"Giaùm Muïc Roâma"

Vaên Kieän môùi cuûa Boä Coå Vuõ Hieäp Nhaát Kitoâ Giaùo

Giaùm Muïc Roâma, Vaên Kieän môùi cuûa Boä Coå Vuõ Hieäp Nhaát Kitoâ Giaùo.

Vuõ Vaên An

Vatican (VietCatholic News 04-05-2025) - Vaên Kieän cuûa Boä Coå Vuõ Hieäp Nhaát Kitoâ Giaùo: Giaùm Muïc Roâma, Quyeàn Toái Thöôïng vaø Tính Ñoàng Nghò, trong Caùc Cuoäc Ñoái Thoaïi Ñaïi Keát, vaø Ñaùp ÖÙng Thoâng Ñieäp Ut Unum Sint.

Taøi Lieäu Ñeå Nghieân Cöùu

Lôøi Noùi Ñaàu

Nguoàn goác cuûa taøi lieäu naøy coù theå baét nguoàn töø lôøi môøi cuûa Thaùnh Gioan Phaoloâ II göûi ñeán nhöõng Kitoâ höõu khaùc ñeå, "taát nhieân laø cuøng nhau", tìm ra nhöõng hình thöùc maø thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma "coù theå thöïc hieän moät dòch vuï yeâu thöông ñöôïc taát caû nhöõng ngöôøi lieân quan coâng nhaän" (Ut unum sint 95). Nhieàu phaûn hoài cho lôøi môøi naøy ñaõ ñöôïc ñöa ra, cuõng nhö nhöõng suy tö vaø ñeà xuaát töø nhieàu cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaïi keát.

Moät soá phaûn hoài ñaõ ñöôïc toùm taét vaøo naêm 2001 bôûi Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng luùc baáy giôø veà Thuùc ñaåy Söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo trong moät taøi lieäu laøm vieäc ban ñaàu coù töïa ñeà Thöøa taùc vuï Pheâroâ. Vaøo naêm 2020, Boä naøy ñaõ nhìn thaáy, trong leã kyû nieäm 25 naêm ban haønh thoâng ñieäp Ut unum sint, moät cô hoäi ñeå tieáp tuïc vaø ñaøo saâu cuoäc thaûo luaän, coù tính ñeán caùc taøi lieäu vaø tuyeân boá ñoái thoaïi thaàn hoïc môùi cuûa caùc Giaùo hoaøng keá tieáp. Thaät vaäy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâ-neâ-ñíc-toâ XVI ñaõ nhaéc laïi lôøi môøi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II trong nhieàu boái caûnh khaùc nhau, baøy toû nhu caàu ñaøo saâu "söï khaùc bieät giöõa baûn chaát vaø hình thöùc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng". Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ nhaán maïnh tính caáp thieát cuûa vieäc ñaùp laïi lôøi môøi cuûa Ut unum sint, nhaän xeùt raèng: "Chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc ít tieán trieån trong vaán ñeà naøy" (xem taïi ñaây ~ 4-5). Vieäc trieäu taäp moät Thöôïng hoäi ñoàng veà tính ñoàng nghò töø naêm 2021-2024 ñaõ khaúng ñònh tính lieân quan cuûa döï aùn cuûa Thaùnh boä, nhö moät ñoùng goùp cho chieàu kích ñaïi keát cuûa tieán trình coâng ñoàng.

Tình traïng cuûa vaên baûn coù töïa ñeà Giaùm muïc Roâma. Quyeàn toái thöôïng vaø Tính ñoàng nghò trong caùc cuoäc Ñoái thoaïi ñaïi keát vaø trong caùc Phaûn hoài ñoái vôùi Thoâng ñieäp Ut unum sint, laø moät "vaên kieän nghieân cöùu" khoâng chuû tröông laøm caïn kieät chuû ñeà cuõng nhö khoâng toùm taét giaùo huaán Coâng Giaùo veà chuû ñeà ñoù. Muïc ñích cuûa noù laø ñöa ra moät baûn toång hôïp khaùch quan veà nhöõng dieãn bieán ñaïi keát gaàn ñaây veà chuû ñeà naøy, do ñoù phaûn aûnh nhöõng hieåu bieát saâu saéc nhöng cuõng phaûn aûnh nhöõng haïn cheá cuûa chính caùc taøi lieäu ñoái thoaïi. Ngoaøi ra, cuoäc nghieân cöùu keát thuùc baèng moät ñeà xuaát ngaén goïn cuûa Ñaïi hoäi toaøn theå naêm 2021 cuûa Thaùnh boä, coù töïa ñeà "Höôùng tôùi vieäc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng trong theá kyû 21", trong ñoù xaùc ñònh nhöõng ñeà xuaát quan troïng nhaát ñöôïc ñöa ra bôûi nhieàu phaûn hoài vaø ñoái thoaïi khaùc nhau ñeå thöïc hieän laïi thöøa taùc vuï hieäp nhaát cuûa Giaùm muïc Roâma.

Taøi lieäu naøy laø keát quaû cuûa coâng trình thöïc söï ñaïi keát vaø coâng ñoàng. Taøi lieäu toùm taét khoaûng ba möôi phaûn hoài cho Ut unum sint vaø naêm möôi taøi lieäu ñoái thoaïi ñaïi keát veà chuû ñeà naøy. Khoâng chæ coù söï tham gia cuûa nhaân vieân, maø coøn coù söï tham gia cuûa caùc Thaønh vieân vaø Coá vaán cuûa Thaùnh boä, nhöõng ngöôøi ñaõ thaûo luaän veà vaán ñeà naøy taïi hai Ñaïi hoäi toaøn theå. Nhieàu chuyeân gia Coâng Giaùo ñaõ ñöôïc tham vaán, cuõng nhö nhieàu hoïc giaû töø nhieàu truyeàn thoáng Kitoâ giaùo khaùc nhau. Cuoái cuøng, vaên baûn ñaõ ñöôïc göûi ñeán nhieàu Boä cuûa Giaùo trieàu Roâma vaø Vaên phoøng Toång thö kyù cuûa Thöôïng hoäi ñoàng.

Toång coäng, hôn naêm möôi ñoùng goùp ñaõ ñöôïc xem xeùt. Taát caû, trong khi ñeà xuaát caûi tieán, ñeàu tích cöïc veà saùng kieán, phöông phaùp, caáu truùc vaø yù töôûng chính cuûa taøi lieäu nghieân cöùu. Toâi muoán baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ ñoùng goùp giaù trò cuûa hoï cho söï suy tö naøy, vaø ñaëc bieät laø caùc vieân chöùc cuûa Boä ñaõ thuùc ñaåy vaø ñieàu phoái döï aùn vôùi söï hôïp taùc cuûa Vieän Nghieân cöùu Ñaïi keát cuûa Angelicum.

Chuùng toâi hieän raát vui möøng ñöôïc coâng boá taøi lieäu nghieân cöùu naøy vôùi söï ñoàng yù cuûa Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ. Chuùng toâi hy voïng raèng noù seõ thuùc ñaåy khoâng chæ vieäc tieáp nhaän caùc cuoäc ñoái thoaïi veà chuû ñeà quan troïng naøy, maø coøn thuùc ñaåy theâm caùc cuoäc ñieàu tra thaàn hoïc vaø caùc ñeà xuaát thöïc teá, "taát nhieân laø cuøng nhau", ñeå thöïc hieän thöøa taùc vuï hieäp nhaát cuûa Giaùm muïc Roâma "ñöôïc taát caû ngöôøi lieân quan coâng nhaän" (UUS 95).

Hoàng Y Kurt Koch

Boä tröôûng

Daãn Nhaäp

"Ñeå Tìm Caùch Thöïc Hieän Quyeàn Toái Thöôïng": Caùc Can Thieäp Giaùo Hoaøng

1. Vieäc hieåu vaø thöïc hieän thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roma ñaõ böôùc vaøo moät giai ñoaïn môùi vôùi Coâng ñoàng Vatican II.

Chính haønh ñoäng trieäu taäp moät Coâng ñoàng vôùi söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo laø moät trong nhöõng muïc tieâu chính vaø vôùi söï tham gia cuûa nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu khaùc ñaõ cho thaáy caùch tieáp caän cuûa Thaùnh Gioan XXIII ñoái vôùi vai troø cuûa Giaùm muïc Roma trong Giaùo hoäi. Boå sung cho caùc ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Vatican I veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng, Hieán cheá Lumen gentium ñaõ cuûng coá chöùc vuï cuûa caùc giaùm muïc cai quaûn caùc giaùo hoäi ñaëc thuø cuûa hoï vôùi tö caùch laø "ñaïi dieän vaø ñaïi söù cuûa Chuùa Kitoâ [...] chöù khoâng phaûi laø ñaïi dieän cuûa caùc Giaùm muïc Roâma" (LG 27) vaø nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa tính hôïp ñoaøn giaùm muïc (LG 23). Saéc leänh Unitatis redintegratio ñaùnh daáu söï gia nhaäp chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaøo phong traøo ñaïi keát vaø môû ñöôøng cho vieäc thieát laäp caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc, nhieàu cuoäc trong soá ñoù seõ giaûi quyeát vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng.

2. Trong vaø sau Coâng ñoàng, caùc Giaùo hoaøng keá tieáp ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå cho söï phaùt trieån naøy. Tin raèng "Giaùo hoaøng [...] chaéc chaén laø trôû ngaïi lôùn nhaát treân con ñöôøng ñaïi keát", [1] Thaùnh Phaoloâ VI, baèng nhöõng cöû chæ vaø tuyeân boá cuûa mình, ñaõ ñoùng goùp theo nhieàu caùch ñeå hieåu moät caùch môùi meû veà thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng.

Ngay trong Thoâng ñieäp Ecclesiam suam, ngaøi ñaõ baøy toû nieàm tin chaéc raèng chöùc vuï muïc vuï hieäp nhaát cuûa ngaøi "khoâng phaûi laø quyeàn toái thöôïng cuûa loøng kieâu haõnh thieâng lieâng vaø mong muoán thoáng trò nhaân loaïi, maø laø quyeàn toái thöôïng phuïc vuï, thöøa taùc vaø yeâu thöông" (ES 114). Qua moät soá cuoäc hoïp, ngaøi ñaõ phaùt trieån moái quan heä huynh ñeä vôùi caùc nhaø laõnh ñaïo Kitoâ giaùo khaùc, ñieàu naøy giuùp thieát laäp Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong söï hieäp thoâng cuûa caùc hieäp thoâng Kitoâ giaùo. Nhaän thöùc raèng uy tín ñaïi keát cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo phuï thuoäc vaøo naêng löïc ñoåi môùi noäi taïi cuûa Giaùo hoäi, Ñöùc Phaoloâ VI, thöïc hieän moät ñeà xuaát do caùc giaùm muïc ñöa ra taïi Coâng ñoàng Vatican II, ñaõ thaønh laäp Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc vaøo naêm 1965 ñeå cung caáp moät caùch thöùc taäp theå hôn ñeå thöïc hieän quyeàn toái thöôïng vì lôïi ích cuûa toaøn theå Giaùo hoäi (xem Töï Saéc Apostolica sollicitudo, 1965) vaø baét buoäc phaûi coù caùc hoäi ñoàng giaùm muïc (töï Saéc Ecclesiae sanctae, 1966, 41).

3. Thaùnh Gioan Phaoloâ II khoâng chæ taùi khaúng ñònh con ñöôøng ñaïi keát naøy maø coøn chính thöùc môøi goïi nhöõng Kitoâ höõu khaùc suy gaãm veà vieäc thöïc thi thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma. Trong thoâng ñieäp quan troïng cuûa mình Ut unum sint (1995), ngaøi ñaõ söû duïng khaùi nieäm Kinh thaùnh veà 'episkopein' ("canh chöøng") ñeå moâ taû thöøa taùc vuï naøy (UUS 94), maø quyeàn toái thöôïng ñöôïc ñònh nghóa nhö moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát (UUS 89) vaø phuïc vuï tình yeâu (UUS 95).

Ñaûm nhaän traùch nhieäm ñaïi keát ñaëc thuø cuûa mình vaø "löu yù ñeán lôøi yeâu caàu ñöôïc ñöa ra cho [ngaøi]", Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ nhaän ra nhu caàu "phaûi tìm caùch thöïc thi tính toái thöôïng, maëc duø khoâng töø boû nhöõng gì thieát yeáu ñoái vôùi söù meänh, nhöng vaãn môû ra moät tình huoáng môùi" (UUS 95). Tin raèng moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát coù theå chaáp nhaän laãn nhau khoâng theå ñöôïc ñònh nghóa moät caùch ñôn phöông, ngaøi ñaõ môû roäng lôøi môøi coâng khai ñeán taát caû caùc muïc töû vaø nhaø thaàn hoïc töø caùc truyeàn thoáng giaùo hoäi khaùc nhau, laëp laïi moät yeâu caàu ñaõ ñöôïc ñöa ra vaøo naêm 1987 taïi Vöông cung thaùnh ñöôøng Thaùnh Pheâroâ tröôùc söï hieän dieän cuûa Ñöùc Thöôïng phuï Ñaïi keát Dimitrios I: "Toâi tha thieát caàu xin Chuùa Thaùnh Thaàn chieáu saùng chuùng ta, khai saùng taát caû caùc Muïc töû vaø nhaø thaàn hoïc cuûa caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta, ñeå chuùng ta coù theå cuøng nhau tìm kieám - taát nhieân - caùc hình thöùc trong ñoù, thöøa taùc vuï naøy coù theå hoaøn thaønh moät dòch vuï yeâu thöông ñöôïc taát caû nhöõng ngöôøi lieân quan coâng nhaän" (UUS 95). Nhôø söï phaân bieät naøy giöõa baûn chaát cuûa quyeàn toái thöôïng vaø caùc hình thöùc taïm thôøi ñöôïc thöïc hieän, ngöôøi ta hy voïng raèng thoâng qua "moät cuoäc ñoái thoaïi kieân nhaãn vaø huynh ñeä", "yù muoán cuûa Chuùa Kitoâ ñoái vôùi Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi" seõ ñöôïc tieát loä (UUS 96).

4. Trong baøi phaùt bieåu ñaàu tieân, Ñöùc Giaùo Hoaøng Beâ-neâ-ñíc-toâ XVI ñaõ noùi veà vieäc ngaøi ñaûm nhieäm "nhö cam keát haøng ñaàu cuûa ngaøi seõ laøm vieäc khoâng meät moûi höôùng tôùi vieäc taùi laäp söï hieäp nhaát troïn veïn vaø höõu hình cuûa taát caû nhöõng ngöôøi theo Chuùa Kitoâ". [2] Ngaøi ñaõ nhaéc laïi vaø nhaéc laïi lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II trong caùc boái caûnh khaùc nhau, vôùi nieàm tin chaéc chaén raèng "caùc yù töôûng do Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñöa ra trong Thoâng ñieäp Ut unum sint (95) veà söï phaân bieät giöõa baûn chaát vaø hình thöùc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng coù theå mang laïi nhieàu ñieåm thaûo luaän hieäu quaû hôn nöõa", [3] vaø khuyeán khích ñoái thoaïi thaàn hoïc veà moái quan heä giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò, ñaëc bieät laø vôùi Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo. Vieäc ngaøi töø chöùc khoûi chöùc vuï giaùo hoaøng vaøo naêm 2013, laàn töø chöùc ñaàu tieân cuûa moät Giaùo hoaøng trong thôøi hieän ñaïi, vì nhaän ra "vieäc thieáu khaû naêng cuûa toâi ñeå hoaøn thaønh ñaày ñuû chöùc vuï ñöôïc giao phoù cho toâi", [4] ñaõ goùp phaàn vaøo nhaän thöùc vaø söï hieåu bieát môùi veà chöùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma.

5. Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ nhieàu laàn nhaéc laïi lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II tìm ra moät caùch môùi ñeå thöïc hieän quyeàn toái thöôïng, [5] thöøa nhaän raèng "Chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc ít tieán boä trong vaán ñeà naøy" (Evangelii gaudium 32). Keâu goïi moät "cuoäc hoaùn caûi muïc vuï" cho ngoâi vò giaùo hoaøng vaø caùc caáu truùc trung taâm cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, ngaøi thöøa nhaän raèng "söï taäp trung quaù möùc, thay vì chöùng minh laø höõu ích, laøm phöùc taïp cuoäc soáng cuûa Giaùo hoäi vaø hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi", vaø ñaëc bieät than phieàn veà vieäc giaûi thích khoâng ñaày ñuû veà tình traïng cuûa caùc hoäi ñoàng giaùm muïc (EG 32). Ñoái vôùi Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, "ngaøy nay, thöøa taùc vuï Pheâroâ khoâng theå ñöôïc ñöôïc hieåu hoaøn toaøn neáu khoâng coù söï côûi môû ñoái vôùi cuoäc ñoái thoaïi vôùi moïi tín höõu trong Chuùa Ki-toâ naøy" [6].

Ñöa tính ñoàng nghò trôû thaønh chuû ñeà chính trong trieàu giaùo hoaøng cuûa mình, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa tính ñoàng nghò döïa treân sensus fidei [caûm thöùc ñöùc tin] cuûa daân Chuùa "khoâng theå sai laàm trong ñöùc tin" (EG 119), ñieàu naøy raát caàn thieát ñeå hieåu vaø thöïc hieän môùi meû thöøa taùc vuï Pheâroâ, nhö ngaøi ñaõ tuyeân boá trong dieãn vaên kyû nieäm 50 naêm cuûa Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc: "Trong moät Giaùo hoäi ñoàng nghò, coù theå chieáu saùng nhieàu hôn vaøo vieäc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng cuûa Pheâroâ". Thaät vaäy, "Ñöùc Giaùo Hoaøng, töï mình, khoâng ñöùng treân Giaùo hoäi; nhöng trong phaïm vi laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa, vaø trong Hoäi ñoàng Giaùm muïc laø moät Giaùm muïc trong soá caùc Giaùm muïc, ñöôïc keâu goïi cuøng luùc - vôùi tö caùch laø Ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ - ñeå laõnh ñaïo Giaùo hoäi Roâma, nôi chuû trì ñöùc aùi treân taát caû caùc Giaùo hoäi".[7] Cam keát cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ trong vieäc xaây döïng moät Giaùo hoäi ñoàng nghò ôû moïi caáp ñoä "coù yù nghóa ñaïi keát quan troïng", tröôùc heát bôûi vì tính ñoàng nghò laø moät moùn quaø maø chuùng ta coù theå hoïc hoûi töø nhöõng Kitoâ höõu khaùc (xem EG 246), vaø cuõng bôûi vì caû tính ñoàng nghò vaø ñaïi keát ñeàu laø nhöõng tieán trình "cuøng nhau böôùc ñi". Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ coi vieäc thöïc haønh ñoåi môùi cuûa Thöôïng hoäi ñoàng Giaùm muïc, bao goàm caû vieäc tham vaán roäng raõi hôn toaøn theå daân Chuùa, laø moät "ñoùng goùp vaøo vieäc taùi laäp söï hieäp nhaát giöõa taát caû caùc Kitoâ höõu" vaø töï noù laø moät phaûn öùng ñoái vôùi "mong muoán ñöôïc baøy toû nhieàu naêm tröôùc cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II" trong Ut unum sint (Toâng hieán Episcopalis communio 2018, 10). Nhieàu tham chieáu ñeán giaùo huaán cuûa hoäi ñoàng giaùm muïc trong caùc vaên kieän giaùo huaán cuûa ngaøi (Evangelii gaudium, Amoris laetitia, Laudato si') cuõng chöùng thöïc cam keát cuûa ngaøi ñoái vôùi thöôïng hoäi ñoàng. Cuoái cuøng, phuø hôïp vôùi thöïc haønh muïc vuï cuûa caùc vò tieàn nhieäm gaàn ñaây, vieäc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ nhaán maïnh ñeán töôùc hieäu "Giaùm muïc Roâma" cuûa ngaøi ngay töø ñaàu trieàu giaùo hoaøng cuûa ngaøi, caùc töôùc hieäu giaùo hoaøng hieän ñöôïc lieät keâ laø "lòch söû" (xem Annuario Pontiicio 2020), cuõng goùp phaàn taïo neân moät hình maãu môùi cho thöøa taùc vuï Pheâroâ.

