thaáy raèng theá giôùi thôøi coå ñaõ nhaän ñöôïc moät söï chuaån bò toân giaùo roäng raûi vaø ña dieän: taïi Vieãn Ñoâng, töø nhieàu theá kyû tröôùc ñaõ ñöôïc thaønh hình nhöõng truyeàn thoáng to lôùn cuûa AÁn Ñoä giaùo vaø Phaät giaùo, vaø caùc truyeàn thoáng toân giaùo naày cuõng ñaõ ñöôïc bieát ñeán trong vuøng ñòa trung haûi thôøi ñoù; taïi Trung Ñoâng vaø taïi Taây Phöông, ngoaøi nhöõng theå hieän truyeàn thoáng toân giaùo cuûa töøng daân toäc, coøn coù söï phaùt trieån roäng lôùn cuûa nhöõng toân giaùo coù nguoàn goác Hy laïp Roma, laø nhöõng toân giaùo thöôøng ñöôïc aùp ñaët cho nhöõng daân toäc bò xaâm chieám baèng söùc maïnh cuûa vuõ khí. Taïi moät vuøng ñaát khoâng noåi tieáng gì, naèm ôû ngoaøi riaø cuûa ñeá quoác Roma, coù toân giaùo do thaùi, cuõng soáng ñoäng vaø laâu ñôøi nhö truyeàn thoáng AÁn ñoä giaùo; toân giaùo cuûa daân do thaùi naày laø moät chuaån gò gaàn cho vieäc Chuùa Gieâsu ñeán: "Nhieäm cuoäc cöùu roãi cuûa Cöïu Öôùc ñöôïc ñònh höôùng ñeán vieäc chuaån bò vaø loan baùo bieán coá Chuùa Kitoâ ngöï ñeán Ngaøi laø Ñaáng cöùu chuoäc vuõ truï, vaø loan baùo Nuôùc thieân sai cuûa Chuùa. (NNBa soá 6).

Tuy nhieân caàn phaûi xaùc ñònh raèng söùc taùc ñoäng cuûa maàu nhieäm nhaäp theå cöùu chuoäc hieän dieän trong suoát thôøi Cöïu Öôùc trong lòch söû cuûa Daân rieâng cuõng nhö trong nhöõng dung maïo cuûa caùc vò trung gian loan baùo cho ñaáng thieân sai nhö caùc vua, caùc tö teá vaø caùc ngoân söù, söùc taùc ñoäng ñoù ñaõ böôùc vaøo trong moät giai ñoaïn bò xao ñoäng. Sau thôøi gian khôûi ñaàu roõ raøng, cuûa ôn goïi cuûa Abraham ( theá kyû 19 tröôùc Chuùa Kitoâ), cuûa cuoäc xuaát haønh vaø giao öôùc cuûa Thieân Chuùa vôùi daân Israel (theá kyû 13 tröôùc Chuùa Kitoâ), vaø sau giai ñoïan ngaén cuûa trieàu ñaïi Vua Ñavit vaø Salomon (theá kyû 11 vaø 10 tröôùc Chuùa Kitoâ), vôùi cuoäc phaân chia vöông quoác do thaùi theá kyû 10 vaø cuoäc löu ñaøy sang babylon, theá kyû 6, thì ñaõ baét ñaàu lòch söû cuûa nhöõng thaát baïi, ñöôïc theå hieän qua vieäc bò leä thuoäc chính trò vaø toân giaùo, tröôùc heát laø vôùi ngöôøi Persiani, vaøo naêm 538 cho ñeán 333, roài vôùi ngöôøi Hy laïp (333-63) vaø cuoái cuøng vôùi vieäc chieám ñoùng cuûa ngöôøi Roma baét ñaàu vôùi Pompei vaøo naêm 63, taát caû nhöõng trung gian cöùu roãi cuûa daân ñöôïc tuyeån choïn ñaõ bò thaát baïi tröôùc nhan Thieân Chuùa vaø tröôùc lòch söû.

