Nhaân chuyeán thaêm cuûa ÑTC taïi Ukraine
chuùng ta haõy tìm hieåu nhöõng khaùc bieät giöõa
Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roma vaø Giaùo Hoäi Chính Thoáng
Prepared
for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Nhaân chuyeán thaêm Ukraine cuûa ÑTC, chuùng ta haõy tìm hieåu nhöõng khaùc bieät giöõa Giaùo hoäi coâng giaùo Roma vaø Giaùo hoäi chính thoáng.
Nhöõng
chia reõ xaåy ra giöõa caùc Giaùo hoäi beân Taây vaø beân Ñoâng:
Kitoâ
giaùo ñöôïc rao giaûng ngay töø luùc ñaàu trong Ñeá quoác Roma. Luùc
ñoù Ñeá quoác raát meânh moâng naøy
ñöôïc chia thaønh hai phaàn: Beân Taây noùi tieáng Latinh vaø
beân Ñoâng thuoäc neàn vaên hoùa Hy laïp. Caùc Giaùo hoäi beân Taây,
ñaët truï sôû taïi Roma (theo leã nghi Latinh) vaø caùc Giaùo hoäi beân
Ñoâng (theo leã nghi Bizantin hay Hy laïp) ñaët truï sôû taïi
Constantinopoli (Thoã nhó ky). Duø theo hai leã nghi khaùc nhau, caùc Giaùo
hoäi beân Taây vaø beân Ñoâng vaãn hieäp nhaát vaø hieäp thoâng, döôùi
quyeàn laõnh ñaïo duy nhaát cuûa moät Vò Chuû chaên toái cao, töùc
vò Giaùm muïc Roma, Ñaáng keá vò Thaùnh Pheâroâ.
Nhöõng
chia reõ giöõa caùc Giaùo hoäi beân Taây vaø beân Ñoâng xaåy ra, vaøo
naêm 1054, luùc Giaùo hoäi leã nghi Latinh theâm vaøo Kinh Tin Kính (Coâng
ñoàng Nicea-Constantinopoli) lôøi tuyeân xöng naøy: “Filioque”
coù nghóa laø “vaø bôûi Chuùa Con”,
trong lôøi tuyeân xöng veà Chuùa Thaùnh Thaàn, nhö sau:
“Ngöôøi bôûi Ñöùc Chuùa Cha vaø Ñöùc Chuùa Con maø ra”.
Caùc
Giaùo hoäi theo Leã nghi Ñoâng phöông luùc ñoù khoâng chaáp nhaän
baûn vaên môùi cuûa kinh Tin Kính, maø chæ nhaän baûn vaên ñaõ
ñöôïc Coâng ñoàng Calcedonia naêm 451 chaáp nhaän (tuyeân boá Chuùa
Gieâsu coù moät Ngoâi vaø hai Baûn tính: Thieân Chuùa vaø nhaân loaïi).
Töø ñoù, hai Giaùo hoäi beân Taây (Roma) vaø beân Ñoâng (Constantinopoli)
taùch lìa nhau. Naêm 1596, do Thoûa öôùc taïi Brest (nay thuoäc coäng
hoøa Bielorussia), moät soá Giaùo hoäi beân Ñoâng trôû veà hieäp nhaát
vôùi Roma vaø coâng nhaän quyeàn toái cao cuûa Vò Keá nghieäp Pheâroâ,
nhöng vaãn giöõ kyû luaät, nhaát laø Phuïng vuï rieâng cuûa mình.
Coøn caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông khoâng chaáp nhaän hieäp nhaát vôùi
Roma coi mình laø nhöõng ngöôøi chính thoáng (Orthodoxe: ngöôøi theo
moät ñöùc tin ñích thöïc) vaø goïi vôùi gioïng khinh bæ caùc Giaùo
hoäi hieäp nhaát vôùi Roma laø “Uniate“ (thoûa hieäp) vaø caùc tín
höõu cuûa caùc Giaùo hoäi naøy laø “nhöõng ngöôøi thoûa hieäp”.
