Back
to Radio Veritas Asia Home PageVaøi Nhaän Ñònh veà tình hình Phi Chaâu hieän nay.
Phi Chaâu, chieán tranh voâ taän. Phi Chaâu moät luïc ñòa coù con soá cao hôn caû veà ñoùi khaùt, di taûn, tò naïn, ngheøo khoå, muø chöõ vaø veà chöùng beänh AIDS. Nhieàu nöôùc Phi chaâu, töø nhieàu naêm nay, nhaát laø töø naêm 1989 ñeán nay, khoâng bao giôø ñöôïc soáng trong hoøa bình. Trong naêm 1998, coù naêm vuï chieán tranh buøng noå treân caû theá giôùi, thì ba vuï taïi Phi Chaâu. Ngoaøi ra coù tôùi 12 vuï xung ñoät lôùn beù khaùc xaåy ra töø maáy naêm tröôùc, vaãn tieáp tuïc vaø gia taêng möùc ñoä. Taïi Coäng Hoøa Daân Chuû Congo (cöïu Zaire) töø hai naêm nay chieán tranh giöõa nhöõng löïc löôïng cuûa chuû môùi cuûa oâng Laurent Kabila vaø nhöõng löïc löôïng cuûa cheá ñoä cuû cuûa oâng Mobutu, ñöôïc Uganda vaø Rwanda uûng hoä, ñang chieán ñaáu ñeå giöõ quyeàn vaø chieám laïi quyeàn. Chín quoác gia Chaâu Phi lieân luïy vaøo chieán tranh naøy. Naïn nhaân moãi ngaøy moãi gia taêng, taøn phaù moãi ngaøy moãi khuûng khieáp. Nhöõng cuoäc hoøa ñaøm, ñeå ñi ñeán ñình chieán, ñaõ thaát baïi. Taïi Sierra Leone, moät quoác gia nhoû beù naèm veà phía Taây Luïc Ñòa, chieán tranh trôû laïi tröôùc Leã Giaùng Sinh. Löïc löôïng hoøa bình cuûa caùc quoác gia Phi Chaâu mieàn Taây (Ecomog) ñaùnh baät phieán quaân. Ai cuõng töôûng ñöôïc soáng trong hoøa bình. Nhöng thaùng 12/1998 vöøa qua, phieán quaân trôû laïi taán coâng vaø chæ trong ít tuaàn leã, hoï ñaõ tieán vaøo thuû ñoâ Freetown. Trong nhöõng ngaøy naøy cuoäc chieán xem ra giaûm möùc ñoä, vì phieán quaân ñôn phöông tuyeân boá ñình chieán. Phieán quaân hieän coøn baét giöõ moät soá nhaø truyeàn giaùo ngoaïi quoác, trong ñoù coù Ñöùc Cha Joseph Henry Ganda, Toång Giaùm Muïc giaùo phaän Freetown.
Taïi Angola, moät quoác gia meânh moâng, trong 20 naêm noäi chieán, soá naïn nhaân leân tôùi moät trieäu röôûi. Trong caû nöôùc coù tôùi 10 trieäu traùi mìn ñöôïc raûi raéc khaép nôi. Tính trung bình: moãi treû em Angola bò 5 traùi mìn ñe doïa. Naêm 1994, hai phe tranh chaáp: phe Unita, töùc Lieân Hieäp Quoác Gia tranh ñaáu ñoäc laäp hoaøn toaøn cho Angola, chieám vaø kieåm soaùt mieán Baéc, vaø phe chính phuû do oâng Joseù Eduardo dos Santos, laõnh ñaïo, nhôø trung gian cuûa nhieàu chính phuû, caùch rieâng cuûa Boà Ñaøo Nha, (hai phe) ñaõ ñi ñeán thoûa öôùc hoøa bình. Nhöng caùch ñaây hai thaùng, Chính phuû taán coâng mieàn Baéc cuûa Unita. Löïc löôïng Unita phaûn coâng. Soá nguôøi cheát leân tôùi töøng ngaøn. Duø soáng cheát, nhaát ñònh löïc löôïng Unita phaûi kieåm soaùt caùc moû kim cöông vaø daàu hoûa mieàn naøy ñeå coù tieàn mua saém vuõ khí. Lôøi keâu goïi vaø leänh caám vaän cuûa Lieân Hieäp Quoác khoâng ñöôïc ñeám xæa.
Ngoaøi caùc loø löûa naøy, coøn coù moät soá loø löûa khaùc taïi Phi Chaâu töø laâu vaãn tieáp tuïc buøng chaùy: Congo Brazaville, Burundi, Rwanda, Uganda, Guinea-Bissau, mieàn Ethiopie-Eritrea, nhöõng vuï saùt haïi haèng ngaøy taïi Algeùrie, chieán tranh giöõa hai mieàn Baéc-Nam Sudan ...
Chöa heát, taïi nhieàu nöôùc Phi Chaâu, tuy khoâng coù chieán tranh, nhöng tình hình caêng thaúng: nhö taïi Nam Phi, Maroc, taïi mieàn Casamanche cuûa Seneùgal, Nigeria vaø Cameroun ñang tranh chaáp ñeå kieåm soaùt baùn ñaûo Bakassi, taïi Tchad, Somalia, nôi ñaây thoûa öôùc hoøa binh chæ laø taám giaáy loän. Ngöôøi ta ñaët caâu hoûi: Taïi sao coù nhöõng vuï tranh chaáp naøy vaø khoâng bao giôø chaám döùt? Raát nhieàu lyù do, nhöng lyù do chính laø lyù do lòch söû . Thaønh phoá AÂu Chaâu lieân keát chaët cheõ vôùi soá phaän Phi Chaâu laø thaønh phoá Berlin. Taïi ñaây naêm 1878, trong moät Hoäi Nghò quoác teá, Phi Chaâu ñöôïc chia phaàn cho caùc sieâu cöôøng. Töø ñoù soá phaän long ñong cuûa Phi Chaâu keùo daøi trong suoát moät theá kyû vaø cho tôùi luùc naøy.
