Nỗi lo lắng của Giáo Hội Chính Thống Nga
sau chuyến thăm của ÐTC tại Ukraine
Prepared
for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Bàn
về Những nỗi lo lắng
của Giáo hội chính thống Nga sau chuyến viếng thăm của
ÐTC tại Ukraine.
Trong
những ngày này, các thành viên của Tòa Giáo chủ Moscowa họp
tại Tu viện Thánh Danilo, cũng là trụ sở của Tòa Giáo chủ
trong bầu khí căng thẳng và lo lắng, gây nên bởi tình hình mới.
Hai mối lo lắng chính, làm đau đầu, mệt óc cho các vị lãnh
đạo Giáo hội chính thống Nga trong lúc này, là việc li khai của
một phần Giáo hội chính thống tại Ukraine, do Ðức Filarete, TGM
chính thống giáo phận Kiev, thực hiện. Từ năm 1992, nghĩa là
sau khi Ukraine lấy lại nền độc lập, TGM Filarete biến Giáo hội
chính thống Ukraine thành một Giáo hội quốc gia, tự trị khỏi
Tòa Giáo chủ Moscowa, và lập thành Tòa Giáo chủ Kiev.
Ngoài
Giáo hội li khai này, tại Ukraine còn có một Giáo hội chính
thống khác, tự lập từ năm 1920, với hơn một triệu tín hữu,
do Ðức Giám mục Methodio lãnh đạo. Bên cạnh hai Giáo hội chính
thống độc lập tại Ukraine, còn có một Giáo hội chính thống
khác, trung thành với Tòa Giáo chủ Moscowa. Giáo hội này có
con số tín hữu đông hơn cả, do Ðức Vladimir, TGM Kiev,
hướng dẫn.
Sau
chuyến viếng thăm của Ðức Gioan Phaolô II tại Ukraine
(23-27.6.2001), đại diện của Giáo hội chính thống do Ðức
Filarete lãnh đạo và Giáo hội tự trị do Ðức Giám mục
Methodio cầm đầu, đã ký kết một văn kiện chung. Văn kiện
này sẽ dùng làm nền tảng cho việc
thống nhất hai Giáo hội. Với sự đồng thuận
của Ðức Bartolomeo đệ nhất, Giáo chủ đại kết
Constantinopli, xem ra Giáo hội chính thống hiệp nhất này sẽ
được công nhận, như một giáo hội chính thống quốc gia của
Ukraine, hoàn toàn độc lập khỏi Moscowa. Từ trước tới giờ,
các Giáo hội chính thống trên thế giới chỉ công nhận Giáo
hội chính thống tại Ukraine lệ thuộc Tòa Giáo chủ Moscowa mà
thôi, vì, theo Tòa Giáo chủ Moscowa, Giáo hội này được thành
lập theo đúng "giáo luật của Giáo hội chính thống". Hai
Giáo hội li khai và đang đi đến thống nhất bị Tòa Giáo chủ
Moscowa coi như là "bè rối" và bị vạ tuyệt thông. Nhưng với
sự can thiệp của Ðức Giáo chủ đại kết (quyền bính tối
cao, nhưng thực sự chỉ là tượng trưng, không có thực quyền
trên các Giáo hội chính thống khác), Giáo hội li khai này sẽ
được các Giáo hội chính thống khác công nhận, như trường
hợp của Giáo hội chính thống Esthonie, trước đây, cũng li
khai khỏi Tòa Giáo chủ Moscowa, sau khi Esthonie lấy lại nền độc
lập và cũng do sự can thiệp của Ðức
Giáo chủ đại kết Constantinopoli. Theo Cha
Balashov, Viện phụ Ðan viện Thánh Danilo, thì việc can thiệp
của Ðức Giáo chủ Contantinopoli vào việc li khai của Giáo hội
chính thống Esthonie trước đây và nay
Giáo hội li khai tại Ukraine, sẽ liều đi đến việc đoạn
tuyệt giữa Tòa Giáo chủ Moscowa
(có con số đông hơn cả sánh với các Giáo hội chính
thống quốc gia khác trên cả thế giới) và Tòa Giáo chủ đại
kết Constantinopoli (tượng trưng cho sự liên kết giữa các Giáo
hội chính thống trên thế giới).
