Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page1. Khi caùc hoïc giaû AÂu Myõ giaûi nghóa vieäc Coäng Saûn chinh phuïc ñöôïc nöôùc Taøu coù nhaän xeùt laø do phaàn lôùn vì neàn tö töôûng yeáu keùm cuûa giôùi suy tö ngöôøi Taøu ngaøy nay (The striking poverty of contemporary Chinese thinking goes a long way to explain the triumph of Communism). Ñaây laø nhaän xeùt raát thöïc vaø coù chöùa moät baøi hoïc chöa ñöôïc löu taâm neân hoâm nay toâi muoán baøn ñeán.
Tröôùc heát nöôùc Taøu thua Coäng Saûn chính laø trieát Trung Quoác thua trieát Taây AÂu, töùc vieäc thua ôû ñaây laø do trieát laø vì trieát laø ñaàu moïi khoa hoïc nhaân vaên ñaàu cuûa vaên hoùa neân Coäng Saûn thaéng coù nghóa laø toaøn theå vaên hoùa Ñoâng AÙ bò leân aùn, bò caám ñoaùn ngay treân queâ nhaø. Ñoù laø moät tai hoïa cuøng cöïc cho caùc nöôùc Ñoâng Phöông. Khoâng nhöõng maát ñaát maø maát luoân theå dieän, maát luoân nieàm haûnh dieän quoác gia. Nhaân dòp naøy Trung Coäng ñaõ haï moät caâu cöïc kyø taøn nhaãn: "Khoång Khaâu nghieát phaån chi hoïc" (caùi hoïc cuûa Khoång Khaâu laø caùi hoïc aên cöùt). Noùi theá coù nghóa laø baûo caùc nöôùc theo Nho Taøu, Nhaät, Haøn, Vieät toaøn aên cöùt. AÊn ñaõ 2000 naêm nay roài! Thöïc khoâng coøn lôøi töø khöôùc vaên hoùa cuûa mình naøo thaäm teä hôn.
2. Ñoù laø ñieàu ñaàu theá kyû 20 naøy giôùi trí thöùc Trung Hoa ñaõ lô mô caûm thaáy caùi nhuïc neân ñaõ coá coâng hoïc trieát Taây, roài coøn môøi caû hai ngöôøi noåi tieáng nhaát aáy veà trieát laø Dewey vaø Bertrand Russel ñeán giuùp, nhöng hai oâng naøy cuõng khoâng ñöa ra ñöôïc yù heä naøo, vì theá maø Coäng Saûn môùi thaéng. Thaéng troïn veïn ít ra treân phöông dieän trieát, vì cho ñeán nay ngöôøi quoác gia Ñoâng AÙ vaãn chöa sao choåi daäy ñöôïc, nghóa laø chöa ñöa ra ñöôïc moät neàn trieát naøo ñaùng maët laø moät chuû ñaïo ñeå ñoái dieän vôùi trieát Caùc-Maùc. Veà suy tö beân Taøu luùc naøy vaãn coøn "loän xoän vaø hoãn loaïn" (confused and chaotique) nhö saùch Baùch Khoa Trieát nhaän xeùt. Noùi ñeán neàn tö töôûng Trung Quoác thì ngöôøi ta cho laø vaãn coøn leït beït, ñoù khoâng laø nhöõng ngöoøi aùc caûm maø laø nhöõng ngöôøi khaâm phuïc vaên hoùa Taøu heát mình nhö oâng Granet hay Baù Töôùc Keyserling. Bôûi ñoù laø moät ñieàu thöïc traêm phaàn traêm. Ai hoïc trieát ñeàu thaáy Taøu vaø caû Ñoâng AÙ keùm caùch quaù xa.
