Nhân chuyến thăm của ÐTC tại Ukraine
chúng ta hãy tìm hiểu những khác biệt giữa
Giáo Hội Công Giáo Roma và Giáo Hội Chính Thống
Prepared
for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Nhân chuyến thăm Ukraine của ÐTC, chúng ta hãy tìm hiểu những khác biệt giữa Giáo hội công giáo Roma và Giáo hội chính thống.
Những
chia rẽ xẩy ra giữa các Giáo hội bên Tây và bên Ðông:
Kitô
giáo được rao giảng ngay từ lúc đầu trong Ðế quốc Roma. Lúc
đó Ðế quốc rất mênh mông này
được chia thành hai phần: Bên Tây nói tiếng Latinh và
bên Ðông thuộc nền văn hóa Hy lạp. Các Giáo hội bên Tây,
đặt trụ sở tại Roma (theo lễ nghi Latinh) và các Giáo hội bên
Ðông (theo lễ nghi Bizantin hay Hy lạp) đặt trụ sở tại
Constantinopoli (Thỗ nhĩ ky). Dù theo hai lễ nghi khác nhau, các Giáo
hội bên Tây và bên Ðông vẫn hiệp nhất và hiệp thông, dưới
quyền lãnh đạo duy nhất của một Vị Chủ chăn tối cao, tức
vị Giám mục Roma, Ðấng kế vị Thánh Phêrô.
Những
chia rẽ giữa các Giáo hội bên Tây và bên Ðông xẩy ra, vào
năm 1054, lúc Giáo hội lễ nghi Latinh thêm vào Kinh Tin Kính (Công
đồng Nicea-Constantinopoli) lời tuyên xưng này: "Filioque"
có nghĩa là "và bởi Chúa Con",
trong lời tuyên xưng về Chúa Thánh Thần, như sau:
"Người bởi Ðức Chúa Cha và Ðức Chúa Con mà ra".
Các
Giáo hội theo Lễ nghi Ðông phương lúc đó không chấp nhận
bản văn mới của kinh Tin Kính, mà chỉ nhận bản văn đã
được Công đồng Calcedonia năm 451 chấp nhận (tuyên bố Chúa
Giêsu có một Ngôi và hai Bản tính: Thiên Chúa và nhân loại).
Từ đó, hai Giáo hội bên Tây (Roma) và bên Ðông (Constantinopoli)
tách lìa nhau. Năm 1596, do Thỏa ước tại Brest (nay thuộc cộng
hòa Bielorussia), một số Giáo hội bên Ðông trở về hiệp nhất
với Roma và công nhận quyền tối cao của Vị Kế nghiệp Phêrô,
nhưng vẫn giữ kỷ luật, nhất là Phụng vụ riêng của mình.
Còn các Giáo hội Ðông phương không chấp nhận hiệp nhất với
Roma coi mình là những người chính thống (Orthodoxe: người theo
một đức tin đích thực) và gọi với giọng khinh bỉ các Giáo
hội hiệp nhất với Roma là "Uniate" (thỏa hiệp) và các tín
hữu của các Giáo hội này là "những người thỏa hiệp".
Các Giáo hội lễ nghi Ðông phương hiệp nhất với Roma ngày
nay như chúng ta thấy, gồm có: Giáo
hội Maronites, Giáo hội Hy lạp công giáo Rumani, Giáo hội Syria-Malabara,
(nhất là ở miền Nam Ấn độ),
Giáo hội Ukraine (nơi ÐTC đang viếng thăm) v.v... Tại Giáo
triều Roma có một Bọâ phụ trách riêng về các Giáo hội
thuộc lễ nghi Ðông phương hiệp nhất với Roma, gọi là Bộ các
Giáo hội Ðông phương. Hiện nay Vị Tổng trưởng là ÐHY Daoud
Ignaxiô Moussa (người Syria), cũng thuộc Giáo hội Ðông phương.
Những
khác biệt giữa hai Giáo hội công giáo Roma và Giáo hội chính
thống:
Về
Quyền tối cao của Phêrô - Các người chính thống không
công nhận Vị Giáo Hoàng, Giám mục Roma, người Kế Vị Phêrô,
là thủ lãnh toàn thể Giáo hội. Hơn nữa họ còn coi ngài
là "rối đạo, bè đảng", và chỉ có họ là theo một
đức tin đúng nghĩa mà thôi (tiếng Hy lạp là orthoxia, chính
thống).
Về
cơ cấu quyền bính - Trong Giáo hội chính thống, quyền quyết
định tối cao là Thánh Hội Nghị (Synode), cơ quan tập đoàn của
các Giám mục. Trái lại, trong Giáo hội công giáo Roma, quyền
quyết định tối cao là Vị Giáo Hoàng, Giám mục Roma, Thủ lãnh
Tông đồ đoàn và Giám mục đoàn, đối với toàn Giáo hội.