Söï suy vong cuûa nhöõng truyeàn thoáng vaø nhöõng cô cheá cuûa daân Israel ñaõ coã voõ cho caùi môùi Novum cuûa nieàm hy voïng thieân sai vaøo luùc cuoái cuøng. Tieân tri Isaia ñaõ noùi nhö sau: "Thieân Chuùa phaùn nhö theá naày: Caùc ngöôøi ñöøng nhôù ñeán nhöõng gì ñaõ qua, ñöøng nghó ñeán nhöõng chuyeän cuû. Ñaây Ta seõ laøm ñieàu môùi" (Is 43,16.18-19). Söï thay ñoåi giöõa tai öông suy suïp cuûa thôøi cuû vaø nieàm hy voïng ñieàu môùi laø "moät cuoäc ñi qua maø khoâng qua" (passaggio senza passaggio). Nghóa laø noù khoâng xaûy ñeán do bôûi söï thoâi thuùc cuûa hoaøn caûnh toät cuøng, maø laø do söï can thieäp cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng böôùc vaøo moät caùch môùi meõ tuyeät ñoái, vaøo thôøi ñieåm ZeâRoâ cuûa lòch söû, ñeå ñaët vaøo trong ñoù ôn cöùu roãi quyeát ñònh, ñöôïc môû ra cho toaøn theå nhaân loïai.

Söï di chuyeån töø Cöïu sang Taân Öôùc khoâng ñöôïc ñaët naèm treân chieàu ngang cuûa moät söï phaùt trieån ñoàng nhaát, nhöng keát thaønh moät böôùc nhaûy voït phaåm chaát töø cao. Buôùc nhaûy voït phaåm chaát töø cao naày laø cuoäc sinh haï cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ: nguoàn goác thaät cuûa Chuùa Gieâsu khoâng theå naøo ñöôïc tìm trong theá gian; noù ñöôïc aån giaáu trong coûi ñôøi ñôøi" (Thaùnh Agustino, De Trinitate,4,20,29).

Vaø ñoïan môû ñaàu cuûa thô Do Thaùi ñaõ quaû quyeát nhö sau: "Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ noùi trong thôøi cuû nhieàu laàn vaø nhieàu caùch khaùc nhau cho toå phuï chuùng ta qua caùc tieân tri, cuoái cuøng, trong nhöõng ngaøy cuoái cuøng, Ngaøi ñaõ noùi vôùi chuùng ta qua Con Moät Ngaøi, maø Ngaøi ñaõ thieát laäp laøm thöøa töï taát caû moïi söï, vaø qua Nguôøi Con ñoù, Thieân Chuùa ñaõ taïo thaønh vuõ truï." (Dt 1,1-2). Bieán coá cuûa Chuùa Gieâsu Kitoâ ñaõ khoâng phaûi laø keát quaû cuûa thôøi gian vaø cuûa söï khaån thieát ñôïi chôø Ñaáng thieân sai. Nguôïc laïi, ñoù laø söï Nhaäp Theå cuûa Con Thieân Chuùa, nhö moät hoàng aân nhöng khoâng cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, ñeå trao cho thôøi gian söï troïn ñaày ñích thöïc ôn cöùu roãi.

Chæ vôùi söï nhaäp theå cuûa Con Thieân Chuùa, maø lòch söû böôùc vaøo trong giai ñoïan cöùu roãi toaøn dieän vaø taát caû moïi ngöôøi ñaõ bò phaân taùn nôi thaùp Babel, ñeàu ñöôïc goïi ñeán tham döï vaøo Thaùnh Thaàn cuûa Chuùa Kitoâ phuïc sinh trong ngaøy leã Nguû Tuaàn. Chính söï nhaäp theå laø ñieàu môùi meõ cuûa Kitoâ giaùo. Thaät vaäy, Chuùa Kitoâ khoâng phaûi laø moät tieân tri noùi nhaân danh Thieân Chuùa, nhöng Ngaøi laø Thieân Chuùa, ñeå noùi vaø cöùu roãi: Chính Thieân Chuùa ñích thaân ñeán noùi veà mình cho con ngöôøi bieát, vaø ñeå chæ cho con ngöôøi bieát con ñöôøng, treân ñoù coù theå ñi ñeán gaëp Ngaøi" (Ngaøn naêm Ba, soâ 6).