Nỗi
lo lắng lớn lao khác là chuyến viếng thăm mục vụ của Ðức
Gioan Phaolô II tại Ukraine, một quốc gia trước đây thuộc khối
Liên xô, độc lập được 10 năm nay. Ukraine nằm giáp giới với
Nga và tại miền Ðông Ukraine có tới 12 triệu dân Nga. Qua báo
chí và đài truyền hình, dân chúng Nga tại Ukraine cũng như tại
chính nước Nga, trong 5 ngày viếng thăm của ÐTC tại Ukraine, đã
chú ý theo dõi và biết rõ Vị Giáo Hoàng Roma là ai, một nhân
vật vẫn bị chế độ Cộng sản trong 70 năm và Giáo
hội chính thống Nga hiện nay tuyên truyền chống đối,
tố cáo, đả kích. Như chúng tôi đã trình bày trong bài
thời sự trước, theo cuộc thăm dò dân ý do Interfax tổ chức
sau chuyến viếng thăm của ÐTC tại Ukraine, có tới 63% dân chúng
Nga ủng hộ chuyến viếng thăm của ngài tại thủ đô Moscowa và
tại Nga; chỉ có 17% là phản đối. Chính Tổng thống Nga ông
Vladimir Putin cũng rất ước mong được ÐTC viếng thăm. Ðây
là một lo lắng lớn lao cho các Vị lãnh đạo Tòa Giáo chủ
Moscowa và Giáo hội chính thống Nga. Hơn nữa, các vị này đã
thấy rằng: Ðức Gioan Phaolô II đã viếng thăm Rumani, Georgia,
tại hai quốc gia này có một Giáo hội chính thống hùng mạnh,
và chiếm đa số dân cư, và mới đây ngài đã viếng thăm
Hy lạp, nơi có một Giáo hội chính thống chiếm tới 95% dân
số, được công nhận như Giáo hội Nhà Nước, và là một
Giáo hội vẫn thù địch với Roma từ 10 thế kỷ nay. Tại các
nước này, Ðức Gioan Phaolô II đã được đón tiếp nồng
hậu và trong tình huynh đệ thân mật. Tại Rumani, Ðức giáo
chủ chính thống đã cùng ngồi trên xe bọc kính với Ðức Gioan
Phaolô II đi qua các đường phố của thủ đô Bucarest giữa
tiếng hoan hô của dân chúng: "Inidade, unidade, unidade" (hiệp
nhất, hiệp nhất, hiệp nhất). Thực sự, các khó khăn về
hiệp nhất
các tín hữu Kitô, là do nơi cấp lãnh đạo hơn là do các tín
hữu.
Ðể
minh chứng nỗi lo lắng của các Vị lãnh đạo Giáo hội chính
thống Nga trong lúc này, chúng tôi xin dịch lại bài phỏng vấn
Cha Balashov, Viện phụ Ðan viện Thánh Danilo,
dành cho đặc phái viên của Nhật báo
"Tương lai"
số ra ngày 03.7.2001.
Hỏi
- Cái gì đang xẩy ra tại Ukraine?
Ðáp
- Tiếc thay, tôi không có những tin tức trực tiếp. Do những
gì chúng tôi được biết, xem ra phái đoàn của cái gọi là
Tòa Giáo chủ Kiev và của Giáo hội chính thống tự trị
Ukraine đã gặp nhau tại Constantinopoli và đã ký
kết một thỏa ước trước sự hiện diện của TGM
Konstantin, đứng đầu một giáo phận Ukraine tại Hoa kỳ, đại
diện của Giáo chủ đại kết Bartolomeo đệ nhất.
Hỏi
- Vậy điều này có nghĩa là Tòa Giáo chủ Constantinopoli công
nhận một Giáo hội chính thống quốc gia mới tại Ukraine
không?
Ðáp
- Cho tới lúc này không có một tuyên ngôn chính thức chung
nào về vần đề này. Nhưng những dấu hiệu của một sự liên
lụy trong tiến trình này càng ngày càng rõ ràng. Thực ra chúng
tôi không được báo tin về thỏa hiệp, và chúng tôi cũng
không được mời tham dự cuộc gặp gỡ. Lúc này tin tức từ
Constantinopli đến chúng tôi rất chậm trễ và trong hình thức
rất ngắn gọn.
