(VH, Dallas Morning News 25/3/2001) - Trong nhöõng laàn vaän ñoäng tranh cöû toång thoáng caùch ñaây vaøi thaùng, toång thoáng George Bush cuûa Hoa Kyø ñaõ höùa laø neáu ñaéc cöû, Chaâu Myõ La Tinh seõ laø vuøng ñöôïc oâng chuù troïng nhieàu trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa chính phuû Hoa Kyø. OÂng Bush ñaõ giöõ ñuùng lôøi höùa naøy sau khi choïn Meâhicoâ laø quoác gia ñaàu tieân oâng ñeán vieáng thaêm sau ngaøy leân laøm toång thoáng. Tuy nhieân trong nhöõng ngaøy vöøa qua, AÙ Chaâu ñang baét ñaàu ñöôïc noùi ñeán nhieàu vaø trôû thaønh ñeà taøi tranh luaän trong caùc cuoäc hoïp vaø tranh luaän chính trò ôû Washington. Vaø trong khi AÙ Chaâu coù theå chöa trôû thaønh öu tieân haøng ñaàu cuûa taân toång thoáng Hoa Kyø, cuoäc gaëp gôõ cuûa oâng Bush vôùi thuû töôùng Nhaät Baûn vaø phoù thuû töôùng Trung Quoác hoài tuaàn tröôùc ñaõ noùi leân taàm möùc quan troïng cuûa AÙ Chaâu trong chính saùch ñoái ngoaïi cuûa Hoa Kyø. Theo caùi nhìn cuûa caùc nhaø phaân tích vaø chuyeân gia veà ñoái ngoaïi thì AÙ Chaâu seõ laø vuøng ñöôïc toång thoáng Bush vaø caùc coäng söï vieân cuûa oâng löu yù caùch ñaëc bieät. Chính saùch cuûa Hoa Kyø taïi AÙ Chaâu coù nhöõng aûnh höôûng vaø heä quaû nghieâm troïng nhö theá naøo ñoái vôùi Hoa Kyø, ñoù laø ñeà taøi chuùng toâi xin ñöôïc baøn ñeán trong muïc Thôøi söï quoác teá tuaàn naøy.

 Môùi ñaây, oâng James Lilley, cöïu ñaïi söù Hoa Kyø taïi Nam Haøn vaø Trung Quoác vaø hieän nay ñang laøm vieäc taïi Hoïc Vieän Nghieân Cöùu veà AÙ Chaâu ôû Washington, ñaõ ñöa ra nhaän ñònh nhö sau veà taàm quan troïng cuûa AÙ Chaâu ñoái vôùi Hoa Kyø döôùi quyeàn laõnh ñaïo cuûa toång thoáng George Bush: “Chính toång thoáng Bush ñaõ noùi laø oâng seõ chuù troïng nhieàu ñeán Chaâu Myõ La Tinh, nhöng toâi nghó veà laâu veà daøi AÙ Chaâu seõ laø nôi seõ coù nhieàu heä quaû (stakes) hôn ñoái vôùi Hoa Kyø”. Ñoái vôùi Hoa Kyø, caùc vaán ñeà nghieâm troïng bao goàm töø quan heä cuûa nöôùc naøy ñoái vôùi Trung Quoác, tôùi tình traïng kinh teá beänh hoaïn hieän giôø cuûa Nhaät, quan heä an ninh giöõa Hoa Kyø vaø Nhaät ñang gaëp raéc roái vì nhöõng söï kieän gaàn ñaây nhö vuï moät tieàm thuûy ñónh Hoa Kyø laøm ñaém moät chieác taøu nghieân cöùu cuûa Nhaät gaây thieät maïng cho nhöõng ngöôøi treân taøu-nhöõng vuï tai tieáng gaây ra bôûi caùc binh só Hoa Kyø ñang truù ñoùng taïi caên cöù quaân söï ôû Okinawa, cho ñeán tieán trình côûi môû quan heä chaäm raõi giöõa Nam vaø Baéc Haøn, roài nguy cô veà moät cuoäc chieán tranh nguyeân töû vaø khuûng boá töø phía Hoài Giaùo trong vuøng Nam AÙ. Trong khi oâng James Lilley noùi oâng khoâng nghó laø Hoa Kyø seõ mau choùng thay ñoåi chính saùch cuûa nöôùc naøy ôû AÙ Chaâu, nhöng caùc chuyeân gia khaùc mong ñôïi seõ coù moät söï chuyeån höôùng veà chính saùch ngoaïi giao töø caùc coäng söï vieân cuûa toång thoáng Bush ñoái vôùi AÙ Chaâu.