4. Vieäc Nhaäp Theå xeùt nhö laø vieäc Thieân Chuùa bieán ñoåi.

Thaät laø hôïp luùc chuùng ta suy nieäm theâm nöõa veà söï kieän ñaày maâu thuaãn cuûa vieäc Thieân Chuùa bieán ñoåi: "Trong Chuùa Gieâsu Kitoâ, Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå, thôøi gian trôû thaønh moät chieàu kích cuûa Thieân Chuùa, Ñaáng laø ñôøi ñôøi nôi chính mình ngaøi." (Toâng thô NNB, 10). Ñaây laø moät quaû quyeát rieâng bieät cuûa Kitoâ giaùo. Nhôø qua vieäc Con Thieân Chuùa Nhaäp Theå, thôøi gian ñöôïc tieáp nhaän bôûi Ngoâi Hai cuûa Thieân Chuùa Ba Ngoâi, Ñaáng, duø laø Thieân Chuùa, nay trôû thaønh con ngöôøi hoaøn toaøn, nhö Coâng Ñoàng Calcedonia ñaõ daïy nhö sau: Chuùa Gieâsu Kitoâ laø hoaøn toaøn trong thaàn tính vaø hoaøn toaøn trong nhaân tính, Thieân Chuùa thaät vaø con ngöôøi thaät..., ñoàngbaûn theå vôùi Ñöùc Chuùa Cha xeùt theo thaàn tính vöøa ñoàng baûn theå vôùi chuùng ta xeùt theo nhaân tính, sinh ra bôûi Thieân Chuùa Cha truôùc moïi theá kyû, xeùt theo thaàn tính, vaø trong thôøi gian naày, vì chuùng toâi vaø vì söï cöùu roãi chuùng toâi, sinh ra bôûi Meï Maria Ñoàng Trinh vaø laø meï Thieân Chuùa theo nhaân tính, (DS soá 301).

Trong Kinh Thaùnh, Thieân Chuùa haèng soáng sieâu vieät treân thôøi gain vaù caùc söï vaät: Truôùc khi nuùi ñoài sinh ra, vaø truôùc khi traùi ñaát vaø theá gian ñöôïc taïo döïng, thì töø muoân thuôû vaø maõi maõi, Ngaøi vaãn laø Thieân Chuùa (TV 90,2).

Thieân Chuùa laø Ñaáng khoâng bao giôø thay ñoåi, baát bieán. Thaùnh Vònh 102,26-28 noùi nhö sau: Ngay töø ñaàu, Ngaøi ñaõ thieát laäp traùi ñaát. Trôøi cao laø coâng cuoäc cuûa tay ngaøi. Taát caû trôøi ñaát seõ qua ñi, nhöng Ngaøi vaãn toàn taïi; taát caû nhö manh aùo, vaø ngaøi thay ñoåi chuùng vaø chuùng seõ qua ñi. Ngaøi vaãn luoân nhö vaäy vaø nhöõng naêm thaùng cuûa ngaøy khoâng bao giôø cuøng, (TV 102,26-28). Lôøi saám cuûa tieân tri Malakia noùi raèng: Ta laø Chuùa, ta khoâng thay ñoåi (Ml 3,6).

Vaø Taân Uôùc noùi veà "Thieân Chuùa Cha cuûa aùnh saùng, trong ñoù khoâng coù thay ñoåi, cuõng khoâng coù boùng daùng cuûa söï thay ñoåi" (Gn 1,17). Chuùa Gieâsu quaû quyeát veà chính mình nhö sau: Truôùc khi coù Abraham, thì ñaõ coù Ta (Gn 8,58; 13,19). Thaät vaäy, ngay töø ñaàu Ngoâi Lôøi vaãn ôû nôi Thieân Chuùa ( Gn 1,2).

