Trích Taäp Truyeän Ngaén
Ñöôøng Veà Thöôïng Trí

Lm Nguyeãn Taàm Thöôøng, SJ
Trung Taâm Truyeàn Hình Quang Khaûi, Ñaøi Loan

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

GIOÏT LEÄ

Haén ra khoûi quaùn röôïu, say khöôùt, laûo ñaûo ñi doïc bôø soâng veà phía nhaø thôø. Con soâng ñang muøa nöôùc luõ chaûy cuoàn cuoän. Raùc röôûi troâi leành beành ñoå xuoáng ñoàng baèng. Xaùc suùc vaät cheát chöông pheành troâi theo treân nhöõng maûng raùc lôùn. Vaøo nhöõng ngaøy oi böùc, muøi hoâi ôû doøng soâng ñöa leân noàng naëc. Ñoái vôùi haén chieàu nay doøng soâng chæ laø con nöôùc chaûy, haén khoâng ngöûi thaáy muøi gì caû.

Ngöôøi ta baûo haén ngoaøi hai möôi laø cuøng. Tuoåi thaät cuûa haén môùi möôøi baåy nhöng toùc tai buø xuø, ñoâi maét ñoû nhöø, vôùi hôi röôïu cay xeø laøm haén giaø theâm tuoåi ñôøi. Ngöïc aùo ñöùt cuùc ñeå hôû moät maûng ngöïc chaùy seùm vì bong da. Veát da ñoû öûng. Haén ñeo moät tuùi vaûi xanh reâu. Sôïi daây ñeo to baèng hai ngoùn tay, vaét treùo qua coå. Haén caëp chieác tuùi ôû caïnh söôøn ñi laûo ñaûo giöõa tröa naéng gay gaét. Maáy con choù xoâ ra caén. Haén löôïm cuïc ñaù lôùn baèng naém tay, ngaät ngöôõng neùm ñaøn choù. Neáu con khoang ñen ñöùng yeân moät choã thì haén ñaõ neùm traät, nhöng vì noù cuoáng quít chaïy neân ñaõ laõnh troïn cuïc ñaù vaøo ñaàu, keâu oang oaúng. Ñaøn choù chaïy cuïp ñuoâi. Tieáp tuïc suûa vang xoùm maø chaúng con naøo daùm xoâ tôùi caén. Haén meät ñöø khi tôùi coång nhaø thôø. Döôùi goác phöôïng, haén laên ra nguû luùc naøo khoâng hay.

* * *

Bò oâng boá troùi vaøo goác döøa, moãi laàn chieác roi tre vuït xuoáng, noù theùt leân ñau ñôùn. Sau khi haû côn giaän, oâng beâ nguyeân chaäu nöôùc vöøa môùi röûa baùt xong, haõy coøn noåi leàu beàu nhöõng mieáng môõ, coïng haønh vaø vöõa côm ñoå taït vaøo maët noù. Noù boû nhaø ñi sau traän ñoøn. Thænh thoaûng nhôù laïi nguyeân nhaân traän ñaùnh, noù coù hoái haän ñoâi chuùt vaø cho raèng noù cuõng coù traùch nhieäm lôùn trong ngaøy tình cha con söùt meû chöù khoâng rieâng gì loãi ôû oâng boá noùng tính. Hoâm aáy, quaù töùc giaän noù ñaõ ñöùng giöõa saân chöûi boá mình laø chæ vì tình duïc maø haén ra ñôøi chöù noù khoâng phaûi laø con oâng ta. Ñaáy laø nguyeân nhaân ñöa ñeán caùi töùc mình cuøng toät cuûa oâng Naêm Keo.

Nhöng lí do noù boû nhaø ñi khoâng chæ ñôn giaûn vì traän ñoøn böõa ñoù. Ñaâu laø nguyeân nhaân saâu nhaát chaéc chæ cuoäc ñôøi noù bieát. Nhöng nhìn beân ngoaøi thì loái xoùm thaáy noù khoâng theå ôû chung ñöôïc vôùi baø dì gheû. Sôïi giaây giöõ chaân noù ôû laïi nhaø laø tình thöông cuûa ngöôøi cha nhöng töø khi oâng Naêm Keo ñi vaøo con ñöôøng côø baïc, rôi vaøo hoá thaúm huùt saùch thì noù chæ laø khoái thòt thöøa trong caên nhaø aáy. Noù boû hoïc töø hoài lôùp Tö. Cuõng thôøi gian naøy noù ñaõ boû nhaø ñi maáy laàn. Tuy nhieân, sau khi tænh côn say, oâng Naêm laïi tìm noù veà. Haøng xoùm goïi noù laø ñöùa maát daäy. Caùi maát daäy vaø leáu laùo cuûa noù theo tæ leä thuaän vôùi cuoäc soáng say söa cuûa oâng Naêm. Töø ngaøy oâng Naêm Keo chæ la caø ôû quaùn röôïu, boû beâ ñöùa con maát meï quaù sôùm, ñôøi noù baét ñaàu hö hoûng roài trôû thaønh ñöùa beù troäm caép.

Moái thuø haèn xaõ hoäi ngöôøi lôùn taêng theo tuoåi ñôøi trong traùi tim cuûa moät caäu beù ñang tuoåi lôùn. Ñeå tìm moät ñieåm moác ñaùnh daáu moái thuø ñôøi cay nghieät, noù coù theå noùi ngay raèng töø ngaøy bò oâng thaày thuoác baéc ôû ñaàu laøng, oâng lang Ñoác, ñoå toäi cho noù aên caép kheá vaø ñaùnh noù baèng chieác ñoøn gaùnh ngang soáng löng, maø noù töôûng laø ñaõ ngaõ guïc. Hoâm ñoù, ñang ngoài vaø baùt côm nguoäi ôû ñaàu nhaø thì oâng lang Ñoác soàng soäc ñi vaøo. OÂng haèm haèm chæ chieác ñoøn gaùnh vaøo maët noù quaùt:

- Noùi mau, nhöõng thaèng naøo laøm gaãy caønh kheá nhaø tao!

Noù riu ríu chaúng hieåu ñaàu ñuoâi caâu chuyeän ra sao maø noù laïi mang hoïa.

- Daï...chaùu...ñaâu coù bieát gì!

- Cha tieân sö maøy! laïi coøn choái bai baûi haû!

OÂng Ñoác ñöa ñoøn gaùnh leân. Nhìn theo chieác ñoøn gaùnh noù sôï haõi co ruùm laïi, laép baép thöa:

- Daï chaùu ñaâu coù laøm gì!

OÂng Ñoác giaùng thaúng chieác ñoøn gaùnh xuoáng löng. Vöøa ñaùnh oâng vöøa quaùt:

- Naøy thì maøy khoâng laøm gì vôùi oâng naøy!

- Noù oaèn löng keâu la, boû chaïy veà phía ñoáng rôm ñöùng nhìn oâng lang haèn hoïc. Con choù vaøng sôï haõi luùc thaáy oâng Ñoác ñaùnh thaèng beù nhöng khi cheùn côm ñoå vaõi tung toùe thì noù laám leùt nhìn oâng roài lieàu thaân chaïy laïi lieám thaät leï, sôï maát cô hoäi may.

Maáy baø ñi chôï veà ngang qua thaáy oâng Ñoác lôùn tieáng, döøng laïi xem chuyeän gì. OÂng laïi giô chieác ñoøn gaùnh veà phía thaèng beù töùc toái, chöûi ruûa:

- Quaân maát daäy, ñoà aên caép!

Noù nhìn oâng Ñoác caêm thuø. Khoâng phaûi vì lôøi oâng Ñoác chöûi nhöng vì cuù ñaùnh oaèn löng luùc naõy, noù öù leân ngöïc maø khoâng laøm gì ñöôïc, lieàn vaïch quaàn, nhöû veà phía oâng Ñoác:

- AÊn "caùi naøy" cuûa oâng naøy!

Khoâng ngôø thaèng beù daùm xöû vôùi oâng nhö theá. Maáy baø ñi chôï oâm maët cöôøi laøm côn giaän oâng theâm soâi maùu noùng. OÂng ruùt ngay hai chieác guoác goã, chaïy lao veà phía noù. Vöøa neùm vöøa chöûi:

- Cha tieân sö con nhaø maát daäy!

Noù leï chaân, quanh ra sau ñoáng rôm, chaïy qua bôø ao, chui qua haøng raøo phoùng ra ngoaøi. Töø ngaøy ñoù noù thuø oâng Ñoác tím gan ruoät. Khoâng bieát ai xaáu moàm, ñaõ ñoå oan cho noù chöù noù coù bao giôø laáy kheá nhaø oâng ñaâu. Nhöng laøm sao minh oan ñöôïc khi noù chæ laø ñöùa beù thaáp coå beù mieäng. Moät ñöùa beù bò keát toäi laø "maát daïy". Ngöôøi ta nhìn noù nhö con choù gheû dô baån. Nhöõng gì xaáu xa ñeàu truùt leân ñaàu noù. Nhaø naøo maát cuûa gì, noù cuõng laø keû bò hoà nghi soá moät.