Nguoàn Goác, Muïc Ñích Vaø Caáu Truùc Cuûa Taøi Lieäu Naøy

6. Lôøi môøi goïi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II trong Ut unum sint ñaõ thuùc ñaåy nhieàu phaûn hoài töø caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo vaø caùc toå chöùc ñaïi keát, cuõng nhö töø caùc hoäi thaûo hoïc thuaät vaø caùc nhaø thaàn hoïc caù nhaân cuûa caùc truyeàn thoáng khaùc nhau. Haàu heát trong soá hoï ñaõ döïa treân keát quaû cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi khaùc nhau thaûo luaän veà vaán ñeà quyeàn toái thöôïng, tröôùc hoaëc sau khi coâng boá thoâng ñieäp.

7. Phieân hoïp toaøn theå naêm 2001 cuûa Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Coå vuõ söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo [PPCCU] khi ñoù ñaõ thaûo luaän veà tình traïng hieän taïi cuûa söï suy tö veà vieäc thöïc thi thöøa taùc vuï Pheâroâ. Vaøo thôøi ñieåm ñoù, moät baûn taøi lieäu laøm vieäc ñaõ ñöôïc chuaån bò, baùo caùo caùc yeáu toá chính cuûa cuoäc thaûo luaän hieän taïi, khi chuùng xuaát hieän töø caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc chính thöùc hoaëc khoâng chính thöùc veà thöøa taùc vuï Pheâroâ vaø töø caùc phaûn hoài khaùc nhau ñoái vôùi yeâu caàu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II.

Moät soá xem xeùt vaø ñeà xuaát cuûa Phieân hoïp toaøn theå ñaõ ñöôïc theâm vaøo taøi lieäu coù tieâu ñeà "Ñeà xuaát cuûa Phieân hoïp toaøn theå lieân quan ñeán nghieân cöùu veà Thuøa taùc vuï Pheâroâ". [8] Taøi lieäu ñaõ ñöôïc xuaát baûn trong baûn tin chính thöùc cuûa Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng vaø ñöôïc göûi cho moät soá löôïng lôùn caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi vaø caùc ñoái taùc ñaïi keát, ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi ñaõ göûi phaûn hoài cho Ut unum sint, ñeå chia seû suy tö vaø tieáp tuïc ñoái thoaïi.

8. Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Coå vuõ söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo, trôû thaønh Boä Coå vuõ Hieäp nhaát Kitoâ giaùo vaøo ngaøy 5 thaùng 6 naêm 2022, ñaõ chöùng kieán trong leã kyû nieäm 25 naêm cuûa Thoâng ñieäp Ut unum sint, cuõng nhö trong tieán trình ñoàng nghò cho Ñaïi hoäi ñoàng thöôøng kyø laàn thöù XVI cuûa Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc coù tieâu ñeà "Vì moät Giaùo hoäi coâng ñoàng: hieäp thoâng, tham gia vaø truyeàn giaùo" (2021-2024), moät cô hoäi ñeå tieáp tuïc thaûo luaän veà chuû ñeà naøy.

Thaät vaäy, keå töø naêm 2001, caùc vò Giaùo hoaøng ñaõ ñöa ra theâm caùc tuyeân boá vaø caùc phaûn hoài tieáp theo ñoái vôùi thoâng ñieäp vaø caùc vaên kieän môùi veà caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ ñöôïc coâng boá. Taát caû caùc vaên kieän naøy ñaõ ñoùng goùp ñaùng keå vaøo vieäc suy tö vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi vaø xöùng ñaùng ñöôïc tieáp tuïc trong moät cuoäc ñoái thoaïi ñang tieáp dieãn. Hôn nöõa, trieàu ñaïi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ môû ra nhöõng vieãn caûnh môùi cho vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng theo tinh thaàn ñoàng nghò. Moät "vieäc thu hoaïch hoa traùi" cuûa nhöõng dieãn bieán naøy vaø nhöõng suy gaãm ñaïi keát veà Giaùm muïc Roâma, quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò, coù veû laø kòp thôøi vaø coù theå ñoùng goùp vaøo moái quan taâm môùi trong vieäc hieäp nhaát Kitoâ giaùo.

9. Do ñoù, Thaùnh boä ñaõ soaïn thaûo moät taøi lieäu nghieân cöùu môùi veà chuû ñeà naøy, döïa treân vaø boå sung ñaùng keå cho vaên baûn tröôùc ñoù. Toân vinh caùc suy tö veà quyeàn toái thöôïng vaø veà Thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma do caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo khaùc, caùc toå chöùc ñaïi keát vaø caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc (coù söï tham gia cuûa Coâng Giaùo), taøi lieäu naøy nhaèm muïc ñích laø moät baûn toång hôïp khaùch quan vaø moâ taû veà nhöõng dieãn bieán gaàn ñaây trong cuoäc thaûo luaän ñaïi keát veà chuû ñeà naøy. Noù khoâng coù tham voïng trôû thaønh baûn toång hôïp cuûa huaán quyeàn Coâng Giaùo hoaëc phaûn öùng cuûa Coâng Giaùo ñoái vôùi nhöõng suy tö ñaïi keát, cuõng khoâng phaûi laø moät caâu hoûi veà tình traïng cuûa toaøn boä cuoäc tranh luaän thaàn hoïc, maø laø moät "cuoäc thu hoaïch hoa traùi" cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát gaàn ñaây. Do ñoù, taøi lieäu naøy phaûn aûnh nhöõng hieåu bieát, nhöng cuõng phaûn aûnh nhöõng haïn cheá cuûa chính caùc taøi lieäu ñoái thoaïi. Gioáng nhö tröôøng hôïp cuûa caùc taøi lieäu laøm vieäc tröôùc ñaây cuûa PCPCU, taøi lieäu naøy chuû yeáu ñöôïc cung caáp cho caùc hoïc giaû laøm vieäc trong lónh vöïc thaàn hoïc ñaïi keát, caùc thaønh vieân cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc khaùc nhau vaø caùc ñoái taùc ñoái thoaïi cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Baûn toång hôïp naøy ñöôïc ñöa ra nhö moät ñoùng goùp cho cuoäc thaûo luaän, theo moät nghóa naøo ñoù laø moät coâng cuï laøm vieäc, vôùi hy voïng raèng noù seõ thuùc ñaåy theâm cuoäc ñieàu tra vaø ñoái thoaïi thaàn hoïc, vaø kích thích caùc ñeà xuaát thöïc teá cho vieäc thöïc hieän chöùc vuï hieäp nhaát cuûa Giaùm muïc Roâma "ñöôïc taát caû nhöõng ngöôøi lieân quan coâng nhaän" (UUS 95).

10. Baûn thaûo ñaàu tieân cuûa vaên baûn naøy ñaõ ñöôïc DPCU chuaån bò vaøo naêm 2020 vaø göûi cho caùc nhaø thaàn hoïc töø caùc truyeàn thoáng Kitoâ giaùo khaùc nhau ñeå xin yù kieán chuyeân moân cuûa hoï. Sau ñoù, taøi lieäu nghieân cöùu ñaõ ñöôïc ñeä trình vaøo thaùng 6 naêm 2021 cho taát caû caùc thaønh vieân vaø coá vaán cuûa DPCU ñeå xem xeùt vaø ñaõ ñöôïc thaûo luaän taïi phieân hoïp toaøn theå vaøo ngaøy 11 thaùng 11 naêm 2021, ñöôïc toå chöùc tröïc tuyeán, cuøng vôùi moät ñeà xuaát coù tieâu ñeà "Höôùng tôùi vieäc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng trong theá kyû 21". Sau ñoù, moät baûn döï thaûo ñöôïc caäp nhaät ñaõ ñöôïc ñeä trình leân caùc Boä coù thaåm quyeàn cuûa Giaùo trieàu Roâma vaø moät laàn nöõa ñöôïc thaûo luaän taïi moät phieân hoïp toaøn theå coù söï hieän dieän cuûa DPCU vaøo ngaøy 3 thaùng 5 naêm 2022.

Taïi moãi giai ñoaïn naøy, taøi lieäu nghieân cöùu ñaõ ñöôïc söûa ñoåi theâm. Boä Coå vuõ söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo baøy toû loøng bieát ôn saâu saéc ñeán taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ ñoùng goùp giaù trò cuûa hoï cho söï suy tö naøy. Sau caùc baûn caäp nhaät tieáp theo, taøi lieäu ñaõ ñöôïc ñeä trình leân Ñöùc Thaùnh Cha Phanxicoâ, ngöôøi ñaõ chaáp thuaän vieäc coâng boá trong moät buoåi tieáp kieán ñöôïc ban cho Hoàng Y Kurt Koch vaøo ngaøy 2 thaùng 3 naêm 2024.

11. Caùc trang sau ñaây cung caáp moät baûn trình baøy sô ñoà veà (1) caùc phaûn hoài cho Ut unum sint vaø caùc taøi lieäu cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc daønh rieâng cho vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng; (2) caùc caâu hoûi thaàn hoïc chính theo truyeàn thoáng vaãn thaùch thöùc quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng, vaø moät soá tieán boä ñaùng keå trong suy tö ñaïi keát ñöông thôøi; (3) moät soá quan ñieåm cho moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát trong moät Giaùo hoäi thoáng nhaát; vaø (4) caùc ñeà xuaát hoaëc yeâu caàu thöïc teá göûi ñeán Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Toång hôïp naøy döïa treân caû caùc phaûn hoài cho Ut unum sint vaø keát quaû cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi chính thöùc vaø khoâng chính thöùc lieân quan ñeán thöøa taùc vuï hieäp nhaát ôû caáp ñoä hoaøn caàu. Noù söû duïng thuaät ngöõ ñöôïc caùc taøi lieäu naøy aùp duïng, vôùi caùc öu ñieåm vaø haïn cheá cuûa chuùng. Moät baûn toùm taét cuõng ñöôïc ñöa ra ôû cuoái taøi lieäu nghieân cöùu naøy.

Phaûn Hoài Vôùi Ut Unum Sint

1. Suy Gaãm Ñaïi Keát Veà Thöøa Taùc Vuï Cuûa Giaùm Muïc Roâma

1.1. Phaûn Hoài Vôùi Ut Unum Sint

12. Lôøi môøi goïi cuûa Ut unum sint ñoái vôùi caùc nhaø thaàn hoïc vaø caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi ñeå cuøng nhau suy tö veà thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma ñaõ gôïi ra nhieàu phaûn hoài khaùc nhau. Caùc phaûn hoài chính thöùc cuûa giaùo hoäi ñeán töø nhieàu coäng ñoàng Kitoâ giaùo ôû phöông Taây: Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Cuõ, Giaùo hoäi Anh giaùo, Giaùo hoäi Luther, Giaùo hoäi Tröôûng laõo, Giaùo hoäi Caûi caùch vaø Giaùo hoäi Töï do. Veà maët ñòa lyù, haàu heát caùc caâu traû lôøi ñeán töø Baéc Myõ vaø Chaâu AÂu, chuû yeáu laø töø Quaàn ñaûo Anh, Ñöùc vaø Hoa Kyø. Haàu heát caùc caâu traû lôøi ñöôïc chuaån bò bôûi caùc nhoùm hoaëc toå chöùc ñòa phöông. Caùc phaûn hoài roäng raõi ñeán töø Vieän Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Anh, töø Hoäi ñoàng Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Thuïy Ñieån vaø töø Giaùo hoäi Tröôûng laõo Hoa Kyø. Khoâng coù caâu traû lôøi chính thöùc naøo töø Caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo hoaëc Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng.

13. Moät soá phaûn hoài ñeán töø caùc uûy ban ñaïi keát (ví duï: UÛy ban Ñöùc tin vaø Traät töï cuûa Hoäi ñoàng Giaùo hoäi Theá giôùi, UÛy ban Ñöùc tin vaø Traät töï cuûa Hoäi ñoàng Quoác gia caùc Giaùo hoäi cuûa Chuùa Kitoâ taïi Hoa Kyø) vaø töø caùc Hoäi ñoàng Giaùo hoäi ñòa phöông vaø quoác gia (ví duï: Hoäi ñoàng caùc Giaùo hoäi Anh vaø Ireland, Caùc Giaùo hoäi Cuøng nhau taïi Anh, Caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi Taây Yorkshire). Moät soá toå chöùc hoïc thuaät (ví duï: Konfessionskundliches Institut des Evangelischen Bundes; Okumenische Arbeitsgruppe "Ut Unum Sint " Schweiz) ñaõ göûi phaûn hoài, cuõng nhö moät soá coäng ñoàng ñaïi keát (ví duï: Hieäp hoäi caùc Gia ñình Lieân giaùo hoäi; Coäng ñoàng Iona) vaø caùc nhoùm thaàn hoïc ñaëc bieät (nhö Nhoùm Farfa Sabina).

14. Moät soá hoäi thaûo vaø hoäi nghò thaàn hoïc, bao goàm caùc ñaïi dieän cuûa nhieàu Giaùo hoäi khaùc nhau, cuõng ñöôïc toå chöùc ñeå ñaùp öùng vaø laáy caûm höùng töø yeâu caàu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng. Hai hoäi nghò ñaõ dieãn ra taïi Vatican: naêm 1996, Boä Giaùo lyù Ñöùc tin ñaõ toå chöùc moät hoäi thaûo veà "Quyeàn toái thöôïng cuûa Ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ", töø ñoù Boä ñaõ xuaát baûn "Nhöõng xem xeùt" veà chuû ñeà naøy naêm 1998; vaø vaøo naêm 2003, Hoäi ñoàng Giaùo hoaøng veà Coå vuõ Söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo ñaõ toå chöùc moät hoäi thaûo chuyeân ñeà coù teân laø "Thöøa taùc vuï Pheâroâ: Ñoái thoaïi giöõa Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo". Nhieàu hoäi thaûo chuyeân ñeà khaùc ñaõ ñöôïc toå chöùc ôû caáp ñòa phöông, trong ñoù caùc bieân baûn hoäi thaûo coù nhöõng ñoùng goùp quan troïng cho ñaïi keát veà vaán ñeà quyeàn toái thöôïng ñaõ ñöôïc ñöa ra vaø phaùt trieån trong caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát. Caùc nhaø thaàn hoïc caù nhaân cuûa nhieàu truyeàn thoáng - bao goàm moät soá Chính thoáng giaùo - cuõng ñaõ xuaát baûn nhieàu taøi lieäu vaø chuyeân khaûo phong phuù ñeå ñaùp laïi yeâu caàu cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II. Tuy nhieân, xeùt ñeán vieäc khoâng theå bao goàm taát caû caùc baøi vieát vaø chuyeân khaûo ñoù, vaø tin raèng ñoái thoaïi giöõa caùc Giaùo hoäi laø boái caûnh thích hôïp cho söï suy tö naøy, taøi lieäu naøy chæ giôùi haïn ôû caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc vaø caùc phaûn hoài vôùi Ut unum sint.

1.2. Ñoái Thoaïi Thaàn Hoïc

15. Nhieàu cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ thaûo luaän veà vaán ñeà quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùo hoaøng, ñoâi khi theo caùch saâu saéc vaø toaøn dieän. Caùc ñoaïn vaên sau ñaây seõ cung caáp toång quan veà caùc taøi lieäu ñoái thoaïi thaàn hoïc daønh toaøn boä hoaëc moät phaàn cho caâu hoûi veà quyeàn toái thöôïng. Toân vinh lôøi môøi goïi roäng raõi do Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phao-loâ II ban haønh trong Ut unum sint vaø ñöôïc caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng keá tieáp xaùc nhaän, taøi lieäu naøy, gioáng nhö taøi lieäu laøm vieäc naêm 2001, ruùt ra töø nhieàu tính ña daïng cuûa caùc taøi lieäu, coù tính ñeán nhöõng phaûn aûnh ñöôïc ñöa ra bôûi caùc cuoäc ñoái thoaïi chính thöùc quoác teá vaø quoác gia coù caùc thaønh vieân ñöôïc caùc Giaùo hoäi boå nhieäm, vaø caû caùc nhoùm ñoái thoaïi khoâng chính thöùc.