Söï tieàn höõu cuûa Thieân Chuùa, söï ñôøi ñôøi vaø khoâng thay ñoåi cuûa Thieân Chuùa laø nhöõng söï kieän khoâng thay ñoåi do Kinh Thaùnh maïc Khaûi, hôn laø do trieát lyù suy luaän ra. Töø Kinh Thaùnh, vaøi quaû quyeát xaùc ñònh cho Ñöùc Tin cuûa Giaùo Hoäi vaøo Thieân Chuùa duy nhaát haèng höõu vaø khoâng thay ñoåi (x. Confes. Di fede del concilio Laterano IV vaøo naêm 1215: DS 800).

Söï thaät veà tính caùch ñôøi ñôøi vaø khoâng thay ñoåi cuûa Thieân Chuùa, ñaït ñeán choùp ñænh maâu thuaãn cuûa noù trong vieäc nhaäp theå cuûa Con Thieân Chuùa. Ñoaïn môû ñaàu Phuùc aâm theo thaùnh Gioan ñaõ thaønh coâng laøm noåi baät söï maâu thuaãn naày: Ngoâi Lôøi töø ñôøi ñôøi vaø coù tröôùc moïi söï cuûa con Thieân Chuùa (Gn 1,1-3), Ngaøi trôû thaønh xaùc theå (Gn 1,14), sinh ra bôûi ngöôøi nöõ (gal, 4,4), vöøa trôû thaønh nhö theå khoaûng roäng thôøi gian vaø khoâng gian lôùn leân, vaø hay cheát. Neáu quaû thaät söï ñôøi ñôøi cuûa Thieân Chuùa laø thaät, thì söï trôû thaønh ngöôøi cuûa Ngaøi cuõng thaät luoân, nghóa laø khoaûng roäng, khoâng gian vaø lòch söû. Vì theá lòch söû con ngöôøi cuõng trôû thaønh lòch söû cuûa Thieân Chuùa vaø caùi cheát cuûa con ngöôøi ñöôïc ñöa vaøo trong kinh nghieäm cuûa con thieân Chuùa nhaäp theå.

Deã hieåu roõ hôn söï bieán ñoåi cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta caàn laøm saùng toû yù nghóa cuûa söï bieán ñoåi naày. Thieân Chuùa, Ñaáng haèng soáng troïn ñaày nhaát, theå hieän moät caùch töï do söï soáng sung maõn cuûa chính Ngaøi hoaëc nôi caùc taïo vaät, hoaëc trong vieäc cöùu chuoäc, maø khoâng vì ñoù maø bò giaûm bôùt ñi söï troïn ñaày cuûa mình. Trong söï traøn ñaày voâ cuøng cuûa Ngaøi, Thieân Chuùa coù theå "böôùc vaøo" moät caùch töï do trong khoâng gian vaø thôøi gian cuûa taïo vaät. Trong theå thöùc laøm nhö vaäy, Thieân Chuùa khaùc vôùi taïo vaät, vì ñoái vôùi caùc taïo vaät, söï bieán ñoåi laø moät nhu caàu, moät ñoøi hoûi noäi taïi cuûa höõu theå taïo vaät. Caùc taïo vaät khoâng theå naøo khoâng bieán ñoåi. Ñieàu kieän ñaàu tieân cuûa söï phaùt trieån vaø cuûa höõu theå cuûa taïo vaät laø phaûi bieán ñoåi, khoâng theå naøo traùnh ñi ñöôïc. Nhöõng taïo vaät hieän höõu trong söï bieán ñoåi, bôûi vì töï baûn tính cuûa chuùng laø bieán ñoåi. Nguôïc laïi, söï bieán ñoåi nôi Thieân Chuùa laø töï do vaø nhöng khoâng tuyeät ñoái, vaø phaùt xuaát töø söï choïn löïa töï do do tình thöông cuûa Ngaøi. Vì theá, bieán ñoåi nôi Thieân Chuùa khoâng noùi leân khuyeát ñieåm cuûa Thieân Chuùa, nhöng ngöôïc laïi trôû thaønh nguyeân taéc toät cuøng cuûa söï môùi meû vaø cuûa söï taùi taïo laïi nhaân loïai.