Moái thuø ñoái vôùi oâng Ñoác ñaõ ñeán ngaøy ñöôïc röûa haän. Moät thaèng trong boïn ñeà nghò phaù döøa nhaø oâng, noù hí höûng nhö moät saùng kieán tuyeät vôøi. Coâng vieäc xeáp ñaët caån thaän. Moät ñöùa ñöùng ôû coång nhaø oâng Ñoác giaû vôø baét chuoàn chuoàn, neáu coù ai ñi ra phaûi laøm boä hoûi chuyeän ñeå noù naùu yeân treân caây. Coøn thaèng nöõa ñöùng phía cuoái ñöôøng beân kia canh chöøng, neáu coù ai ñi ngöôïc leân, haéng tieáng ra hieäu. Noù bieát söù maïng treøo leân caây laø nguy hieåm nhaát nhöng vì moái thuø vôùi oâng Ñoác quaù lôùn laøm noù lieàu chaáp nhaän söù maïng hieåm ngheøo aáy. Ñang ra söùc beû döøa, baát chôït coù tieáng la:

- OÂng lang ôi coù ñöùa aên caép!

Chæ ñôïi coù theá. Keá hoaïch ñaõ saép xeáp saün saøng. Caû nhaø oâng Ñoác chaïy ra. OÂng caàm con dao phay vaø sôïi giaây thöøng daét traâu. Noù buûn ruûn chaân tay muoán teù xuoáng. Maët xanh nhö bò truùng gioù, troâng khoâng coøn haït maùu. Noù ñöùng meàm nhö con choù cheát. Thaèng con trai lôùn cuûa oâng Ñoác taùt noù moät caùi trôøi giaùng. Gia ñình oâng ñöùng vaây quanh noù nhö moät tuø binh baïi traän. Noù bieát khoâng coøn ñöôøng naøo thoaùt thaân. Im laëng nghe töøng lôøi oâng ra leänh. Hai tay ñöa ra tröôùc. Sôïi giaây thöøng xieát laïi. Noù nhaên maët, caén raêng chòu ñöïng khi sôïi giaây sieát chaët nhö muoán ngheõn ñöôøng maùu chaûy. Hai thaèng baïn hoan hæ vì ñaõ chu toaøn söù maïng oâng Ñoác thueâ. Moãi ñöùa nhaän maáy ñoàng vaø goùi taùo taàu do oâng töôûng thöôûng. Chuùng khoan khoaùi vì ñaõ kheùo löøa ñöôïc noù. Döôùi goác maän, hai caùnh tay bò troùi nhoâ leân. Sau traän ñaùnh aáy noù mang veát seïo maø möôøi maáy naêm sau ngöôøi ta haïch saùch noù ñuû ñieàu. Veát seïo nhö chöùng tích nhaéc nhôû noù veà yù nghóa cuoäc soáng: Soáng laø löøa gaït vaø haän thuø!

Sau khi oâng Ñoác tha veà, maáy tuaàn leã sau noù vaãn khaäp khieãng vì veát thöông ôû buïng chaân. Chaùn ngaùn quaù, chung quanh chæ laø khinh deå ñoå leân ñaàu. Baøi hoïc noù hoïc laø caùi aâm möu thaâm ñoäc cuûa oâng ñoác ñaõ thueâ hai thaèng "nhaõi ranh". Noù cuõng caûm thaáy coâ ñôn cuøng cöïc vì chaúng coøn ai ñeå soáng. Chính luõ baïn cuõng nhìn noù nhö moät thaèng beù ngoaïi leä. Baøi hoïc noù ñaõ hoïc ñöôïc laø löøa gaït, saäp baãy. Cuõng töø ngaøy aáy, noù lôùn leân trong nhöõng yù nghó phaûi bieát ñeà phoøng, phaûi bieát möu moâ, phaûi bieát löøa gaït theâm. Möôøi boán tuoåi ñôøi, tuoåi coù giaác mô cuûa baø tieân aùo traéng, coù coâng chuùa Baïch Tuyeát baåy chuù luøn, tuoåi cuûa suoái maùt roùc raùch, cuûa vöôøn boâng coù böôùm bay. Nhöng tuoåi möôøi boán cuûa noù khaùc xa, khoâng naèm trong caùi maãu soá chung ñoù. Noù thaáy cuoäc soáng chæ laø ñau khoå, bi thöông nhö moät baûn aùn. Xaõ hoäi ngöôøi lôùn laø hình aûnh cuûa cha noù, cuûa baø dì gheû, cuûa oâng lang Ñoác. Xaõ hoäi tuoåi thô laø nhöõng ñöùa löøa baïn vì maáy traùi taùo. Noù caûm thaáy tuûi thaân trong caùi giaù laïnh, leû boùng. Nhieàu ñeâm noù khoùc thuùt thít moät mình.

Tröôùc ngaøy bò oâng boá troùi vaøo goác xoaøi ñaùnh, noù ñaõ phaûi troán chui troán luûi vì bò ngöôøi ta luøng baét. Baø Taùm Son nhaát quyeát laø noù ñaõ chaët maát hai luoáng mía. Töø sau vuï laáy döøa nhaø oâng Ñoác, noù bò nghi ngôø hôn nöõa. Baát cöù ai maát gì cuõng tìm noù. Noù nhö cuoán töï ñieån cuûa moïi thöù toäi troäm caép. Vuï baø Taùm Son bò chaët hai luoáng mía naøo noù coù bieát gì. Noù khoâng theå bieän hoä ñöôïc cho chính mình. Noù khoâng theå soáng ñöôïc nöõa trong caùi laøng nhoû maø moïi ngöôøi luoân luoân rình raäp ñeå ñoå leân ñaàu nhöõng gaùnh quaù naëng. Moät buoåi saùng, noù laëng leõ leân ñöôøng boû laïi taát caû.

* * *

Haén tænh daäy, maët trôøi ngaû veà chieàu. Côn say ñaõ vôi nhöng ñaàu tróu naëng. Nhöõng caùnh phöôïng ñoû rôi ñaày treân coû, vöông caû leân ñaàu, leân aùo haén. Cöûa nhaø thôø môû. Gioïng caàu kinh traàm traàm cuûa maáy baø giaø nhö lôøi thoáng thieát aên naên. Haén ñöùng ôû cöûa nhìn vaøo roài löõng thöõng böôùc qua ngöôõng cöûa goã. Hôi laïnh töø töôøng ñaù cho haén caûm giaùc deã chòu. Tìm goùc vaéng yeân laëng, haén ngoài nghæ. Khung caûnh tónh mòch. Gioïng caàu kinh cuûa maáy baø giaø cöù ñeàu ñeàu, rì raàm nhö lôøi than thôû cuûa keû coù toäi ñang nguyeän ôn tha thöù. Côn nhöùc ñaàu laïi keùo ñeán, haén choùng maët, buoàn noân. Caùi saùng suoát luùc môùi vaøo nhaø thôø ñaõ ruùt ñi ñeå haén laïi laûo ñaûo, nöûa meâ, nöûa tænh. Moät baø giaø leân toøa giaûi toäi. Haén cuõng laàn theo bôø töôøng ñi leân. Mieäng xoâng muøi röôïu noàng naëc, quøy vaøo toøa giaûi toäi, haén noùi huyeân thuyeân ñuû moïi thöù toäi. Cha giaø chuùc laønh roài ñöa cho haén chieác loï nhoû baèng thuûy tinh trong suoát:

- Vieäc ñeàn toäi cuûa con laø ñoå ñaày nöôùc vaøo chieác loï naøy!

Haén böôùc chaäm raõi khoûi toøa giaûi toäi, luï khuï ñi xuoáng. Ngöôøi ta thaáy haén ñuùt chieác loï nhoû vaøo tuùi vaûi vaãn ñeo ngang caïnh söôøn.

* * *

Luøa baøy boø vaøo chuoàng. Haén ra ngoài treân bôø ñaù, ñaäp quaû döa vaøo caïnh ñaù cöùng roài ñöa leân mieäng caén. Maáy con beâ nhoû chaïy tung taêng treân ñaùm coû coù nhöõng boâng hoa daïi traéng, nhoû li ti. Thænh thoaûng chuùng laïi höùng chí ngaång maët leân trôøi keâu be be. Ruoäng döa ñaõ ñeán muøa haùi, nhöõng traùi döa öôõn buïng vaøng kheánh trong naéng chieàu. Döa bôû coù theå aên luùc coøn xanh, nhöng luùc coøn xanh, muøi vò khoâng coù gì ñaëc bieät. Khi chín, nhöõng haït döa vaøng bieán thaønh naâu saäm. Thòt döa vaøng nhö maøu môõ gaø, nöôùc döa ngoït lòm, thoang thoaûng nhö muøi maät ong nhöng nheï nhaøng hôn. Vaøo muøa döa chín nhö hoâm nay, caû khu vöôøn ñeàu thôm phöùc. Caùch vaøi ba maët ruoäng vaãn ngöûi thaáy höông döa. Haén ngöûa maët leân trôøi doác chieác voû döa nhö chieác thuyeàn cong vaøo mieäng. Nöôùc döa ngoït töø töø thaám vaøo vò giaùc, ñi tôùi ñaâu ñaùnh thöùc caùc teá baøo tôùi ñoù. Nöôùc döa ngoït nhö coù chaát xuùc taùc laøm nhöõng thaàn kinh ngaùi nguû tænh daäy. Haén caûm thaáy khoan khoaùi khi aên xong traùi döa lôùn.

