Phoûng vaán
ÑHY Joseph Tomko
Prepared
for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Vôùi
vieäc ÑTC Gioan Phaoloâ II boå nhieäm Ñöùc Taân Hoàng Y Crescenzio
SEPE, ngöôøi YÙ, laøm taân Toång Tröôûng Boä Truyeàn Giaùo, hoâm
thöù hai 9/4/2001, Ñöùc HY Joseph TOMKO keát thuùc 16 naêm höôùng daãn
Boä Truyeàn Giaùo, trong thôøi ñieåm quan troïng cuoái ngaøn naêm thöù
hai, böôùc vaøo ngaøn naêm thöù ba. Trong moät baøi phoûng vaán daønh
cho haõng thoâng taán Fides cuûa Boä Truyeàn Giaùo, ÑHY Tomko ñaõ taâm
söï vôùi Linh Muïc Giaùm Ñoác Bernardo Cervellera,
veà nhöõng caûm töôûng cuûa mình nhö sau:
“Sau
16 naêm phuïc vuï taïi Boä Truyeàn Giaùo, toâi ra ñi nhöõng vaãn coøn
mang söù maïng Truyeàn Giaùo trong taâm hoàn mình. Trong 16 naêm phuïc
vuï taïi Boä Truyeàn Giaùo, toâi ñaõ hoïc ñöôïc moät ñieàu cao
caû sau ñaây: Boä Truyeàn Giaùo laø nhö moät “Ñaøi Thieân Vaên”
quan saùt sinh hoaït truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi giöõa caùc daân toäc
treân theá giôùi. Boä quan taâm ñeán caùc daân toäc
taïi AÙ Chaâu, Phi Chaâu, Chaâu Ñaïi Döông, cuõng nhö nhöõng
anh chò em coøn caàn ñöôïc rao giaûng Phuùc AÂm taïi vuøng röøng
saâu cuûa Chaâu Myõ Latinh, taïi nhöõng vuøng ñaát cöïc laïnh cuûa
mieàn Cöïc Baéc Myõ Chaâu vaø taïi mieàn nuùi vuøng
Balkan cuûa AÂu Chaâu naày. Vì yeâu thöông, Thieân Chuùa Cha ñaõ sai
Con Moät Mình ñeán vôùi nhöõng
daân toäc khaùc nhau, vôùi nhöõng neàn vaên hoùa, ngoân ngöõ, toân
giaùo khaùc nhau; bieán coá
huyeàn nhieäm vaø lòch söû cuûa Maàu Nhieäm Nhaäp Theå,
ñaõ ñöôïc kyû nieäm trong Naêm Ñaïi Toaøn Xaù. Troïn caû
nhöõng naêm thaùng cuûa ñôøi toâi
ñöôïc lieân keát vôùi bieán coá Nhaäp Theå naày, moät moùn
quaû cao caû töø Thieân Chuùa. Toâi ñaõ laûnh nhaân nhieàu hôn laø
nhöõng gì toâi coù theå cho ñi. Toâi ñaõ chia seõ “cuoäc thöông
khoù” cuûa söù maïng truyeàn
giaùo, cuøng vôùi nhöõng nieàm
vui vaø nhöõng khoå ñau.”