Trong khi thöøa nhaän vò theá khaùc nhau cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi naøy, vaø ñaëc bieät laø troïng löôïng lôùn hôn cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi quoác teá chính thöùc, taøi lieäu naøy ñaõ tuaân theo caùc tieâu chuaån töông töï vì nhöõng lyù do sau:

(1) caùc cuoäc ñoái thoaïi chính thöùc, gioáng nhö caùc cuoäc ñoái thoaïi khoâng chính thöùc, phaûn aùnh chuû tröông cuûa chính caùc uûy ban, vaø khoâng nhaát thieát laø chuû tröông chính thöùc cuûa caùc Giaùo hoäi lieân quan, vì quaù trình tieáp nhaän cuûa hoï vaãn chöa keát thuùc (veà vaán ñeà naøy, caùc phaûn hoài vaø phaûn öùng chính thöùc ñoái vôùi caùc vaên baûn naøy cuõng ñöa ra nhöõng hieåu bieát quan troïng);

(2) caùc cuoäc ñoái thoaïi quoác gia thöôøng ñöa ra nhöõng ñoùng goùp saâu roäng hôn cho cuoäc tranh luaän: ví duï, trong khi cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Lutheran-Coâng Giaùo noùi raát ít veà chuû ñeà naøy, thì cuoäc ñoái thoaïi Hoa Kyø ñaõ daønh troïn hai taøi lieäu cho noù (vaø cuoäc ñoái thoaïi quoác teá ñaõ ca ngôïi vaø khuyeán nghò coâng vieäc cuûa mình, xem beân döôùi ~22);

(3) moät taøi lieäu nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa tính ñoàng nghò seõ laø nghòch lyù neáu boû qua cuoäc ñoái thoaïi do caùc hoäi ñoàng giaùm muïc daãn ñaàu;

(4) caùc cuoäc ñoái thoaïi khoâng chính thöùc ñaõ ñi ñaàu trong vieäc môû ra nhöõng vieãn caûnh môùi: moät cuoäc ñieàu tra saâu roäng coù tính chuù giaûi Coâng ñoàng Vatican I cho ñeán nay chæ ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc cuoäc ñoái thoaïi khoâng chính thöùc;

(5) vieäc tieáp nhaän moät soá taøi lieäu ñoái thoaïi khoâng chính thöùc cuûa coäng ñoàng hoïc thuaät vaø ñaïi keát, ñoâi khi vöôït ra ngoaøi caùc taøi lieäu ñoái thoaïi chính thöùc, chöùng thöïc giaù trò vaø thaåm quyeàn cuûa chuùng;

(6) lôøi môøi do Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñöa ra raát roäng raõi ("Caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi vaø caùc nhaø thaàn hoïc cuûa hoï") vaø khoâng chæ höôùng ñeán caùc cuoäc ñoái thoaïi quoác teá chính thöùc. Taát nhieân, moái quan taâm, söï nhaán maïnh vaø keát luaän cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi khaùc nhau naøy thay ñoåi tuøy theo caùc giaùo hoäi hoïc khaùc nhau cuûa caùc tín phaùi coù lieân quan, nhö ñöôïc phaûn aùnh trong söï löïa choïn thuaät ngöõ cuûa hoï, moät soá thích noùi veà "quyeàn toái thöôïng phoå quaùt", nhöõng ngöôøi khaùc laø "thöøa taùc vuï giaùo hoaøng", "thöøa taùc vuï Pheâroâ", "chöùc naêng Pheâroâ", hoaëc "Giaùm muïc Roâma", moãi kieåu noùi naøy ñeàu coù nhöõng saéc thaùi khaùc nhau. Ví duï, cuïm töø "Thöøa taùc vuï Pheâroâ" thöôøng khoâng ñöôïc söû duïng trong ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo, trong khi khaùi nieäm Nguõ trò cheá [Pentarchy], quen thuoäc trong tö töôûng Chính thoáng giaùo, ít lieân quan ñeán caùc ñoái taùc ñoái thoaïi phöông Taây.

16. Töø naêm 2006, coâng vieäc cuûa UÛy ban quoác teá chung veà ñoái thoaïi thaàn hoïc giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma vaø Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo (noùi chung) ñaõ taäp trung vaøo vaán ñeà moái quan heä giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng. Taøi lieäu thöù naêm cuûa uûy ban (Ravenna, 2007), baûn thaûo ban ñaàu ñaõ ñöôïc chuaån bò vaøo naêm 1990, laø moät söï suy tö coù heä thoáng veà chuû ñeà naøy, coù töïa ñeà Haäu quaû veà maët giaùo hoäi hoïc vaø giaùo luaät cuûa baûn chaát bí tích cuûa Giaùo hoäi: Hieäp thoâng giaùo hoäi, tính coâng ñoàng vaø quyeàn bính, vôùi toaøn boä moät chöông veà quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng ôû caáp ñoä phoå quaùt. Taøi lieäu thöù saùu, coù töïa ñeà Tính coâng ñoàng vaø tính toái thöôïng trong thieân nieân kyû ñaàu tieân: Höôùng tôùi söï hieåu bieát chung trong vieäc phuïc vuï söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi (Chieti, 2016), laø moät caùch ñoïc chung veà söï dieãn ñaït cuûa hai nguyeân taéc naøy trong thieân nieân kyû ñaàu tieân, bao goàm nhöõng xem xeùt quan troïng veà vò trí vaø vai troø cuûa Giaùm muïc Roâma trong thôøi kyø ñoù. Taøi lieäu thöù baûy, coù tieâu ñeà Quyeàn toái thöôïng vaø Coâng ñoàng trong Thieân nieân kyû thöù hai vaø Ngaøy nay (Alexandria, 2023), môû roäng caùch hieåu chung naøy sang giai ñoaïn xa laùnh vaø taùch bieät giöõa Ñoâng vaø Taây, vaø ñeán söï xích laïi gaàn ñaây giöõa caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta.

17. Moät soá uûy ban Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo quoác gia cuõng ñaõ daønh rieâng caùc taøi lieäu quan troïng cho vaán ñeà quyeàn toái thöôïng. Naêm 1986, Hoäi ñoàng Thaàn hoïc Chính thoáng giaùo - Coâng Giaùo Baéc Myõ ñaõ coâng boá moät taøi lieäu coù tieâu ñeà Toâng truyeàn laø Moùn quaø cuûa Chuùa trong Ñôøi soáng Giaùo hoäi, trong ñoù vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng vaø 'quyeàn Pheâ-roâ [petrinity]' laàn ñaàu tieân ñöôïc giaûi quyeát. Tuyeân boá thoáng nhaát naêm 1989 veà tính Coâng ñoàng [conciliarity] vaø Quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi laø tuyeân boá chung Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo ñaàu tieân hoaøn toaøn daønh rieâng cho chuû ñeà naøy. Naêm 2010, toå chöùc naøy ñaõ coâng boá moät taøi lieäu coù tieâu ñeà Caùc böôùc höôùng tôùi moät Giaùo hoäi taùi hôïp: Phaùc thaûo veà Taàm nhìn Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo cho töông lai, ñaëc bieät chuù yù ñeán vai troø cuûa Giaùm muïc Roâma trong moät Kitoâ giaùo ñöôïc hoøa giaûi. Naêm 1991, UÛy ban chung veà Ñoái thoaïi thaàn hoïc Coâng Giaùo-Chính thoáng giaùo ôû Phaùp ñaõ coâng boá moät nghieân cöùu chung veà Quyeàn toái cao cuûa Roâma trong Hieäp thoâng cuûa caùc Giaùo hoäi. Gaàn ñaây hôn, vaøo naêm 2018, Nhoùm coâng taùc chung Chính thoáng giaùo - Coâng Giaùo, Thaùnh Irenaeus, moät cuoäc ñoái thoaïi quoác teá khoâng chính thöùc, ñaõ coâng boá moät nghieân cöùu saâu roäng coù tieâu ñeà Phuïc vuï Hieäp thoâng. Suy nghó laïi veà Moái quan heä giöõa Quyeàn toái thöôïng vaø Tính ñoàng nghò, giaûi quyeát chuû ñeà naøy theo quan ñieåm chuù giaûi, lòch söû vaø heä thoáng.

18. Cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc vôùi caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng cuõng ñaõ giaûi quyeát vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng. Hai taøi lieäu ñaàu tieân cuûa UÛy ban quoác teá chung veà Ñoái thoaïi thaàn hoïc giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông, laàn löôït veà Baûn chaát, Hieán phaùp vaø Söù meänh cuûa Giaùo hoäi (2009), vaø veà Vieäc thöïc haønh söï hieäp thoâng trong Ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi sô khai vaø YÙ nghóa cuûa noù ñoái vôùi vieäc Tìm kieám söï hieäp thoâng ngaøy nay cuûa chuùng ta (2015) ñeà caäp ñeán vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng ôû Bình dieän phoå quaùt. Caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc song phöông vôùi caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông cuõng ñaõ ñöa ra nhöõng tuyeân boá quan troïng lieân quan ñeán chuû ñeà naøy, ñaëc bieät laø vôùi Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Copt (Caùc nguyeân taéc höôùng daãn tìm kieám söï hieäp nhaát giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Copt, 1979) vaø vôùi Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Syria Malankara (Tuyeân boá chung veà Haøng Giaùm muïc vaø Thöøa taùc vuï Pheâroâ, 2002).

19. Ngay töø naêm 1968, Baùo caùo Malta cuûa UÛy ban Chuaån bò Chung Anh giaùo-Coâng Giaùo Roâma ñaõ nhaän dieän thaåm quyeàn vaø quyeàn toái thöôïng Pheâroâ nhö moät trong ba lónh vöïc nghieân cöùu caàn ñöôïc giaûi quyeát trong cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát. UÛy ban Quoác teá Anh giaùo-Coâng Giaùo Roâma ñaàu tieân (ARCIC I) ñaõ ñeà caäp ñeán chuû ñeà naøy trong tuyeân boá thoáng nhaát thöù ba cuûa mình laø Thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi I (1976), trong ñoù ñöa ra moät söï hieåu bieát chung veà cô sôû cho thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi vaø veà thöïc haønh coâng ñoàng vaø toái thöôïng cuûa mình. Naêm 1981, ARCIC ñaõ coâng boá theâm hai taøi lieäu veà thaåm quyeàn. Taøi lieäu ñaàu tieân coù töïa ñeà Thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi: Laøm saùng toû, ñaõ traû lôøi nhieàu lôøi chæ trích veà Thaåm quyeàn I. Taøi lieäu thöù hai, Thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi II, ñaõ giaûi quyeát boán lónh vöïc gaây tranh caõi veà maët thaàn hoïc ñöôïc xaùc ñònh trong Thaåm quyeàn I, cuï theå laø: caùc vaên baûn thaùnh thö cuûa Thaùnh Pheâroâ; jus divinum [thaàn quyeàn]; thaåm quyeàn; vaø khaû naêng sai laàm. Trong giai ñoaïn thöù hai (ARCIC II), uûy ban ñaõ quay trôû laïi vaán ñeà veà thaåm quyeàn, coâng boá tuyeân boá ñaõ ñöôïc thoáng nhaát sau Ut unum sint. Hoàng aân Thaåm Quyeàn [The Gift of Authority] (1999) ñaõ xem xeùt Thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma trong boái caûnh hôïp ñoaøn giaùm muïc vaø ñeà xuaát raèng ñaõ ñaït ñöôïc thoûa thuaän ñuû ñeå cho pheùp Giaùm muïc Roâma coù theå ñöôïc trao vaø tieáp nhaän quyeàn toái thöôïng phoå quaùt ngay caû tröôùc khi hai hieäp thoâng trôû thaønh hieäp thoâng troïn veïn.

Ñöôïc giao nhieäm vuï xem xeùt "Giaùo hoäi nhö moät hieäp thoâng, ñòa phöông vaø phoå quaùt", ARCIC III cuõng ñaõ baøn tôùi chuû ñeà naøy. Trong tuyeân boá ñaàu tieân ñöôïc thoáng nhaát, Cuøng nhau böôùc ñi treân Ñöôøng: Hoïc caùch trôû thaønh Giaùo hoäi - Ñòa phöông, Khu vöïc, Hoaøn vuõ (2018), laàn ñaàu tieân söû duïng phöông phaùp ñaïi keát tieáp thu [receptive ecumenism], moãi truyeàn thoáng töï hoûi caùc caáu truùc hieäp thoâng cuûa rieâng mình, bao goàm quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò ôû bình dieän hoaøn vuõ, ñang thaát baïi hoaëc suy yeáu ôû ñaâu vaø coù theå hoïc ñöôïc gì töø thöïc haønh cuûa ñoái taùc ñoái thoaïi cuûa mình.

20. Caùc cuoäc ñoái thoaïi Anh giaùo-Coâng Giaùo quoác gia (ARC) cuõng ñaõ xem xeùt caùc chuû ñeà naøy. Ñeå ñaùp laïi yeâu caàu tröïc tieáp töø ARCIC, ARC cuûa Anh ñaõ bieân soaïn Moät soá Ghi chuù veà tính Khoâng theå sai soùt vaø Khoâng theå sai laàm vaøo naêm 1974. ARC Hoa kyø ñaõ ban haønh Baùo caùo Thoûa thuaän veà Giaùo hoäi ñòa phöông/phoå quaùt naêm 1999. Baùo caùo xaùc ñònh naêm "vaán ñeà gaây chia reõ" trong ñoù coù "Quyeàn toái thöôïng vaø Giaùm muïc Roâma" vaø "Söï caân baèng giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Giaùo hoäi phoå quaùt". ARC Gia naõ ñaïi ñaõ ban haønh moät Tuyeân boá thoáng nhaát ngaén veà söï baát khaû ngoä vaøo naêm 1992.

21. UÛy ban quoác teá veà Hieäp nhaát cuûa Lutheran-Coâng Giaùo Roâma cho ñeán nay chæ giaûi quyeát vaán ñeà naøy moät caùch hieám hoi vaø luoân luoân trong caùc lónh vöïc nghieân cöùu khaùc. [9] Maëc duø moät nghieân cöùu chi tieát vaãn ñang ñöôïc tieán haønh, tuy nhieân, caùc taøi lieäu ñoái thoaïi hieän coù ñaõ ñöa ra moät loaït caùc tuyeân boá neàn taûng quan troïng veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng, xaùc ñònh caùc thoûa thuaän vaø baøy toû söï deø daët. Moät soá ñoaïn quan troïng coù theå ñöôïc tìm thaáy trong Tin möøng vaø Giaùo hoäi (Baùo caùo Malta, 1972), moâ taû cuoäc tranh caõi, khaúng ñònh nhu caàu vaø haäu quaû cuûa söï ñoàng thuaän, cuõng nhö caùc ñieàu kieän sine qua non [khoâng theå khoâng coù] maø theo ñoù thöøa taùc vuï Pheâroâ coù theå ñöôïc chaáp nhaän.

Veà maët lòch söû, ñaây laø taøi lieäu ñoái thoaïi ñaïi keát chính thöùc ñaàu tieân trong ñoù moät soá khía caïnh cuûa vaán ñeà quyeàn toái töôïng cuûa Giaùo hoaøng ñaõ ñöôïc giaûi quyeát, do ñoù coù taàm quan troïng. Trong Thöøa taùc vuï trong Giaùo Hoäi (1981), uûy ban ñaõ daønh haún moät chöông cho "Thöøa taùc vuï Giaùm muïc vaø vieäc Phuïc vuï cho söï Hieäp nhaát Phoå quaùt cuûa Giaùo hoäi [The Episcopal Ministry and Service for the Universal Unity of the Church]" (67-73).

22. Naêm 2006, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá ñaõ ca ngôïi vaø khuyeán nghò coâng trình ñaõ ñöôïc caùc cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo ñòa phöông khaùc nhau thöïc hieän veà chuû ñeà naøy. Thaät vaäy, quyeàn toái thöôïng ñaõ trôû thaønh moät chuû ñeà nghieân cöùu ñoäc laäp laàn ñaàu tieân trong Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo Roâma taïi Hoa Kyø, vôùi hai taøi lieäu veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng: Caùc Thaùi ñoä Khaùc nhau höôùng tôùi Quyeàn Toái thöôïng Giaùo hoaøng [Differing Attitudes Towards Papal Primacy] (1973) vaø Thaåm quyeàn Giaùo huaán vaø Tính Voâ ngoä trong Giaùo hoäi [Teaching Authority and Infallibility in the Church] (1978) (laø moät trong nhöõng nghieân cöùu tieân tieán nhaát veà chuû ñeà naøy). Cuoäc ñoái thoaïi ñöa ra moät söï bieän minh trong Kinh thaùnh cho thöøa taùc vuï Pheâ-roâ, moät phaân tích veà quyeàn giaùo hoaøng nhö ñaõ ñöôïc thieát laäp de iure divino [theo thieân luaät], vaø khaùm phaù nhöõng haäu quaû thöïc teá cuûa nhöõng khaùc bieät giöõa ngöôøi Coâng Giaùo vaø ngöôøi Luther lieân quan cuï theå ñeán vaán ñeà quyeàn toái thöôïng cuûa thaåm quyeàn. Naêm 2004, cuøng moät uûy ban ñaõ coâng boá moät Tuyeân boá thoáng nhaát coù tieâu ñeà Giaùo hoäi nhö Koinonia [hieäp thoâng] cuûa Ôn Cöùu roãi, caùc Caáu truùc vaø Thöøa taùc vuï cuõng suy tö veà thöøa taùc vuï phoå quaùt trong Giaùo hoäi döôùi aùnh saùng cuûa moät giaùo hoäi hoïc hieäp thoâng. Naêm 2015, UÛy ban veà caùc vaán ñeà ñaïi keát vaø lieân toân cuûa Hoäi ñoàng giaùm muïc Coâng Giaùo Hoa Kyø vaø Giaùo hoäi Tin laønh Lutheran Hoa Kyø ñaõ coâng boá moät tuyeân boá coù tieâu ñeà Tuyeân boá veà Con ñöôøng. Giaùo hoäi, Thöøa taùc vuï vaø Thaùnh theå, xaùc ñònh söï ñoàng thuaän veà moät soá vaán ñeà giaùo hoäi hoïc döïa treân caùc taøi lieäu tröôùc ñoù, ñaëc bieät lieân quan ñeán thöøa taùc vuï hieäp nhaát ôû bình dieän hoaøn caàu.

23. Caùc cuoäc ñoái thoaïi quoác gia chính thöùc khaùc cuõng ñaõ ñeà caäp ñeán chuû ñeà naøy. Naêm 1988, Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo Roâma Thuïy Ñieån ñaõ coâng boá moät taøi lieäu coù töïa ñeà Chöùc vuï Giaùm muïc, bao goàm moät phaàn veà "Tính hôïp ñoaøn cuûa caùc Giaùm muïc xung quanh Chöùc vuï cuûa Pheâ-roâ". Naêm 2000, Nhoùm coâng taùc song phöông giöõa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Ñöùc vaø Hoäi ñoàng Giaùo hoäi cuûa Giaùo hoäi Tin laønh Lutheran Thoáng nhaát Ñöùc [Bilaterale Arbeitsgruppe der Deutschen Bischofskonferenz und der Kirchenleitung der Vereinigten Evangelisch-Lutherischen Kirche Deutschlands] ñaõ coâng boá taøi lieäu Communio Sanctorum [hieäp thoâng Caùc Thaùnh], Giaùo hoäi nhö laø söï hieäp thoâng cuûa caùc Thaùnh, suy tö veà thöøa taùc vuï Pheâroâ treân cô sôû caùc hieåu bieát veà kinh thaùnh, lòch söû vaø heä thoáng.

Naêm 2007, Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo Roâma taïi UÙc ñaõ coâng boá moät baùo caùo coù töïa ñeà Thöøa taùc vuï Giaùm saùt: Chöùc vuï Giaùm muïc vaø Chuû toïa trong Giaùo hoäi, vôùi moät soá suy gaãm veà vai troø cuûa Giaùm muïc Roâma trong soá caùc giaùm muïc ñoàng nghieäp cuûa mình, vaø naêm 2016, hoï ñaõ nhaát trí moät tuyeân boá chung hoaøn toaøn daønh rieâng cho chuû ñeà naøy, coù töïa ñeà, Thöøa taùc vuï Pheâroâ trong Tình hình Môùi, aùm chæ ñeán "tình hình môùi" töøng ñöôïc Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñeà caäp trong Ut unum sint (UUS 95). Nhoùm Ñoái thoaïi Coâng Giaùo Roâma-Lutheran taïi Thuïy Ñieån vaø Phaàn Lan, taøi lieäu naêm 2009 coù teân laø Söï Coâng chính hoùa trong Ñôøi soáng Giaùo hoäi, cuõng daønh moät phaàn cho "Thöøa taùc vuï Pheâroâ - Moät vieäc phuïc vuï cho Söï toaøn veïn vaø Hieäp nhaát" (313-328). Naêm 2017, UÛy ban Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo Phaàn Lan ñaõ coâng boá moät baùo caùo coù töïa ñeà Hieäp thoâng trong Taêng tröôûng: Tuyeân boá veà Giaùo hoäi, Thaùnh theå vaø Thöøa taùc vuï, daønh moät chöông cho "Thöøa taùc vuï Pheâroâ" (348-355).