Hôn nöõa, vieäc taïo döïng con ngöôøi ñaõ laø moät tieàn ñeà cho söï bieán ñoåi töï do cuûa Thieân Chuùa vaøo trong lòch söû. Nôi con ngöôøi ñöôïc taïo döïng neân gioáng hình aûnh Ngaøi, Thieân Chuùa ñaõ chuaån bò moät caùi gì ñoù ñeå saün saøng ñoùn nhaän söï töï maïc khaûi cuûa Ngaøi trong lòch söû, chuaån bò moät con ñöôøng, nhôø vieäc Ngaøi töï do can thieäp vaøo trong khoâng gian vaø thôøi gian. Vieäc nhaäp theå cuûa Ngoâi Lôøi laø söï hoaøn thaønh cao nhaát cuûa nhaân loaïi. Nhaân tính cuûa Ngoâi Lôøi trong baûn tính taïo vaät ñaït ñeán söï troïn ñaày cuûa noù trong söï keát hieäp vôùi Thieân Chuùa.

Vì söï soáng thaàn linh laø söï naâng ñôõ noäi taïi cho moïi thôøi gian vaø söï hieän taïi ñôøi ñôøi cuûa noù, Chuùa Kitoâ phuïc sinh khoâng nhöõng coù theå ñi vaøo trong thôøi gian nhöng ñoàng thôøi bieåu loä töø töø vaø ñöôïc hieåu töø töø, nhôø vaøo söï phuïc sinh, leân trôøi, chuùa Thaùnh Thaàn hieän xuoáng vaø ñôøi soáng cuûa Giaùo Hoäi. "Vôùi vieäc Chuùa Kitoâ ñeán, thôøi gian baét ñaàu giai ñoaïn cuoái cuøng (x, DT 1,2) Giôø cuoái cuøng (x. 1Gv 2,18) khai sinh thôøi giôø cuûa Giaùo Hoäi, vaø keùo daøi cho ñeán luùc quang laâm. Giaùo Hoäi tieáp tuïc trong thôøi gian, khoa sö phaïm cuûa söï maïc khaûi vaø hieäp thoâng cuûa söï "hieän höõu cho keû khaùc" cuûa Chuùa Gieâsu.

5. Chuùa Kitoâ laø Trung Taâm cuûa Thôøi Gian

Trong Taân Öôùc, thôøi gian luoân ñöôïc nhìn trong töông quan vôùi Chuùa Kitoâ, trung taâm cuûa thôøi gian. Vì theá, lòch söû ñöôïc phaân chia ra laøm hai phaàn: tröôùc vaø sau Chuùa Kitoâ. Nieân Lòch Kitoâ khoâng ñeám nhöõng naêm thaùng töø moät ñieåm khôûi ñaàu — chaúng haïn nhö töø vieäc taïo döïng, nhö nieân lòch Do thaùi, nhöng töø ñieåm trung taâm laø bieán coá Giaùng Sinh cuûa Chuùa Gieâsu. Chính söï kieän lòch söû cuûa maàu nhieäm nhaäp theå laø bieán coá keát thaønh trung taâm cuûa lòch söû: töø bieán coá naày, ngöôøi ta hoaëc ñi veà quaù khöù, hoaëc huôùng ñeán töông lai. Vieäc Chuùa Kitoâ giaùng sinh laø trung taâm cuûa taát caû moïi bieán coá trong thôøi gian.