Ñoù laø nhaän ñònh toång
quaùt cuûa ÑHY Tomko, veà thôøi gian 16 naêm phuïc vuï taïi Boä Truyeàn
Giaùo. Tieáp sau ÑHY chia seû theâm veà nhöõng daáu hieäu coù theå
bieän minh cho nhöõng nhaän ñònh treân cuûa Ngaøi. ÑHY noùi nhö sau:
“Toâi
ñaõ soáng cuoäc phieâu löu cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng ñang hoaït
ñoäng giöõa caùc daân toäc. Toâi ñaõ nhìn thaáy Giaùo Hoäi aên reå
saâu vaø phaùt trieån , giöõa söï baùch haïi vaø ñaøn aùp; toâi
ñaõ nhìn thaáy loøng can ñaûm
anh huøng cuûa nhöõng nhaø truyeàn giaùo vaø nhöõng ngöôøi kitoâ môùi,
giöõa nhöõng söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi vaø söï môû cöûa
töø töø cuûa nhöõng neàn vaên hoùa truyeàn thoáng laâu ñôøi. Toâi
ñaõ thöïc hieän hôn 50 chuyeán ñi thaêm caùc daân toäc taïi Phi Chaâu
vaø nhöõng nôi khaùc! Töø nhöõng daân toäc naày, toâi hoïc
ñöôïc caùch “ cöû haønh Phuïng Vuï toân vinh Thieân Chuùa”
trong tinh thaàn vaø trong nhöõng ñieäu
muùa. Toâi ñaõ ñích thaân giuùp vaøo vieäc vun troàng vaø laøm
cho lôùn leân nhieàu coäng ñoaøn môùi; Chuùa Kitoâ huyeàn
nhieäm ñöôïc sinh ra giöõa caùc daân nöôùc; Thaân Theå Chuùa
ñöôïc ñöa vaøo trong nhöõng coäng ñoaøn môùi vaø nhöõng giaùo
phaän, gioáng nhö nieàm vui ñaõ ñöôïc Thaùnh Phaoloâ
nhaéc ñeán trong nhöõng böùc
thô. Haàu nhö moãi laàn, toâi ñi
gaëp Ñöùc Giaùo Hoaøng, toâi mang ñeán moät lôøi yeâu caàu haõy
nhìn nhaän moät giaùo phaän môùi, hoaëc phuû doaõn toâng toøa, vöøa
caûm thaáy mình nhö moät ngöôøi
“ñôõ ñaàu” cho moät treû môùi sinh ra trong giaùo hoäi. Con soá
caùc giaùo hoäi ñòa phöông naày ñaõ ñöôïc gia taêng: töø con soá
877 vaøo naêm 1985, taêng leân ñeán 1,059 vaøo naêm 2001. 37% Giaùo Hoäi
coâng giaùo ñaõ ñöôïc taêng gaàn gaép ñoâi trong nhöõng naêm gaàn
ñaây, ñoù laø chöa keå söï gia taêng ôn goïi nöõa. Taét moät lôøi,
Chuùa ñaõ hoaøn thaønh coâng
vieäc cuûa Ngaøi qua chöông trình haønh ñoäng cuûa toâi,
“ngoõ haàu Giaùo Hoäi ñöôïc xaây döïng” (Ut Ecclesia
aedificetur).
Trong nhöõng naêm laøm
Toång tröôûng, Toâi ñaõ luoân coá gaéng thaêng tieán phaåm chaát
cuûa vieäc huaán luyeän ôû moïi caáp böïc: nhöõng
lôùp huaán luyeän ñaëc bieät cho caùc giaùm muïc, khoùa huaán
luyeän cho ban giaûng huaán trong chuûng vieän, nhöõng chuyeán ñi thaêm
muïc vuï vaø toâng ñoà ñaây ñoù, nhöõng ñaïi hoäi truyeàn giaùo,
nhöõng chuaån bò boå nhieäm caùc taân giaùm muïc (ña soá töø
nhaân söï
taïi ñòa phöông), vieäc linh hoaït truyeàn giaùo ôû moïi caáp
böïc trong giaùo hoäi. Söï gia taêng nhöõng ôn goïi ñoøi hoûi söï
gia taêng nhöõng phöông tieän taøi chaùnh ñeå xaây theâm nhöõng
chuûng vieän môùi caàn cho vieäc huaán luyeän
nhöõng vò laõnh ñaïo töông lai cho caùc Giaùo Hoäi treû, ñeå
xaây nhöõng nhaø thôø môùi ( 467 nhaø thôø trong moät naêm!); ñaây
laø nhöõng nôi vaø laø nhöõng phöông tieän ñeå rao giaûng Phuùc AÂm
vaø nhöõng sinh hoïat khaùc nöõa, muïc vuï, xaõ hoäi, giaùo duïc,
nhaân ñaïo. Hieän taïi, chuùng toâi ñang
trôï giuùp cho 29,000 ñaïi chuûng sinh vaø 52,000 tieåu chuûng
sinh. Taét moät lôøi, ñaây laø moät traùch vuï haáp daãn, moãi ngaøy
moãi môùi.