3. Hoûi nhö vaäy coù nghóa laø Ñoâng AÙ chaúng coù giaù trò naøo chaêng? Thöa khoâng ñuùng chuùt naøo. Caû Hoäi nghò trieát hoïc quoác teá ôû Honolulu naêm 1949 goàm 50 nöôùc AÂu Myõ ñeàu ñoàng thanh toân Khoång Töû leân laøm nhaïc tröôûng thì toû ra theá giôùi vaãn kính neå vaên hoùa Trung Quoác raát möïc, vaø toâi cho raèng söï chæ ñònh treân raát truùng vì ngoaøi Khoång Töû ra khoâng ai ñaùng baèng.
Baây giôø chæ coøn
hoûi taïi sao Nho hoïc chöa coù ñaùp
öùng?
Toâi ñaõ thöa laø vì theo Haùn
Nho. Vaäy Haùn Nho laø gì?
Ngöôøi ta quen phaân ra ba thöù Nho:
-- Nho saùng taïo ôû thôøi Tam Hoaøng
thuoäc ñôït tinh thaàn.
-- Nho phaùt trieån ôû thôøi Nguõ
Ñeá thuoäc ñôït vaên hoùa.
-- Nho aên töï (nhai laïi) ñeå truyeàn
baù ôû thôøi Haùn, thuoäc ñôït
chính trò.
Nhö vaäy Haùn Nho laø thöù Nho cuoái chaàu ñaõ caïn nguoàn saùng kieán vaø ñaõ trôû thaønh cöùng ñoïng roài. Coù tröôùc taùc cuõng chæ coøn trong voøng chuù giaûi vôùi ít döõ kieän pha taïp laáy töø phaùp gia vaø ma thuaät (aâm döông gia) chöù khoâng ñaït tôùi "vi ngoân ñaïi nghóa" nöõa. Ma thuaät thì coøn ôû ñôït baùi vaät. Phaùp gia thì ôû ñôït yù heä. Chöù nguyeân Nho ñaõ vöôn leân ñôït taâm linh roài. Noùi theo trieát Taây thì ñoù khoâng laø trieát Nho, ñaïo Nho maø laø Nho hoïc noù coøn thaáp hôn trieát hoïc Taây AÂu moät baäc. Theá maø giôùi Taøu hoïc (sinologists) trong hai theá kyû vöøa qua hoaøn toaøn kinh doanh caùi Haùn Nho ñoù thì laøm sao ñaùp öùng noåi lôøi môøi goïi cuûa Hoäi nghò, neáu khoâng ñoåi cung caùch thì seõ khoâng bao giôø ñaït ñoä suy luaän ñöôïc nhö trieát Taây, vì ñoù khoâng laø söù meänh trôøi trao cho Ñoâng AÙ. Söù meänh Ñoâng AÙ naèm trong laäp ñöùc, laäp coâng chöù laäp ngoân chæ chieám thöù yeáu neân ta keùm trieát. Caùi ñoù khoâng sao; nhieàu daân toäc lôùn nhö Roma xöa hay Do Thaùi, Hoài Giaùo ñeàu keùm trieát lyù haàu nhö khoâng coù. Vì söù meänh hoï khoâng ôû choã ñoù, neân neáu ta khoâng ñaït ñoä trieát cao nhö AÂu Taây cuõng chaúng coù heä gì. Nhöng cöù giaû söû laø coù ngaøy tieán boä suy luaän gioûi nhö trieát Taây cuõng khoâng ñaùp öùng noåi ñeà nghò cuûa hoäi nghò Honolulu 1949. Vì chính ngay trieát Taây cuõng coøn thua Coäng saûn, vaø cho ñeán nay vaãn baát löïc trong vieäc höôùng daãn ñôøi soáng. Noùi theo trieát Taây laø khoâng cung öùng noåi cho con ngöôøi moät chuû ñaïo. Neân xaûy ra hieän töôïng naøy laø AÂu Myõ hieän daãn ñaàu theá giôùi veà kyõ thuaät, kinh teá, chính trò vaäy maø veà vaên hoùa thì Heiddegger ñaõ toùm vaøo hai chöõ "hoãn mang vaø baát haïnh: chaos et malheur". Nhö vaäy coù nghóa laø neáu ngaøy naøo giôùi nho hoïc ñöa ñöôïc Nho leân baäc suy luaän cao baèng trieát Taây cuõng khoâng thaéng noåi Coäng saûn, caøng khoâng daãn daét ñöôïc ñôøi soáng daân chuùng maø tinh hoa vaên hoùa cuûa mình thì ñaõ ñeå maát troïn laø vì vaên hoùa ta khoâng chuyeân veà suy luaän maø chuyeân veà laäp ñöùc vaø laäp coâng. Laäp ngoân chæ ôû ñôït ba...