24. Caùc uûy ban khoâng chính thöùc cuõng ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå vaøo vieäc suy tö. Nhoùm Dombes, bao goàm Coâng Giaùo, Luther vaø Caûi caùch, ñaõ coâng boá vaøo naêm 1985 moät taøi lieäu veà Thöøa taùc vuï Hieäp thoâng trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ, neâu baät caùc chieàu kích coäng ñoàng, hôïp ñoaøn vaø baûn thaân cuûa moät thöøa taùc vuï nhö vaäy, theo quan ñieåm lòch söû, kinh thaùnh vaø thaàn hoïc. Naêm 2014, cuøng nhoùm naøy ñaõ coâng boá Moät Thaày daïy: Thaåm quyeàn Tín lyù trong Giaùo hoäi, trong ñoù moät soá chöông ñöôïc daønh rieâng ñeå dieãn giaûi tín ñieàu voâ ngoä. Naêm 2009, ñeå ñaùp laïi lôøi môøi cuûa Ut unum sint, Nhoùm Farfa Sabina ñaõ nhaát trí coâng boá moät taøi lieäu coù töïa ñeà Hieäp thoâng caùc Giaùo hoäi vaø Thöøa taùc vuï Pheâ-roâ: Caùc Ñoàng quy Lutheran-Coâng Giaùo (2009)

25. Ñoái thoaïi Caûi caùch-Coâng Giaùo, maëc duø vaãn chöa tröïc tieáp baøn ñeán vaán ñeà thöøa taùc vuï Pheâroâ, ñaõ daønh moät soá chöông cho caùc vaán ñeà lieân quan nhö tính hôïp ñoaøn (Söï hieän dieän cuûa Chuùa Kitoâ trong Giaùo hoäi vaø Theá giôùi, 1977, 102) vaø khaùi nieäm voâ ngoä (Höôùng tôùi moät söï hieåu bieát chung veà Giaùo hoäi, 1990, 39-42), ñeà xuaát moät nghieân cöùu saâu roäng hôn veà chuû ñeà naøy trong töông lai (id., 144).

26. Naêm 1986, UÛy ban Quoác teá Giaùm lyù [Methodist]-Coâng Giaùo Roâma (MERCIC) ñaõ coâng boá Höôùng tôùi moät Tuyeân boá veà Giaùo hoäi, trong ñoù, noù xem xeùt caùc vaên baûn thaùnh kinh veà Thaùnh Pheâroâ, söï phaùt trieån cuûa quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma trong Giaùo hoäi sô khai, quyeàn taøi phaùn cuûa Giaùm muïc Roâma vaø giaùo huaán coù thaåm quyeàn. UÛy ban ñaõ quay trôû laïi chuû ñeà naøy trong taøi lieäu Thieân Chuùa trong Vieäc Hoøa giaûi cuûa Chuùa Kitoâ [God in Christ Reconciling] (2022), trong ñoù ñaët caâu hoûi lieäu thöøa taùc vuï Pheâroâ coù theå ñöôïc coi nhö moät thöøa taùc vuï hoøa giaûi hôn laø moät trôû ngaïi cho söï hoøa giaûi hay khoâng.

27. Naêm 2009, UÛy ban Ñoái thoaïi Quoác teá Coâng Giaùo Roâma-Coâng Giaùo Cuõ ñaõ coâng boá taøi lieäu Giaùo hoäi vaø Hieäp thoâng Giaùo hoäi, trong ñoù coù moät chöông daønh rieâng cho "Thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng ñoái vôùi söï hieäp nhaát cuûa giaùo hoäi vaø duy trì chaân lyù" vaø moät chöông khaùc daønh cho "Nhöõng quan nieäm Coâng Giaùo Cuõ veà hình thöùc cuûa moät söï hieäp thoâng giaùo hoäi coù theå coù". Trong Phuï luïc, taøi lieäu naøy cung caáp caùc trích ñoaïn töø caùc taøi lieäu veà thöøa taùc vuï Pheâroâ do Lieân minh Utrecht thöïc hieän vôùi caùc ñoái taùc ñaïi keát khaùc. Naêm 2016, taøi lieäu naøy ñaõ ñöôïc môû roäng vôùi moät soá boå sung ("Erganzungen") vaø ñöôïc coâng boá vaøo naêm 2017. Caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Cuõ cuûa Lieân minh Utrecht xem caùc taøi lieäu naøy laø phaûn hoài chính thöùc ñaàu tieân cuûa Coâng Giaùo Cuõ ñoái vôùi Ut unum sint. Tuyeân boá chung veà Hieäp nhaát (2006) giöõa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Coâng Giaùo Hoa Kyø vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Quoác gia Ba Lan, moät Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Cuõ nhöng khoâng coøn laø thaønh vieân cuûa Lieân minh Utrecht, laàn ñaàu tieân, ñaõ chaáp nhaän caùc Ki-toâ höõu Taây phöông khoâng Coâng Giaùo vaøo hieäp thoâng Thaùnh Theå Coâng Giaùo, duø khoâng coù thoûa thuaän veà vaán ñeà quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma.

28. Caùc cuoäc ñoái thoaïi song phöông khaùc vôùi caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo phöông Taây, maëc duø khoâng ñeà caäp tröïc tieáp ñeán quyeàn toái thöôïng, nhöng ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà naøy theo nhieàu caùch khaùc nhau: ñeà caäp giaùn tieáp ñeán noù trong khi baøn ñeán moái quan heä giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø phoå quaùt (Tin laønh, Giaùo hoäi, Truyeàn giaûng Tin möøng vaø caùc moái daây Hieäp thoâng [Evangelicals, Church, Evangelization and the Bonds of koinonia], 2002, 30-35; Nguõ tuaàn, Caùc Quan ñieåm veà Hieäp thoâng [Pentecostals, Perspectives on koinonia, 1989, 82); ñöa ra caùi nhìn toång quan veà nhöõng baát ñoàng (Tin laønh Bap-tít, Lôøi Chuùa trong Ñôøi soáng Giaùo hoäi [Baptists, The Word of God in the Life of the Church], 2010, 198; Giaùo phaùi Menno, Ñöôïc keâu goïi Vôùi nhau ñeå Trôû thaønh nhöõng ngöôøi Xaây döïng Hoøa bình [Mennonites, Called Together to be Peacemakers], 2003, 105, 109, 110), hoaëc chæ ñònh noù nhö moät chuû ñeà cho coâng vieäc trong töông lai (Caùc Moân ñeä, Giaùo hoäi nhö Hieäp thoâng trong Chuùa Ki-toâ [Disciples, The Church as Communion in Christ], 1992, 53d).

29. Vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng cuõng ñaõ ñöôïc baøn ñeán ôû Bình dieän ña phöông. Naêm 1993, UÛy ban Ñöùc tin vaø Traät töï cuûa Hoäi ñoàng caùc Giaùo hoäi Theá giôùi ñaõ ñeà xuaát "baét ñaàu moät nghieân cöùu môùi veà vaán ñeà thöøa taùc vuï phoå quaùt cuûa söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo" (Taøi lieäu Ñöùc tin vaø Traät töï Soá 166, 243). Baûn thaûo coù töïa ñeà Baûn chaát vaø Söù meänh cuûa Giaùo hoäi (2005), laø vaên baûn ñaàu tieân cuûa Ñöùc tin vaø Traät töï coâng khai coâng nhaän nhu caàu giaûi quyeát vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng, thöøa nhaän nieàm xaùc tín Coâng Giaùo raèng thöøa taùc vuï naøy phaûi phuïc vuï cho söï hieäp nhaát cuûa toaøn theå Giaùo hoäi. Vaên baûn hoäi tuï naêm 2013 coù töïa ñeà Giaùo hoäi: Höôùng tôùi moät Vieãn kieán Chung ñaõ baøn ñeán vaán ñeà ôû phaàn cuoái cuûa chöông coù töïa ñeà "Giaùo hoäi: Lôùn leân trong Hieäp thoâng" (TCTCV 54-57). Nhoùm coâng taùc chung giöõa Hoäi ñoàng caùc Giaùo hoäi Theá giôùi vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ coâng boá moät taøi lieäu vaøo naêm 1990, Giaùo hoäi: Ñòa phöông vaø Hoaøn caàu, ñaëc bieät suy tö veà caùc caáu truùc hieäp thoâng chính thoáng vaø chöùc vuï cuûa giaùo hoaøng (42-47).

30. Moät soá phaûn hoài vaø bình luaän töø caùc Giaùo hoäi hoaëc caùc cô quan ñaïi keát cho bieát möùc ñoä tieáp nhaän caùc taøi lieäu naøy. Ví duï, caùc phaûn hoài chính thöùc ñoái vôùi ARCIC I töø Hoäi ñoàng Lambeth (1988) vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo (1991); phaûn hoài cuûa UÛy ban Quoác gia Ñöùc trong Lieân ñoaøn Luther Theá giôùi ñoái vôùi taøi lieäu Hoa Kyø Tuyeân boá veà Con Ñöôøng (2017) vaø baùo caùo cuûa Phaàn Lan coù töïa ñeà Söï hieäp thoâng trong Taêng tröôûng: Tuyeân boá veà Giaùo hoäi, Thaùnh theå vaø Thöøa taùc vuï (2019); phaûn hoài cuûa Thaùnh Thöôïng Hoäi ñoàng cuûa Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Nga ñoái vôùi Taøi lieäu Ravenna, coù töïa ñeà Laäp tröôøng cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow veà Vaán ñeà Quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ (2013); cuõng nhö caùc phaûn hoài töø Hoäi ñoàng tham vaán thaàn hoïc Chính thoáng giaùo Baéc Myõ ñoái vôùi caùc taøi lieäu Ravenna vaø Chieti (naêm 2009 vaø 2017); phaûn hoài cuûa ARC-USA ñoái vôùi Hoàng phuùc Thaåm quyeàn [The Gift of Authority] (naêm 2003); Phaûn hoài cuûa ARC Canada ñoái vôùi Phaûn hoài cuûa Vatican ñoái vôùi Baùo caùo cuoái cuøng cuûa ARCIC (naêm 1993) vaø Phaûn hoài ñoái vôùi Hoàng phuùc Thaåm quyeàn [The Gift of Authority] (naêm 2003), ñeà xuaát moät Tuyeân boá chung, moâ phoûng theo Tuyeân boá chung veà Tín lyù Coâng chính hoùa, thieát laäp moät söï ñoàng thuaän cô baûn veà thaåm quyeàn vaø thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma (4.1).

Boái caûnh Ñaïi keát

1.3. Moät Söï Quan Taâm Môùi Vaø Moät Tinh Thaàn Ñaïi Keát Tích Cöïc

31.Töø caùi nhìn toång quan veà caùc phaûn hoài vaø caùc thoûa thuaän ñoái thoaïi naøy, ngöôøi ta coù theå keát luaän raèng vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng ñaõ ñöôïc thaûo luaän saâu roäng trong haàu heát caùc boái caûnh ñaïi keát trong nhöõng thaäp nieân qua: toång coäng, khoaûng 30 phaûn hoài vaø 50 taøi lieäu ñoái thoaïi ít nhaát laø moät phaàn daønh rieâng cho chuû ñeà naøy. Caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc cuõng nhö caùc phaûn hoài cho thoâng ñieäp Ut unum sint (nhieàu trong soá naøy maëc nhieân hay minh nhieân nhaéc ñeán keát quaû cuûa caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc naøy), chöùng toû moät tinh thaàn ñaïi keát môùi vaø tích cöïc trong vieäc thaûo luaän veà vaán ñeà naøy. Trong thoâng ñieäp cuûa ngaøi, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phao-loâ II ñaõ ñeà caäp ñeán baàu khoâng khí môùi naøy, löu yù raèng "sau nhieàu theá kyû tranh caõi gay gaét, caùc Giaùo hoäi vaø Coäng ñoàng Giaùo hoäi khaùc ngaøy caøng coù caùi nhìn môùi meû hôn veà thöøa taùc vuï hieäp nhaát naøy" (UUS 89 vaø chuù thích 149). Ñeà caäp ñeán khuyeán nghò naêm 1993 cuûa Ñöùc tin vaø Traät töï (xem ôû treân ~29), ngaøi ñaõ tuyeân boá "Cuõng coù yù nghóa vaø ñaùng khích leä khi caâu hoûi naøy [veà quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma] xuaát hieän nhö moät chuû ñeà thieát yeáu khoâng chæ trong caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñang tham gia vôùi caùc Giaùo hoäi vaø Coäng ñoàng Giaùo hoäi khaùc, maø coøn noùi chung hôn trong phong traøo ñaïi keát noùi chung" (UUS 89). Nhaän thöùc naøy veà tinh thaàn ñaïi keát môùi gaàn ñaây cuõng ñaõ ñöôïc UÛy ban Ñöùc tin vaø Traät töï chia seû: "Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, phong traøo ñaïi keát ñaõ giuùp taïo ra moät baàu khoâng khí hoøa giaûi hôn, trong ñoù moät thöøa taùc vuï phuïc vuï cho söï hieäp nhaát cuûa toaøn theå Giaùo hoäi ñaõ ñöôïc thaûo luaän" (FO 2013 TCTCV, 55).

1.4. Moät Caùch Ñoïc Thaàn Hoïc Veà Moái Töông Quan Cuûa Chuùng Ta

32. Suy tö thaàn hoïc veà quyeàn toái thöôïng khoâng chæ lieân quan ñeán nhöõng khaùc bieät veà tín ñieàu trong quaù khöù, maø coøn phaûi suy tö veà cuoäc soáng hieän taïi cuûa caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta - nhöõng dieãn bieán, thaùch thöùc vaø moái quan heä noäi taïi cuûa hoï. Lieân quan ñeán cuoäc soáng noäi taïi cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, vieäc ñoåi môùi thöïc haønh cuûa Thöôïng hoäi ñoàng Giaùm muïc hoaëc söï nhaán maïnh cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ veà danh hieäu "Giaùm muïc Roâma", cuøng vôùi caùc khía caïnh khaùc cuûa caûi caùch, coù yù nghóa ñaïi keát.

Moái quan heä giöõa caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta trong moïi chieàu kích cuûa chuùng cuõng laø moät "locus theologicus" [cöù ñieåm thaân hoïc] ñöôïc öu tieân. Nhö Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ tuyeân boá trong Ut unum sint, "vieäc thöøa nhaän tình anh em cuûa chuùng ta [...] laø ñieàu gì ñoù lôùn hôn nhieàu moät haønh ñoäng lòch söï ñaïi keát; noù caáu thaønh moät tuyeân boá cô baûn veà giaùo hoäi hoïc" (UUS 42). Veà phöông dieän naøy, "ñoái thoaïi tình yeâu" vaø "ñoái thoaïi cuoäc soáng" khoâng neân chæ ñöôïc hieåu laø moät söï chuaån bò cho vieäc "ñoái thoaïi chaân lyù", maø laø moät thaàn hoïc trong haønh ñoäng, coù khaû naêng môû ra nhöõng quan ñieåm môùi veà giaùo hoäi hoïc.[10]

Nhö Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ khaúng ñònh, khi tieáp caùc thaønh vieân cuûa UÛy ban quoác teá chung veà ñoái thoaïi thaàn hoïc giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông:

"Do ñoù, chuû nghóa ñaïi keát thaàn hoïc phaûi phaûn aûnh khoâng nhöõng caùc khaùc bieät veà tín ñieàu ñaõ xuaát hieän trong quaù khöù, maø coøn phaûi phaûn aûnh traûi nghieäm hieän taïi cuûa caùc tín höõu cuûa chuùng ta. Noùi caùch khaùc, cuoäc ñoái thoaïi veà tín lyù phaûi ñöôïc ñieàu chænh veà maët thaàn hoïc cho cuoäc ñoái thoaïi cuoäc soáng phaùt trieån trong caùc moái quan heä ñòa phöông, haøng ngaøy giöõa caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta; nhöõng ñieàu naøy taïo neân moät xuaát xöù hoaëc nguoàn goác thöïc söï cuûa thaàn hoïc".[11]

Vaøo thôøi ñieåm khi caùc moái quan heä giöõa caùc Giaùo hoäi ñang gia taêng, ñieàu xem ra caàn thieát hôn bao giôø heát laø ñoïc laïi veà maët thaàn hoïc cuoäc soáng cuûa caùc moái quan heä naøy, phaùt trieån moät "thaàn hoïc veà cuoäc ñoái thoaïi tình yeâu", vaø do ñoù thöïc hieän nhöõng lôøi ñöôïc cho laø cuûa Ñöùc Thöôïng phuï Athenagoras vaøo 1964: "Caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi haønh ñoäng, caùc nhaø thaàn hoïc giaûi thích". Ví duï ñaùng ñeå suy gaãm veà maët thaàn hoïc coù theå bao goàm caùc saùng kieán gaàn ñaây nhö cuoäc hoïp cuûa nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu caùc Giaùo hoäi taïi Bari naêm 2018, chuyeán vieáng thaêm chung ñeán Lesbos cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Ñöùc Thöôïng phuï Ñaïi keát Bartholomew vaø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Ieronymos II naêm 2016, tham chieáu ñeán giaùo huaán cuûa Ñöùc Thöôïng phuï Bartholomew trong thoâng ñieäp Laudato sì, cuoäc tónh taâm taâm linh daønh cho caùc nhaø laõnh ñaïo Nam Sudan do Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ vaø Ñöùc Toång Giaùm Muïc Justin Welby toå chöùc naêm 2019, Cuoäc haønh höông Hoøa bình Ñaïi keát ñeán Nam Sudan cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Ñöùc Toång Giaùm Muïc Justin Welby vaø Muïc sö Iain Greenshields naêm 2023, hoaëc Leã caàu nguyeän chung Ñaïi keát "Cuøng nhau. Taäp hôïp daân Chuùa" ñöôïc toå chöùc taïi Quaûng tröôøng Thaùnh Pheâroâ naêm 2023 vaøo ñeâm tröôùc Ñaïi hoäi ñoàng thöù XVI cuûa Thöôïng hoäi ñoàng Giaùm muïc.

Caùc vaán ñeà thaàn hoïc caên baûn

2. Caùc Caâu Hoûi Thaàn Hoïc Caên Baûn

33. Nhöõng ñoùng goùp thaàn hoïc lieân quan ñeán baûn chaát vaø vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng giaùo hoaøng roõ raøng khaùc nhau tuøy theo boái caûnh tuyeân tín cuûa caùc taùc giaû. Tuy nhieân, boán caâu hoûi thaàn hoïc caên baûn luoân taùi xuaát hieän theo nhieàu caùch vaø möùc ñoä khaùc nhau: neàn taûng Kinh thaùnh cuûa thöøa taùc vuï Pheâroâ; jus divinum [thaàn quyeàn]; quyeàn toái thöôïng taøi phaùn; vaø ôn baát khaû ngoä. Boán caâu hoûi naøy ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, cuï theå laø trong ARCIC 1976, 24; ARCIC 1981; MERCIC 1986, 39-75. Moät soá caùch tieáp caän vaø nhaán maïnh môùi coù theå ñöôïc xaùc ñònh trong caùch giaûi quyeát nhöõng caâu hoûi naøy.