OÂng giaø ñaàu raâu baïc phô caàm chieác roå ñi veà phía haén. Thænh thoaûng oâng laïi vuoát choøm raâu bay vì gioù. OÂng ñaõ ñeå haén truù troï vaø laøm coâng cho oâng töø maáy thaùng nay. Nhöng chæ môùi caùch ñaây maáy böõa haén môùi thuù thaät taát caû quaù khöù cuûa haén cho oâng nghe. Haén cho oâng bieát laø haén ñang bò caûnh saùt luøng baét vì lieân can ñeán nhöõng soøng baøi vaø baùn thuoác phieän treân thaønh phoá. Tuy nhieân, sau khi thoå loä cho oâng giaø, oâng vaãn ñeå cho haén ôû laïi nhö thöôøng. OÂng khoâng heà thay ñoåi saéc maët cuõng nhö caùch ñoái xöû sau khi ñaõ bieát roõ quaù khöù buïi ñôøi, giang hoà cuûa haén. Ñieàu aáy laøm haén kính neå oâng. OÂng ñaët chieác roå xuoáng baõi coû, hoûi ngöôøi thanh nieân:

- Con coù döï tính ñi nôi khaùc khoâng?

Haén löôõng löï roài thay vì traû lôøi, laïi hoûi oâng giaø:

- Cuï coù sôï lieân luïy khoâng neáu hoï tìm thaáy con ôû ñaây?

OÂng giaø laéc ñaàu khoâng noùi. Caùi laéc ñaàu thaûn nhieân, coi thöôøng taát caû nhöõng khoù khaên neáu coù xaåy ra laøm haén nhìn oâng nhö moät aân nhaân lôùn. Bao naêm haén töôûng nhö tình caûm trong hoàn ñaõ cheát khoâ. Tình ngöôøi chæ laø nhöõng lôøi noùi roãng khoâng. Ñôøi laø tranh giaønh, doái traù. Caùch ñoái xöû cuûa oâng giaø laø moät ngoïn gioù nheï, laùch vaøo hoàn haén, khua ñoäng caùi khaû naêng yeâu thöông, caùi tình thöông töø thuûa ban ñaàu trong coõi loøng haén. Nhöõng coïng coû yeâu thöông aáy ñaõ mieàn mieät naèm im, ñaõ cheát cöùng, hoâm nay, rung rung nheï. OÂng giaø nhìn vaøo maét haén hoûi moät caâu ñoät ngoät:

- Con haõy noùi cho ta, gia ñình laø gì? Sao con laïi boû ñi?

- Con khoâng theå soáng ñöôïc trong gia ñình aáy. Vì nôi aáy khoâng coù tình thöông!

- Theá con coù gaëp tình thöông ôû ngoaøi gia ñình?

Haén traàm ngaâm im laëng. OÂng giaø noùi theâm:

- Gia ñình laø toå aám con aï. Keû khoâng coù gia ñình laø keû coâ ñôn, laïc loaøi. Ngöôøi ta phaûi tung caùnh bay khi ñeán tuoåi lôùn nhöng gia ñình vaãn laø nôi ngöôøi ta bay veà ñeå söôûi aám coõi hoàn. Chæ coù tình gia ñình thì cuõng khoâng ñuû, ngöôøi ta khoâng theå soáng trong gia ñình maõi maõi. Ngöôøi ta phaûi ñi, phaûi bay, ngöôøi ta caàn tình baïn trong xaõ hoäi ñeå soáng. Nhöng khoâng coù gia ñình ñeå bay veà ngöôøi ta vaãn chæ laø moät caùnh chim moà coâi. Duø bay coù xa, duø leân coù cao, caùnh chim vaãn thieáu thoán, vaãn khoâng troïn veïn.

- Nhöng gia ñình con khoâng laø toå aám!

- Gia ñình khoâng coøn tình thöông laø luùc hoï ngöng ñoái thoaïi vôùi nhau. Moät ñeâm ñoâng laïnh thì caây cuûi raát caàn thieát nhöng neáu cuûi khoâng ñoát thaønh löûa thì cuûi cuõng laïnh nhö gioù tuyeát maø thoâi. Côûi môõ coõi loøng cho nhau seõ khôi leân ngoïn löûa ñoù ñeå ñoát chaùy caønh cuûi. Giaù trò cuûa loø söôûi laø löûa. Khi nhöõng caønh cuûi töï ruùt khoûi beáp than thì löûa seõ yeáu ñi, nhöng caønh cuûi naøo vaãn trung thaønh ñaët mình trong beáp löûa thì caønh cuûi vaãn chaùy, vaãn aám, noù vaãn laø giaù trò maø ñeâm laïnh ñang caàn thieát. Neáu noù thaáy nhöõng caønh cuûi khaùc ñaõ boû loø löûa, noù cuõng ruùt lui theo thì noù ñaõ ñaùnh maát ñi söù maïng noù phaûi chu toaøn, noù cuõng seõ rôi vaøo ñeâm laïnh, hoang vu.

Haén buoàn traàm neùt maët. Trong caùi tònh mòch cuûa buoåi chieàu, haén thaáy caùnh röøng mang maøu tang toùc li bieät. Hoàn haén chuøng xuoáng nhö moät tô ñaøn aåm moác. Coù maát maùt veà trong hoàn hoài töôûng. OÂng giaø im laëng moät chuùt roài laïi noùi vôùi haén:

- Nhöõng ngöôøi khoâng bieát xaây döïng tình yeâu trong gia ñình thì hoï cuõng chaúng bieát ñeán tình yeâu ngoaøi xaõ hoäi. Hoï khoâng theå hi sinh ñöôïc cho nhau trong cuøng moät toå aám thì laøm sao hoï coù theå chòu thieät thoøi ôû ngoaøi caùnh ñoàng?

Nhöõng keû ñaõ boû gia ñình, choái töø xaây ñaép yeâu thöông trong gia ñình, khi hoï gaëp nhau ngoaøi xaõ hoäi, hoï seõ ñem ñeán cho nhau nhöõng söùt meû. Taøn baïo laø con ñöôøng chieán thaéng.

Con ñaõ keå cho ta nghe chuyeän ñôøi con. Xaõ hoäi laø caùi thaâm ñoäc cuûa oâng lang Ñoác, laø khuoân maët nghi ngôø cuûa baø Taùm Son, laø phaûn boäi vì lôïi loäc cuûa luõ baïn. Laø ngöôøi cha say khöôùt, ngöôøi meï gheû khoâng traùch nhieäm.

Laèn roi cuûa oâng lang Ñoác laø nieàm vui thoûa maõn cuûa moái traû thuø. Noù dieãn taû moät hoá vaéng naøo ñoù trong hoàn oâng. Caùi nghi ngôø cuûa baø Taùm Son khoâng coù xoùt thöông cuõng chæ laø lôøi phieân dòch moät noäi taâm khoâng coù ñaát soáng. Tình baèng höõu cuûa maáy ñöùa baïn khoâng lôùn hôn traùi taùo taàu laø keát quaû cuûa moät muøa giaùo duïc bò saâu phaù. Taát caû laø hình thöùc moät khoaûng troáng trong taâm hoàn. Baèng aáy naêm troâi giaït con vaãn chöa nhaän ra laø chính hoï cuõng ñaõ lôùn leân trong gia ñình thieáu boùng nhaân aùi sao? Hoï ñaõ qua tuoåi thô maø yeâu thöông chæ laø boùng maây bay ngang trôøi. Hoï ñaõ qua moät khoaûng troáng.

OÂng giaø ñaët tay leân vai haén tieáp tuïc:

- Cuoäc ñôøi baát haïnh vì nhöõng khoaûng troáng con aï. Thí duï nhö con ñang ngoài ñaây. Vôï choàng coâ ñôn vì nhöõng caùch bieät. Toäi nhaân coâ ñôn vì bò ruoàng baét. Keû yeáu ñuoái coâ ñôn vì bò mieät thò. Ngheä só coâ ñôn vì phaûi saùng taùc theo thò hieáu cuûa khaùch haøng. Con aï, taát caû caùc traïng thaùi baát haïnh trong cuoäc ñôøi laø hình thöùc cuûa nhöõng khoaûng troáng trong taâm hoàn.

Haén nhìn leân oâng giaø hoûi:

- Nhö vaäy con phaûi laøm gì?

- Con phaûi bieát roõ mình, roõ ñôøi. Con phaûi queân ñôøi, queân mình.

Haén chaúng hieåu oâng giaø noùi gì, nhöng ngaàn ngaïi khoâng daùm hoûi. OÂng giaø bieát taâm traïng aáy, nhìn gaõ, oâng noùi theâm:

- Con phaûi bieát roõ mình ñeå hoøa ñoàng vôùi ñôøi. Con phaûi bieát roõ ñôøi ñeå khoûi bò ñôøi ñoàng hoùa. Khoâng bieát mình vaø bieát ñôøi con seõ rôi vaøo khoaûng troáng. Töø khoaûng troáng aáy coâ ñôn seõ naåy sinh. Noù laø traïng thaùi con ngöôøi ñaùnh maát ñi caùi baûn ngaõ ñích thöïc cuûa mình. Hoï muoán trôû neân caùi maø hoï khoâng coù theå, hoï xao xuyeán baát an. Hoï ñeå xaõ hoäi bieán con ngöôøi cuûa hoï trôû thaønh caùi maø hoï khoâng ñöôïc pheùp trôû thaønh, vì theá, hoï khaéc khoaûi öu tö. Caû hai, muoán trôû neân ñieàu ngoaøi taàm mình vôùi vaø ñaùnh maát caùi mình phaûi trôû neân ñeàu ñöa con ngöôøi ñeán nhöõng maûnh ñôøi huït haãng. Caùi huït haãng aáy laø noãi coâ ñôn taøn phaù lôùn nhaát, con aï. Vaø taøn aùc naåy sinh.