Khi toâi ñeán phuïc
vuï taïi Boä Truyeàn Giaùo, vaøo khoaûng thaäp nieân 80 (1985), neàn
thaàn hoïc giaûi phoùng naëng aûnh höôûng marxít ñang thònh haønh
vaø bò caùm doã
muoán giôùi haïn söù ñieäp kitoâ vaøo vieäc daán thaân xaõ
hoäi. Ñöùng tröôùc nguy cô bieán söù maïng cuûa Giaùo Hoäi thaønh
söï daán thaân xaõ hoäi theo khunh höôùng Marxít, hoaëc thaønh söï
ñoái thoaïi xaõ hoäi trong ñoù con ngöôøi Chuùa Gieâsu Kitoâ hoaøn
toaøn bò bieán maát ( tröôøng hôïp
nhöõng nhaø truyeàn giaùo khoâng coù Chuùa Kitoâ), chuùng toâi
ñaõ coá gaéng laøm sao ñeå ñaët vieäc rao giaûng Chuùa Kitoâ vaøo
choã trung taâm; bôûi caùi cheát vaø söï soáng laïi, Chuùa ñaõ cöùu
roãi chuùng ta khoûi moïi söï noâ leä vaø laø caâu traû lôøi
cho taát caû nhöõng khao khaùt toân giaùo ñích thaät
ñang tìm veà Moät Thieân Chuùa duy nhaát chaân thaät. Ñaây laø
moät trong nhöõng thaùch thöùc
ñöôïc Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñeà ra cho ngaøn naêm thöù ba:
ñoù laø khaùm
phaù laïi Chuùa Gieâsu
Kitoâ vaø höôùng vieäc ñoái thoaïi thaønh “vieäc ñoái thoaïi
cuûa ôn cöùu roãi”. Hieän nay coâng vieäc naày vaån tieáp tuïc...
Traû lôøi cho caâu
hoûi phaûi ñoái dieän nhö theá naøo ñoái vôùi hieän töôïng toaøn
caàu hoùa vaø hieän töôïng thoâng tin nhanh choùng giöõa caùc ñaïi
luïc, ÑHY
Joseph Tomko ñaõ cho bieát nhö sau:
Coù
söï kieän theá giôùi ñang trôû thaønh nhoû hôn; vaø chuùng toâi
ñaùp laïi vieäc toaøn caàu hoùa kinh teá, baèng vieäc toaøn caàu hoùa
hoaït ñoäng truyeàn giaùo. Toâi ñaõ coá gaéng baèng moïi caùch ñeå
khuyeán khích caùc giaùo hoäi treû haõy ñoùng goùp nhaân söï vaø
phöông tieän, cho söù maïng phoå quaùt cuûa Giaùo Hoäi. Coâng vieäc
truyeàn giaùo khoâng coøn laø coâng vieäc cuûa Giaùo Hoäi coâng giaùo
töø beân Taây phöông truyeàn sang cho caùc quoác gia khaùc; coâng vieäc
truyeàn giaùo ngaøy nay laø coâng vieäc ñeán töø
moïi chieàu höôùng! Phi Chaâu cuõng ñaõ baét ñaàu sai ñi nhöõng
nhaø truyeàn giaùo ñeán caùc quoác gia khaùc taïi Phi Chaâu vaø
ngoaøi Phi Chaâu nöõa. Moät trong nhöõng ñeà nghò coù yù nghóa
nhaát, laø “Ñaïi Hoäi Truyeàn Giaùo Chaâu Myõ LaTinh vaøo
naêm 1999, coù bao goàm caû Baéc Myõ nöõa, vaø trôû thaønh “Ñaïi
Hoäi Truyeàn Giaùo Myõ Chaâu” (CAM). Baèng caùch naày,chuùng toâi uûng
hoä vieäc sai caùc nhaø truyeàn giaùo ñeán Phi Chaâu, AÙ Chaâu vaø
Ñaïi Döoâng Chaâu, töø nhöõng quoác gia nhö Peâru, Colombia, Mehicoâ:
nhöõng quoác gia ngheøo vaø phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng
vaán ñeà ñaëc thuø rieâng cuûa mình, nhöng laïi coù khaû naêng
cho ñi töø söï ngheøo cuøng cuûa mình, vaø nhö vaäy
cho ta thaáy moät tinh thaàn
truyeàn giaùo tröôûng thaønh.