Ñoù laø quan nieäm Kitoâ veà thôøi gian. Ñaây khoâng phaûi laø moät quy öôùc ñôn thuaàn cuûa lòch söû, nhöng laø moät tieâu chuaån thaàn hoïc: vieäc Chuùa Kitoâ ñeán laø trung taâm cuûa lòch söû, bôûi vì bieán coá ñoù mang ñeán cho lòch söû yù nghóa vaø giaù trò cöùu roãi cuûa noù. Taát caû moïi bieán coá cuûa lòch söû, tröôùc hoaëc sau Chuùa Kitoâ, ñeàu ñöôïc quy chieáu veà Chuùa Kitoâ vaø ñöôïc ñaùnh giaù theo aùnh saùng cuûa con ngöôøi vaø coâng vieäc cuûa Chuùa Kitoâ, Ñaáng ñaët vaøo trong lòch söû aân suõng cuûa Ngaøi. Nhö theá, thôøi gian trôû thaønh ñieàu kieän ñeå thöïc hieän söï cöùu roãi cho nhaân loïai vaø cho vuõ truï. Ñöôïc nhaän ñònh trong töông quan vôùi maàu nhieäm Nhaäp Theå, lòch söû phoå quaùt khoâng coøn laø lòch söû traàn tuïc nöõa, nhöng trôû thaønh lòch söû thaùnh. Vieãn töôïng Kitoâ hoïc naày ñaët treân cuøng moät bình dieän thôøi gian, bieán coá taïo döïng ñöôïc Thieân Chuùa thöïc hieän luùc khôûi ñaàu cuõng nhö bieán coá keát thuùc (approdo) cuûa lòch söû nhaân loaïi vaø cuûa taát caû moïi bieán coá cuûa thieân nhieân trong Thieân Chuùa vaøo luùc cuoái cuøng thôøi gian; nhöõng bieán coá lòch söû cuûa daân Israel, nhöõng haønh ñoäng cuûa Chuùa Gieâsu, cuõng nhö nhöõng haønh ñoäng cuûa caùc toâng ñoà vaø cuûa giaùo hoäi, taát caû ñeàu ñöôïc ñaët trong doøng thôøi gian theo vieån töôïng Kitoâ hoïc.

Moät caùch khaùc vôùi quan nieäm veà thôøi gian cuûa caùc toân giaùo khaùc, trong ñoù thôøi gian laø moät caùi gì ñoái nghòch vôùi Thieân Chuùa vaø ôn cöùu roãi, trong Kitoâ giaùo, thôøi gian laø phuông theá maø Thieân Chuùa duøng ñeå nhaäp theå, ñeå maïc khaûi vaø trao ban aân suõng cuûa Ngaøi. Thay vì ñöôïc quan nieäm theo phaïm truø voøng troøn vaø laëp ñi laëp laïi, trong ñoù ôn cöùu roãi laø caùi gì vöôït thoaùt ra voøng thôøi gian, trong Kitoâ giaùo, thôøi gian ñöôïc dieãn taû theo ñöôøng thaúng, ñeå noùi leân raèng thôøi gian vaø ôn cöùu roãi ñöôïc an baøi ñeå gaëp nhau trong lòch söû; vaø nhôø cuoäc gaëp gôõ naày maø lòch söû trôû thaønh lòch söû cöùu roãi.

Trong ñöôøng thaúng thôøi gian naày, maàu nhieäm Vöôït Qua cuûa Chuùa Kitoâ laø bieán coá cöùu chuoäc troåi vöôït nhaát. Bieán coá Vöôït Qua laø nhö traän ñaùnh quyeát ñònh cuûa moät cuoäc chieán chöa keát thuùc nhöng seõ phaûi keát thuùc. Duø cho trong lòch söû coøn tieáp tuïc nhöõng ñoái nghòch, vaø taát caû chöa nhìn nhaän tính caùch quyeát ñònh cuûa traän ñaùnh quyeát ñònh ñoù, nhöng traän ñaùnh quyeát ñònh ñoù ñaõ ñöôïc keå nhö laø moät chieán thaéng roài. Thaäp giaù vaø söï Phuïc Sinh keát thaønh traän ñaùnh quyeát ñònh, vaø cuoäc chieán ñaõ ñoaït ñöôïc thaéng lôïi roài. Söï Phuïc Sinh cuûa Chuùa Kitoâ laø chung cuoäc vinh quang cuûa lòch söû roài. Vieäc trao ban aân suõng cuûa Chuùa Kitoâ ñöôïc thöïc hieän trong lòch söû nhöng vôùi söùc naêng ñoäng höôùng veà luùc keát thuùc thôøi gian. Vì theá, nieàm hy voïng vaøo töông lai coøn trôû neân maõnh lieät hôn nöõa, bôûi vì ñöôïc xaây treân nieàm xaùc tín raèng chieán thaéng quyeát ñònh cuoái cuøng ñaõ ñöôïc loan baùo chính thöùc roài; chieán thaéng ñoù laø tieàn ñeà vaø laø hoa traùi ñaàu muøa cuûa ôn cöùu roãi phoå quaùt.