Con cuõng phaûi queân ñôøi vaø queân mình. Ñôøi khoâng luoân luoân goïi con ñeán nhöõng chaân trôøi haïnh phuùc. Chính con cuõng löøa doái con ngaøy ngaøy. Tröôùc nhöõng tieáng goïi maø nhieàu khi voâ cuøng maõnh lieät aáy con phaûi coù can ñaûm choái töø. Queân mình vaø queân ñôøi chæ laø moät hình thöùc cuûa bieát mình vaø bieát ñôøi maø thoâi. Ñôn giaûn, nhöng taát caû haïnh phuùc cuõng nhö thöông ñau trong thaûm kòch cuoäc soáng heä taïi coù theá.

Maáy chuù beâ nhoû ñaõ vaøo chuoàng vôùi meï. Hình aûnh aáy laøm chaøng nhôù ñeán moät maùi aám thöông yeâu maø chaøng ñaõ maát. Con boø meï laáy moõm haåy haåy treân löng chuù beâ nhoû gôïi leân trong hoàn chaøng moät tình caûm nheï nhaøng, eâm ñeàm maø chaøng ngôõ raèng chaøng khoâng bao giôø coù theå coù ñöôïc rung caûm aáy. OÂng giaø cuùi xuoáng löôïm chieác roå vôùi môù rau caûi coøn xanh. Haén ngoài traàm tö vì nhöõng lôøi noùi cuûa oâng, thao thöùc nhö caùnh buoàm vaûi ñi treân bieån laëng cuûa nhôù nhung hoài caûm. OÂng giaø caàm môù rau caûi giuõ ñaát roài baûo haén vaøo aên côm chieàu. Maët trôøi vöøa môùi le loùi maø giôø ñaõ laën xuoáng saâu döôùi chaân ñoài. Trôøi ñang söûa soaïn vaøo ñeâm. Vöøa ñi, oâng giaø vöøa noùi cho haén nghe.

- Taát caû heä taïi con tim. Gia ñình ôû trong tim ta. Maát tình yeâu aáy thì duø ôû trong gia ñình cuõng chaúng gaëp gia ñình. Coøn tình yeâu ñoù thì duø caùch trôû nuùi soâng ta vaãn coøn gia ñình beân caïnh.

OÂng ñoát caây ñeøn baõo. Hai ngöôøi ngoài tröôùc chieác baøn goã baét ñaàu böõa côm toái.

RA ÑI - MOÄT NAÊM SAU

Ngoài moät mình trong quaùn röôïu. Quaùn heát khaùch. Haén ñeám ñoát ngoùn tay nhaåm laïi quaõng ñôøi ñaõ qua. Khoâng ngôø theá maø ñaõ hôn moät naêm trôøi töø giaõ oâng giaø vaø khu vöôøn roài. Ñôøi soáng vôùi aâm möu cuoán haén chaûy xieát nhö nhö doøng soâng nöôùc luõ. Ñoâi khi nhôù laïi lôøi noùi cuûa oâng giaø, haén cho laø khoâng thöïc teá, nhöng haén cuõng khoâng phaûn ñoái. Coù ñieàu lôøi aáy ñaõ laøm haén traèn troïc vaøo nhöõng ñeâm buoàn baõ, troáng vaéng. Vaøo nhöõng ngaøy thinh laëng, lôøi noùi aáy mô hoà goõ treân caùnh cöûa goã taâm hoàn ñaày ñaëc buïi moác, chai lì. Giöõa phoá chôï boác khoùi cay xeø cuûa röôïu bia, phaán höông ñaøn baø, cuûa caûnh saùt, thì lôøi cuûa oâng giaø thaønh laïc loõng trô troïi.

Töø chieàu ñeàn giôø, haén ñaõ quay quaét suy tö nhöng khoâng theå nguoâi ngoai moät caâu hoûi: Gieát hay khoâng? Roài daèn vaët vôùi boùng hình: Tieàn? Töû hình? Vöôït nguïc? Taát caû duïng cuï ñaõ saün saøng. Giaûn goïn, chæ caàn chieác bao vaûi vaø caây gaäy nhoïn boïc saét ôû ñaàu. Haén naâng li röôïu, noác caïn nhö moät phaùt thuoác an thaàn roài ñi veà phía ngoõ heûm.

Ñeâm nay khoâng phaûi laø ñeâm thöù nhaát haén rình ôû ñaây. Haén ñaõ vaát vaû theo doõi töø nöûa thaùng nay, tìm ñöôøng ñeà phoøng, tính toaùn keá hoaïch. Haén ñaõ coù trong ñaàu moät keá hoaïch raát chi tieát, tæ mæ. Haén ñaõ hoïc thuoäc loøng nhö moät caäu beù tröôùc giôø thi. Haén ñöùng ñoù oân laïi toaøn theå keá hoaïch. Trong giai ñoaïn moät, neáu moïi söï xaåy ra theo nhö döï tính cuûa keá hoaïch A thì seõ tieán sang giai ñoaïn hai. Neáu vì truïc traëc maø rôi vaøo keá hoaïch B thì phaûi laøm nhö theá naøo. Haén nhôù laïi töøng chi tieát. Neáu giai ñoaïn ñaàu troâi qua thì giai ñoaïn hai seõ vaøo theo loái cöûa naøo. Öu tieân moät laø luïc loïi nôi ñaâu. Taát caû ñaõ roõ raøng, coù lôùp lang thöù töï. Sau khi oân laïi toång keát taát caû keá hoaïch, haén neùm vieân ñaù baèng ñaàu ngoùn chaân veà phía chuoàng gaø. Baày gaø keâu nhôùn nhaùc. Hai tay haén naém chaët chieác ñoøn xoùc nhoïn ñaàu. Chôø ñôïi. Döï tính ñaõ khoâng xaåy ra nhö keá hoaïch A. Coù theå phaûi duøng keá hoaïch B chaêng? Nhöng haén kieân nhaãn ñôïi chôø. Moät quaõng troáng im laëng troâi qua. Moät laàn nöõa, haén laïi neùm vieân soûi veà phía chuoàng gaø. Baày gaø keâu nhôùn nhaùc. Hai tay naém chaët caây gaäy ñeå saün saøng ñoái phoù. Im laëng. Khoâng coù daáu hieäu naøo xaåy ra theo keá hoaïch A. Haén böïc boäi vì môùi khôûi ñaàu giai ñoaïn moät ñaõ bò truïc traëc. Haén ñònh böôùc tôùi cöûa soå nhö keá hoaïch B nhöng haén laïi ngaàn ngöø vì keá hoaïch A goïn gaøng hôn. Tieác nuoái, haén ñöùng taàn ngaàn. Laàn naøy haén löôïm moät nöûa hoøn gaïch neùm heát söùc veà phía chuoàng gaø. Mieáng gaïch bay treân maùi toân laøm baày gaø hoaûng hoát keâu oang oaùc, bay töù tung tìm ñöôøng chaïy. Coù boùng ngöôøi ôû cöûa soå. Haén ñöùng ñôïi. Moät thoaùng troâi qua. Ngöôøi ñaøn baø xaùch chieác ñeøn baõo. Haén ñöùng saùt vaøo goùc nhaø veä sinh. Giai ñoaïn moät cuûa keá hoaïch A baét ñaàu veùn maøn. Haén ñaõ bieát roõ, baø luoân luoân soi gaø baèng caây ñeøn baõo. Haén ñaõ thöû nghieäm nhieàu laàn vaø bieát chaéc raèng khi giô caây ñeøn baõo leân cao tröôùc maët thì aùnh ñeøn seõ haét laïi laøm ngöôøi xaùch ñeøn chæ nhìn thaáy moät khoaûng roäng ngay tröôùc maët maø thoâi, khoâng theå nhìn xa. Chuoàng gaø. Trôøi toái ñen, chæ coù khoaûng nhoû cuûa caây ñeøn baõo daäp dôøn. Gioù thoåi laøm aùnh ñeøn lao chao, caøng thuaän tieän cho haén. Haén nhuùn ngöôøi xuoáng ñeå tìm moät theá ñöùng vöõng chaéc. Ñaàu töïa saùt vaøo bôø töôøng. Tay naém chaët chieác gaäy nhoïn ñöa veà phía sau ñeå laáy trôùn phoùng tôùi. Ngöôøi ñaøn baø khoâng heà nghi ngôø gì. Daùng ñieäu thaûn nhieân baø giô cao chieác ñeøn hôn nöõa ñeå nhìn cho roõ treân khuùc ñöôøng goà gheà nhöõng ñaù môùi traûi. Thænh thoaûng baø phaûi nheo maét, döøng laïi cho ngoïn ñeøn saùng roõ ñeå nhìn kó loái ñi. Giaây phuùt ñònh meänh ñaõ ñieåm. Trôøi toái aâm aám noùng. Caùi noùng ngoät ngaït cuûa khu heûm thaønh phoá vôùi khoùi xe. Moà hoâi treân traùn ñaõ ròn. Ngöôøi haén noùng böøng. Tay run run ngöôïng ngaäp. Haén khoâng ngôø ñeå gieát moät ngöôøi cuõng khoâng phaûi laø deã. Ngöôøi ñaøn baø caøng ñeán gaàn thì haén caøng boái roái, keá hoaïch nhö muø môø phai nhaït maát roài. Haén khoâng hoaøn toaøn laøm chuû ñöôïc taát caû. Khi aùnh ñeøn ñaõ coù theå soi tôùi choã haén ñöùng thì moà hoâi chaûy öôùt thaønh gioït laên treân maët. Haén run raåy laáy heát söùc phoùng tôùi, böôùc chaân roái rít. Khi ngöôøi ñaøn baø coù theå nhìn thaáy haén vaø haén ñaõ baét gaëp ñoâi maét ngöôøi ñaøn baø nhìn mình thì haén khoâng coøn taâm trí gì nöõa. Taát caû chæ coøn chieác gaäy nhoïn. Caây gaäy lao vuùt ñi nhö moät muõi teân xeù gioù. chieác ñeøn baûo vaêng xuoáng ñaát, taét nguùm. Ngöôøi ñaøn baø khoâng kòp keâu moät tieáng uù ôù. Chæ coù moät khoái thòt ngaõ xuoáng. Muõi caây nhoïn ñaõ ñaâm xöôùc töø buïng ngöôïc leân. Nhanh nhö caét, haén duøng tay phaûi beû vaät ngöôïc chuoâi caùn veà phía kia. Ñaàu nhoïn ruùt ra khoûi ngöïc, maùu voït nhö moät voøi nöôùc. Khi ngöôøi ñaøn baø vöøa ngaõ xuoáng thì chieác gaäy cuõng vöøa ñöa naèm ngang cuoáng hoïng. Haén ñeø caây gaäy taøn baïo khoâng xoùt thöông. Khoâng tieáng keâu. Ngöôøi ñaøn baø trôïn maét, leø löôõi daøi. Run run. Im.