Giaùo Hoäi taïi Myõ Chaâu ñöôïc môøi goïi ñoùng goùp veà
nhaân söï cuõng nhö taøi chaùnh cho coâng vieäc truyeàn giaùo
trong töông lai. Moät trong nhöõng hoa traùi cuûa toaøn caàu hoùa thoâng
tin laø Internet (Maïng löôùi Toaøn Caàu hay Maïng Löôùi Thoâng tin
ñieän toaùn); phöông tieän naày ñöôïc
xöû duïng ngay bôûi haõng
tin Fides, moät haõng tin quoác
teá tuøy thuoäc vaøo nhöõng Hoäi Giaùo Hoaøng Truyeàn Giaùo. Haõng
tin Fides laø cô quan ñaàu tieân trong soá nhöõng cô quan cuûa Toøa
Thaùnh Vatican söû duïng trang WEB ñeå
noái lieàn Roma vôùi theá giôùi. Ngaøy nay trang WEB cuûa Fides
ñöôïc hôn 100,000 ngöôøi vaøo ñoïc, keå caû nhöõng ngöôøi töø
Vieät Nam vaø Trung Quoác.
Nhìn veà Giaùo Hoäi
taïi AÙ Chaâu, ÑHY Tomko coù nhöõng nhaän ñònh nhö sau:
Trong
thaäp nieân 90, nhöõng quoác gia ñöôïc goïi laø “Maõnh Hoå AÙ
Chaâu” xuaát hieän vaø coù aûnh höôûng treân neàn kinh teá
vaø chính trò cuûa Theá Giôùi. Moïi ngöôøi nhìn AÙ Chaâu nhö laø thò tröôøng haáp daãn
nhaát theá giôùi; ñoái
vôùi chuùng ta, AÙ Chaâu laø ñaïi luïc caàn ñeán coâng cuoäc truyeàn
giaùo nhieàu nhaát, nôi maø Giaùo Hoäi chæ laø moät thieåu soá.
Trong thoâng ñieäp “Söù Maïng cuûa Ñaáng Cöùu Chuoäc”, Ñöùc
GP II noùi raèng Coâng cuoäc Truyeàn Giaùo vaãn coøn ôû trong giai ñoaïn
khôûi ñaàu, vaø AÙ Chaâu laø moät thaùch thöùc cho coâng cuoäc Rao
Giaûng Phuùc AÂm trong Ngaøn naêm thöù ba. ÑTC cuõng noùi nhö vaäy
taïi Manila vaøo naêm 1995 vaø Ngaøi ñaõ laëp laïi ñieàu naày taïi
New Delhi naêm 1999.
Moät caùch ñaëc
bieät, ÑHY Tomko nhaéc ñeán Trung Quoác, nôi Giaùo Hoäi coâng giaùo bò
kieåm soaùt chaët cheõ. ÑHY nhaän ñònh nhö sau:
Ñoái
vôùi Trung Quoác, moät maõnh hoå cuûa AÙ Chaâu, chuùng toâi luoân
luoân yeâu caàu cho coù töï do toân giaùo ñaày ñuû vaø toân troïng
ñeå cho Giaùo Hoäi coâng giaùo ñöôïc töï do boå nhieäm giaùm muïc;
chuùng toâi luoân yeâu caàu toân troïng ñoái vôùi
caên cöôùc vaø söï
hieäp nhaát cuûa Giaùo Hoäi. Chuùng toâi caàu xin söï trôï giuùp cuûa
caùc Thaùnh Töû Ñaïo Trung Quoác, nhöõng
vò thaùnh ñöôïc taát caûø
moïi ngöôøi coâng giaùo, khoâng phaân bieät thuoäc Giaùo Hoäi thaàm
laëng hay aùi quoác, ñeàu coù loøng
suøng moä saâu xa.
