Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home PageTrôû laïi Ñaøi Loan sau cuoäc Hoäi Nghò Quoác Teá taïi Tröôøng Kyø, Nhaät Baûn, vöøa ra khoûi phi Tröôøng Ñaøo Vieân, linh muïc Tröông Vaên Phuùc ra ñoùn vaø cho toâi bieát laø cuï Kim Ñònh vöøa môùi qua ñôøi. Thöïc ra toâi khoâng ngaïc nhieân, bôûi vì sau hai laù thö maø cuï göûi cho toâi vaøo thaùng 6, roài thaùng 8 naêm 1996, yeâu caàu toâi sang gaëp cuï ñeå "baøn veà nhöõng chuyeän quan troïng nhaát trong ñôøi toâi", toâi tröïc giaùc ra laø ngaøy cuûa cuï ñaõ gaàn keà. Theá neân toâi khoâng buoàn nhöng chæ hôi tieác laø ñaõ khoâng gaëp cuï ñöôïc trong nhöõng ngaøy cuoái ñôøi cuûa cuï. Voâ tình rôø vaøo tuùi xaùch tay, taäp Cöûa Khoång cuûa cuï maø anh Vöông Kyø Sôn môùi göûi ñeå toâi söûa laïi cho taùi baûn, vaãn naèm ñoù. Treân nhöõng chuyeán bay gaàn ñaây, toâi vaãn thöôøng vöøa ñoïc vöøa söûa laïi moät soá quan ñieåm cuõng nhö nhöõng trích daãn Haùn ngöõ trong taäp, hy voïng laø seõ göûi tôùi cuï trong nhöõng thaùng tôùi, goïi laø moät moùn quaø taëng ngöôøi baïn giaø khaû kính, moät toân sö, moät trieát gia cuõng nhö moät chí syõ maø toâi khaâm phuïc. Cöûa Khoång laø taäp saùch ñaàu tieân cuûa cuï maø toâi ñaõ töøng nghieàn ngaãm khi coøn theo lôùp trieát hoïc taïi Ñaø laït vaøo cuoái thaäp nieân 1960. Ngöôøi ñaõ ra ñi, nhö boâng hoa röïc rôõ, nhöng theo caùi Ñaïo cuûa Sinh Laõo Beänh Töû, taøn uùa vaø rôi veà loøng ñaát. Toâi nhôù laïi moät ñoaïn trong laù thö cuûa thaùnh Phi-Ñöùc (1 Petrus 1,24) vieát veà thaân phaän con ngöôøi: "Car toute chair est comme l'herbe, toute la gloire de l'homme est comme la fleur de l'herbe. L'herbe seche et la fleur tombe!). Cuï ñaõ trôû veà vôùi caùi Ñaïo Uyeân Nguyeân cuûa cuï. Requiescat in Tao, Domino suo! Maø Ñaïo cuûa cuï laø Logos, laø chính Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå (Et Verbum incarnatum est!).
Toâi quen cuï Kim Ñònh vaøo naêm 1982. Vaøo thaùng 8 naêm aáy, toâi cho xuaát baûn moät baøi tieåu luaän veà Vieät Thaàn (Moät Suy Tö Thaàn Hoïc, Daân Chuùa, 8.1982), ñöa ra moät soá quan ñieåm ñoùng goùp vaøo coâng cuoäc xaây döïng moät neàn thaàn hoïc Vieät. Ñaây chæ laø moät baøi doø daãm, gaàn nhö hoaøn toaøn bò haøng giaùo syõ Vieät lô laø. Theá neân, vaøo thaùng 12.1982 khi ñoïc baøi "Ñeå Tieán Tôùi Moät Neàn Thaàn Hoïc Vieät Nam" (Daân Chuùa, 12.1982 vaø 01.1983) cuûa cuï Kim Ñònh, toâi voâ cuøng thích thuù vaø caûm ñoäng. Trong baøi naøy, tieân sinh ñaõ tröïc tieáp khaúng ñònh quan ñieåm cuûa toâi maø cuï cho laø raát "tieán boä". Ñoái vôùi moät ngöôøi haùu hoïc, voâ danh nhö toâi, ñöôïc moät baäc toân sö nhö cuï traû lôøi, thaät quaû laø moät vinh haïnh baát ngôø. Nhôø söï khuyeán khích naøy, toâi quyeát ñònh daán theâm moät böôùc, thaønh laäp nhoùm nghieân cöùu veà Vieät Trieát. Chính vì theá, toâi môøi cuï sang Trung Hoa Daân Quoác tham döï moät Hoäi Nghò Quoác Teá veà Trieát Trung Hoa taïi Ñaïi Hoïc Ñoâng Haûi (thaùng 8.1984) trong ñoù cuï phaùt bieåu moät luaän vaên veà "The Role and the Conditions of Ju in Our Present Age" (Sau ñöôïc anh Taøi Vaên Huy vaø toâi dòch sang Hoa ngöõ vaø phaùt bieåu trong taïp chí Universitas, 11.1985). Töø ñaây moät giaø moät treû baét ñaàu moät coâng cuoäc hôïp taùc laâu daøi cho tôùi ngaøy cuï bò teâ lieät.