Nöûa tieáng ñoàng hoà sau, ngöôøi ta nhìn thaáy moät gaõ ñaøn oâng xaùch chieác tuùi vaûi naëng ñi veà phía cuoái heûm.

* * *

Ngöôøi chuû tieäm kim hoaøn nhuùng chieác giaây chuyeàn vaøng vaøo loï nöôùc hoùa hoïc maøu xanh ñuïc roài laïi chaám moät thöù nöôùc khaùc trong vaét nhö nöôùc laõ leân sôïi giaây. Sau khi soi kó döôùi aùnh ñeøn thaät saùng, oâng chuû tieäm noùi vôùi khaùch haøng:

- Kim cöông cuûa oâng laø loaïi haûo haïng, raát hieám!

Ngöôøi khaùch haøng toû yù haøi loøng. OÂng chuû tieäm ñöa sôïi giaây chuyeàn döôùi chieác kính hieån vi tìm nhöõng con soá roài ghi vaøo maûnh giaáy. Gaõ khaùch haøng ruùt ra moät loï thuûy tinh traéng. Chieác loï khoâng quaù nhoû, cuõng khoâng lôùn, thaät tieän cho haén ñöïng nhöõng thöù vaët vaõnh nhö ñaù löûa, thuoác caûm. Hoâm nay haén ñöïng sôïi giaây chuyeàn. Haén ñoå töø trong loï ra, moät chieác nhaãn vaø caëp hoa tai. Ngöôøi chuû tieäm laïi caëm cuïi laøm nhö luùc naõy, thöû nghieäm baèng caùc chaát nöôùc hoùa hoïc. OÂng ta vaøo noùi nhoû vôùi ngöôøi con trai lôùn. Gaõ con trai ñem ra moät goùi thuoác môøi khaùch. Ngöôøi khaùch haøng vöøa huùt thuoác vöøa noùi chuyeän. Hai ngöôøi coù veû nhö ñaõ quen nhau. Gaõ chuû tieäm gôïi ñuû thöù chuyeän ñeå gieát thì giôø trong luùc thöû nghieäm xem kim cöông thuoäc loaïi naøo. OÂng laïi ghi cheùp nhöõng con soá nhoû li ti treân chieác nhaãn coù haït kim cöông laáp laùnh. Khoâng ñaày möôøi laêm phuùt sau ngöôøi con trai môû cöûa tieäm böôùc vaøo. OÂng chuû tieäm baèng loøng traû haén saùu chuïc ngaøn chöù khoâng phaûi naêm möôi laêm ngaøn nhö oâng ñaõ kí keøo luùc ban naõy. Ngöôøi khaùch hôùn hôû nhaän tieàn. Khi haén vöøa ra ñeán cöûa thì thaáy boùng caûnh saùt. Giaät mình ñònh boû chaïy veà ngoõ sau, nhöng haén thaáy laøm nhö theá chæ laø töï toá giaùc. Haén vuoát toùc roài söûa laïi coå aùo ra veû mæm cöôøi chaøo vieân caûnh saùt. Ngöôøi caûnh saùt chaøo laïi baèng toái chaøo xaõ giao roài hoûi giaáy tôø haén.

Treân ñöôøng veà nhaø giam, haén thaáy haén ngu daïi. Ñaùng leõ haén phaûi boû tieäm vaøng ñi ngay luùc oâng chuû noùi nhoû vôùi ngöôøi con trai. Ñaùng leõ haén phaûi nhìn ra muïc ñích cuûa nhöõng ñieáu thuoác, loái noùi chuyeän caâu giôø cuûa gaõ chuû tieäm. Nghó ñeán thaùi ñoä nieàm nôû saün saøng traû haén saùu möôi ngaøn thay vì naêm möôi laêm ngaøn, haén thaáy ñau ñôùn vì bò löøa. Haén nhôù ñeán lôøi cuûa oâng giaø. Coù bao giôø con buoân laïi roäng löôïng vôùi khaùch haøng? Haén ñaõ caån thaän chôø hôn boán thaùng trôøi sau vuï gieát ngöôøi ñaøn baø roài môùi ñem baùn soá nöõ trang. Caâu chuyeän ngöôøi ñaøn baø bò gieát ñaõ theo nhöõng tieáng xe aàm ó, tieáng guoác roän raøng cuûa heø phoá rôi vaøo queân laõng. Chæ sau vaøi ngaøy loái xoùm ñaõ coi nhö khoâng coù chuyeän gì xaåy ra. Coøn haén, haén ñaõ kieân nhaãn ñôïi hôn boán thaùng nay. Khi bò baét haén môùi hoái haän laø ñaõ khoâng trung thaønh theo keá hoaïch vaïch ñònh. Trong keá hoaïch, coù moät döï ñònh sau cuøng laø haén seõ rôøi thaønh phoá ñi veà moät quaän lò khaù xa. Haén ñaõ höùa vôùi mình laø khoâng bao giôø ñem baùn cho moät tieäm kim hoaøn vì söï thöôøng caûnh saùt bao giôø cuõng lieân laïc vôùi hoï tröôùc heát khi coù vuï maát caép xaåy ra. Haén bieát ñieàu nguy hieåm aáy nhöng caùi tin ñaêng baùo ngaøy hoâm sau vuï saùt nhaân ñaõ laøm hoûng keá hoaïch cuûa haén. Keát thuùc baøi baùo vieát: "Teân saùt nhaân ñaõ khoâng ñeå laïi daáu veát, caûnh saùt ñaõ noùi vôùi baùo chí laø khoâng coù hi voïng gì ñeå ñieàu tra theâm". Haén ñaõ ôû laïi ngay thaønh phoá vì caùi keát luaän coù veû laïc quan cho haén. Hoâm nay, cuõng tôø baùo ñoù ñaêng taûi moät baøi baùo khaùc, keát luaän nhö sau: "Teân saùt nhaân ñang ñôïi haàu toøa. Neáu haén khoâng bò töû hình thì cuõng khoå sai chung thaân".

30 NAÊM SAU

Tieáng ñaïn bay veøo veøo treân ñaàu. Nhöõng caønh caây truùng ñaïn gaãy raêng raéc, vaêng goã bay töù tung. Luùc haén vöôùng sôïi giaây röøng teù ngaõ, cuõng laø ñieàu may cho haén. Haén teù xuoáng ngay moät möông nöôùc caïn. Naèm xuoáng loøng möông traùnh ñaïn roài cöù doïc theo loøng möông, haén chaïy veà höôùng Nam. Ngöôøi lính canh treân choøi gaùc quay ñeøn pha, noå theâm moät traøng ñaïn nöõa. Nghe tieáng ñaïn ñi, haén bieát laø teân lính chæ baén baâng quô chöù khoâng bieát haén chaïy veà phöông naøo. Sau moät hoài chaïy boä, tieáng ñaïn ñaõ im. Haén leo leân bôø möông, baêng qua caùnh ñoàng, chaïy vaøo röøng saâu.

Ba möôi naêm lao tuø. Hoâm nay teân tuø ñöôïc ñaët chaân vaøo coõi ñôøi töï do. Haén nhìn laïi cuoäc ñôøi nhö côn aùc moäng, thöïc thöïc, hö hö, môø aûo. Thôøi gian laø moät gioøng soâng laøm tan taùc taát caû. Baây giôø, neáu teân töû tuø coù veà queâ cuõ cuõng chaúng coøn ai nhaän ra haén nöõa. Maùi toùc caét ngaén cuûa tuoåi möôøi ba ñaõ maát töï thuûa naøo. Maët maøy raâu tua tuûa. Toùc kín mang tai ngaû sang maøu muoái tieâu, baïc moät goùc ñaàu. Daùng ñieäu moät chaøng thanh nieân suoát ñeâm vôùi röôïu vaø ñaøn baø cuûa thaønh phoá ñeøn ñeâm cuõng heát roài. Gaõ khoâng coøn söùc ñeå ñaâm caây gaäy nhoïn thuùc vaøo ngöôøi ñaøn baø nhö thuûa xöa, ba möôi naêm veà tröôùc. Chaäm chaïp. Meät moûi. Giaø nua. Haén bieát haén ñaõ qua moät ñoaïn ñôøi daøi. Coù nghóa haén cuõng ñang gaàn coõi cheát hôn.