2.1. Neàn Taûng Kinh Thaùnh

34. Caû thaàn hoïc Chính thoáng giaùo vaø Tin laønh theo truyeàn thoáng ñeàu phaûn ñoái caùch giaûi thích cuûa Coâng Giaùo veà "caùc vaên baûn Pheâroâ" trong Taân Öôùc, ñaëc bieät laø caùch tröïc tieáp trong ñoù Giaùo Hoäi Coâng Giaùo lieân heä thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma vôùi con ngöôøi vaø söù meänh cuûa Thaùnh Pheâroâ. Hoï ñaëc bieät ñaët caâu hoûi veà caùch hieåu cuûa Coâng Giaùo veà moät soá taøi lieäu tham khaûo trong Kinh thaùnh, chaúng haïn nhö Mt 16:17-19 vaø Ga 21:15 f.

2.1.1. Moät Caùch Ñoïc Môùi Veà "Caùc Vaên Baûn Pheâ-Roâ"

35. Khoa Giaûi thích hieän ñaïi ñaõ môû ra nhöõng vieãn aûnh môùi cho caùch ñoïc chung veà "caùc vaên baûn Pheâroâ" (xem L-CUS 1973, 9-13; ARCIC 1981, 2-9; Dombes 1985, 96-107; L-C Aus 2016, 23-42). Caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ thaùch thöùc caùc caùch ñoïc Taân Öôùc theo kieåu tín phaùi.[12] Ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo Ñöùc chuû tröông raèng trong thaàn hoïc Luther ñöông thôøi,

"Vieäc khaûo saùt coù tính chuù giaûi nhaân vaät Pheâ-roâ trong Taân Öôùc cuõng nhö vai troø cuûa toâng ñoà Phao-loâ ñaõ cho pheùp yù nghóa cuûa traùch nhieäm caù nhaân ñoái vôùi söï hieäp thoâng vaø hieäp nhaát cuûa giaùo hoäi ñöôïc nhìn nhaän laïi" (L-C Germ 2000, 183). Thaät vaäy, caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaõ taïo ñieàu kieän cho vieäc taùi khaùm phaù theo kieåu chuù giaûi tính öu vieät cuûa Pheâ-roâ trong soá caùc toâng ñoà trong thôøi kyø Chuùa Gieâsu thi haønh thöøa taùc vuï, cuõng nhö trong giaùo hoäi sau leã Phuïc sinh. Simon Pheâroâ coù moät vò trí ñaëc bieät trong soá möôøi hai ngöôøi: ngaøi luoân ñöôïc neâu teân ñaàu tieân trong danh saùch vaø ñöôïc goïi laø "ñaàu tieân" (Mt 10:2); ngaøi laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaàu tieân ñöôïc goïi (Mt 5:18, Jn 1:42); ñoâi khi ngaøi ñöôïc mieâu taû laø ngöôøi phaùt ngoân cho caùc moân ñeä khaùc (Mt 16:16, Coâng vuï 2:14); ngaøi ñöôïc neâu teân laø ngöôøi ñaàu tieân trong soá caùc chöùng nhaân toâng ñoà cuûa Chuùa Gieâsu phuïc sinh (1 Cr 15:5, Lc 24:34); ngaøi laø ngöôøi nhaän ñöôïc chìa khoùa cuûa nöôùc thieân ñaøng (Mt 16:18); ngöôøi tuyeân xöng vaø rao giaûng ñöùc tin chaân chính (Mt 16:16; Coâng vuï 2) vaø laø ngöôøi mang thöøa taùc vuï duy nhaát cuûa söï hieäp nhaát (Ga 21, Lc 22:32). Cuoäc ñoái thoaïi quoác teá giöõa Coâng Giaùo vaø Caûi caùch cuõng coù theå nhìn nhaän "trong Taân Öôùc, raèng moät chöùng töø ñöôïc ñöa ra cho thöøa taùc vuï ñaëc bieät ñöôïc Chuùa Kitoâ ban cho Nhoùm Möôøi Hai, vaø cho Thaùnh Pheâroâ trong nhoùm Möôøi Hai ñoù" (R-C 1977, 95).

Treân cô sôû taùi khaùm phaù naøy, caùc Kitoâ höõu khaùc ñaõ coù ñöôïc söï ñaùnh giaù môùi veà pheùp loaïi suy ñaõ ñöôïc ruùt ra giöõa vai troø cuûa Thaùnh Pheâroâ trong soá caùc toâng ñoà vaø vai troø cuûa Giaùm muïc Roâma trong soá caùc giaùm muïc ñoàng nghieäp cuûa ngaøi (xem LG 22). Pheùp loaïi suy naøy cho pheùp ARCIC I tuyeân boá: "Coù theå nghó raèng quyeàn toái thöôïng cuûa giaùm muïc Roâma khoâng traùi vôùi Taân Öôùc vaø laø moät phaàn trong muïc ñích cuûa Chuùa lieân quan ñeán söï hieäp nhaát vaø tính Coâng Giaùo cuûa Giaùo hoäi, trong khi thöøa nhaän raèng caùc baûn vaên Taân Öôùc khoâng ñöa ra ñuû cô sôû cho ñieàu naøy" (ARCIC 1981, 6-7). Trong cuøng tinh thaàn naøy, cuoäc ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo Ñöùc ñaõ thöøa nhaän raèng: "Nhöõng tuyeân boá trong Taân Öôùc veà Pheâ-roâ cho thaáy raèng giaùo hoäi sô khai ñaõ keát hôïp vaøo nhaân vaät Pheâ-roâ caùc chöùc naêng cuûa moät thöøa taùc vuï giaûng daïy vaø muïc vuï lieân quan ñeán taát caû caùc giaùo ñoaøn vaø ñaëc bieät taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho söï hôïp nhaát cuûa hoï. Ñaây chính laø thaùch thöùc hieän taïi ñeå cuøng nhau suy nghó trong caùc giao dòch chung cuûa chuùng ta theo moät caùch hoaøn toaøn môùi veà moät thöøa taùc vuï Pheâroâ cho toaøn theå giaùo hoäi" (L-C Germ 2000, 163).

36. Ngöôøi Coâng Giaùo cuõng ñaõ bò thaùch thöùc trong vieäc nhaän ra vaø traùnh vieäc phoùng chieáu khoâng ñuùng thôøi ñieåm taát caû caùc dieãn bieán veà hoïc thuyeát vaø theå cheá lieân quan ñeán thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng vaøo "caùc baûn vaên Pheâroâ", vaø khaùm phaù laïi söï ña daïng cuûa caùc hình aûnh, caùch giaûi thích vaø moâ hình trong Taân Öôùc. Tröôùc heát, hoï ñaõ khoâi phuïc laïi moät böùc tranh toaøn dieän hôn veà Pheâroâ. Nhö Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ ghi chuù trong Ut unum sint (90-91), Pheâroâ khoâng chæ laø "ñaù" ñöôïc Chuùa Gieâsu ñaët teân (Mt 16:18; Ga 1:42; Mc 1:42); maø coøn laø moät ngö daân truyeàn giaùo (Lc 5, Ga 21); moät chöùng nhaân vaø töû ñaïo (1 Cr 15:5; cf. Ga 21:15-17; 1 Pr 5:1); moät con ngöôøi yeáu ñuoái, moät toäi nhaân aên naên, bò Chuùa Kitoâ khieån traùch vaø bò Phaoloâ phaûn ñoái (Mc 8:33; Mt 16:23; Mc 14:31, 66-72; Ga 21:15-17; Gl 2:5). Ñöùc Gioan Phaoloâ II keát luaän: "Gioáng nhö theå, trong boái caûnh söï yeáu ñuoái cuûa con ngöôøi Pheâroâ, ngöôøi ta thaáy roõ raøng raèng thöøa taùc vuï cuï theå cuûa ngaøi trong Giaùo hoäi hoaøn toaøn xuaát phaùt töø aân suûng" (UUS 91).

37. Ngöôøi Coâng Giaùo ñaõ coù ñöôïc nhaän thöùc môùi veà nhöõng caùch giaûi thích khaùc nhau veà "caùc baûn vaên Pheâroâ", ñaëc bieät laø Mt 16: 17-19. Nhö Nhoùm desDombes ñaõ chæ ra: "Ngay töø khi xuaát hieän trong vaên hoïc giaùo phuï vaøo ñaàu theá kyû thöù ba, caùc caùch giaûi thích veà Mt 16:17-19 ñaõ ña daïng: chuùng aùp duïng lôøi Chuùa Gieâsu noùi vôùi Pheâ-roâ cho moïi Ki-toâ höõu vì ñöùc tin cuûa hoï, hoaëc cho taát caû caùc toâng ñoà vaø nhöõng ngöôøi keá vò hoï laø caùc giaùm muïc, hoaëc cuoái cuøng cho con ngöôøi toâng ñoà Pheâ-roâ, hoaëc vì chính ngaøi ñöôïc ñaët laøm neàn taûng cuûa Giaùo hoäi, hoaëc vì lôøi tuyeân xöng ñöùc tin cuûa ngaøi laø neàn taûng cuûa Giaùo hoäi.

Nhöng khoâng bao giôø ñöôïc queân raèng vieân ñaù ñaàu tieân treân ñoù Giaùo hoäi ñöôïc xaây döïng chính laø Chuùa Kitoâ" (Dombes 1985, 96). Moät caùch giaûi thích ñaïi keát veà Mt 16:17-19 khoâng ñoái laäp vôùi nhöõng caùch giaûi thích naøy maø ñöa ra ba chieàu kích boå sung trong lôøi truyeân xöng ñöùc tin cuûa Giaùo Hoäi: moät chieàu kích coäng ñoàng, moät chieàu kích hôïp ñoaøn vaø moät chieàu kích baûn thaân (id., 103).

38. Ngöôøi Coâng Giaùo ñaõ taùi khaùm phaù tính ña daïng cuûa vai troø laõnh ñaïo trong Taân Öôùc, vì "traùch nhieäm laõnh ñaïo muïc vuï khoâng chæ giôùi haïn ôû Pheâroâ" (ARCIC 1981, 4; xem theâm ARCIC 2018, 34).

Ví duï, cuïm töø 'buoäc vaø thaùo' ñöôïc söû duïng trong Mt 16:19 cho Pheâroâ, xuaát hieän laïi trong Mt 18:18 trong lôøi höùa cuûa Chuùa Kitoâ vôùi taát caû caùc moân ñeä. Töông töï nhö vaäy, neàn taûng treân ñoù Giaùo hoäi ñöôïc xaây döïng coù lieân quan ñeán Pheâroâ trong Mt 16:18, nhöng cuõng lieân quan ñeán toaøn theå boä phaän toâng ñoà trong caùc vaên baûn khaùc (ví duï: Eph 2:20). Maëc duø Pheâroâ laø ngöôøi phaùt ngoân taïi Leã Nguõ Tuaàn, nhöng nhieäm vuï coâng boá Tin möøng cho toaøn theá giôùi ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ phuïc sinh giao cho Möôøi moät ngöôøi (Coâng vuï 1:2-8). Hôn nöõa, Pheâ-roâ khoâng phaûi laø ngöôøi duy nhaát thöïc hieän 'thöøa taùc vuï hieäp nhaát' trong Giaùo hoäi sô khai: Phao-loâ thöïc hieän moät chöùc naêng töông töï cho caùc khu vöïc ñöôïc ngaøi môû roäng hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa mình, ñaëc bieät laø giöõa nhöõng ngöôøi Ngoaïi giaùo, ñöôïc dieãn taû nhö moät "moái quan taâm ñeán moïi hoäi thaùnh" (2 Coâ-rinh-toâ 11:28, xem theâm Ga-laùt 2:7-8; 1 Coâ-rinh-toâ 9:1); vaø Gia-coâ-beâ, anh em cuûa Chuùa, trong thö Coâng Giaùo cuûa mình noùi ñeán Möôøi hai chi toäc trong Phaân Taùn (Diaspora) (Gia-coâ-beâ 1:1). Hôn nöõa, Taân Öôùc ñeà caäp ñeán söï hôïp taùc vaø quyeát ñònh chung giöõa Pheâ-roâ, Gia-coâ-beâ vaø Gioan, nhöõng ngöôøi ñöôïc Phao-loâ chæ ñònh laø "truï coät cuûa hoäi thaùnh" (Ga-laùt 2:9), vaø caùc Toâng ñoà khaùc vaø nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo coäng ñoàng (Ga-laùt 2:7-9; 1 Coâ-rinh-toâ 9:1; Coâng vuï 15:2).

39. Cuoái cuøng, ngöôøi Coâng Giaùo cuõng phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng quan ñieåm khaùc veà vaán ñeà khaû naêng truyeàn laïi [transmissibility] thöøa taùc vuï Pheâroâ. Moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc thöøa nhaän raèng "Taân Öôùc khoâng coù ghi cheùp roõ raøng naøo veà vieäc truyeàn laïi quyeàn laõnh ñaïo cuûa Pheâroâ; cuõng nhö vieäc truyeàn laïi thaåm quyeàn toâng ñoà noùi chung khoâng thöïc söï roõ raøng" (ARCIC 1981, 6). Neáu trong caùc chöông ñaàu tieân cuûa Coâng vuï, Giaùo hoäi Jerusalem xuaát hieän nhö laø Giaùo hoäi meï, thì "Taân Öôùc khoâng noùi ôû choã naøo raèng moät Giaùo hoäi khaùc ñaõ tieáp quaûn töø Giaùo hoäi Jerusalem: quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùo hoäi Pheâroâ vaø Phaoloâ, coù nghóa laø cuûa Roâma, laø moät söï kieän sau Taân Öôùc" (Dombes 1985, 117, xem theâm ARCIC 2018 35 vaø 42).

2.1.2. "Episcope" Hoaëc "Thöøa Taùc Vuï Giaùm Saùt" ÔÛ Bình Dieän Phoå Quaùt

40. Trong khi thöøa nhaän vò trí ñaëc bieät cuûa Pheâ-roâ trong soá caùc toâng ñoà, moät soá cuoäc ñoái thoaïi ñaõ thích ñoùng khung nhöõng suy gaãm cuûa hoï veà thaåm quyeàn treân khaùi nieäm roäng hôn cuûa Kinh thaùnh veà episcope. Caùch tieáp caän naøy nhaán maïnh ñeán ñieàu maø taát caû nhöõng ngöôøi thöïc hieän thöøa taùc vuï episcope ñeàu coù tröôùc khi coâng nhaän söï xuaát hieän cuûa thöøa taùc vuï giaùm muïc nguyeân thuûy vaø vieäc thöïc hieän thöøa taùc vuï naøy moät caùch ñaëc bieät ôû bình dieän phoå quaùt (xem ARCIC 1981 5, 19). ARCIC I nhaän ra raèng "moâ hình caùc khía caïnh toái thöôïng vaø coâng ñoàng boå tuùc cho nhau cuûa episcope phuïc vuï cho koinonia cuûa caùc giaùo hoäi caàn phaûi ñöôïc hieän thöïc hoùa ôû bình dieän phoå quaùt" (ARCIC 1976, 23). "Nhöõng caáp baùch cuûa ñôøi soáng giaùo hoäi ñoøi hoûi moät thao taùc cuï theå cuûa episcope ñeå phuïc vuï toaøn theå Giaùo hoäi. Trong moâ hình ñöôïc tìm thaáy trong Taân Öôùc, moät trong möôøi hai ngöôøi ñöôïc Chuùa Gieâsu Kitoâ choïn ñeå cuûng coá nhöõng ngöôøi khaùc ñeå hoï seõ trung thaønh vôùi söù meänh cuûa mình vaø hoøa hôïp vôùi nhau" (ARCIC 1999, 46). Cuøng moät khaùi nieäm ñaõ ñöôïc söû duïng trong cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Coâng Giaùo-Caûi caùch: "Chuùng toâi ñoàng yù veà nhu caàu coù giaùm muïc trong Giaùo hoäi, ôû bình dieän ñòa phöông (ñeå chaêm soùc muïc vuï trong moãi giaùo ñoaøn), ôû bình dieän khu vöïc (ñeå lieân keát caùc giaùo ñoaøn vôùi nhau), vaø ôû bình dieän hoaøn caàu (ñeå höôùng daãn söï hieäp thoâng sieâu quoác gia cuûa caùc giaùo hoäi)", trong khi thöøa nhaän raèng "coù söï baát ñoàng giöõa chuùng toâi veà ai ñöôïc coi laø giaùm muïc ôû caùc bình dieän khaùc nhau naøy vaø chöùc naêng hoaëc vai troø cuûa giaùm muïc laø gì" (R-C 1990, 142).

2.1.3. Thaåm Quyeàn Nhö Diakonia

41. Döïa treân khoa chuù giaûi ñöông thôøi, caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc nhaán maïnh raèng thaåm quyeàn vaø vieäc phuïc vuï coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau. Nhö ARCIC ñaõ neâu, "Theo lôøi daïy cuûa Chuùa Gieâsu raèng quaû thöïc laõnh ñaïo laø phuïc vuï chöù khoâng phaûi thoáng trò ngöôøi khaùc (Luca 22:24tt), vai troø cuûa Pheâroâ trong vieäc cuûng coá anh em (Luca 22:32) laø söï laõnh ñaïo phuïc vuï" (ARCIC 1981, 6). Ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo cuõng nhaán maïnh raèng "vieäc thöïc hieän thaåm quyeàn ñöôïc thöïc hieän trong Giaùo hoäi, nhaân danh Chuùa Kitoâ vaø bôûi quyeàn naêng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, phaûi, döôùi moïi hình thöùc vaø ôû moïi bình dieän, laø moät söï phuïc vuï (diakonia) cuûa tình yeâu, nhö Chuùa Kitoâ ñaõ laøm" (O-C 2007, 14).

Khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, "Chuùa Gieâsu Kitoâ lieân keát vieäc 'laøm ñaàu' naøy vôùi vieäc phuïc vuï (diakonia): 'Ai muoán laøm ñaàu thì phaûi laøm ngöôøi roát heát vaø laøm ngöôøi phuïc vuï moïi ngöôøi' (Mc 9:35)" (O-C 2016, 4; xem theâm UUS 88).

