Kyû nieäm 10 naêm söï tan raõ cuûa
cheá ñoä Coäng Saûn Lieân Xoâ
Prepared
for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Kyû nieäm 10 naêm söï tan raõ cuûa cheá ñoä coäng saûn Lieân xoâ.
Thaùng 8 naêm 2001, theá giôùi kyû nieäm 10 naêm suïp ñoå cuûa Böùc töôøng oâ nhuïc Berlin. Cuõng thaùng 8 naêm 2001, theá giôùi laïi kyû nieäm moät bieán coá lòch söû khaùc: 10 naêm söï tan raõ cuûa cheá ñoä coäng saûn Lieân xoâ. Sau ñaây chuùng toâi xin löôïc toùm dieãn tieán cuûa söï tan raõ naøy.
Saùng
ngaøy 19 thaùng 8 naêm 1991, Haõng thoâng taán Tass loan baùo tình traïng
khaån caáp. Chuû tòch Mikhail Gorbaciov, luùc ñoù ñang nghæ heø taïi
Crimea, töø choái khoâng coäng taùc vôùi nhoùm ñaûo chính. OÂng bò
nhoùm truaát chöùc “vì lyù do söùc khoûe“. Xe thieát giaùp tieán
vaøo thaønh phoá Moscowa.
Lieân
xoâ trong tình traïng hoãn loaïn, oâng Eltsin luùc ñoù laø chuû tòch
coäng hoøa Nga, laø coäng hoøa
lôùn nhaát trong 15 coäng hoøa hôïp thaønh Lieân xoâ, laõnh ñaïo
phe choáng ñaûo chính, hoâ daân xuoáng ñöôøng; oâng treøo leân
xe taêng keâu goïi daân chuùng: “Haõy giuùp ñôõ chuû tòch Nga.
Taát caû caùc ñaøi truyeàn hình chieáu hình aûnh cuûa oâng vaø daân
chuùng bieåu tình leân aùn ñaûo chính. Quaân ñoäi khoâng can thieäp.
Nhoùm ñaûo chính vaø nhaø caàm quyeàn quoác gia gaëp nhau lieân tieáp, ñeå tìm loái thoaùt. Nhieàu nhaân vaät quoác teá bieåu loä laäp tröôøng cöùng raén choáng nhoùm ñaûo chính. Taïi Leningrad hôn 100 ngaøn ngöôøi xuoáng ñöôøng. Taïi Moscowa ba thanh nieân bò xe thieát giaùp ñeø beïp.
Quaân ñoäi ñoaøn keát choáng laïi nhoùm ñaûo chính. Trong ñeâm 21 vaø 22 thaùng 8/1991 nhoùm ñaûo chính bò baét giam. Chuû tòch Gorbaciov töø chöùc Toång bí thöù Ñaûng vaø môøi goïi UÛy ban trung öông Ñaûng giaûi taùn. Sau ñoù 4 thaùng, Lieân xoâ cuõng tan raõ.
Nhoùm ñaûo chính, Goàm caùc nhaân vaät coäng saûn sau ñaây: OÂng Gennadij Yanaev, hình aûnh noåi baät cuûa nhoùm ñaûo chính. Naêm 1991 oâng giöõ chöùc phoù chuû tòch Lieân xoâ; bò baét giam vaø naêm 1994 ñöôïc aân xaù. - OÂng Vladimir Kryuchkov, ñöùng ñaàu KGB, phaùc hoïa chöông trình vaø chæ huy cuoäc ñaûo chính, bò baét giöõ taïi saân bay Moscowa; ñöôïc aân xaù naêm 1994 - OÂng Anatoli Lukyanov, chuû tòch Quoác hoäi, baïn thaân cuûa Chuû tòch Gorbaciov, bò baét giam vaø sau ba naêm ñöôïc aân xaù. OÂng vaãn coi vuï ñaûo chính naêm 1991 laø moät haønh ñoäng aùi quoác. - Töôùng Dmitry Yazov, Toång tröôûng Quoác phoøng, töø choái baén vaøo Toøa nhaø traéng (truï sôû cuûa Coäng hoøa Nga ôû Moscowa, dinh cuûa oâng Boris Eltsin), bò coi laø ngöôøi phaûn boäi. Ñeå thöôûng coâng, naêm 1998, OÂng Eltsin ñeà nghò