4. Nhö vaäy phaûi laøm theá naøo?
Thöa phaûi ñi veà Nho chính coáng, vaø baáy giôø khoâng phaûi laø trieát Nho maø laø Ñaïo Nho tieáng AÁn Ñoä laø darshana maø nay coù ngöôøi muoán dòch baèng danh töø môùi laø philosia. Khoâng bieát danh xöng naøy coù oån chaêng, nhöng danh töø khoâng quan troïng, quan troïng laø caùi noäi dung. Ta haõy xeùt caùi noäi dung noï xem sao. Ñaïo nho laø loái soáng goàm caû trí, tình. chí. Coøn trieát hoïc chæ coù yù, coù lyù trí töùc chöa bao giôø goàm 30 phaàn traêm cuûa Ñaïo. Vì trí trong Ñaïo coù ngaàm caû tueä thaønh trí tueä. Y nhö tình vaø chí coù bao theâm taâm thaønh taâm tính, taâm chí. Noùi theo cô caáu thì trí môùi coù taùc duïng treân haøng ngang hieän töôïng. Coøn Trí-Tình-Chí môùi coù theâm haøng doïc taâm linh. Vôùi Tình vaø Chí taâm thöùc con ngöôøi môùi ñöôïc naâng leân cao haún moät baäc. Coøn vôùi lyù trí suoâng chæ giuùp cho ñaït ñöôïc söï quaûng baùc, söï phong phuù (richness) nhöng phong phuù ñeán ñaâu cuõng coøn trong bình dieän hieän töôïng nhieàu tôùi ñaâu cuõng khoâng ñuû söùc chæ huy daãn daét, traùi laïi caøng phong phuù caøng deã loän xoän. Nhö theá giaû coù ngaøy naøo ta ñöa ñöôïc Nho hoïc leân ñeán ñôït trieát Nho thì caùi ñaït ñöôïc ñoù cuõng chæ trong voøng boán böùc töôøng haøn laâm tröôøng oác, khoâng sao ñi ra ñôøi ñeå chæ huy cuoäc soáng ñöôïc.
5. Vaäy laøm theá naøo ñeå tieán tôùi ñôït Ñaïo Nho?
Thöa laøm ñöôïc ñieàu ñoù phaûi laø moät trieát gia chöù hoïc giaû suoâng khoâng ñöông noåi. Vì noù ñoøi hoûi caû moät söï "giaûi nghóa raát giaøu saùng taïo" ñuû laøm neân moät chuû ñaïo môùi, coù söùc haáp daãn taâm thöùc con ngöôøi ngaøy nay.