42. Do ñoù, thaåm quyeàn gaén lieàn chaët cheõ vôùi maàu nhieäm thaäp giaù vaø söï töï huûy cuûa Chuùa Kitoâ. Nhö Nhoùm Thaùnh Irenaeus ñaõ neâu, thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi phaûi ñöôïc hieåu laø "phuïc vuï daân Chuùa döïa treân quyeàn naêng cuûa Thaäp giaù", vì "baát cöù vieäc söû duïng quyeàn löïc naøo trong Giaùo hoäi chæ coù yù nghóa neáu ñöôïc thöïc hieän theo moâ hình cuûa Chuùa Kitoâ bò ñoùng ñinh, nhö moät söï phuïc vuï chöù khoâng phaûi laø moät caùch ñeå thoáng trò ngöôøi khaùc (x. Mc 10:42-45 par; Ga 13:1-17)", moät söï phuïc vuï bao goàm "boån phaän chòu traùch nhieäm tröôùc coäng ñoàng ôû caùc bình dieän khaùc nhau". Theo nghóa naøy, vieäc thöïc hieän thaåm quyeàn phaûi ñöôïc moâ phoûng theo taám göông töï huûy cuûa Chuùa Kitoâ, "nhö moät söï phuïc vuï bao goàm söï saün loøng thöïc haønh vieäc töø boû baûn thaân ('töï huûy', x. Pl 2:5-11; Mt 23:8-12)" (Thaùnh Irenaeus 2018, 13).

2.1.4. "Chöùc Naêng Pheâroâ"

43. Xeùt ñeán khoù khaên trong vieäc tìm ra neàn taûng tröïc tieáp cho thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma trong Taân Öôùc, cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø ñaõ ñöa ra moät khaùi nieäm chung veà "chöùc naêng Pheâ-roâ" [Petrine Function], khoâng nhaát thieát phaûi gaén lieàn vôùi moät toøa hoaëc moät caù nhaân ñaëc thuø naøo. Noù ñöôïc ñònh nghóa laø "moät hình thöùc ñaëc thuø cuûa Thöøa taùc vuï do moät caù nhaân, ngöôøi giöõ thöøa taùc vuï hoaëc giaùo hoäi ñòa phöông thöïc hieän vôùi söï tham chieáu ñeán toaøn theå giaùo hoäi. Chöùc naêng Pheâ-roâ trong thöøa taùc vuï naøy phuïc vuï cho vieäc thuùc ñaåy hoaëc duy trì söï hieäp nhaát cuûa giaùo hoäi baèng caùch töôïng tröng cho söï hieäp nhaát, vaø baèng caùch taïo ñieàu kieän cho söï thoâng ñaït, hoã trôï hoaëc söûa chöõa laãn nhau, vaø söï hôïp taùc trong söù meänh cuûa giaùo hoäi" (L-C US 1973, 4). Ñoái vôùi caùc hình aûnh lieân quan ñeán Pheâ-roâ trong Taân Öôùc, cuoäc ñoái thoaïi naøy cuõng neâu raèng: "Khi 'quyõ ñaïo' cuûa nhöõng hình aûnh naøy ñöôïc theo doõi, chuùng ta thaáy daáu hieäu cuûa söï phaùt trieån töø nhöõng hình aûnh tröôùc ñoù ñeán nhöõng hình aûnh sau ñoù. Söï phaùt trieån cuûa caùc hình aûnh naøy khoâng caáu thaønh tính toái thöôïng theo nghóa kyõ thuaät sau naøy, nhöng ngöôøi ta coù theå thaáy khaû theå ñònh höôùng theo höôùng ñoù, khi ñöôïc ñònh hình bôûi caùc yeáu toá thuaän lôïi trong giaùo hoäi tieáp theo" (L-CUS 1973, 13).

2.1.5. "Caùc Baûn Vaên Pheâroâ" Trong Truyeàn Thoáng Giaùo Phuï

44. Moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ chöùng minh raèng tính toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma "khoâng theå ñöôïc thieát laäp töø Kinh thaùnh khi taùch bieät khoûi truyeàn thoáng soáng ñoäng", voán ñaõ coâng nhaän Toøa Roâma coù moät vò trí vaø vai troø ñaëc bieät (xem MERCIC 1986, 55). Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo Roâma taïi Hoa Kyø nhaán maïnh raèng vò trí vaø vai troø naøy phuï thuoäc vaøo söï hoäi tuï cuûa "hai ñöôøng song song": "Trong giai ñoaïn sau thôøi Taân Öôùc, hai doøng phaùt trieån coù xu höôùng naâng cao vai troø cuûa giaùm muïc Roâma trong soá caùc giaùo hoäi thôøi baáy giôø. Moät laø söï phaùt trieån lieân tuïc cuûa moät soá hình aûnh veà Pheâ-roâ xuaát hieän töø caùc coäng ñoàng toâng ñoà, doøng coøn laïi laø keát quaû töø taàm quan troïng cuûa Roâma nhö moät trung taâm chính trò, vaên hoùa vaø toân giaùo" (L-C US 1973, 15). Laø thuû ñoâ cuûa Ñeá quoác, taàm quan troïng chieán löôïc cuûa Roâma ñoái vôùi söù meänh hoaøn caàu cuûa Kitoâ giaùo ñaõ ñöôïc coâng nhaän ngay töø thôøi Taân Öôùc (so saùnh Coâng vuï 19:21; 25:25). Do ñoù, coäng ñoàng Kitoâ giaùo ôû Roâma nhanh choùng trôû neân quan troïng, baèng chöùng laø Thaùnh Phao-loâ ñaõ tìm kieám söï hoã trôï cuûa Giaùo hoäi Roâma trong vieäc rao giaûng Tin möøng cuûa mình (xem MERCIC 1986, 52). Söï noåi baät cuûa Roâma nhö nôi Pheâ-roâ vaø Phao-loâ coù ngoâi moä cuûa hoï, ñaõ thieát laäp neân giaùo phaän Roâma nhö moät Giaùo hoäi toâng truyeàn coù taàm quan troïng ñoäc nhaát. Nhö ARCIC neâu roõ: "Giaùo hoäi taïi Roâma, thaønh phoá maø Pheâ-roâ vaø Phao-loâ ñaõ giaûng daïy vaø chòu töû ñaïo, ñöôïc coâng nhaän laø coù traùch nhieäm ñoäc nhaát trong soá caùc giaùo hoäi: giaùm muïc cuûa giaùo hoäi ñöôïc coi thöïc hieän moät vieäc phuïc vuï ñaëc bieät lieân quan ñeán söï hieäp nhaát cuûa caùc giaùo hoäi, vaø lieân quan ñeán loøng trung thaønh vôùi di saûn toâng truyeàn, do ñoù, thöïc hieän giöõa caùc giaùm muïc ñoàng nghieäp cuûa mình caùc chöùc naêng töông töï nhö nhöõng chöùc naêng ñöôïc gaùn cho Pheâ-roâ, ngöôøi maø giaùm muïc Roâma ñöôïc coi laø keá nhieäm" (ARCIC 1981, 6).

45. Trong Giaùo hoäi Latinh, söï töû ñaïo vaø vieäc choân caát Pheâ-roâ taïi Roâma laø cô sôû ñeå aùp duïng "caùc baûn vaên Pheâ-roâ" cho Giaùm muïc Roâma töø ñaàu theá kyû thöù ba (xem Tertullian, De Pudicitia 21, Pr#scriptionibus adversus H#reticos 22.4). Theo Nhoùm des Dombes: "Vieäc tham chieáu ñeán caùc baûn vaên kinh thaùnh laøm noåi baät vai troø cuûa Pheâ-roâ xuaát hieän trong Giaùo hoäi sô khai nhö moät hieän töôïng thöù caáp so vôùi moät thoâng leä chính" (Dombes 1985, 22). Vôùi Leo I (440-461), moái töông quan giöõa giaùm muïc cuûa giaùo hoäi Roâma vaø hình aûnh cuûa Pheâ-roâ, voán ñaõ ñöôïc moät soá ngöôøi tieàn nhieäm cuûa ngaøi nguï yù, ñaõ trôû neân hoaøn toaøn roõ raøng. Theo Ñöùc Leo, Pheâ-roâ tieáp tuïc nhieäm vuï tuyeân boá ñöùc tin thoâng qua Giaùm muïc cuûa Roâma, vaø söï thoáng trò cuûa Roâma treân caùc giaùo hoäi khaùc baét nguoàn töø söï hieän dieän cuûa Pheâ-roâ trong nhöõng ngöôøi keá vò ngaøi, caùc giaùm muïc cuûa Toøa Roâma (xem Leo, Thö 98).

Moät soá ngöôøi thaáy nieàm tin naøy ñöôïc caùc giaùm muïc taïi Coâng ñoàng Chalcedon uûng hoä khi hoï chaáp thuaän Taäp vaên kieän [Tome] göûi Flavian cuûa Ñöùc Leo: "Ñaây laø ñöùc tin cuûa caùc giaùo phuï; ñaây laø ñöùc tin cuûa caùc toâng ñoà; ñaây laø ñöùc tin cuûa taát caû chuùng ta; Pheâ-roâ ñaõ noùi qua Leo" (trích daãn trong MERCIC 1986, 53). Nhöõng ngöôøi khaùc nhaän xeùt raèng Taäp vaên kieän cuûa Ñöùc Leo ñaõ ñöôïc chaáp nhaän vì noù ñöôïc coi laø phuø hôïp vôùi giaùo huaán cuûa Cyril thaønh Alexandria, töùc laø vôùi truyeàn thoáng toâng ñoà vaø giaùo phuï: "Coâng ñoàng cuõng ñaõ caån thaän nhaán maïnh söï nhaát trí cuûa Ñöùc Leo vôùi Thaùnh Cyril: 'Ñöùc Leo ñaõ daïy moät caùch ñaïo ñöùc vaø chaân thaønh, Thaùnh Cyril cuõng ñaõ daïy nhö vaäy'" (Thaùnh Irenaeus 2018, 7.6).

Tuy nhieân, töø thôøi ñieåm naøy, yeáu toá quyeát ñònh ñoái vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo trong vieäc hieåu vò trí vaø vai troø ñaëc bieät cuûa Toøa Roâma laø moái quan heä cuûa Giaùm muïc Roâma vôùi Pheâ-roâ: "Giaùo hoäi hoïc 'Pheâroâ-Roâma' cuûa Ñöùc Leo seõ ñoùng vai troø quyeát ñònh trong ñònh höôùng tieáp theo cuûa hoïc thuyeát 'Coâng Giaùo'" (Dombes 1985, 26).

Cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo moâ taû söï phaùt trieån thaàn hoïc naøy: "ÔÛ phöông Taây, quyeàn toái thöôïng cuûa toøa Roâma ñaõ ñöôïc hieåu, ñaëc bieät laø töø theá kyû thöù tö trôû ñi, lieân quan ñeán vai troø cuûa Pheâ-roâ trong soá caùc Toâng ñoà.

Quyeàn toái thöôïng cuûa giaùm muïc Roâma trong soá caùc giaùm muïc ñaõ daàn daàn ñöôïc dieãn giaûi nhö moät ñaëc quyeàn cuûa ngaøi vì ngaøi laø ngöôøi keá vò cuûa Pheâ-roâ, vò toâng ñoà ñaàu tieân. Söï hieåu bieát naøy khoâng ñöôïc aùp duïng ôû phöông Ñoâng, nôi coù caùch giaûi thích khaùc veà Kinh thaùnh vaø caùc Giaùo phuï veà ñieåm naøy" (O-C 2016, 16).

Cuoäc ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo Ñöùc ñaõ toùm taét moät caùch ngaén goïn söï phaùt trieån cuûa phöông Taây: "Thay vì nguyeân taéc ñòa phöông (sedes apostolica), nguyeân taéc theå nhaân xuaát hieän (ngöôøi keá nhieäm Pheâ-roâ)" (L-C Germ 2000, 168).

46. Thaät vaäy, trong khi coâng nhaän vò trí ñaàu tieân cuûa Roâma trong taxis [haøng nguõ], Chính thoáng giaùo thöôøng daønh ít taàm quan troïng veà tín lyù cho vieäc keát noái noù vôùi Pheâroâ. Quan ñieåm naøy ñöôïc phaûn aûnh trong tuyeân boá cuûa cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ: "Roâma ñöôïc khaúng ñònh laø toøa ñaàu tieân maø khoâng tham chieáu ñeán truyeàn thoáng Pheâroâ" (O-CUS 2017). Chính thoáng giaùo thöôøng nhaán maïnh cô sôû chính trò cuûa quyeàn toái thöôïng cuûa Roâma, laäp luaän töø ñieàu 28 cuûa Coâng ñoàng Chalcedon, coâng nhaän raèng "caùc giaùo phuï [...] ñaõ ñuùng khi daønh ñaëc quyeàn [presbeia] cho toøa giaùm muïc cuûa Roâma cuõ vì ñoù laø moät thaønh phoá ñeá quoác" (xem O-C 2016, chuù thích 11). Thaät vaäy, söï phaûn baùc cuûa moät soá ngöôøi trong soá hoï khoâng phaûi laø veà quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma hay quyeàn toái thöôïng cuûa Pheâroâ trong Taân Öôùc, maø laø söï hôïp nhaát cuûa caû hai trong tín lyù Coâng Giaùo.

47. Caàn ñaëc bieät ñeà caäp ñeán caùch ñoïc "baûn vaên Pheâroâ" trong truyeàn thoáng Syria, theo nhieàu caùch phuø hôïp vôùi caùch hieåu cuûa tieáng Latinh, vì Thaùnh Pheâroâ ñaõ thaønh laäp caùc Giaùo hoäi ôû caû An-ti-oâ-ki-a vaø Roâma, vaø do ñoù caùc giaùm muïc cuûa caû hai giaùo hoäi ñeàu ñöôïc coi laø nhöõng ngöôøi keá vò ngaøi. Trong Tuyeân boá chung veà Chöùc Giaùm muïc vaø Thöøa taùc vuï Pheâroâ (2002), uûy ban ñoái thoaïi giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Syria Malankara ñaõ tuyeân boá, "Theo Kinh thaùnh vaø Truyeàn thoáng, Chuùa Gieâsu ñaõ giao phoù cho Thaùnh Pheâroâ moät thöøa taùc vuï ñaëc bieät. Ñaët cho ngaøi caùi teân Kepha (Ñaù), Chuùa Gieâsu ñaõ ñaët ngaøi laøm ngöôøi ñöùng ñaàu, ngöôøi ñaïi dieän vaø ngöôøi phaùt ngoân cuûa möôøi hai toâng ñoà. Thaùnh Pheâroâ vaø nhöõng ngöôøi keá vò ngaøi ñöôïc ban cho thöøa taùc vuï hieäp nhaát ôû bình dieän hoaøn caàu. Trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, thöøa taùc vuï naøy do Giaùm muïc Roâma thöïc hieän vaø trong Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Syria do Thöôïng phuï An-ti-oâ-ki-a thöïc hieän. Theo Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Syria, Thöôïng phuï An-ti-oâ-ki-a, vôùi tö caùch laø ngöôøi keá vò Pheâ-roâ, laø bieåu töôïng höõu hình cuûa söï thoáng nhaát vaø ñaïi dieän cho Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Syria hoaøn caàu" (4).

2.2. De Iure Divino

48. Vatican I daïy raèng quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma ñöôïc thieát laäp de iure divino (bôûi thaàn quyeàn) vaø do ñoù thuoäc veà caáu truùc yeáu tính vaø khoâng theå huûy boû cuûa Giaùo hoäi ("ex ipsius Christi Domini institutione seu iure divino", Pastor #ternus II). Caùc Giaùo hoäi khaùc theo truyeàn thoáng ñaõ phaûn ñoái hoaëc baùc boû vieäc thieát laäp de iure divino naøy. Caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, trong khi coâng nhaän quyeàn toái thöôïng veà danh döï thuoäc veà Giaùm muïc Roâma, ñaõ coi quyeàn toái thöôïng naøy laø vaán ñeà phaùt trieån lòch söû. Ví duï, khi ñeà caäp ñeán nhaø thaàn hoïc theá kyû 14 Nilus Cabasilas, Toøa Thöôïng phuï Moscow ñaõ tuyeân boá vaøo naêm 2013: "Quyeàn toái thöôïng veà danh döï daønh cho caùc giaùm muïc Roâma khoâng phaûi do Chuùa maø do con ngöôøi thieát laäp" (Laäp tröôøng cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow veà vaán ñeà quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ, 4).

Töông töï nhö vaäy, nhöõng nhaø thaàn hoïc Theä phaûn khoâng hoaøn toaøn baùc boû quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng nhöng vaãn coi ñònh cheá naøy ñôn giaûn nhö 'de iure humano' (theo quyeàn con ngöôøi) vì noù khoâng baét nguoàn töø kinh thaùnh.

Ví duï, Philip Melanchthon laäp luaän raèng, neáu giaùo hoaøng "cho pheùp tin möøng", thì "quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng so vôùi caùc giaùm muïc" coù theå ñöôïc trao ban de iure humano (xem L-CUS 2004, 74; L-C Aus 2016, 71). Söï phaûn aûnh ñaïi keát ñöông thôøi ñaõ mang laïi moät soá khaû theå môùi ñeå vöôït qua söï ñoái laäp truyeàn thoáng naøy.

2.2.1. Minh Giaûi Cuûa Khoa Chuù Giaûi

49. Moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ phaûn aûnh veà yù nghóa cuûa thuaät ngöõ "quyeàn thaàn linh" (ius divinum). Nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo tham gia vaøo cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø ñaõ tuyeân boá, "Trong nhöõng theá kyû tröôùc ngöôøi ta thöôøng nghó raèng thuaät ngöõ naøy lieân quan ñeán, tröôùc tieân, vieäc thieát laäp baèng moät haønh ñoäng chính thöùc cuûa chính Chuùa Gieâsu, vaø thöù hai, moät söï chöùng thöïc roõ raøng veà haønh ñoäng ñoù bôûi Taân Öôùc hoaëc theo moät soá truyeàn thoáng ñöôïc cho laø coù töø thôøi caùc toâng ñoà". Do ñoù, hoï coù theå thöøa nhaän: "Vì 'quyeàn thaàn thieâng' ñaõ trôû neân naëng neà vôùi nhöõng haøm yù ñoù, neân baûn thaân thuaät ngöõ naøy khoâng truyeàn ñaït ñaày ñuû nhöõng gì chuùng ta tin veà vieäc thieát laäp ngoâii vò giaùo hoaøng bôûi Thieân Chuùa" (L-C US, 1973). Trong moät taøi lieäu sau ñoù, cuøng moät uûy ban naøy chuû tröông raèng "caùc phaïm truø luaät thaàn thieâng vaø luaät nhaân baûn caàn ñöôïc xem xeùt laïi vaø ñaët trong boái caûnh thöøa taùc vuï nhö laø vieäc phuïc vuï cho söï hieäp thoâng cuûa ôn cöùu roãi" (L-C US 2004, 74). Nhö ARCIC I ñaõ neâu, ius divinum "khoâng caàn phaûi hieåu laø quyeàn toái thöôïng phoå quaùt nhö moät theå cheá thöôøng tröïc ñöôïc Chuùa Gieâsu tröïc tieáp thaønh laäp trong thôøi gian Ngöôøi soáng treân traùi ñaát. Thuaät ngöõ naøy cuõng khoâng coù nghóa laø vò giaùo phaåm phoå quaùt laø 'nguoàn goác cuûa Giaùo hoäi' nhö theå söï cöùu roãi cuûa Chuùa Kitoâ phaûi ñöôïc truyeàn taûi qua ngaøi. Thay vaøo ñoù, ngaøi phaûi laø daáu chæ cuûa koinonia höõu hình maø Chuùa muoán daønh cho Giaùo hoäi vaø laø coâng cuï ñeå hieän thöïc hoùa söï hieäp nhaát trong tính ña daïng. Chính ñoái vôùi moät vò giaùo phaåm phoå quaùt ñöôïc hình dung nhö vaäy trong tính hôïp ñoaøn cuûa caùc giaùm muïc vaø tính hieäp thoâng cuûa toaøn theå Giaùo hoäi maø coù theå aùp duïng ñöôïc tieâu chí iure divino" (ARCIC 1981, 11).