Caùc Giaùo hoäi leã nghi Ñoâng phöông hieäp nhaát vôùi Roma ngaøy
nay nhö chuùng ta thaáy, goàm coù: Giaùo
hoäi Maronites, Giaùo hoäi Hy laïp coâng giaùo Rumani, Giaùo hoäi Syria-Malabara,
(nhaát laø ôû mieàn Nam AÁn ñoä),
Giaùo hoäi Ukraine (nôi ÑTC ñang vieáng thaêm) v.v... Taïi Giaùo
trieàu Roma coù moät Boïâ phuï traùch rieâng veà caùc Giaùo hoäi
thuoäc leã nghi Ñoâng phöông hieäp nhaát vôùi Roma, goïi laø Boä caùc
Giaùo hoäi Ñoâng phöông. Hieän nay Vò Toång tröôûng laø ÑHY Daoud
Ignaxioâ Moussa (ngöôøi Syria), cuõng thuoäc Giaùo hoäi Ñoâng phöông.
Nhöõng
khaùc bieät giöõa hai Giaùo hoäi coâng giaùo Roma vaø Giaùo hoäi chính
thoáng:
Veà
Quyeàn toái cao cuûa Pheâroâ - Caùc ngöôøi chính thoáng khoâng
coâng nhaän Vò Giaùo Hoaøng, Giaùm muïc Roma, ngöôøi Keá Vò Pheâroâ,
laø thuû laõnh toaøn theå Giaùo hoäi. Hôn nöõa hoï coøn coi ngaøi
laø “roái ñaïo, beø ñaûng“, vaø chæ coù hoï laø theo moät
ñöùc tin ñuùng nghóa maø thoâi (tieáng Hy laïp laø orthoxia, chính
thoáng).
Veà
cô caáu quyeàn bính - Trong Giaùo hoäi chính thoáng, quyeàn quyeát
ñònh toái cao laø Thaùnh Hoäi Nghò (Synode), cô quan taäp ñoaøn cuûa
caùc Giaùm muïc. Traùi laïi, trong Giaùo hoäi coâng giaùo Roma, quyeàn
quyeát ñònh toái cao laø Vò Giaùo Hoaøng, Giaùm muïc Roma, Thuû laõnh
Toâng ñoà ñoaøn vaø Giaùm muïc ñoaøn, ñoái vôùi toaøn Giaùo hoäi.
Quyeàn quyeát ñònh taïi caùc Giaùo hoäi ñòa phöông (giaùo phaän)
thuoäc Giaùm muïc, trong hieäp nhaát vaø hieäp thoâng vôùi Vò Thuû
laõnh toái cao vaø do Vò thuû laõnh toái cao boå nhieäm. Cô quan duy
nhaát thi haønh quyeàn giaùm muïc ñoaøn, vôùi quyeàn quyeát ñònh
chung cho toaøn Giaùo hoäi, laø Coâng ñoàng chung (quy tuï caùc Giaùm
muïc theá giôùi), do Vò Thuû laõnh toái cao trieäu taäp
vaø pheâ chuaån caùc vaên kieän. Nhôø
ñoù, Giaùo hoäi coâng giaùo vaãn giöõ ñöôïc söï thoáng
nhaát veà toå chöùc vaø hieäp nhaát thaønh moät Giaùo hoäi duy nhaát.
Söï thoáng nhaát vaø hieäp nhaát naøy khoâng coù nôi caùc Giaùo hoäi
chính thoáng. Moãi Giaùo hoäi chính thoáng töï trò vaø coù tính caùch
quoác gia, thí duï: Giaùo hoäi chính thoáng Nga, Giaùo hoäi chính thoáng
Hy laïp, Giaùo hoäi chính thoáng Rumani...), thieáu tính caùch hoaøn vuõ
vaø hieäp nhaát. Vò Giaùo chuû ñaïi keát Constantinopoli, chæ laø
moät Vò Laõnh Ñaïo töôïng tröng, khoâng coù quyeàn haønh naøo
treân caùc Giaùo hoäi chính thoáng khaùc.
Veà
kyû luaät hoân nhaân - Ñoái vôùi Giaùo hoäi coâng giaùo, hoân
nhaân laø baát khaû li, chæ chaáp nhaän vieäc taùi hoân, khi moät ngöôøi
baïn cheát ñi, hoaëc khi hoân nhaân ñöôïc tuyeân boá laø khoâng
thaønh trong chính luùc giao öôùc, vì thieáu moät trong caùc ñieàu
kieän thieát yeáu. Traùi laïi, nôi Giaùo hoäi chính thoáng, trong moät
vaøi tröôøng hôïp, (nhö moät
beân boû ra ñi), coù theå taùi hoân.