Ngöôøi nhö theá Kinh Dòch goïi laø "ngöôøi cuûa Nho" (kyø nhôn) nhö Nghieâu, Thuaán, Phuïc Hi, Nöõ Oa... Trong khi chôø ñôïi "kyø nhôn" ñoù ta coù theå noùi ít ñieàu chung quanh beân ngoaøi taát phaûi ñi keøm theo coâng vieäc cuûa kyø nhôn. Caùch noï hoaëc caùch kia hoï phaûi:
1) Thöù nhaát vöôït haún Haùn Nho. Ta bieát theá heä ñaàu theá kyû 20 ñaùnh maát nöôùc vì söï sai laàm chí töû laø coi troïng trieát hoïc hôn Nho Ñaïo. Vaäy nay khoâng theå tieáp tuïc con ñöôøng sai laàm tai haïi ñoù nöõa. Haõy boû con ñöôøng trieát hoïc suoâng, haõy boû söï coá gaéng bieán Haùn Nho thaønh moät neàn trieát hoïc nhö AÂu Myõ. Noùi ñuùng ra Phuøng Höõu Lan ñaõ thaønh coâng trong neûo ñoù vaø ñaõ chaúng ñi tôùi ñaâu. vaäy caàn boû yù töôûng ñoù, haõy tìm veà Nho Ñaïo: ñoù laø tìm veà Di Nho vôùi Nghieâu, Thuaán, vôùi Chuyeân Huùc laø thôøi kyø laäp coâng. Haõy tìm veà Hoaøng Nho cuûa Phuïc Hi, Nöõ Oa, Thaàn Noâng laø thôøi laäp ñöùc goïi taét caû hai laø Nguyeân Nho noù bao goàm caû trí, tính, chí hay noùi khaùc trí, nhaân, duõng hoaëc chaân, thieän,myõ, chöù neáu chæ theo ñuoåi coù trieát hoïc suoâng laø chæ tìm coù yù, coù chaân lyù trô troïi khoâng nghó tôùi thieän myõ maø leõ ra chaân phaûi ñi vôùi thieän myõ, neáu khoâng laø caét hoaïn Nho maát ñeán 70 phaàn traêm. Vì Nho khoâng laø moät chuû thuyeát maø laø moät loái soáng, moät Ñaïo: The Way.
2) Thöù hai phaûi taïm queân ñi yeáu toá chính trò. Vì noù chia ra nöôùc noï nöôùc kia: Taøu, Nhaät, Haøn, Vieät, Phi vv... Ñoù chæ laø yeáu toá bì phu ñeán sau laøm che maát caùi thöïc theå lôùn lao laø goác chung cuûa ñaïi gia ñình goàm moïi nöôùc trong vuøng töø Taøu, Nhaät, Haøn, xuoáng ñeán Vieät, Mieân Laøo, AÁn Neâ, Maõ Neâ, Phi Neâ... ñeàu thuoäc veà moät neàn vaên hoùa noâng nghieäp Ñoâng AÙ vaø ñoù laø Nguyeân Nho. Nguyeân Nho chính laø di saûn chung cuûa ñaïi gia ñình. Nhöng taát caû ñaõ queân goác chæ coøn coù Taøu laø duy trì ñöôïc chuùt ít song trong trình ñoä voâ thöùc goïi laø Haùn Nho, nghóa laø caùi Nho ñaõ bò pha taïp vaø cöùng ñoïng khoâng coøn uyeån chuyeån ñuû ñeå ñaùp öùng cho ñôøi môùi.
3) Moïi nöôùc Ñoâng AÙ neân coi nhau nhö anh em trong cuøng moät ñaïi gia ñình vaên hoùa laáy Nguyeân Nho laøm di saûn chung cuûa ñaïi gia ñình. Rieâng nöôùc Taøu neân cö xöû nhö ngöôøi anh caû cuûa ñaïi gia ñình töï ñöùng ra nhaän nhieäm vuï khôûi coâng phuïc hoaït Nguyeân Nho cuõng nhö ñoân ñoác vaø trôï giuùp cho caùc em cuøng hôïp löïc phuïc hoài caùi Nho toaøn dieän ñoù, haàu tröôùc heát laøm soáng laïi moät ñaïo soáng cao caû cuûa chung gia ñình, sau laø ñeå ñaùp öùng ñuùng öôùc voïng caùi bieát toaøn tri, toaøn dieän maø theá giôùi ñang mong chôø ôû Ñoâng AÙ.
Ba ñieåm treân vôùi nhieàu aâm vang haøm chöùa beân trong seõ daàn daàn xuaát loä khi thi haønh, nhöng coù theå toùm vaøo chöõ ÑAÏO TRÖÔØNG. Ta haõy hôïp löïc taùi thieát "Ñaïo Tröôøng Chung Cho Ñoâng AÙ".
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page