Trong khi phaûn hoài chính thöùc cuûa Coâng Giaùo naêm 1991 ñoái vôùi ARCIC I ñaõ baøy toû söï deø daët lieân quan ñeán söï hieåu bieát naøy, thì Boä Giaùo lyù Ñöùc tin ñaõ söû duïng moät coâng thöùc töông töï vaøo naêm 1998, baèng caùch noùi raèng "haøng giaùm muïc vaø quyeàn toái thöôïng, coù lieân quan qua laïi vaø khoâng theå taùch rôøi, laø do Thieân Chuùa thieát laäp" (The Primacy of the Successor of Peter in the Mystery of the Church [Quyeàn toái thöôïng cuûa Ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ trong Maàu nhieäm Giaùo hoäi, 6).

50. Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Coâng Giaùo-Coâng Giaùo Cuõ khaúng ñònh:

"Neáu 'thöøa taùc vuï Pheâroâ' coù nghóa laø moät thöøa taùc vuï, ñöôïc thöïc hieän trong moät vieãn caûnh phoå quaùt bôûi Ñöùc Giaùo Hoaøng, nhaèm phuïc vuï cho söï hieäp nhaát, söù meänh vaø tính ñoàng nghò cuûa caùc giaùo hoäi ñòa phöông do caùc giaùm muïc laõnh ñaïo vaø ñaïi dieän, thì thaàn hoïc Coâng Giaùo Cuõ cuõng coù theå thöïc söï ñoàng yù vôùi nhöõng gì ñöôïc aùm chæ bôûi thuaät ngöõ 'quyeàn thaàn thieâng' (ñoái vôùi hoï xa laï) theo nghóa ñöôïc gôïi yù ôû treân (xem theâm A-RC/Authority II, 10-15)" (OC-C 2009, 47).

51. Döïa treân söï khaùc bieät giöõa esse (yeáu tính) vaø bene esse (lôïi ích) cuûa Giaùo hoäi, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá giöõa Luther vaø Coâng Giaùo ñaõ neâu vaøo naêm 1972: "Caâu hoûi [#] vaãn coøn gaây tranh caõi giöõa ngöôøi Coâng Giaùo vaø Luther laø lieäu quyeàn toái thöôïng cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng coù caàn thieát ñoái vôùi Giaùo hoäi hay khoâng, hay lieäu noù chæ ñaïi dieän cho moät chöùc naêng veà cô baûn chæ coù tính khaû höõu" (L-C 1972, 67). Nhoùm Farfa Sabina ñaõ baøy toû moät yù töôûng töông töï khi phaân bieät caùc vaán ñeà caàn thieát cho höõu theå vaø söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi: "ÔÛ ñaây moät söï phaân bieät khaùc coù theå trôû neân quan troïng: cuï theå laø, söï khaùc bieät giöõa nhöõng gì caàn thieát cho höõu theå cuûa Giaùo hoäi vaø nhöõng gì caàn thieát cho söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi. Phaûi thöøa nhaän raèng, söï phaân bieät nhö vaäy giöõa höõu theå vaø söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi cuõng gaây ra khoù khaên, vì söï hieäp nhaát thuoäc veà caùc thuoäc tính yeáu tính cuûa Giaùo hoäi: noù thuoäc veà chính höõu theå cuûa Giaùo hoäi. Tuy nhieân, söï côûi môû môùi ñoái vôùi moät hình thöùc toái thöôïng ñöôïc chöùng toû trong chuû nghóa ñaïi keát ngaøy nay gaàn nhö buoäc chuùng ta phaûi thöïc hieän söï phaân bieät nhö vaäy" (Farfa 2009, 124).

2.2.2. Caû Do Thaàn Quyeàn (De Iure Divino) Laãn Do Nhaân Quyeàn (De Iure Humano)?

52. Nhöõng minh giaûi cuûa khoa chuù giaûi ñaõ giuùp ñöa söï phaân bieät giöõa 'de iure divino' vaø 'de iure humano' vaøo moät goùc nhìn môùi. Cuoäc ñoái thoaïi quoác teá giöõa Luther vaø Coâng Giaùo, trong "Baùo caùo Malta", ñaõ chæ ra raèng hai khaùi nieäm naøy ñaõ bò taùch bieät quaù roõ raøng: "Nhaän thöùc saâu saéc hôn veà tính lòch söû cuûa giaùo hoäi keát hôïp vôùi söï hieåu bieát môùi veà baûn chaát giaùo hoäi hoïc cuûa noù, ñoøi hoûi vieäc trong thôøi ñaïi cuûa chuùng ta, caùc khaùi nieäm veà ius divinum vaø ius humanum phaûi ñöôïc suy nghó laïi.... Ius divinum khoâng bao giôø coù theå phaân bieät ñaày ñuû vôùi ius humanum. Chuùng ta chæ coù ius divinum nhö ñöôïc truyeàn ñaït thoâng qua caùc hình thöùc lòch söû cuï theå" (L-C 1972, 31). Theo cuoäc ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø, quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng vöøa laø 'de iure divino' vöøa laø 'de iure humano': vöøa laø moät phaàn trong yù muoán cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi Giaùo hoäi vöøa ñöôïc lòch söû loaøi ngöôøi laøm trung gian.

Vì lyù do naøy, quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng vöøa coù tính lieân quan veà thaàn hoïc vöøa chaøo ñoùn vieäc thích öùng. Trong nhöõng suy tö cuûa nhöõng ngöôøi tham gia thuoäc phaùi Lutheran, coù ñoaïn: "Tuy nhieân, trong cuoäc thaûo luaän cuûa mình, chuùng toâi ñaõ phaùt hieän ra raèng, thoâng qua moät loaït caùc cuoäc ñieàu tra lòch söû caån thaän, söï phaân bieät truyeàn thoáng giöõa de iure humano vaø de iure divino khoâng cung caáp caùc phaïm truø coù theå söû duïng cho cuoäc thaûo luaän ñöông thôøi veà chöùc giaùo hoaøng". Moät maët, nhöõng ngöôøi Lutheran khoâng muoán coi vieäc thöïc thi Thöøa taùc vuï phoå quaùt nhö theå noù chæ laø tuøy choïn. YÙ cuûa Thieân Chuùa muoán giaùo hoäi coù caùc phöông tieän ñònh cheá caàn thieát ñeå coå vuõ söï hieäp nhaát trong tin möøng. Maët khaùc, nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo Roâma, sau Coâng ñoàng Vatican II, nhaän thöùc raèng coù nhieàu caùch thöïc hieän quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng" (L-C US 1973, 35).

53. Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo ñaõ xem xeùt laïi troïng löôïng thaàn hoïc cuûa caùc yeáu toá ñoâi khi ñöôïc coi laø chæ ñôn thuaàn mang tính ñònh cheá hoaëc phaùp lyù trong ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi. Nhö taøi lieäu Chieti ñaõ neâu: "Thieân Chuùa töï maëc khaûi trong lòch söû. Ñieàu ñaëc bieät quan troïng laø cuøng nhau thöïc hieän moät baøi ñoïc thaàn hoïc veà lòch söû phuïng vuï, linh ñaïo, caùc ñònh cheá vaø giaùo luaät cuûa Giaùo hoäi, luoân coù chieàu kích thaàn hoïc" (O-C, 2016, 6). Thaät vaäy, vì Giaùo hoäi vöøa mang tính thaàn linh vöøa mang tính nhaân baûn, caùc ñònh cheá vaø giaùo luaät cuûa Giaùo hoäi khoâng chæ coù giaù trò toå chöùc hoaëc kyû luaät, maø coøn laø bieåu thöùc cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn. Trong soá caùc ñònh cheá naøy, caû quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò ñeàu thuoäc veà baûn chaát cuûa noù, nhö Nhoùm coâng taùc chung Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Thaùnh Irenaeus ñaõ khaúng ñònh: "Quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò khoâng phaûi laø nhöõng hình thöùc quaûn lyù giaùo hoäi tuøy yù choïn löïa, maø thuoäc veà baûn chaát cuûa giaùo hoäi vì caû hai ñeàu nhaèm muïc ñích cuûng coá vaø laøm saâu saéc theâm söï hieäp thoâng ôû moïi bình dieän" (Thaùnh Irenaeus 2018, 16; moät caùch coù yù nghóa, Coâng ñoàng Vatican II daïy raèng tính hôïp ñoaøn baét nguoàn töø "söï thieát laäp vaø leänh truyeàn cuûa Chuùa Kitoâ", xem beân döôùi ~66).

54. ARCIC cuõng coá gaéng thieát laäp söï hoäi tuï veà maët tín lyù baèng caùch dieãn giaûi khaùi nieäm truyeàn thoáng de iure divino laø "moät hoàng aân cuûa söï quan phoøng Thieân Chuùa" hoaëc laø "moät hieäu quaû cuûa söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong Giaùo hoäi": "Tuy nhieân, thænh thoaûng caùc nhaø thaàn hoïc Anh giaùo ñaõ khaúng ñònh raèng, trong nhöõng hoaøn caûnh thay ñoåi, caùc giaùo hoäi cuûa Coäng ñoàng Anh giaùo coù theå coâng nhaän söï phaùt trieån cuûa quyeàn toái thöôïng cuûa Roâma nhö moät hoàng aân cuûa söï quan phoøng thaàn thieâng - noùi caùch khaùc, laø moät hieäu quaû cuûa söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn trong Giaùo hoäi. Vôùi caùch dieãn giaûi treân veà ngoân ngöõ quyeàn thaàn thieâng trong Coâng ñoàng Vatican I, coù lyù do ñeå hoûi lieäu coù thöïc söï hieän höõu khoaûng caùch giöõa vieäc khaúng ñònh quyeàn toái thöôïng theo quyeàn thaàn linh (iure divino) vaø vieäc thöøa nhaän söï xuaát hieän cuûa noù bôûi ôn quan phoøng thaàn linh (divina providentia)" (ARCIC 1981, 13). Trong boái caûnh cuûa giaùo hoäi hoïc communio, ARCIC keát luaän: "Tröôùc ñaây, giaùo huaán Coâng Giaùo Roâma cho raèng giaùm muïc Roâma laø linh muïc hoaøn caàu theo quyeàn hoaëc luaät thaàn linh ñaõ bò nhöõng ngöôøi Anh giaùo coi laø khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc. Tuy nhieân, chuùng toâi tin raèng quyeàn toái thöôïng cuûa giaùm muïc Roâma coù theå ñöôïc khaúng ñònh nhö moät phaàn trong keá hoaïch cuûa Thieân Chuùa daønh cho vieäc hieäp thoâng (koinonia) hoaøn caàu theo caùc ñieàu khoaûn töông thích vôùi caû hai truyeàn thoáng cuûa chuùng toâi" (ARCIC 1981, 15; Hoäi nghò Lambeth naêm 1988 ñaõ chaáp thuaän söï hieåu bieát naøy, xem Nghò quyeát 8, ñieåm 3).

2.2.3. "Necessitas Ecclesiae": Yeáu Tính Thaàn Hoïc Vaø Tính Ngaãu Nhieân Lòch Söû

55. Moät phaàn nhôø vaøo söï suy tö ñaïi keát, söï phaân bieät giöõa 'de iure divino' vaø 'de iure humano' ñaõ phaàn lôùn ñöôïc thay theá baèng söï phaân bieät giöõa yeáu tính thaàn hoïc vaø tính ngaãu nhieân lòch söû cuûa quyeàn toái thöôïng. Xem xeùt caùch thöùc quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng ñöôïc xaùc ñònh saâu saéc nhö theá naøo bôûi nhöõng thaùch thöùc, meänh leänh, nhieäm vuï vaø moái ñe doïa lòch söû döôùi moïi hình thöùc (ví duï: giaùo hoäi, chính trò, vaên hoùa), coù theå vaø neân phaân bieät roõ raøng hôn giöõa yeáu tính tín lyù cuûa quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng vaø phong caùch hoaëc hình daïng lòch söû ngaãu nhieân cuûa noù. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II ñaõ baøy toû söï phaân bieät naøy trong Ut unum sint khi ngaøi chaáp nhaän yeâu caàu "tìm caùch thöïc thi quyeàn toái thöôïng, maëc duø khoâng töø boû nhöõng gì thieát yeáu ñoái vôùi söù meänh cuûa mình, nhöng vaãn môû ra moät tình huoáng môùi" (UUS 95). Boä Giaùo lyù Ñöùc tin, trong "Nhöõng xem xeùt" cuûa mình ñöôïc xaây döïng ñeå ñaùp laïi lôøi môøi naøy, ñaõ giaûi thích söï phaân bieät theo caùch naøy: "Caùc noäi dung cuï theå cuûa vieäc thöïc thi phaân bieät thöøa taùc vuï Pheâroâ bao laâu chuùng trung thaønh phaùt bieåu vieäc aùp duïng muïc ñích toái thöôïng cuûa noù (söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi) vaøo caùc hoaøn caûnh thôøi gian vaø ñòa ñieåm. Möùc ñoä lôùn hôn hay nhoû hôn cuûa nhöõng noäi dung cuï theå naøy seõ phuï thuoäc vaøo necessitas Ecclesi# [tính caàn thieát cuûa Giaùo Hoäi] trong moïi thôøi ñaïi" (The Primacy of the Successor of Peter in the Mystery of the Church [Quyeàn toái thöôïng cuûa Ngöôøi keá vò Thaùnh Pheâroâ trong Maàu nhieäm Giaùo hoäi], 12).

56. Neáu söï hieäp nhaát Kitoâ giaùo laø moät trong nhöõng 'caàn thieát haøng ñaàu cuûa Giaùo hoäi', thì quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng coù theå ñöôïc thöïc thi nhö theá naøo ñeå tuaân thuû söï thieát naøy? Ñieàu gì lieân quan ñeán traät töï de iure divino vaø ñieàu gì coù theå ñöôïc coi laø ngaãu nhieân? "Thöøa taùc vuï hieäp nhaát cuõng ñöôïc ñònh nghóa nhö 'Thöøa taùc vuï Pheâ-roâ'. Thöøa taùc vuï naøy nhö moät yeáu toá laâu daøi trong giaùo hoäi cuûa Chuùa Ki-toâ ñaõ tìm ñöôïc söï kính troïng caàn vaø bieåu thöùc soáng ñoäng töø nhöõng ngaøy tieân khôûi nhaát. Tuy nhieân, trong quaù trình lòch söû, caùc cuoäc tranh luaän ñaõ naûy sinh veà caùc caáu truùc vaø hình thöùc cuï theå cuûa bieåu thöùc naøy" (L-C Germ 2000, 153). Thaät vaäy, nhieàu vaán ñeà, noãi sôï haõi hoaëc söï baát maõn ñaïi keát chuû yeáu lieân quan ñeán caùc ñaëc ñieåm ngaãu nhieân vaø do ñoù coù theå thay ñoåi cuûa quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng.

Moät soá ñaëc ñieåm cuûa quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng, ban ñaàu ñaùp öùng moät nhu caàu thöïc söï trong moät giai ñoaïn cuï theå cuûa lòch söû Giaùo hoäi, vaãn tieáp tuïc toàn taïi, ngay caû sau khi lyù do cho nguoàn goác cuûa chuùng ñaõ bieán maát. "Ngöôøi ta phaûi ñaët caâu hoûi veà vieäc lieäu Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma, veà caên baûn, coù nhìn thaáy khaû theå veà moät hình thöùc hieäp thoâng cuûa caùc giaùo hoäi khoâng phaûi Coâng Giaùo vôùi giaùo hoaøng hay khoâng, trong ñoù yeáu tính cuûa Thöøa taùc vuï hieäp nhaát cuûa Pheâroâ ñöôïc baûo toàn, nhöng ôû caùc hình thöùc quy ñieån khaùc vôùi nhöõng hình thöùc ñaõ ñöôïc trình baøy laø chuaån möïc keå töø thôøi Trung coå, vaø ñaëc bieät laø trong thôøi kyø hieän ñaïi" (L-C Germ 2000, 200). Ñieàu töông töï cuõng ñuùng ñoái vôùi vieäc môû roäng quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng treân nhieàu lónh vöïc khaùc nhau cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi; hoaøn caûnh lòch söû, töøng bieän minh cho vieäc môû roäng quyeàn toái thöôïng ít nhieàu coù aûnh höôûng saâu roäng trong caùc vaán ñeà cuûa Giaùo hoäi, coù theå ñaõ thay ñoåi. Do ñoù, ñieàu quan troïng laø phaûi phaân bieät giöõa yeáu tính cuûa moät thöøa taùc vuï toái thöôïng vaø baát cöù caùch thöùc cuï theå naøo maø thöøa taùc vuï naøy ñaõ hoaëc ñang ñöôïc thöïc hieän" (FO 2013 TCTCV, 56). Cuoái cuøng, cuoäc ñieàu tra lòch söû laø moät phöông tieän thieát yeáu trong vieäc chöõa laønh kyù öùc. Thay vì yeáu tính thaàn hoïc cuûa noù, nhieàu "veát thöông" coù theå chuû yeáu lieân quan ñeán nhöõng caùch thöùc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng moät caùch ngaãu nhieân, vaø cuõng lieân quan ñeán nhöõng thaát baïi caù nhaân. Toùm laïi: caùc vaên kieän ñaïi keát yeâu caàu chuù yù nhieàu hôn vaø ñaùnh giaù caùc ñieàu kieän lòch söû aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng ôû nhieàu khu vöïc vaø thôøi kyø khaùc nhau. Thaät vaäy, "maëc duø theo nhöõng caùch khaùc nhau vaø ôû möùc ñoä khaùc nhau, caùc giaùo hoäi ôû caû phöông Ñoâng laãn phöông Taây thöôøng phaûi ñoái dieän vôùi côn caùm doã muoán goäp chung quyeàn laõnh ñaïo giaùo hoäi vôùi quyeàn löïc theá tuïc vaø caùc ñònh cheá cuûa noù" (Thaùnh Irenaeus 2018, 5.4).