Hỏi - Nếu Tòa Giáo
chủ đại kết Constantinopoli công nhận Filarete như vị lãnh đạo
chính thức Giáo hội quốc gia Ukraine, thì sẽ xẩy ra như thế nào?
Ðáp
- Không cần giấu giếm chi:
nếu Constantinopoli công nhận những người bè rối tại
Kiev, thì sẽ có những hậu quả trầm trọng không những cho
Ukraine, nhưng còn cho Giáo hội chính thống hoàn cầu nữa. Một
quyết định như vậy sẽ gây nên việc đoạn tuyệt
giữa Tòa Giáo chủ Moscowa và Tòa Giáo chủ
Constantinopoli, và
do đó sẽ đưa đến cơn khủng hoảng rất trầm trọng của tất
cả giáo hội chính thống thế giới.
Hỏi - Cách đây 5 năm,
khi Tòa Giáo chủ Constantinopoli, đi ngược hẳn với Tòa Giáo
chủ Moscowa, công nhận quyền tự trị của Giáo hội chính thống
Esthonie, cái gì đã xẩy ra sau đó?
Ðáp
- Ðây là một quyết định gây đau khổ nhiều: trong năm 1996,
giữa Giáo hội Moscowa và Giáo hội Constantinopoli có một sự
đoạn tuyệt về hiêīp thông trên phương diện Giáo luật và
trên phương diện Bí tích. Cảm ơn Chúa, việc đoạn tuyệt này
chỉ kéo dài trong bốn tháng. Sau cùng, chúng tôi đã tìm
được giải pháp. Tiếc thay, tôi phải nói thành thực rằng:
thỏa ước liên hệ đến Esthonie đã được ký kết tại
Zurig (Thụy sĩ) cách đây 5 năm, một phần lớn không được
Tòa Giáo chủ Constantinopoli thi hành.
Ukraine
không phải là Esthonie. 13 ngàn giáo xứ và từng triệu triệu
tín hữu, không
phải như 80 giáo xứ của Esthonie. Một sự đoạn tuyệt sẽ rất
khó sửa lại được. Trong trường hợp này, chúng tôi sẽ
có một "sự chia rẽ" và
sự chia rẽ nầy sẽ kéo dài rất lâu. Có thể sánh như
sự chia rẽ của năm 1054
giữa Chính thống
giáo và Công giáo.
Hỏi - Lời kêu gọi
hiệp nhất các tín hữu mà Ðức Gioan Phaolô II tung ra trong những
ngày vừa qua tại Ukraine, trở thành thời điểm
khẩn cấp, vậy Cha không nghĩ như vậy sao?
Ðáp
- Hết thảy chúng tôi muốn hiệp nhất, nhưng
chúng tôi muốn đạt tới bằng cách khác: đây là một
vấn đề. Cử chỉ ôm hôn của Vị Giám mục Roma với vị giám
mục bè đảng, như Filarete, không phải là con đường tốt hơn
cả.
Hỏi - Ðức Gioan Phaolô
II hội họp với các thành viên của Hội đồng liên tôn giáo
tại Ukraine. Trừ TGM Vladimir từ chối không gặp ngài...
Ðáp
- Xin Ông hiểu, tôi không muốn đi vào chi tiết
của chuyến viếng thăm của Vị Giáo Hoàng Roma tại
Ukraine. Giáo chủ Alexis đệ nhị đã nói rõ ràng về vấn đề
này: đây không phải là cử chỉ của hòa giải, trái lại làm
lan rộng hố sâu chia rẽ chúng ta.
Hỏi
- Vậy sẽ có việc đoạn tuyệt dối thoại giữa Tòa Giáo chủ
Mascowa và Vatican, như đã đe dọa không?
Ðáp
- Không đâu. Tôi tin rằng, dù có những giá lạnh của những
ngày này, việc đối thoại sẽ tiếp tục. Và cuộc dối thoại
này quá quan trọng đối với mọi người.