Ñeán bìa röøng, haén ngoài thôû haét ra. Mieäng khoâ ran. Veát ñaïn nôi chaân ra nhieàu maùu. Khaùt nöôùc, meät laû. Caïnh röøng, thænh thoaûng coù nhöõng tieáng soùc nhoû chaïy ñuoåi nhau xaøo xaïc. Nhaø tuø ñaõ xa tít muø ôû phía tröôùc maët. Caùnh ñoàng baép ngoâ cao ñeán thaét löng, truùng muøa, ñang daäp dôøn theo soùng gioù ñöa. Haén xeù khuùc vaûi quaàn, boù veát thöông chaët laïi. Nhuû thaàm raèng vôùi baát cöù giaù naøo cuõng phaûi ñi troïn ñeâm nay vì chaéc chaén ngaøy mai tin teân töû tuø vöôït nguïc seõ laøm huyeân naùo traïi tuø vaø khu daân cö chung quanh ñaây.

Ñi ñöôïc hai ngaøy, haén möøng thaàm seõ thoaùt thaân trong cuoäc vöôït nguïc gian khoå naøy. Nhöng ñi veà ñaâu? Haén khoâng coù caâu traû lôøi. Laøm sao ñeå aån maët maø soáng? Ngheõn loái. Haén baét ñaàu ñaët nhöõng caâu hoûi töông töï lieân quan ñeán töï do. Thoaùt khoûi voøng keõm gai cuõng chöa laø coù töï do. Haén thaáy caùi töï do maø haén ñang tìm kieám khoâng deã gì ñaït ñöôïc. Hai ngaøy ñöôøng, nhaø tuø ñaõ xa roài. Haén quyeát ñònh döøng laïi, tìm moät nôi kín ñaùo ñeå nghæ ngôi haàu laáy söùc tieáp tuïc. Haén bieát döøng laïi ôû nhöõng caùnh ñoàng laø nguy hieåm nhöng ñaáy laø con ñöôøng duy nhaát ñeå kieám ñoà aên. Ñôïi ñeâm khuya haén laàn xuoáng ruoäng khoai. Traùi caø chua chín ñoû maø ñaõ töø ba möôi naêm nay haén khoâng nhìn thaáy. Tay run run xuùc ñoäng sôø leân traùi caø chua moïng. Moãi mieáng raêng caén vaøo traùi caø chua laø nhö caén vaøo mieáng haïnh phuùc. Haén thaáy söùc löïc ñang hoài sinh. Moät böõa aên no laøm gaân coát haén theâm deûo dai, caêng leân moät sinh löïc ñang baét ñaàu deïp xuoáng.

Chæ vieäc ñi nöûa tieáng nöõa, nheï nhaøng ñaåy caùnh cöûa beáp laø haén coù theå coù moät noài côm, moät toâ caù kho, hay moät nieâu toâm thôm muøi tieâu ôùt cay cay. Chæ caàn moät böõa côm nhö theá laø haén coù theå laáy laïi söùc, tænh taùo ngay. Nghó tôùi ñoù haén nuoát nöôùc daõi öøng öïc. Nhöng haén khoâng daïi gì maø moø veà laøng, duø ñaõ nhìn thaáy nhöõng maùi laù thaáp thoaùng ôû xa xa. Ba möôi naêm trong tuø, giôø ñaây haén phaûi caån thaän töøng ñöôøng tô, keõ toùc. Nhìn veà phía ngoâi laøng nhoû, nhöng haén ñi ngöôïc theo bìa röøng, tìm ñöôøng leân nuùi. Ñaây chöa laø choã an ninh cho moät teân tuø nhöng duø sao thì cuõng ñaõ hai ngaøy ñöôøng caùch xa traïi giam. Haén ñaõ phaàn naøo bôùt lo aâu veà vieäc saên ñuoåi cuûa caûnh saùt.

Sau ñeâm nguû. Haén leo leân nuùi tìm goø ñaù cao ñöùng quan saùt xuoáng caùnh ñoàng. Vaøo cuoái thaùng möôøi vaãn coøn nhöõng traän möa lôùn, baát chôït. Moät mieáng vaûi ni loâng laø ñieàu caàn thieát cho teân tuø ñeå che möa, choáng laïi muoãi röøng. Haén ngoài quan saùt caùnh ñoàng, hi voïng coù theå tìm thaáy mieáng ni loâng vì ngöôøi ta hay che nhöõng luoáng rau ñang naåy maàm ñeå traùnh nhöõng traän möa lôùn. Treân söôøn nuùi nhìn xuoáng, haén thaáy caûnh sinh hoaït bình yeân cuûa vuøng daân cö nhoû. Baày traâu thong thaû gaëm coû. Boùng ngöôøi nhaáp nhoâ treân nöông khoai. Xa hôn caùnh ñoàng laø con ñöôøng raûi ñaù ñoû, buïi muø theo veát baùnh xe khi chieác xe lam chaïy qua. Thænh thoaûng, vaøi chieác xe boø naëng nhoïc chôû ñaày cuûi laên chaäm theo con ñöôøng veà xuoâi. Vaøi ngöôøi ñaøn baø quaåy gaùnh ñi boä. Teân töû tuø thaáy xaõ hoäi gaàn guõi quaù maø sao cuõng laïi xa xoâi dieäu vôïi. Döôùi kia, chæ nöûa tieáng ñi boä laø theá giôùi bình thaûn, eâm ñeàm, gaàn guõi quaù ñoãi maø sao vaãn thaáy caùch ngaên. Maáy con traâu hieàn töø laøm haén nhôù veà thuûa boán möôi naêm tröôùc ôû ngoâi laøng nhoû töông töï theá naøy. Haén luøa traâu xuoáng ao taém ñeå ñi ñaù deá, ñaùnh ñaùo aên töøng xu baïc caéc. Thaèng Long, thaèng Huy, con Maãn, con Soan, chuùng noù baây giôø ôû ñaâu? Coøn soáng? Hay cheát? Chaéc haún ñaõ coù chaùu noäi, chaùu ngoaïi. Teân töû tuø ngoài nhôù veà queâ cuõ roài buøi nguøi thaáy mình laø moät caùnh beøo ñang daït troâi veà neûo kí öùc xa môø.

Trôøi ngang chieàu. Luùc haén vöøa chôït thöùc giaác thì coù tieáng ngöôøi goïi nhau:

- Ñi veà phía naøy!

- Coù leõ noù chaïy veà phía kia.

Ngöôøi thanh nieân noùi:

- Khoâng thaáy veát chaân gì caû.

Ngöôøi kia quaû quyeát baèng gioïng noùi chaéc nòch:

- Noù chæ laån quaån ôû ñaâu ñaây!

Teân tuø vöôït nguïc cuùi ñaàu saâu hôn vaøo buïi gai, oâm ngöïc nhö giöõ con tim döøng ñaäp maïnh. Moät ngöôøi ñi gaàn veà phía haén quaùt gay gaét:

- Ñaõ baûo ñem choù theo, daën doø nhö theá maø khoâng ñöôïc vieäc gì!

Ñi gaàn ñeán choã haén nuùp, ngöôøi ñaøn oâng ñöùng quay laïi phía ngöôøi kia ra leänh:

- Tìm kó maáy buïi saäy, noù chæ quanh quaån ñaâu ñaây.

Teân tuø sôï haõi. Neáu bò baét laàn nöõa chaéc laø haén seõ cheát ruõ trong tuø, khoâng coøn hi voïng vöôït thoaùt. Moà hoâi chaûy öôùt thaùi döông. Haén run nhö moät con choù ñoùi ñang chaûy nöôùc maét tröôùc teân ñoà teå vôùi con dao saéc beùn. Trong côn khoán cuøng baát giaùc haén caén moâi thöa thaàm laëng:

- Laïy Chuùa xin cöùu con!

Coù tieáng ngöôøi treû hôn ñaùp laïi:

- Con khoâng tin laø noù ôû ñaây, noù coù leõ chaïy veà phía kia.

Teân töû tuø laéng nghe. Lôøi ñoái ñaùp cuûa hai ngöôøi cho thaáy lieân heä cuûa hoï. Coù leõ ngöôøi kia laø oâng boá, neáu vaäy thì khoâng phaûi laø caûnh saùt ñang luøng haén maø laø hai cha con ñi saên. Teân tuø vaãn baøng hoaøng sôï haõi, seõ veùn caønh caây nhoû coá nhìn xem hoï laø ai. Ngöôøi ñaøn oâng ñeo moät chieác tuùi ñan baèng tre. Tay traùi xaùch con thoû. Teân tuø bôùt boaøng hoaøng, haén möøng vì vöøa thoaùt côn ñaïi hoïa. Haén laåm baåm chöûi thaàm con thoû khoán naïn sao khoâng chaïy ñi loái khaùc maø laïi chaïy veà phía haén ñang naùu laøm chi!