Nhìn veà Phi Chaâu,
ÑHY Tomko coù nhöõng nhaän ñònh nhö sau:
Phi
Chaâu tröôùc ñaây ñaõ bò laõng queân trong söï ngheøo cuøng kinh
teá, vôùi nhöõng cuoäc chieán giöõa caùc chuûng toäc. Treân bình
dieän giaùo hoäi coâng giaùo, chuùng toâi ñoàng haønh vôùi haøng
giaùo phaåm ñang trôû thaønh phi chaâu hoaøn toaøn. Chính toâi ñaõ
coù dòp phong chöùc giaùm muïc cho hai vò trong soá nhöõng vò giaùm
muïc noåi tieáng cuûa ñaïi luïc naày. Vò thöù nhaát laø Ñöùc TGM
töû ñaïo cuûa BUKAVU (tröôùc
ñaây laø Zaire), Ñöùc Cha Christophe Munzihirwa, bò gieát cheát
vaøo naêm 1996; vò thöù hai laø Ñöùc Cha Augustin Misago,bò ñöa ra
toøa xeùt xöû vì bò caùo laø coù dính
líu trong cuoäc dieät chuûng, nhöng ñaõ ñöôïc traéng aùn,
hoaøn toaøn voâ toäi. Phi chaâu ñang ñi tìm moät con ñöôøng coù
theå baûo ñaûm phaåm giaù baèng nhau giöõa caùc daân toäc, vöøa vaån
duy trì ñieàu toát ñeïp nhaát trong nhöõng neàn Vaên Hoùa cuûa mình
(nhö giaù trò gia ñình, taâm tình toân giaùo, vaân vaân..). Nhöõng
vò giaùm muïc naày laø nhöõng nhaø laõnh ñaïo cuûa daân chuùng Phi
Chaâu, vôùi khaû naêng ñoái thoaïi vôùi theá giôùi,
vöøa vaån duy trì ñöôïc phaåm giaù cuûa neàn vaên hoùa phi
chaâu. Vôùi naêm Toaøn Xaù vöøa qua, haøng giaùo phaåm Phi Chaâu trôû
neân tieáng noùi coù
uy tín nhaát vaø roõ raøng nhaát, ñeå rao giaûng Chuùa Kitoâ
vaø phôi baøy nhöõng vi phaïm nhaân quyeàn. Hieän coù moät söï hieäp
thoâng saâu xa giöõa caùc Giaùo Hoäi taïi Phi Chaâu, nhö moät ñaïi
gia ñình cuûa Thieân Chuùa.
ÑHY coù moät nhaän
ñònh ñaëc bieät veà nhöõng xung ñoät vaø veà hieän töôïng Hoài
giaùo hoùa Phi Chaâu, nhö sau:
Töø
nhieàu theá kyû, taïi nhieàu quoác gia Phi Chaâu, ñaõ coù moät Hoài
giaùo khoan dung, vaø ñieàu naày coå voõ cho söï chung soáng hoøa bình.
Chuû tröông quaù khích chæ laø moät phaàn nhoû cuûa toân giaùo vaø
thöôøng bò nhöõng muïc tieâu chính trò xaùch ñoâng giaät giaây.