Trong gaàn 10 naêm trôøi coäng taùc, moãi ngöôøi tuy hoaøn toaøn ñoäc laäp vaø phaùt trieån con ñöôøng rieâng cuûa mình, chuùng toâi vaãn luoân luoân quan taâm vaø hoã trôï nhau. Toâi môøi cuï thaêm Ñaøi Loan laàn thöù hai (vôùi Tieán Syõ Vuõ Kim Chính vaø Tieán Syõ Vuõ Ñình Traùc) noùi veà Nho Giaùo taïi Vieät Nam taïi Thö Vieän Quoác Gia Trung Hoa (1987). Sau ñoù toâi cuõng môøi cuï tham döï Hoäi Nghò Trieát Hoïc Theá Giôùi (Brighton, 1988), vaø Hoäi Nghò Veà AÙ Phi Hoïc taïi Toronto, (1990). Ngöôïc laïi cuï xin toâi giöõ chöùc coá vaán cho Hoäi An Vieät maø cuï thaønh laäp vaøo khoaûng 1984. Laàn cuoái cuøng gaëp nhau, cuï mong toâi giuùp cuï toå chöùc "Haøn Laâm Vieän Vieät Nam" maø cuï ñöông thaønh laäp taïi California. Toâi caûm thaáy moät caùi gì baát an, maëc duø raát kính phuïc nhieät taâm cuûa cuï. Toâi caûm töôûng cuï ñöông bò "lôïi duïng", moät ñieàu maø toâi thaúng thaén nhaéc vôùi cuï khi toâi töø khöôùc chöùc vuï "Vieän Tröôûng" maø cuï ñeà nghò. Tuy theá, sôï cuï buoàn, toâi chæ höùa laø neáu cuï caàn, toâi coù theå giuùp cuï moãi naêm vaøo dòp heø.
Trong gaàn moät thaäp nieân nay (1983-1992), ngöôøi ta coù theå noùi cuï Kim Ñònh laø laøm vieäc nhö moät sieâu nhaân. Gaàn chuïc taùc phaåm lieân tieáp ra ñôøi. Hoäi An Vieät ñöôïc thaønh laäp, kheâu leân tinh thaàn aùi quoác, yeâu chuoäng söï khoân ngoan cuõng nhö suy taàm veà nguoàn daân toäc, giuùp nhöõng baïn treû vaø trí thöùc caûm thaáy haõnh dieän veà daân toäc Vieät mình nôi nôi queâ hoï ñaát ngöôøi. Töø caùc tieåu bang beân Myõ, cho tôùi caùc nöôùc taïi AÂu Chaâu, töø Gia Naõ Ñaïi cho tôùi AÂu Chaâu, nôi ñaâu cuõng coù phong traøo Huøng Vieät haáp daãn caû ngaøn ngöôøi. Thaät laø moät hieän töôïng chöa töøng thaáy. Trong nhöõng naêm nay, cuï thöôøng göûi taëng toâi nhöõng taùc phaåm môùi cuõng nhö nhöõng tin töùc veà phong traøo Huøng Vieät vaø Hoäi An Vieät cuûa cuï. Toâi cuõng nhaän thaáy, coù nhieàu taùc phaåm ñaõ thaám nhuaàn aûnh höôûng cuûa cuï (nhöõng baøi cuûa linh muïc Traàn Cao Töôøng, caùc anh Vöông kyø Sôn, vaân vaân!). Coù theå noùi maø khoâng sôï lòch söû cheâ bai, cuï Kim Ñònh coù leõ laø moät ngöôøi trí thöùc Vieät duy nhaát coù theå gaây leân moät aûnh höôûng nhö vaäy. Nhö toâi töøng khaúng ñònh coâng lao cuûa cuï taïi Vieän Trieát Hoïc cuûa Trung Taâm Khoa Hoïc Xaõ Hoäi, Haø Noäi (18.01.1997), Kim Ñònh vöôït xa Traàn Ñöùc Thaûo trong laõnh vöïc suy tö vaø trong tinh thaàn aùi quoác, cuõng nhö söï nhieät taâm cuûa keû syõ.