 Tieán só Carlyle Thayer, giaùo sö taïi Trung Taâm Nghieân Cöùu veà An Ninh AÙ Chaâu Thaùi Bình Döông taïi Honolulu phaân tích veà vaán ñeà naøy nhö sau: “Toaùn ñaëc traùch veà chính saùch ñoái ngoaïi cuûa chính phuû Bush ñang nghieâng veà chieàu höôùng thöïc tieãn ñoái vôùi AÙ Chaâu. Hoï muoán nhaán maïnh tôùi taàm quan troïng veà vaán ñeà an ninh quoác gia vaø giaù trò cuûa caùc nöôùc ñoàng minh cuûa Hoa Kyø taïi vuøng naøy. Chính saùch naøy khaùc haún vôùi nhöõng thay ñoåi maø chính phuû Clinton tröôùc ñaây ñaõ aùp duïng nghieâng naëng veà caùc quan heä ngoaïi giao, maäu dòch vaø töï do hoùa kinh teá. Thaät theá, trong thôøi gian vaän ñoäng tranh cöû, toång thoáng Bush höùa heïn laø moät laàn nöõa Hoa Kyø seõ ñoái xöû vôùi Nhaät nhö laø moät ñoàng minh chieán löôïc quan troïng cuûa Hoa Kyø taïi AÙ Chaâu, cuûng coá quan heä veà maët an ninh laâu daøi vôùi caùc ñoàng minh nhö Nam Haøn, vaø seõ coi Trung Quoác laø moät ñoái thuû chieán löôïc hôn laø moät ñoàng minh chieán löôïc nhö caùc vieân chöùc trong thôøi cöïu toång thoáng Clinton ñaõ laøm. Moät yeáu toá quan troïng khaùc nöõa trong chính saùch ñoái ngoaïi vôùi AÙ Chaâu cuûa oâng Bush laø taêng cöôøng söï hoã trôï cuûa Hoa Kyø cho Ñaøi Loan, laø vuøng ñaát maø Trung Quoác coi laø moät tænh noåi loaïn. Taát caû nhöõng vaán ñeà naøy, theo tieán só Thayer, chaéc chaén seõ laøm caêng thaúng theâm quan heä giöõa Hoa Kyø vaø Trung Quoác, moät ñieàu maø oâng cuõng nhö caùc nhaø phaân tích khaùc ñeàu ñoàng yù laø yeáu toá nghieâm troïng nhaát trong chính saùch cuûa Hoa Kyø ñoái vôùi AÙ Chaâu. Dó nhieân, ngöôøi ta cuõng bieát roõ laø khi leân naém quyeàn toång thoáng vaøo naêm 1992, cöïu toång thoáng Clinton cuõng ñaõ höùa laø oâng seõ aùp duïng moät chính saùch cöùng raén hôn ñoái vôùi Trung Quoác, nhöng ruùt cuoäc oâng ñaõ tìm moïi caùch ñeå cuûng coá quan heä naøy toát hôn, ít ra laø cho ñeán khi xaûy ra vuï quaân ñoäi Hoa Kyø thaû bom vaøo toøa ñaïi söù Trung Quoác ôû Yugoslavia vaøo naêm 1999.