Treân bình dieän theá giôùi, caàn phaûi haønh ñoäng nhieàu ñeå beânh
vöïc nhöõng quyeàn lôïi cuûa ngöôøi kitoâ, cuõng nhö beânh vöïc
söï töï do toân giaùo cho taát caû moïi tín ñoà caùc toân giaùo,
vöøa keâu goïi caùc tín ñoà caùc toân giaùo haõy ñoái xöû vôùi
nhau trong tinh thaàn toân troïng laån nhau. Chuùng toâi ñaõ beânh vöïc
nhöõng nguôøi kitoâ taïi Ñoâng Timor; chuùng toâi hoaït ñoäng ñeå
mang laïi Hoøa Bình taïi Indonesia giöõa nhöõng nguôøi kitoâ vaø tín
ñoà Hoài giaùo, hoøa bình
giöõa ngöôøi Madurese vaø nhöõng nguôøi Dayak; Chuùng toâi ñaõ hoaït
ñoäng cho hoøa bình vaø hoøa giaûi taïi caùc quoác gia quanh vuøng Hoà
Lôùn cuûa Phi Chaâu.
Cuoái cuøng, traû
lôøi cho caâu hoûi:
ÑHY nhìn nhö theá naøo veà töông lai vaø
coù nhöõng döï kieán nhö theá naøo cho ngaøn naêm thöù ba,
ÑHY Tomko
noùi nhö sau:
“Toâi coù caùi nhìn heát söùc tích cöïc. Coù moät söï moä meán soát saéng môùi daønh cho Chuùa Gieâsu Kitoâ, khoâng phaûi nhö moät vò anh huøng cuûa quaù khöù, nhöng nhö laø moät con ngöôøi soáng ñoäng. Toâi khoâng theå naøo queân ñöôïc cuoäc quy tuï ñaùnh ñoäng cuûa 2 trieäu baïn treû taïi Roma, trong Ngaøy Toaøn Xaù cuûa giôùi treû; vaø nhieàu ngöôøi treû trong soá naày, ñeán töø caùc giaùo hoäi treû trung. ÑTC ñaõ hoûi caùc baïn treû naày: Chuùng con ñeán ñaây ñeå laøm gì? Chuùng con ñang tìm ai?.” Roma vaø coâng cuoäc Truyeàn giaùo khaép nôi treân theá giôùi caàn khaùm phaù laïi con ngöôøi soáng ñoäng Chuùa Gieâsu Kitoâ vaø moät caên cöôùc kitoâ roõ raøng. Trong toâng thö “Khôûi ñaàu ngaøn naêm môùi”, ÑTC GP II ñaõ nhaán maïnh raèng ngaøn naêm thöù ba seõ ñöôïc ghi daáu bôûi tinh thaàn ñoái thoaïi vaø söï rao giaûng Phuùc AÂm: “vieäc ñoái thoaïi lieân toân khoâng theå thay theá cho vieäc rao giaûng tin möøng; vieäc ñoái thoïai phaûi ñöôïc höôùng ñeán vieäc coâng boá” ( NNthöù ba, soá 56). Vieäc Truyeàn Giaùo ngaøy hoâm nay trôû neân treû trung hôn bao giôø heát. Tin Möøng khoâng bao giôø daãn ñeán cuoäc trranh chaáp toân giaùo, ngöôïc laïi Tin Möøng ñem caùc toân giaùo laïi gaàn nhau, ñeå choáng laïi taát caû nhöõng gì ñang aâm möu choáng laïi phaåm giaù tuyeät ñoái cuûa söï soáng con ngöôøi vaø söï töï do toân giaùo. Trong thoâng ñieäp “Söù maïng cuûa Ñaáng cöùu chuoäc”, ÑTC quaû quyeát raèng: Coâng Vieäc Truyeàn Giaùo canh taân Giaùo Hoäi, laøm treû trung ñöùc tin vaø caên cöôùc kitoâ, cung öùng söï haêng say môùi vaø söùc thoâi thöùc môùi.” (TD SMDCC, soá 2). Truyeàn Giaùo laø phöông thuoác chöõa beänh cho Taây Phöông, ñang maát daàn phaàn tinh thaàn vaø coù quaù nhieàu ñieàu vaät chaát dö thöøa.