Ngay toái ñoù, haén laàn xuoáng söôøn ñoài, nöông theo bôø khoai ñi tieáp, boû laïi khu röøng vaø cuõng chaúng coøn ñònh kieám mieáng ni loâng nöõa.

Ñaõ hôn boán möôi naêm. Lôøi caàu Chuùa voâ tình hoài chieàu trong luùc gian nan gôïi cho haén caûm giaùc mô hoà raèng haén laø ngöôøi coù ñaïo. Boán möôi naêm gaëp bieát bao hieåm ngheøo maø haén coù bao giôø caàu nguyeän ñaâu. Thöôïng Ñeá ñaõ troâi daït, ñaõ ñi xa trong loøng haén roài. Vì sao trong côn khoán quaãn chieàu nay haén laïi keâu Ngaøi. Haén khoâng hieåu vì sao. Coá gaéng ngoi ngöôïc thôøi gian ñi veà tuoåi thô, haén noùi moät mình, coù leõ phaûi naêm möôi naêm veà tröôùc, haén khoâng coøn nhôù ôû tuoåi naøo, haén cuõng ñaõ ñöôïc aên taám baùnh traéng nho nhoû. Haén cuõng ñaõ xöng toäi. Trí nhôù haén luø muø, hoãn ñoän. Caøng nghó veà tuoåi thô haén caøng theâm tin laø haén coù ñaïo, coù caàu kinh. Coù Chuùa. Teân töû tuø coá gaéng moø ngöôïc doøng ñôøi muø ñaëc khoùi ñen tìm veà kí öùc xa xaêm. Hôn ba möôi naêm tuø ñaày vôùi nhöõng traän roi, nhöõng cuù ñaù laøm hoäc maùu, nhöõng khuùc goã ñaäp xuoáng ñaàu nhö ñaäp xuoáng quaû döøa khoâ khoâng xoùt thöông laøm haén cheát lòm nhieàu laàn. Tieáng keâu tru treùo. Nhöõng teân tuø thaét coå töï töû. Taát caû ñaõ laøm trí nhôù haén cuøn ñi, ñaàn ñoän laïi. Ñaõ nhieàu luùc haén meâ saûng, maát trí. Laàn trôû veà vôùi quaù khöù caû laø thaùch ñoá khoù khaên.

Doøng daõ töø ngaøy thoaùt nguïc, ñaõ gaàn hai tuaàn leã, haén vaãn chöa thaáy töï do ôû ñaâu, chöa bieát höông vò töï do laø gì. Xaõ hoäi vaãn vaây khoán, ñang ruoàng baét haén. Ñoâi luùc döøng chaân, haén nhôù ñeán lôøi oâng giaø thuûa xöa maø haén ñaõ gaëp hôn ba möôi naêm veà tröôùc. OÂng noùi caùi gì? Gia ñình? Xaõ hoäi? Tình thöông?

Maát nguû laøm teân tuø giaûm suùt caû tinh thaàn laãn söùc khoûe. Haén ñaõ giaø, khoâng coøn söùc löïc nhö naêm möôøi taùm tuoåi nöõa. Baây giôø bieát ñi veà ñaâu? Tìm ñöôïc moät choã truù thaân khoâng phaûi ñôn giaûn. Ñi tôùi ñaâu ngöôøi ta cuõng seõ soi moùi ñeán quaù khöù cuûa haén. Laøm sao traùnh khoûi? Nhöõng hi voïng haøo huøng luùc chuaån bò vöôït nguïc ñaõ ñem phaán khôûi cho haén, baây giôø nhö coïng coû ruõ xuoáng, heát sinh löïc. Ñöôøng tìm ñeán töï do töø töø kheùp laïi. Caùnh cöûa cuoäc ñôøi vaãn môû nhöng haén khoâng ñöôïc pheùp böôùc vaøo. Ñi ñaâu baây giôø? Ñieäp khuùc aáy daàn daàn trôû thaønh caâu hoûi aùm aûnh. Haén khoâng theå tieáp tuïc laàn moø treân nöông khoai nhö theá suoát ñôøi. Hai tuaàn leã maø sao daøi nhö möôøi naêm. Haén baét ñaàu kieät löïc. Muoãi caén. Thieáu aên. Maát nguû. Ñau nhöùc. Söùc chòu ñöïng cuûa haén baét ñaàu raõ xuoáng nhö mieáng hoà treân töôøng voâi khoâng ñuû chaát keo. Ñoâi luùc haén ñaõ coù yù khuøng ñieân laø töï keát lieãu cuoäc ñôøi.

Noãi daày voø cao daàn. Ñi veà ñaâu? Caâu hoûi trôû thaønh baûn aùn cho chính haén. Nhöng baûn aùn cay nghieät nhaát laø ngaøy nhôù ñeán chieác loï thuûy tinh nhoû, ngaøy ñoù môùi chính laø tai öông. Vaøo moät buoåi tröa hanh naéng, haén ñaõ laáy chieác loï nhoû muùc nöôùc. Nhöng laï luøng, haén trô maét nhìn, cho duø muùc theá naøo ñi nöõa chieác loï vaãn caïn khoâ. Haén ñaõ mang theo chieác loï nhoû töø ngaøy linh muïc trao cho haén trong buoåi chieàu say tuùy luùy, sau luùc xöng toäi. Haén duøng loï aáy ñöïng nhöõng thöù tieän duïng, maáy vieân ñaù löûa, muõi dao, naêm ba vieân thuoác. Ñaây laø laàn ñaàu tieân haén muùc nöôùc vaøo chieác loï. Chieác loï tieän duïng neân haén ñaõ mang theo noù suoát maáy chuïc naêm trôøi. Töø buoåi chieàu ñoå nöôùc maõi maø khoâng ñaày, gaõ laàn theo thôøi gian ñi veà goác gaùc lòch söû cuûa noù. Sau cuøng haén ñaõ nhôù laïi ñoù laø vieäc ñeàn toäi cha giaø baûo haén laøm. Suyùt soaùt ñaõ boán möôi naêm veà tröôùc.

NGAØY MOÀNG 2 THAÙNG 11

Chieác loï nhoû nhöng ñaõ trôû thaønh gaùnh naëng treân vai gaõ. Haén ñaõ maáy laàn neùm ñi nhöng roài phaûi nhaët laïi. Haén khoâng theå rôøi chieác loï ñöôïc nöõa. Noù trôû thaønh tieáng noùi quyeàn pheùp maø haén khoâng theå coi thöôøng. Chieác loï khoâng söùt meû, sao nöôùc ñoå khoâng ñaày. "Vieäc ñeàn toäi cuûa con laø ñoå ñaày nöôùc vaøo chieác loï naøy." Lôøi cuûa vò cha giaø naêm cuõ baét ñaàu theo trí nhôù voïng veà muø môø nhöng khoâng sai soùt. Haén töï nhuû, nhö vaäy haén coù toäi sao? Nhö vaäy toäi haén khoâng ñöôïc tha sao? Taïi sao caùi loï khoâng ñaày? Khoâng tìm ñöôïc caâu traû lôøi. Caùi loï nhoû beù maø trôû neân quyeàn uy. Haén ñaõ giang hoà khaép boán phöông trôøi. Vaøo tuø ra khaùm, khoâng kieâng neå moät ai. Cuoäc ñôøi phaûi khuaát phuïc haén. Haén khoâng khuaát phuïc ai. Nhöng baây giôø haén baát löïc tröôùc chieác loï nhoû im laëng. Töø ngaøy phaûi chòu ñöïng quyeàn uy cuûa chieác loï, haén baét ñaàu nghó ñeán söùc maïnh cuûa Thöôïng Ñeá. Chieác loï nhaéc nhôû ñeán buoåi ôû trong nhaø thôø, daãn haén tôùi tröôùc maët Thöôïng Ñeá maø haén ñaõ coi nhö khoâng coù treân ñôøi. Haén khoâng theå choái töø keû aáy ñöôïc nöõa. Sau maáy chuïc naêm löông taâm chai lì, baây giôø choãi daäy, gay gaét, cöùng raén. Haén ñaõ nhieàu luùc ñaøn aùp tieáng noùi voâ aâm thanh trong hoàn nhöng caøng ñeø neùn noù caøng saéc buoát. Maùu cuûa ngöôøi ñaøn baø ñoû thaüm trong töøng côn nguû. Nhöõng löøa gaït, nhöõng toái truy hoan, taát caû baét ñaàu daàn daàn hoài sinh, moïc ra nhöõng gai nhoïn ñaâm vaøo hoàn. Khôûi ñaàu töø chieác loï thuûy tinh, töø ngaøy maø haén khoâng theå ñoå nöôùc ñöôïc vaøo chieác loï nhoû aáy. Haén caêm thuø chieác loï. Chieác loï trôû thaønh baûn aùn haén phaûi mang theo. Chæ coù linh muïc giaø tai aùc ñoù môùi coù theå giaûi thích ñöôïc veà chieác loï. Nhöng ñaõ maáy chuïc naêm roài, chaéc chaén linh muïc ñoù ñaõ cheát. Vaäy ai laø ngöôøi coù pheùp maàu caét nghóa cho haén? Teân töû tuø bò chieác loï aùm aûnh lo aâu thaâm cuoàng voøng maét.