Quyền quyết định tại các Giáo hội địa phương (giáo phận)
thuộc Giám mục, trong hiệp nhất và hiệp thông với Vị Thủ
lãnh tối cao và do Vị thủ lãnh tối cao bổ nhiệm. Cơ quan duy
nhất thi hành quyền giám mục đoàn, với quyền quyết định
chung cho toàn Giáo hội, là Công đồng chung (quy tụ các Giám
mục thế giới), do Vị Thủ lãnh tối cao triệu tập
và phê chuẩn các văn kiện. Nhờ
đó, Giáo hội công giáo vẫn giữ được sự thống
nhất về tổ chức và hiệp nhất thành một Giáo hội duy nhất.
Sự thống nhất và hiệp nhất này không có nơi các Giáo hội
chính thống. Mỗi Giáo hội chính thống tự trị và có tính cách
quốc gia, thí dụ: Giáo hội chính thống Nga, Giáo hội chính thống
Hy lạp, Giáo hội chính thống Rumani...), thiếu tính cách hoàn vũ
và hiệp nhất. Vị Giáo chủ đại kết Constantinopoli, chỉ là
một Vị Lãnh Ðạo tượng trưng, không có quyền hành nào
trên các Giáo hội chính thống khác.
Về
kỷ luật hôn nhân - Ðối với Giáo hội công giáo, hôn
nhân là bất khả li, chỉ chấp nhận việc tái hôn, khi một người
bạn chết đi, hoặc khi hôn nhân được tuyên bố là không
thành trong chính lúc giao ước, vì thiếu một trong các điều
kiện thiết yếu. Trái lại, nơi Giáo hội chính thống, trong một
vài trường hợp, (như một
bên bỏ ra đi), có thể tái hôn.
Về
Luật độc thân của các Linh mục - Các linh mục của Giáo
hội công giáo không được lập gia đình, phải giữ luật độc
thân, để hoàn toàn lo phục vụ Giáo hội và các linh hồn
(trừ một vài trường hợp đặc biệt, như các linh mục
chính thống hay các mục sư của Giáo hội Anh giáo, của Giáo
hội Tin Lành đã lập gia đình, nay trở lại Giáo hội công
giáo, do đặc ân của Tòa Thánh được phép
giữ lại người bạn của mình). Trái lại các linh mục
trong Giáo hội chính thống và cả trong Giáo hội công giáo Ðông
phương nữa, có thể là những người đã có gia đình trước,
rồi được thụ phong linh mục. Tuy nhiên, các linh mục chính thống
cũng như công giáo thuộc lễ nghi Ðông phương, mà có gia đình
rồi, thì không được lên
chức Giám mục. Các Giám mục thường được chọn trong số
các Giáo sĩ thuộc các Dòng Tu thuộc lễ nghi Ðông phương.
Về
Phụng vuï - Việc cử hành Thánh Lễ
theo nghi thức Ðông Phương rất phức tạp và lâu dài hơn
Lễ nghi Latinh. Việc rước lễ
luôn luôn dưới hai hình Bánh
và Rượu đã truyền phép. Trong Phụng vụ theo lễ nghi Latinh,
việc rước lễ hai hình, được
giới hạn trong một số trường hợp đặc biệt, như
trong Lễ khấn Dòng, lễ Cưới, Rước lễ lần đầu, hoặc
trong một cộng đồng nhỏ,
v.v...
Về
Tín lyù - Như chúng tôi nhắc trên đây: Giáo hội chính thống
không chấp nhận lời "Filioque" thêm vào Kinh Tin Kính
(căn cớ của việc chia rẽ). Như vậy Giáo hội chính thống
chỉ chấp nhận "Chúa Thánh Thần bởi Chúa Cha mà thôi".
Trái lại Giáo hội công giáo chấp nhận việc thêm lời
"Filioque" "và bởi Chúa Con", để tuyên xưng Chúa Thánh
Thần, Ngôi thứ ba, bởi Chúa Cha và Chúa Con mà ra.
Về
các tín điều khác được tuyên bố sau năm 1054, năm chia
rẽ trầm trọng và kéo dài cho tới nay, Giáo hội chính thống
không công nhận các tín điều này: như tín điều Ðức Maria
vô nhiễm (do Ðức Pio IX tuyên bố 8.12.1854) - Ðức Trinh Nữ
Maria rất thánh linh hồn và xác lên trời (do Ðức Pio XII tuyên
bố ngày 01.11 Năm Thánh 1950), dù nguồn gốc việc sùng kính Mẹ
Thiên Chúa (Theotokos) do các
Giáo hội Ðông phương. Dĩ nhiên, vì không chấp nhận quyền tối
cao của Vị Giám mục Roma, Kế
Vị Thánh Phêrô, Giáo hội chính thống không chấp nhận hai Tin
điều về Ðức Trinh Nữ Maria và Tín điều ơn vô ngộ của
Ðức Giáo Hoàng. Ơn vô ngộ này do Công đồng chung Vatican I (năm
1870) tuyên bố và chỉ giới hạn trong các vấn đề liên hệ
đến Ðức tin và Luân lý mà thôi.