oâng tham döï chính phuû. Töôùng Valentin Varennikov, naêm 1991, ñöùng ñaàu Boä binh. OÂng laø ngöôøi duy nhaát trong nhoùm ñaûo chính töø choái aân xaù cuûa Quoác hoäi naêm 1994. Trong vuï xöû, oâng ñöôïc thoaùt khoûi vuï toá caùo aâm möu laät ñoå chính quyeàn vaø phaûn boäi. - OÂng Vasily Starodubtsev, söû gia, caàm ñaàu taát caû cô caáu kyõ ngheä canh noâng Lieân xoâ. Ñöôïc aân xaù naêm 1994 vaø naêm 2001 ñöôïc taùi baàu laøm Tænh tröôûng Tula vôùi soá phieáu tuyeät ñoái, haàu heát cuûa ñaûng coäng saûn.- OÂng Boris Pugo, Boä tröôûng Noäi vuï, bò coi laø ngöôøi traùch nhieäm veà vuï saùt haïi taïi Tbilisi (Georgia) vaø Vilnius (Lituania), trong nhöõng thaùng sau cuøng cuûa Lieân xoâ. Cuøng vôùi baø vôï, oâng töï töû sau cuoäc ñaûo chính thaát baïi, ñeå laïi ít haøng chöõ: “Taát caû laø moät söï sai laàm“. - Thoáng cheá Sergej Akromeyev, coá vaán quaân söï cuûa chuû tòch Gorbaciov, thaáy cuoäc ñaûo chính thaát baïi, thaét coå cheát.
Cuoäc
ñaûo chính xaåy ra nhö sau: Hoâm ñoù laø ngaøy chuùa nhaät 18 thaùng
8 naêm 1991, caùch ñaây 10 naêm. Sau côm tröa, nhoùm ñaûo chính ñeán
gaëp chuû tòch Gorbaciov ñang nghæ heø taïi Koros (Crimea, keá beân
Bieån Ñen). Nhoùm naøy ñaõ toå chöùc xong taát caû ñeå laøm laïi
lòch söû vaø laáy laïi vinh quang cho Lieân xoâ. Chæ thieáu söï uûng
hoä cuûa Chuû tòch Nhaø Nöôùc vaø Toång bí thö Ñaûng coäng saûn
Lieân xoâ maø thoâi. Chuû tòch
Gorbaciov, ngöôøi chuû xöôùng chính saùch Perestrojka, nghó sao vaø
haønh ñoäng nhö theá naøo? Sau 10 naêm, caùc yù kieán vaø pheâ phaùn
vaãn khoâng ñoàng nhaát. Phe Boris Eltsin cho raèng: OÂng Gorbaciov khoâng
ñoàng yù, nhöng cuõng khoâng cöông quyeát ngaên caûn nhoùm ñaûo chính.
- Nhoùm ñaûo chính chuû tröông: Chuû tòch yeân laëng töùc laø öng
thuaän môû ñeøn xanh cho hoï. - Traùi laïi chính OÂng Gorbaciov, trong
cuoäc hoäi baùo ngaøy 16 thaùng 8/2001 vöøa qua taïi Moscowa, nhaân dòp kyû
nieâm 10 naêm vuï ñaûo chính, cöông quyeát giöõ vöõng laäp tröôøng
cuûa mình: “Toâi ñaõ noùi vôùi hoï raèng hoï laø nhöõng ngöôøi
phieâu löu vaø ñang laøm haïi ñaát nöôùc“. Nhoùm naøy töôûng
deã daøng, chæ caàn ra maáy saéc leänh laø coâng vieäc ñaâu vaøo
ñoù. Nhöng hoï khoâng bieát raèng: luùc ñoù Lieân xoâ, sau ñeä
nhò theá chieán, vaãn chöa ra khoûi côn khuûng hoaûng kinh teá. Taïi
caùc cöûa haøng, thieáu thoán moïi söï, daân chuùng phaûi noái ñuoâi
ñeå mua baùnh mì, bô söõa
ñeàu giôùi haïn theo khaåu phaàn, saø phoøng röûa maët cuõng
khoâng coù... Nhoùm ñaûo chính (töï xöng mình laø phe caûi caùch), toá caùo chuû tòch Gorbaciov
chæ muoán cöùu vôùt Ñaûng coäng saûn maø thoâi, toá caùo oâng phaù
huûy cheá ñoä.