 Hoâm thöù tö (21/03/2001) vaø thöù naêm (22/03/2001) tuaàn tröôùc, toång thoáng Bush vaø caùc coäng söï vieân cao caáp cuûa oâng ñaõ hoäi kieán vôùi phoù thuû töôùng Trung Quoác, oâng Qian Qichen (Tieàn Kyø Saâm). Caùc cuoäc thaûo luaän song phöông ñaõ gôïi yù theâm moät chuùt veà chính saùch cuûa Hoa Kyø ñoái vôùi Trung Quoác trong töông lai. Ñeà taøi noùi chuyeän ñöôïc taäp chuù vaøo moái quan ngaïi cuûa Trung Quoác veà döï tính cuûa chính phuû Bush muoán thieát laäp moät maøn chaén choáng hoõa tieãn ñeå baûo veä Hoa Kyø khoûi nhöõng vuï taán coâng baèng hoõa tieãn töø ñoái phöông, vieäc Hoa Kyø seõ baùn theâm caùc loaïi voõ khí toái taân hôn cho Ñaøi Loan, moái quan taâm cuûa Hoa Kyø veà lôøi ñe doïa laø seõ duøng bieän phaùp quaân söï ñoái vôùi Ñaøi Loan vaø toác ñoä chaäm chaïp trong tieán trình caûi toå kinh teá theo kieåu thò tröôøng töï do taïi Trung Quoác. Caùc chuyeân gia veà AÙ Chaâu cho raèng, Ñaøi Loan seõ laø baøi traéc nghieäm ñaàu tieân ñeå thaáy roõ taøi ñoái ngoaïi cuûa toång thoáng Bush vôùi Trung Quoác. Ñoù laø quyeát ñònh, Hoa Kyø seõ baùn hay khoâng baùn theâm caùc loaïi voõ khí toái taân cho Ñaøi Loan. Theo döï tính thì quyeát ñònh naøy seõ ñöôïc chính phuû Hoa Kyø coâng boá vaøo thaùng tö naêm 2001. Laøm theá naøo ñeå kieàm cheá söï baát maõn cuûa Trung Quoác moät khi Hoa Kyø xuùc tieán chöông trình thieát laäp moät maøn chaén hoûa tieãn; vaø Hoa Kyø seõ naêng ñoäng tôùi möùc naøo khi chaïm ñeán tình traïng vi phaïm nhaân quyeàn vaø baùch haïi caùc nhaân vaät baát ñoàng chính kieán taïi Trung Quoác.

 OÂng Sheldon Simon, moät giaùo sö veà moân khoa hoïc chính trò taïi tröôøng Ñaïi Hoïc Bang Arizona phaân tích nhö sau: “Chæ caàn moät trong nhöõng vaán ñeà treân thoâi cuõng sôùm ñeå gaây ra nhöõng hieàm khích giöõa Hoa Kyø vaø Trung Quoác. Toâi khoâng nghó laø chính phuû Bush muoán coù moät khôûi ñaàu nhö theá. Maët khaùc, chuùng ta cuõng coù theå noùi laø neáu Hoa Kyø choïn moät chính saùch cöùng raén thì Trung Quoác coù leõ seõ trôû neân meàm deûo hôn. Ñaây khoâng phaûi laø ñieåm quy chieáu cuûa toâi, nhöng toâi nghó noù seõ laø moät chieâu baøi cuûa chính phuû Bush, ñaëc bieät laø trong caùc nhaân vaät cuûa Boä Quoác Phoøng Hoa Kyø”. Nhöõng ngöôøi uûng hoä toång thoáng Bush thì cho raèng, oâng chæ muoán coù moät quan heä caân baèng hôn ñoái vôùi Trung Quoác, khaùc vôùi nhöõng gì maø moïi ngöôøi thaáy roõ laø söï nhaân nhöôïng quaù möùc cuûa cöïu toång thoáng Bill Clinton. Theo ñoù, oâng Bush seõ chuù troïng nhieàu tôùi nhöõng vaán ñeà coù ích lôïi chung cho Hoa Kyø vaø caû Trung Quoác, thí duï nhö tìm ra moät giaûi phaùp oân hoøa cho vuøng baùn ñaûo Ñaïi Haøn, giuùp Trung Quoác gia nhaäp laøm thaønh vieân cuûa Toå Chöùc Maäu Dòch Theá Giôùi, vaø tìm caùch ngaên chaën naïn khuûng boá cuûa Hoài Giaùo taïi caùc nöôùc trong vuøng Nam AÙ. Cuøng luùc, Hoa Kyø cuõng seõ chuù troïng tôùi nhöõng vaán ñeà gaây caêng thaúng cho quan heä cuûa nöôùc naøy vôùi Trung Quoác, dó nhieân laø trong ñoù coù Ñaøi Loan. Hieän giôø, Hoa Kyø ñang taïm ngöng caùc cuoäc trao ñoåi quaân söï vôùi Trung Quoác trong voøng ba thaùng ñeå chôø keát quaû moät baùo caùo töø Nguõ Giaùc Ñaøi xem caùc cuoäc trao ñoåi quaân söï naøy coù ích lôïi cho caû hai beân hay khoâng.