Veà
Luaät ñoäc thaân cuûa caùc Linh muïc - Caùc linh muïc cuûa Giaùo
hoäi coâng giaùo khoâng ñöôïc laäp gia ñình, phaûi giöõ luaät ñoäc
thaân, ñeå hoaøn toaøn lo phuïc vuï Giaùo hoäi vaø caùc linh hoàn
(tröø moät vaøi tröôøng hôïp ñaëc bieät, nhö caùc linh muïc
chính thoáng hay caùc muïc sö cuûa Giaùo hoäi Anh giaùo, cuûa Giaùo
hoäi Tin Laønh ñaõ laäp gia ñình, nay trôû laïi Giaùo hoäi coâng
giaùo, do ñaëc aân cuûa Toøa Thaùnh ñöôïc pheùp
giöõ laïi ngöôøi baïn cuûa mình). Traùi laïi caùc linh muïc
trong Giaùo hoäi chính thoáng vaø caû trong Giaùo hoäi coâng giaùo Ñoâng
phöông nöõa, coù theå laø nhöõng ngöôøi ñaõ coù gia ñình tröôùc,
roài ñöôïc thuï phong linh muïc. Tuy nhieân, caùc linh muïc chính thoáng
cuõng nhö coâng giaùo thuoäc leã nghi Ñoâng phöông, maø coù gia ñình
roài, thì khoâng ñöôïc leân
chöùc Giaùm muïc. Caùc Giaùm muïc thöôøng ñöôïc choïn trong soá
caùc Giaùo só thuoäc caùc Doøng Tu thuoäc leã nghi Ñoâng phöông.
Veà
Phuïng vuï - Vieäc cöû haønh Thaùnh Leã
theo nghi thöùc Ñoâng Phöông raát phöùc taïp vaø laâu daøi hôn
Leã nghi Latinh. Vieäc röôùc leã
luoân luoân döôùi hai hình Baùnh
vaø Röôïu ñaõ truyeàn pheùp. Trong Phuïng vuï theo leã nghi Latinh,
vieäc röôùc leã hai hình, ñöôïc
giôùi haïn trong moät soá tröôøng hôïp ñaëc bieät, nhö
trong Leã khaán Doøng, leã Cöôùi, Röôùc leã laàn ñaàu, hoaëc
trong moät coäng ñoàng nhoû,
v.v...
Veà
Tín lyù - Nhö chuùng toâi nhaéc treân ñaây: Giaùo hoäi chính thoáng
khoâng chaáp nhaän lôøi “Filioque“ theâm vaøo Kinh Tin Kính
(caên côù cuûa vieäc chia reõ). Nhö vaäy Giaùo hoäi chính thoáng
chæ chaáp nhaän “Chuùa Thaùnh Thaàn bôûi Chuùa Cha maø thoâi“.
Traùi laïi Giaùo hoäi coâng giaùo chaáp nhaän vieäc theâm lôøi
“Filioque“ “vaø bôûi Chuùa Con”, ñeå tuyeân xöng Chuùa Thaùnh
Thaàn, Ngoâi thöù ba, bôûi Chuùa Cha vaø Chuùa Con maø ra.
Veà
caùc tín ñieàu khaùc ñöôïc tuyeân boá sau naêm 1054, naêm chia
reõ traàm troïng vaø keùo daøi cho tôùi nay, Giaùo hoäi chính thoáng
khoâng coâng nhaän caùc tín ñieàu naøy: nhö tín ñieàu Ñöùc Maria
voâ nhieãm (do Ñöùc Pio IX tuyeân boá 8.12.1854) - Ñöùc Trinh Nöõ
Maria raát thaùnh linh hoàn vaø xaùc leân trôøi (do Ñöùc Pio XII tuyeân
boá ngaøy 01.11 Naêm Thaùnh 1950), duø nguoàn goác vieäc suøng kính Meï
Thieân Chuùa (Theotokos) do caùc
Giaùo hoäi Ñoâng phöông. Dó nhieân, vì khoâng chaáp nhaän quyeàn toái
cao cuûa Vò Giaùm muïc Roma, Keá
Vò Thaùnh Pheâroâ, Giaùo hoäi chính thoáng khoâng chaáp nhaän hai Tin
ñieàu veà Ñöùc Trinh Nöõ Maria vaø Tín ñieàu ôn voâ ngoä cuûa
Ñöùc Giaùo Hoaøng. Ôn voâ ngoä naøy do Coâng ñoàng chung Vatican I (naêm
1870) tuyeân boá vaø chæ giôùi haïn trong caùc vaán ñeà lieân heä
ñeán Ñöùc tin vaø Luaân lyù maø thoâi.