Thôøi gian ñöôïc sinh ñoäng nhôø vaøo söùc naêng ñoäng höôùng veà Chuùa Kitoâ nhö trung taâm thôøi gian. Thôøi gian trôû thaønh doøng lieân tuïc töø Chuùa Kitoâ, Ñaáng hieän höõu tröôùc moïi thôøi gian, nhöng ñaõ cheát taïi Palestina trong quaù khöù, vaø vaãn coøn soáng ngaøy hoâm nay nhö Ñaáng Phuïc Sinh, vaø seõ trôû laïi nhö vò Thaåm Phaùn vaøo luùc cuoái lòch söû. Nhöõng giai ñoïan thôøi gian cuûa lòch söû — quaù khöù, hieän taïi, töông lai — laø nhöõng thôøi gian ñöôïc quy höôùng veà Chuùa Gieâsu: "Chuùa laø Ñaáng maõi maõi nhö vaäy khoâng thay ñoåi, hoâm qua, hoâm nay vaø maõi maõi" (x. Dt 13,8).

Boái caûnh dieãn tieán lòch söû cuûa Taân Öôùc mang tính caùch heát söùc Kitoâ hoïc. Thaät vaäy, Matheâu trình baøy cuoäc ñôøi cuûa Chuùa Gieâsu treân traàn gian nhö laø moät hoaøn thaønh cuûa lòch söû daân Israel. Ñoái vôùi thaùnh söû Luca, Chuùa Gieâsu laø trung taâm cuûa thôøi gian vaø cuûa lòch söû cöùu roãi. Trong saùch khaûi huyeàn, Chuùa Gieâsu laø nguyeân lyù khôûi ñaàu vaø laø cuøng ñích keát thuùc, laø Alpha vaø OÂmeâga (x. Kh 21,6).

Trong thöïc haønh cuï theå, lòch söû trong Taân Öôùc ñöôïc quan nieäm nhö coù hai chieàu quyeän chaët vaøo nhau. Chieàu thöù nhaát ñi töø vieäc taïo döïng nhaân loaïi vaø ñaït ñeán, nhôø qua daân Chuùa choïn, ñaït ñeán Chuùa Kitoâ, Ñaáng cöùu roãi duy nhaát. Chieàu thöù hai khôûi söï töø Chuùa Kitoâ vaø qua trung gian Giaùo Hoäi, traûi roäng ra ñeán toaøn theå nhaân loaïi. Lòch söû chuùng ta ñöôïc sinh ñoäng trong chieàu ñi ra naày, chieàu môû roäng ñeán taát caû moïi daân toäc ñöôïc cöùu chuoäc bôûi Chuùa Kitoâ vaø trong Chuùa Kitoâ. Ñaây laø thôøi gian cuûa Giaùo Hoäi, ñi töø bieán coá phuïc sinh cho ñeán bieán coá Chuùa quang laâm. Giaùo Hoäi, nhö laø trung taâm cuûa theá giôùi, laøm cho moïi ngöôøi nhìn thaáy ñöôïc tính caùch troåi vöôït treân taát caû cuûa Chuùa Kitoâ trong lòch söû nhaân loïai. Vôùi vieäc cöû haønh bí tích Thaùnh Theå, toång hôïp vaø choùp ñænh cuûa haønh ñoäng bí tích cuûa Giaùo Hoäi, vaø vôùi vieäc rao giaûng Phuùc aâm, Giaùo Hoäi mang ñeán cho thôøi hieän taïi troïn caû yù nghóa lòch söû cöùu roãi cuûa thôøi gian.

Back to Radio Veritas Asia Home Page