Traùi laïi Chuû tòch Gorbaciov ñaõ aán ñònh ngaøy 20 thaùng 8/1991 ñeå kyù moät Thoûa öôùc môùi veà Lieân hieäp: trao quyeàn haønh nhieàu hôn cho caùc coäng hoøa - taùi laäp ñaûng Ñaûng coäng saûn vôùi boä maët nhaân ñaïo hôn, vaø thi haønh neàn daân chuû. Luùc ñoù caùc nöôùc mieàn Baltique ñaõ loan baùo laø seõ khoâng tham döï vaøo Lieân hieäp môùi, do Lieân xoâ laõnh ñaïo.
Thöïc söï vuï ñaûo chính ñaõ ñöôïc noùi ñeán töø maáy thaùng roài. Ngaøy naøo cuõng toát ñeïp caû. Nhöng ñoät nhieân ngaøy 19 thaùng 8/1991 ñaõ ñöôïc choïn, gaây ngaïc nhieân trong nöôùc vaø treân theá giôùi. Tröôùc 24 tieáng ñoàng hoà, UÛy ban ñaûo chính “truaát quyeàn oâng Gorbaciov, ñang nghæ heø taïi Foros, vì “lyù do söùc khoûe“, leân naém chính quyeàn. Chöùc chuû tòch Nhaø Nöôùc ñöôïc chuyeån sang oâng Yanaev, phoù chuû tòch cuûa oâng Gorbaciov. Taïi Moscowa, thieát quaân luaät, ñình chæ caùc baùo chí, xe taêng tieán vaøo thaønh phoá. Chuû tòch Gorbaciov vaø gia ñình bò giam loûng taïi traïi nghæ heø. Caùc ñöôøng ñieän thoaïi bò giaùn ñoaïn. Nhôø maùy thu thanh cuûa coâ con gaùi Irina, oâng nghe bieát tin töùc veà ñaûo chính qua ñaøi BBC maø thoâi.
Cuoäc
ñaûo chính thaát baïi, vì nhoùm caûi caùch khoâng baét giöõ OÂng
Eltsin vaø cuõng khoâng caét ñöùt caùc ñöôøng ñieän thoaïi cuûa
Toøa Nhaø traéng (truï sôû cuûa Eltsin vaø baûn doanh cuûa oâng).
Daân chuùng Nga phaûn öùng töùc khaéc. Hoï bao vaây chung quanh Nhaø
Traéng, ñeå baûo veä truï sôû khoûi voøng vaây cuûa quaân ñoäi.
Ngaøy 19 thaùng 8/1991, oâng Eltsin treøo leân xe thieát giaùp ngoû lôøi vôùi
daân chuùng. Ngaøy 20/08/2991 nhoùm ñaûo chính thaát voïng. Toång tröôûng
quoác phoøng, töôùng Yazov, loan baùo: oâng khoâng ra leänh baén vaøo
Nhaø Traéng vaø vaøo daân chuùng. Thuû töôùng luùc ñoù laø oâng
Pavlov caùo beänh. Ngaøy 21 thaùng 8/1991 oâng Eltsin cöû vò phoù cuûa mình
giaûi phoùng oâng Gorbaciov vaø baét giam nhoùm ñaûo chính. OÂng
Gorbaciov trôû veà Moscowa, nhöng ngöôøi chieán thaéng laø oâng
Eltsin. Caùc coäng hoøa thuoäc Lieân xoâ ñeàu tuyeân boá taùch khoûi
Lieân Bang, ñeå theo ñöôøng loái rieâng cuûa mình. Thay vì Lieân xoâ
coäng saûn cuûa Gorbaciov, coäng hoøa daân chuû Nga cuûa OÂng Boris
Eltsin leân naém quyeàn. Sau naøy, oâng Gorbaciov tuyeân boá: “Neáu
toâi ñaõ cöû oâng Eltsin ñi laøm ñaïi söù ôû moät nöôùc, thì
söï vieäc xaåy ra khaùc haún“.
Kinh nghieäm cho hay: daân chuùng duø ñoùi khoå, nhöng hoï vaãn khaùt khao töï do hôn taát caû caùc söï khaùc. Neáu caàn, hoï saün saøng hy sinh caû maïng soáng, ñeå tranh ñaáu cho töï do daân chuû. Moät khi ñaõ laáy laïi ñöôïc töï do, hoï saün baûo veä vaø khoâng bao giôø muoán trôû laïi cheá ñoä ñaøn aùp moät laàn nöõa.