Caùc nöôùc thuoäc ñòa khai thaùc taøi saûn cuûa Phi Chaâu: vaøng, baïc, goã quí, kim cöông, daàu hoûa, cao su, caø pheâ... laøm giaàu cho mình, gaây caûnh ngheøo khoå vaø noâ leä cho ngöôøi daân ñòa phöông. Khi cheá ñoä thuoäc ñòa chaám döùt, Phi Chaâu khoâng ñöôïc chuaån bò. Caáp laõnh ñaïo hoaøn toaøn leä thuoäc vaøo hai khoái choáng ñoái nhau: Coäng Saûn do Lieân Xoâ laõnh ñaïo vaø Tö Baûn do Hoa Kyø caàm ñaàu. Caùc cheá ñoä ñoäc taøi Phi Chaâu ñöôïc phe naøy, phe kia uûng hoä, baát löïc, tham nhuõng, ñaøn aùp. Phe naøy laät phe kia. Chuûng toäc naøy choáng chuûng toäc khaùc. Naêm 1990, böùc töôøng Berlin suïp ñoå, chieán tranh laïnh giöõa hai khoái Tö Baûn vaø Coäng Saûn cuõng suïp ñoå theo. Caùc vuï tranh chaáp vuõ trang buøng noå giöõa caùc chuûng toäc, giöõa caùc phe nhoùm, ñöôïc sieâu cöôøng naøy, sieâu cöôøng khaùc ngaám ngaàm thuùc ñaåy vaø giuùp ñôõ, vôùi muïc ñích baûo veä quyeàn lôïi kinh teá cuûa hoï nôi nhöõng moû kim cöông vaø daàu hoûa (nhö taïi Angola, Sierra-Leone, Coäng Hoøa Daân Chuû Congo).
Ñöùng tröôùc tình hình bi thaûm naøy, chæ coù Giaùo Hoäi Coâng Giaùo tìm moïi caùch ñeå ñem ñeán cho daân toäc Phi Chaâu moät söù ñieäp hy voïng, giuùp ñôõ, giaùo huaán, thaêng tieán con ngöôøi, beânh vöïc phaåm giaù vaø caùc quyeàn caên baûn cuûa con ngöôøi, nhieàu laàn ñaõ phaûi traû baèng giaù maùu. Nhieàu nhaø truyeàn giaùo ñaõ hy sinh maïng soáng cho ngöôøi daân mieàn naøy. Trong nhöõng ngaøy vöøa qua, moät soá nhaø truyeàn giaùo bò baét coùc, ba nöõ tu bò saùt haïi taïi Sierra Leone. Bieát bao nhaø truyeàn giaùo: giaùm muïc, linh muïc, nam nöõ tu só , chuûng sinh vaø giaùo daân ñaõ bò saùt haïi taïi Burundi, Rwanda luùc chieán tranh buøng noå thaùng tö naêm 1994 giöõa hai chuûng toäc Tutsi vaø Hutu. Taïi hai quoác gia naøy, hieän nay tieáng suùng yeân laëng, nhöng tình hình vaãn ñe doïa. Trong buoåi tieáp kieán Ngoaïi Giao Ñoaøn caïnh Toøa Thaùnh ngaøy 11 thaùng Gieâng 1999 vöøa qua, ÑTC ñaõ noùi ñeán tình hình bi ñaùt taïi Phi Chaâu vaø ngaøi xin caùc nhaø ngoaïi giao haõy hoaït ñoäng ñeå ñem laïi hoøa bình cho Luïc Ñòa naøy. Theo Vieän Söu Taàm veà Hoøa Bình taïi Stockolm, thì chieán tranh khoâng theå chaám döùt ñöôïc, neáu theá giôùi vaãn tieáp tuïc saûn xuaát vaø buoân baùn vuõ khí. Trong naêm 1997, theá giôùi chi phí cho vuõ khí tôùi 25 tæ Myõ kim. Naêm tröôùc chæ coù 22 tæ röôõi. Hoa Kyø laø quoác gia saûn xuaát vaø buoân baùn vuõ khí nhieàu nhaát. Naêm 1997, Hoa Kyø thu ñöôïc 10 tæ 850 trieäu Myõ kim. Sau Hoa Kyø, ñeán Nga: 3 tæ 446 trieäu, roài ñeán Phaùp: 3 tæ 343 trieäu Myõ kim.
Theá giôùi hoâ haøo hoøa bình, nhöng theá giôùi vaãn tieáp tuïc saûn xuaát vaø buoân baùn vuõ khí, duïng cuï gieát ngöôøi. Theá giôùi seõ khoâng bao giôø coù hoøa bình. Dó nhieân hoøa bình khoâng coù nghóa laø tieáng suùng yeân laëng. Hoøa bình phaùt xuaát töø taâm hoàn moãi ngöôøi, nhaát laø töø taâm hoàn caùc vò naém vaän meänh caùc daân toäc. Ñöùc Gioan Phaoloâ II noùi: "Muoán coù hoøa bình, phaûi toân troïng coâng lyù, phaûi toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi".
Back
to Radio Veritas Asia Home Page