 Quay sang quan heä giöõa Hoa Kyø vaø Nhaät Baûn, moät soá nhaø chính trò Hoa Kyø ñaõ than phieàn laø toång thoáng Bush ñang naèm mô neáu oâng nghó laø Hoa Kyø phaûi leä thuoäc quaù nhieàu vaøo Nhaät Baûn nhö laø goùc ñaù taûng cho chính saùch cuûa Hoa Kyø taïi AÙ Chaâu. Moät soá chuyeân gia cho raèng, neàn kinh eøo uoät cuûa Nhaät töø moät thaäp nieân qua ñang laøm suy yeáu vò theá cuûa Nhaät taïi AÙ Chaâu. Theâm nöõa laø caùc quoác gia ôû AÙ Chaâu vaãn chöa queân nhöõng haønh ñoäng taøn baïo vaø daõ man cuûa quaân ñoäi Nhaät Hoaøng trong thôøi thaäp nieân 30 vaø 40. Thaät khoù loøng ñeå cho Nhaät trôû thaønh moät theá löïc quaân söï vì nhöõng nghi kî cuûa caùc nöôùc AÙ Chaâu. Do ñoù choïn Nhaät laøm moät ñoàng minh chieán löôïc veà quaân söï chæ taïo theâm gaùnh naëng cho Hoa Kyø maø thoâi. Moät thaùch ñoá khaùc nöõa cho chính saùch cuûa Hoa Kyø ôû AÙ Chaâu laø vieäc Nam vaø Baéc Haøn ñang xích laïi gaàn nhau hôn. Toång thoáng Bush ñaõ ngoû yù nhieàu laàn laø oâng khoâng hoaøn toaøn tin töôûng thieän chí cuûa Baéc Haøn. Trong cuoäc hoäi kieán vôùi toång thoáng Nam Haøn taïi Toøa Baïch OÁc môùi ñaây, toång thoáng Bush ñaõ baøy toû moät caùch thaän troïng söï uûng hoä cuûa oâng tröôùc chính saùch cuûa toång thoáng Kim Dae Jung ñoái vôùi Baéc Haøn. Caùc coäng söï vieân cuûa oâng Bush cuõng ñaët nhieàu nghi vaán veà cam keát cuûa Baéc Haøn ngöng chöông trình cheá taïo voõ khí nguyeân töû vaø caùc loaïi hoûa tieãn taàm xa. Baéc Haøn heát söùc giaän döõ tröôùc thaùi ñoä nghi kî naøy cuûa Hoa Kyø vaø doïa laø seõ ñình chæ caùc voøng thöông thaûo vôùi Nam Haøn. Moät soá ngöôøi ñaõ leân tieáng uûng hoä toång thoáng Bush veà quan nieäm cuûa oâng ñoái vôùi Baéc Haøn. Cuõng gioáng nhö tröôøng hôïp cuûa Trung Quoác, hoï cho laø cöïu toång thoáng Clinton ñaõ toû ra quaù nhöôïng boä ñoái vôùi Bình Nhöôõng nhöng laïi chaúng ñöôïc gì. Tuy nhieân nhieàu nhaø phaân tích ôû AÙ Chaâu thì laïi cho raèng, Hoa Kyø coù theå ñang boû lôõ moät cô hoäi ñeå taïo söï oån ñònh trong vuøng Baùn Ñaûo Nam Haøn.
 
 

Back to Radio Veritas Asia Home Page