Sau laàn gaëp cuoái cuøng naêm 1991, khoâng ñaày maáy thaùng, toâi nhaän ñöôïc tin laø cuï bò truùng phong, baùn thaân baát toaïi. Toâi coù vieát thö cuõng nhö goïi ñieän thoaïi tôùi nhaø Doøng Ñoàng Coâng taïi Carthage nôi cuï cö truù, song khoâng coù hoài aâm. Töø ñoù hoaøn toaøn baët tin cho tôùi naêm 1994, khi toâi nhaän ñöôïc vaøi haøng chöõ (vieát baèng ñieän toaùn) hoái toâi veà vieäc san ñình taäp Chöõ Thôøi cuûa cuï. Toâi raát möøng nhaän ra cuï ñaõ khoâi phuïc moät phaàn naøo. Song chaéc laø cuï khoâng vui vì baøi "Vieät Trieát Khaû Khöû Khaû Tuøng?" (1993), trong ñoù toâi tuy khaúng ñònh trieát hoïc cuûa cuï, song cuõng pheâ bình tính chaát thieáu nghieâm tuùc vaø quaù laõng maïn trong neàn trieát hoïc An Vi cuûa cuï. Baúng ñi moät ñoãi, toâi nhaän ñöôïc laù thö cuï vieát (06.1996), töông ñoái khaù daøi, veà nhöõng gì cuï ñaõ laøm vaø muoán hoaøn taát. Cuï xin toâi sang Myõ gaëp cuï gaáp ñeå baøn veà vieäc hoaøn taát hai taäp Vieät Trieát vaø Vieät Thaàn maø cuï muoán toâi vieát chung vôùi cuï, cuõng nhö san ñình laïi taäp Chöõ Thôøi, moät taäp maø cuï cho laø raát quan troïng, (song cuï töï nhaän laø quaù ñôn giaûn vì vieát cho sinh vieân lôùp döï bò Ñaïi Hoïc Saøi Goøn). Toâi traû lôøi cuï, vaø coá gaéng xeáp ñaët coâng vieäc ñeå coù theå sang thaêm cuï vaøo thaùng 8.1996. Döï ñònh laø theá, song vì baän daïy taïi Ñaïi Hoïc Vienna, AÙo, roài sau ñoù cho Ñaïi Hoïc Heø taïi Thuïy Syõ, cuõng nhö moät loaït baøi dieãn thuyeát taïi Hy Laïp vaø Ba Lan, neân toâi xin heïn laïi cuï vaøo thaùng 10 hay 11.1996. Toâi nhaän ñöôïc laù thö thöù hai, vaø sau ñoù laø thö cuûa cha Löôïng (Doøng Ñoàng Coâng) xin toâi cho bieát ngaøy giôø toâi ñeán ñeå ra ñoùn cuõng nhö lo lieäu choã cö nguï. Moät laàn nöõa toâi laïi phaûi khaát, vì toâi phaûi qua AÁn Ñoä, sau ñoù trôû laïi Ñöùc. Coâng vieäc daïy taïi Ñaïi Hoïc Frankfurt ñoøi toâi phaûi ôû laïi Ñöùc cho tôùi cuoái thaùng 11. Maø ñaàu thaùng 12 toâi phaûi veà daïy taïi Ñaïi Hoïc Baéc Kinh, vaø sau ñoù, vaøo thaùng gieâng 1997, toâi phaûi laøm moät loaït baøi thuyeát trình taïi Bangkok, Haø Noäi, Saøi Goøn vaø Kuala-Lumpur, Maõ Lai. Theá neân toâi laïi khaát quanh cho tôùi ngaøy hoâm nay khi nhaän ñöôïc tin buoàn laø cuï ñaõ trôû veà vôùi Ñaïo Uyeân Nguyeân, vôùi Thöôïng Ñeá cuûa cuï.
Vieát veà Kim Ñònh ñoøi hoûi moät coâng trình, moät ñieàu maø chuùng toâi seõ laøm trong moät taäp rieâng veà kim Ñònh trong töông lai (döï ñònh vieát baèng anh ngöõ, do Giaùo sö Phan Ñình Cho vaø toâi chuû bieân). Theá neân baøi naøy chæ vieát ra ñeå töôûng nieäm ngöôøi quaù coá, noùi leân moái tình ñoái vôùi moät baäc toân sö, nhaéc laïi tình yeâu nöôùc, yeâu daân toäc cuõng nhö lyù töôûng cuûa cuï. Vôùi cuï, chuùng toâi ñaõ thaønh laäp UÛy Ban Nghieân Cöùu Vieät Trieát (thaønh vieân: Kim Ñònh, Vuõ Ñình Traùc, Vuõ kim Chính vaø Traàn Vaên Ñoaøn, töø naêm 1996, theâm Nguyeãn Ñaêng Truùc). Laàn naøy, trong cuoäc Hoäi Nghò taïi Tröôøng Kyø (Nagasaki), UÛy Ban chuùng toâi ñaõ tích cöïc tham döï, chæ thieáu cuï vaø Tieán Syõ Vuõ Ñình Traùc. Öôùc mong raèng, vong linh vaø tinh thaàn cuï seõ tieáp tuïc hieän dieän trong UÛy Ban, ñeå giuùp anh em, nhaát laø nhöõng ngöôøi haäu sinh, tieáp tuïc söù meänh cuûa ngöôøi Vieät.
Taân Truùc, 28.03.1997
Traàn Vaên Ñoaøn, Ñaïi Hoïc
Quoác Gia Ñaøi Loan
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page