Trôøi ñaõ veà toái. Haén ngoài beân nghóa trang hoang laïnh. Xa xa laø laøng maïc daân cö. Boùng giaùo ñöôøng troài cao khoûi nhöõng maùi nhaø laù thaáp. Teân tuø vöôït nguïc meät raõ rôøi. Baûn aùn cuûa chieác loï coøn naëng hôn caû aùn tuø. Löông taâm haén thöùc daäy ñay nghieán, caén röùt. Cuoäc noåi loaïn baây giôø laø chính haén, trong con tim chöù khoâng ôû ngoaøi. Khoâng ai ra hình phaït nhöng haén töï ñay nghieán mình. Baây giôø haén môùi böøng tænh, caûm nghieäm raèng hình phaït lôùn nhaát laø hình phaït cuûa chính hoàn mình phaûn loaïn vôùi mình. Caùi töï do maø haén ñang tìm khoâng laø töï do khoûi voøng keõm gai nhöng laø töï do khoâng bò caén röùt cuûa löông taâm.

Giôø ñaây, neáu ngöôøi ta coù aân xaù thì haén cuõng chaúng sao traû lôøi veà chieác loï, haén cuõng chaúng sao bình yeân thoaùt troùi buoäc cuûa löông taâm daày voø veà vieäc ñeàn toäi thuûa xöa.

Ñöông ñaàu vôùi chieác loï nhieäm maàu, haén gaày raïc haún ñi. Maét truõng saâu nhö keû saép cheát. Chieàu nay, beân nghóa trang, maét haén hoa leân khoâng nhìn roõ nhöõng ngoâi moä, mô hoà nhö nhöõng xaùc ngöôøi ñang boø loåm ngoåm. Trong noãi tuyeät voïng, haén oâm maët khoùc. Haén khoâng theå ñi veà loái xoùm. Phaûi troán bò baét. Ñau khoå cuûa löông taâm. Baát an vì chieác loï. Thao thöùc veà lôøi cuûa cha giaø: "Vieäc ñeàn toäi cuûa ngöôi laø ñoå nöôùc ñaày chieác loï." Haén khoâng theå coi thöôøng caùi loï nhoû ñöôïc nöõa. Ñaây khoâng phaûi laø lôøi noùi laåm caåm cuûa moät oâng cha giaø, noù ñaõ trôû neân thaùch ñoá sieâu baïo giöõa söùc cuûa haén vaø moät quyeàn pheùp linh thieâng. Söùc soáng ñang daàn daàn ruùt khoûi, haén ñuoái söùc nhö thaáy noãi cheát caän keà. Böôùc chaân ríu vaøo nhau, khoâng ñi vöõng nöõa. Hai caùnh tay ñaày gheùt caùu baån, gaày ñeùt oâm maët.

Nghóa trang coâ ñoäc, laëng leõ khoâng coù daáu veát söï soáng. Ñaàu oùc haén quay cuoàng, haén thaáy tröôùc maët töøng traêm ngöôøi ñang bò treo giang tay. Teân tuø ruøng mình sôï haõi. Haén trô troïi moät mình giöõa tang toùc li bieät, ñaày tieáng keâu than. Maét gaõ cöù hoa leân, haén thaáy haøng traêm ngöôøi ñang bò treo treân thaäp giaù ñeàu nhìn haén. Nhöõng con maét nhìn haén chaèm chaèm. Kinh dò. Gaõ töû tuø sôï haõi tröôùc haøng traêm con maét aáy. Nhìn trôøi ngaû veà toái, haén thaáy ñôøi haén toái saàm laïi. Nhìn leân trôøi cao, haén thaáy ñôøi haén thaét chaët laïi quaét queo. Taát caû loái ñi laø ngheõn thôû. Tuyeät voïng veà meânh moâng. Coâ ñôn. Troáng traûi. Laïnh luøng. Haén nhôù veà caâu chuyeän ñaõ nghe töø laâu laém, khoâng bieát ai keå, ôû ñaâu. Chuyeän keå veà moät ngöôøi cha coù ñöùa con ñi hoang nhöng suoát ñôøi chaúng tieán thaân ñöôïc, sau cuøng noù laàn moø veà nhaø cha thuù nhaän toäi loãi vaø söï baát löïc cuûa noù. Vaø cha noù ñaõ oâm noù vaøo loøng. Hình aûnh tình thöông aáy laøm teân tuø döng leä.

Teân tuø ngöôùc leân caây thaäp töï lôùn treân ngoâi moä. Chaúng coøn ai ñeå noùi moät lôøi ngoaøi hình töôïng treân thaùnh giaù. Haén thaáy mình nhoû beù, yeáu ñuoái vaø traàn truïi. Baáy giôø haén cuõng nhaän ra haén khoâng theå laøm chuû vaø khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc chính cuoäc ñôøi cuûa haén. Trong côn ñau khoå cuøng cöïc, haén nhìn leân thaäp giaù khoùc, caàu cöùu. Voâ tình, gioït nöôùc maét rôi vaøo mieäng loï roài töø töø nöôùc daâng ñaày. Teân tuø khoâng hay bieát gì, cöù oâm laáy thaäp giaù nhö moät ngöôøi coù söùc cho haén an uûi. Khoùc nhieàu hôn, caøng khoùc thì teân tuø caøng thaáy vôi ñi nhöõng ñay nghieán. Haén nhìn leân töôïng Chuùa daâng moät lôøi nguyeän, lôøi nguyeän ñaàu tieân sau maáy chuïc naêm soáng trong toäi aùc. Lôøi nguyeän nhö coù söùc nhieäm maàu cho haén hôi thôû deã daøng. Haén khoâng hieåu roõ nhöõng gì xaåy ra trong hoàn, nhöng haén bieát coù söï thay ñoåi, coù ñieàu khaùc laï. Haén muoán ñem caâu chuyeän veà chieác loï ñeå noùi vôùi thaäp giaù. Khi haén ñöa chieác loï leân tröôùc töôïng chòu naïn thì haén ngaïc nhieân kinh hoaøng. Nöôùc ñaõ ñaày. Haén cho tay vaøo loï ñeå thöû, ñuùng laø nöôùc. Nöôùc daøn ra beân ngoaøi. Gaõ tuø nhaân khoâng tin ôû maét mình, haén doác ngöôïc chieác loï nhoû, nöôùc trong loï chaûy xuoáng thaám vaøo loøng caùt khoâ. Gaõ tuø nghe xoân sao trong hoàn. Vöøa ñöa mieäng loï quay leân, gioït nöôùc maét voâ tình rôi vaøo loøng chai, nöôùc laïi töø töø daâng ñaày. Haén söûng soát vì hieän töôïng laï luøng. Nhöng chính luùc aáy trí khoân haén trôû neân minh maãn. Haén hieåu vì sao loï ñaõ ñaày. Chæ coù nöôùc maét môùi laøm chieác loï ñaày. Nhöng ñieàu quan troïng hôn laø taïi sao chæ coù nöôùc maét môùi coù söùc maïnh hoùa giaûi? Ngay trong thaéc maéc aáy, hình aûnh caâu chuyeän ngöôøi con hoang ñöôøng trôû veà soáng ñoäng trong linh hoàn haén. Rôi vaøo giaây phuùt huyeàn nhieäm laø moät böøng tænh laï luøng, haén hieåu taïi sao chæ coù nöôùc maét môùi laøm ñaày caùi loï, chæ coù loøng xaùm hoái vaø caàu cöùu söï xoùt thöông cuûa Chuùa. Lôøi cha giaø naêm xöa trong toøa giaûi toäi laïi aâm voïng roõ neùt. "Toäi cuûa con ñöôïc tha khi con ñoå nöôùc ñaày caùi loï naøy!" Haén nhìn loï nöôùc soùng saùnh ñaày nöôùc. Moät caûm xuùc maõnh lieät daâng traøo öù ngaäp hoàn. Haén chaïy ñeán oâm laáy töôïng chòu naïn khoâng noùi ñöôïc lôøi naøo, xuùc ñoäng cuøng toät vôõ treân bôø maét saâu hoõm vì thöông ñau. Haén khoùc nhö ñöùa con nít:

- Laïy Cha, xin xoùt thöông con!

Hoàn haén ñaõ coù muøa xuaân ñi veà. Moät maøn söông maùt ñang laøm maûnh ñôøi khoâ heùo töôi laïi. Baáy giôø haén nhìn kó döôùi chaân caùc ngoâi moä, treân nhöõng thaùnh giaù vaø thaáy coù raát nhieàu hoa. Haén khoâng bieát vì sao coù nhieàu hoa nhö theá. Laøm sao haén coù theå bieát ñöôïc hoâm ñoù laø ngaøy moàng hai thaùng möôøi moät, ngaøy ngöôøi ta ñem hoa ra nghóa trang laøm leã caàu nguyeän cho caùc linh hoàn. Ngaøy Chuùa ñaõ höùa laø boùng toái khoâng coøn quyeàn löïc treân con ngöôøi vónh vieãn vì Chuùa Kitoâ ñaõ chieán thaéng söï cheát.

ÔÛ caùc thaønh phoá laân caän, ngöôøi ta treo hình haén khaép caû, hoï ñang luøng baét moät teân tuø vöôït nguïc.

Lôøi cuoái

Trích Taäp Truyeän Ngaén "ÑÖÔØNG VEÀ THÖÔÏNG TRÍ" cuûa taùc giaû Nguyeãn Taàm Thöôøng.
Coù baùn taïi caùc nhaø saùch, giaù baùn: USD $15.00

(*) Ñoùn xem kyø tôùi: Ngöôøi Khaùch vaø Con Taøu

(C) Copyright 1997. Taùc giaû giöõ baûn quyeàn.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page