2.3. Ñònh Nghóa Cuûa Vatican I Veà Quyeàn Toái Thöôïng Taøi Phaùn Vaø Ôn Baát Khaû Ngoä Cuûa Giaùo Hoaøng

57. Keå töø thôøi Trung coå, caùc nhaø thaàn hoïc Coâng Giaùo cho raèng thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng laø moät thöøa taùc vuï de iure divino. Coù lieân quan chaët cheõ ñeán caùch hieåu naøy veà thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng laø caùc hoïc thuyeát veà quyeàn taøi phaùn phoå quaùt vaø ôn baát khaû ngoä cuûa Giaùo hoaøng. Nhöõng tín lyù naøy coù theå ñöôïc tìm thaáy trong giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo laâu tröôùc Coâng ñoàng Vatican I. Ví duï, nhö cuoäc ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo ôû Hoa Kyø ñaõ neâu:

"Coâng ñoàng Florence trong Saéc leänh Lieân hieäp caùc Giaùo hoäi Hy Laïp vaø Latinh (1439) ñaõ neâu roõ tín lyù veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng theo nhöõng thuaät ngöõ gaàn gioáng vôùi thuaät ngöõ cuûa Coâng ñoàng Vatican I" (L-C US 1973, 19). Tín lyù veà quyeàn taøi phaùn phoå quaùt, ñöôïc phaùt trieån trong giai ñoaïn haäu Coâng ñoàng Trent, coù theå ñöôïc coi laø moät trong nhöõng ñieàu kieän tieân quyeát veà maët giaùo hoäi hoïc cuûa hieän töôïng "chuû nghóa quy hieäp [uniatism]" (xem beân döôùi ~131).

Töông töï nhö vaäy, vieäc Ñöùc Giaùo Hoaøng Pius IX coâng boá tín ñieàu Ñöùc Meï Voâ nhieãm Nguyeân toäi vaøo naêm 1854 ñaõ nguï yù vieäc thöïc hieän quyeàn baát khaû ngoä cuûa giaùo hoaøng. Tuy nhieân, caùc giaùo lyù veà quyeàn toái thöôïng cuûa quyeàn taøi phaùn vaø ôn baát khaû ngoä cuûa giaùo hoaøng vaãn chöa ñöôïc ñònh nghóa laø tín ñieàu.

58. Trong Pastor aeternus, Coâng ñoàng Vatican thöù nhaát (1870) ñaõ taïo ra moät tình huoáng môùi, tuyeân boá nhöõng tín lyù naøy laø tín ñieàu. Nhöõng ñònh nghóa tín ñieàu naøy ñaõ chöùng toû laø moät trôû ngaïi ñaùng keå ñoái vôùi caùc Ki-toâ höõu khaùc lieân quan ñeán giaùo hoaøng. "Trong khi ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo, vieäc duy trì söï hieäp thoâng trong ñöùc tin vaø caùc bí tích vôùi giaùm muïc Roâma ñöôïc coi laø moät tieâu chuaån caàn thieát ñeå ñöôïc coi laø Giaùo hoäi theo nghóa ñaày ñuû, nhöng ñoái vôùi Chính thoáng giaùo, cuõng nhö ñoái vôùi ngöôøi Tin laønh, thì chính nhöõng yeâu saùch lòch söû cuûa giaùo hoaøng veà thaåm quyeàn trong vieäc giaûng daïy vaø cuoäc soáng Giaùo hoäi ñi ngöôïc laïi nhaát vôùi hình aûnh veà Giaùo hoäi ñöôïc trình baøy cho chuùng ta trong Taân Öôùc vaø trong caùc taùc phaåm Kitoâ giaùo ban ñaàu" (O-C US 2010, 2).

59. Phuø hôïp vôùi lôøi keâu goïi cuûa moät soá nhaø thaàn hoïc veà vieäc taùi giaûng hoaëc tieáp nhaän laïi Coâng ñoàng Vatican I,[13] moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñòa phöông vaø khoâng chính thöùc, chaúng haïn nhö Groupe des Dombes (1985, 82-84; cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø (2004, 209-217), Nhoùm Farfa Sabina (2009, 62-124), cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi UÙc (2016, 130-134) hoaëc Nhoùm St Irenaeus (2018, 10.1-10.13) ñaõ thöïc hieän vieäc ñoïc laïi Coâng ñoàng Vatican I, môû ra nhöõng con ñöôøng môùi ñeå hieåu roõ hôn veà coâng ñoàng. Caùch tieáp caän chuù giaûi naøy nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc giaûi thích caùc tuyeân boá mang tính tín ñieàu cuûa Coâng ñoàng Vatican I khoâng phaûi moät caùch rieâng leû, maø döôùi aùnh saùng cuûa tin möøng, cuûa toaøn boä truyeàn thoáng vaø trong boái caûnh lòch söû cuûa noù. [14]

Maëc duø hoïc thuyeát veà quyeàn taøi phaùn phoå quaùt vaø ôn baát khaû ngoä cuûa Giaùo hoaøng laø hai vaán ñeà rieâng bieät, nhöng chuùng vaãn seõ ñöôïc giaûi quyeát cuøng nhau trong tieåu muïc naøy vì chuùng ñöôïc cuøng moät coâng ñoàng ñònh nghóa.

2.3.1. Moät Phöông Thöùc Chuù Giaûi Vatican I

60. Vatican I neân ñöôïc hieåu trong khuoân khoå boái caûnh lòch söû cuûa noù. Nhoùm Farfa Sabina (2009, 106), Groupe des Dombes (2014, 198), Nhoùm St Irenaeus (2018, 10.1-10.6), vaø cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo quoác teá (O-C 2023, 3.5) taát caû ñeàu suy tö veà söï kieän vaøo theá kyû 19, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñaõ öùng phoù vôùi nhieàu thaùch thöùc khaùc nhau. Veà maët giaùo hoäi hoïc, chuû nghóa Gallicanism [Phaùp quoác] ñaõ hoài sinh khaùi nieäm veà chuû nghóa duy coâng ñoàng [conciliarism] baèng caùch nhaán maïnh vaøo quyeàn töï chuû cuûa caùc Giaùo hoäi quoác gia. Veà maët chính trò, Giaùo hoäi bò thaùch thöùc bôûi chuû nghóa quaân chuû (söï kieåm soaùt ngaøy caøng taêng cuûa nhaø nöôùc ñoái vôùi Giaùo hoäi) vaø bôûi aûnh höôûng ngaøy caøng taêng cuûa chuû nghóa töï do choáng giaùo só. Veà maët trí tueä, chuû nghóa duy lyù vaø caùc phaùt trieån khoa hoïc hieän ñaïi ñaõ ñaët ra caâu hoûi veà caùc coâng thöùc truyeàn thoáng cuûa ñöùc tin.

Ñeå phaûn öùng laïi nhöõng thaùch thöùc naøy vaø nhö moät bieän phaùp choáng laïi chuùng, phong traøo baûo thuû quaù khích [ultramontane] ñaõ coå vuõ quyeàn laõnh ñaïo cuûa giaùo hoaøng vaø vieäc thaønh laäp moät giaùo hoäi taäp quyeàn hôn theo moâ hình caùc cheá ñoä chính trò ñöông thôøi veà chuû quyeàn. Trong boái caûnh naøy, "phaàn lôùn caùc giaùm muïc nhìn thaáy trong moät ngoâi giaùo hoaøng ñöôïc taêng cöôøng moät söï baûo veä cho quyeàn töï do cuûa giaùo hoäi vaø noùi chung moät söùc maïnh cho söï hieäp nhaát tröôùc theá giôùi hieän ñaïi" (Farfa 2009, 106).

61. Moät yeáu toá phöùc taïp hôn nöõa laø söï giaùn ñoaïn cuûa Coâng ñoàng do haäu quaû cuûa Chieán tranh Phaùp-Phoå buøng noå vaøo naêm 1870, goùp phaàn gaây maát caân baèng trong giaùo hoäi hoïc cuûa noù: Coâng ñoàng khoâng theå vöôït ra ngoaøi moät vaên kieän giaùo hoäi hoïc ban ñaàu veà giaùo hoaøng, vaø do ñoù ñaõ khoâng xöû lyù ñöôïc söï maàu nhieäm cuûa Giaùo hoäi nhö moät toaøn theå (xem O-C 2023, 3.5). Vaán ñeà veà caùc giaùm muïc trong Giaùo hoäi, nhieäm vuï vaø quyeàn lôïi cuûa hoï, khoâng ñöôïc tranh luaän chi tieát vaø ñöôïc xaây döïng thaønh hoïc thuyeát cuûa Giaùo hoäi cho ñeán Coâng ñoàng Vatican II. Vì lyù do naøy, Nhoùm Farfa Sabina tuyeân boá: "Quy taéc giaûi thích cho raèng caùc keát quaû cuûa Coâng ñoàng Vatican I phaûi ñöôïc ñoïc döôùi goùc ñoä caùc tuyeân boá cuûa Coâng ñoàng Vatican II phuø hôïp vôùi caùc söï kieän lòch söû naøy. Theo caùch naøy, noäi dung cuûa nhöõng gì ñaõ hoaøn thaønh vaøo naêm 1870 ñöôïc baûo toàn trong khi ñoàng thôøi ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh phöùc taïp hôn" (Farfa 2009, 116).

b. Phaân bieät giöõa yù ñònh vaø caùch dieãn ñaït

62. Moät nguyeân taéc giaûi thích quan troïng khaùc laø giaûi thích Coâng ñoàng Vatican I döôùi goùc ñoä caùc yù ñònh cuûa coâng ñoàng. Nhö Nhoùm Thaùnh Irenaeus tuyeân boá: "Moät giaûi thích veà tín ñieàu höôùng söï chuù yù ñeán söï kieän ngöôøi ta phaûi phaân bieät giöõa coâng thöùc cuûa moät tín ñieàu ('ñieàu ñöôïc noùi ra') vaø yù ñònh cuûa vieäc tuyeân boá ('ñieàu ñöôïc nguï yù')" (Thaùnh Irenaeus 2018, 3). Coâng ñoàng mong muoán caùc quyeát ñònh cuûa mình ñöôïc hieåu "theo nieàm tin coå xöa vaø lieân tuïc cuûa Giaùo hoäi hoaøn caàu" (Pastor #ternus [PA] Giôùi thieäu, DH 3052), vì noù "ñöôïc chöùa trong caùc bieân baûn cuûa caùc Coâng ñoàng chung vaø trong caùc Ñieàu luaät thaùnh thieâng" (PA III, DH 3059), ñaëc bieät laø nhöõng ñieàu khoaûn "trong ñoù, Giaùo hoäi phöông Taây vaø phöông Ñoâng ñaõ hieäp nhaát trong ñöùc tin vaø tình yeâu" (PAIV, DH 3065). Do ñoù, Nhoùm Farfa Sabina keâu goïi vieäc phaân bieät giöõa enuntiabile [nhöõng ñieàu coùi theå noùi ra], ñöôïc ñieàu kieän hoùa bôûi moät boái caûnh cuï theå vaø ngoân ngöõ, vaø res [söï vieäc] cuûa caùc ñònh nghóa tín ñieàu cuûa Coâng ñoàng Vatican I:

"Chính ñònh nghóa vaø nhöõng gì noù ñònh nghóa laø enuntiabile, nhöng haønh vi ñöùc tin khoâng höôùng ñeán noù, maø höôùng ñeán nhöõng gì noù coù yù ñònh, töùc laø yù nghóa cuûa noù, laø res maø noù coù yù muoán noùi" (Farfa 2009, 178). "Neáu coù söï phaân bieät nhö vaäy, thì yù nghóa cuûa tín ñieàu baát khaû ngoä vaø tính toái thöôïng cuûa quyeàn taøi phaùn coù theå ñöôïc thieát laäp moät caùch khaùch quan nhö sau: (1) giuùp baûo ñaûm söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi trong caùc vaán ñeà neàn taûng cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo trong nhöõng tröôøng hôïp ñöùc tin bò ñe doïa; (2) baûo ñaûm quyeàn töï do coâng boá Tin möøng vaø quyeàn töï do ñeà cöû vaøo caùc chöùc vuï giaùo hoäi trong moïi heä thoáng xaõ hoäi" (id., 179).

63. Treân cô sôû söï phaân bieät naøy, Nhoùm Farfa Sabina ñaõ coù theå keát luaän: "Keát quaû cuûa caùc cuoäc ñieàu tra lòch söû môùi hôn hieän nay cho pheùp ngöôøi ta phaân bieät yù nghóa thöïc söï coù chuû ñích cuûa Coâng ñoàng Vatican I vôùi caùch dieãn ñaït trong hoaøn caûnh thònh haønh vaøo thôøi ñieåm ñoù. Tuy nhieân, chính boä trang phuïc naøy, caùch thöùc xaây döïng hoïc thuyeát naøy ñaõ uûng hoä caùch giaûi thích duy toái ña ñang thònh haønh cuûa caû hai tín ñieàu trong quaù khöù. Coâng ñoàng naøy khoâng coù yù ñònh phuû nhaän hoaëc baùc boû truyeàn thoáng cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân, cuï theå: giaùo hoäi nhö moät maïng löôùi caùc giaùo hoäi thoâng ñaït laãn nhau. Maëc duø chaéc chaén coù theå coøn quaù sôùm ñeå tuyeân boá raèng nhöõng khaùc bieät lieân quan ñeán thöøa taùc vuï giaùo hoaøng ñaõ ñöôïc khaéc phuïc, nhöng quan ñieåm môùi veà Coâng ñoàng Vatican I cho pheùp nhöõng ngöôøi theo Luther vaø nhöõng ngöôøi khaùc coù theå ñöa ra ñaùnh giaù môùi veà caùc ñònh nghóa cuûa coâng ñoàng" (id., 259).

c. Söï khaùc bieät giöõa baûn vaên vaø caùch giaûi thích noù

64. Ngoaøi ra, vieäc giaûi thích tieáp theo cuûa caùc nghò quyeát cuûa huaán quyeàn Coâng Giaùo coù yù nghóa quan troïng nhaát ñeå hieåu ñaày ñuû veà giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng. Thaät vaäy, "cuoäc ñieàu tra lòch söû daãn ñeán vieäc ngöôøi ta nhaän thaáy raèng nhieàu caùch trong ñoù Coâng ñoàng Vatican I ñöôïc tieáp nhaän, ñaëc bieät laø nhöõng caùch duy toái ña [maximalist], khoâng trung thaønh vôùi caùc ñònh nghóa cuûa coâng ñoàng [#] Chæ khi ngöôøi ta yù thöùc ñöôïc nhöõng khaùc bieät naøy giöõa yù ñònh ban ñaàu vaø söï tieáp nhaän sau ñoù, hoï môùi coù theå vöôït qua ñöôïc nhöõng thaùi ñoä bieän hoä sau ñoù" (Thaùnh Irenaeus 2018, 10.10).

65. Veà maët lòch söû, "Phaûn hoài cuûa caùc giaùm muïc Ñöùc ñoái vôùi Coâng vaên luaân löu cuûa Bismarck" naêm 1875 coù taàm quan troïng soáng coøn, bôûi vì noù ñöôïc Ñöùc Pioâ IX, vò giaùo hoaøng ñaõ trieäu taäp Coâng ñoàng, tieáp nhaän nhö laø caùch giaûi thích xaùc thöïc cuûa noù. Theo Phaûn hoài naøy, quyeàn toái thöôïng taøi phaùn cuûa giaùo hoaøng khoâng laøm giaûm quyeàn haïn thoâng thöôøng cuûa caùc giaùm muïc, bôûi vì chöùc giaùm muïc ñöôïc döïa treân "cuøng moät ñònh cheá thaàn thieâng" nhö chöùc vuï giaùo hoaøng. Veà tính baát khaû ngoä, Phaûn hoài chæ ra raèng noù bao goàm "chính xaùc cuøng moät phaïm vi nhö quyeàn giaùo huaán baát khaû ngoä cuûa Giaùo hoäi noùi chung vaø bò raøng buoäc vôùi noäi dung cuûa Thaùnh Kinh vaø truyeàn thoáng vaø vôùi caùc quyeát ñònh veà tín lyù maø huaán quyeàn ñaõ thoâng qua" (xem Farfa 2009, 104; Thaùnh Irenaeus 2018, 10.8; O-C 2023, 3.6).

66. Nhöng treân heát, Coâng ñoàng Vatican I chæ coù theå ñöôïc tieáp nhaän moät caùch ñuùng ñaén döôùi aùnh saùng giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican II. Coâng ñoàng Vatican II ñaõ giaûi quyeát caùc caâu hoûi vaãn coøn boû ngoû taïi Coâng ñoàng Vatican I, cuï theå laø caùch hieåu veà chöùc giaùm muïc vaø caùch thöùc noù lieân quan ñeán thöøa taùc vuï giaùo hoaøng.

Moät soá söï deø daët, ñöôïc thieåu soá baøy toû taïi Coâng ñoàng Vatican I, ñaõ ñöôïc xem xeùt vaø ñöa vaøo caùc tuyeân boá veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng. Veà tính baát khaû ngoä, Hieán cheá veà Maëc khaûi Thieân Chuùa, Dei verbum, khaúng ñònh raèng "chöùc vuï giaûng daïy soáng ñoäng cuûa Giaùo hoäi [...] khoâng cao hôn lôøi cuûa Thieân Chuùa, nhöng phuïc vuï lôøi ñoù, chæ giaûng daïy nhöõng gì ñaõ ñöôïc truyeàn laïi" (DV 10), vaø Hieán cheá veà Giaùo hoäi, Lumen gentium, chuû tröông raèng chính "toaøn theå tín höõu [khoâng] sai laàm trong caùc vaán ñeà ñöùc tin" (LG 12). Trong giaùo huaán veà tính bí tích cuûa chöùc giaùm muïc (LG 21), Coâng ñoàng Vatican II ñaõ taùi laäp moái lieân heä giöõa caùc quyeàn bí tích vaø quyeàn taøi phaùn ñöôïc ban qua vieäc phong chöùc: [15] "Ñieàu naøy coù nghóa laø moät giaùm muïc sôû höõu thaåm quyeàn do vieäc phong chöùc cuûa mình maø khoâng ñöôïc uûy quyeàn taøi phaùn bôûi giaùm muïc Roâma. Tuy nhieân, vieäc thöïc thi thaåm quyeàn naøy cuoái cuøng ñöôïc kieåm soaùt bôûi thaåm quyeàn toái cao cuûa Giaùo hoäi." (L- C US 2004, 218). Söï kieän caû quyeàn haïn veà traät töï vaø quyeàn taøi phaùn ñeàu baét nguoàn töø vieäc phong chöùc phaûn aûnh söï kieän Chuùa Kitoâ laø nguoàn söùc maïnh vaø laø moâ hình cho vieäc thöïc thi thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi. Thaät vaäy, "giaùm muïc nhaän ñöôïc caû quyeàn bí tích vaø quyeàn muïc vuï tröïc tieáp töø Chuùa Kitoâ thoâng qua vieäc phong chöùc vaø taán phong giaùm muïc" (Farfa 2009, 111). Treân cô sôû naøy, Hieán cheá Lumen gentium nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa tính hôïp ñoaøn giaùm muïc, baét nguoàn töø "söï thieát laäp vaø leänh truyeàn cuûa Chuùa Kitoâ laø phaûi quan taâm ñeán toaøn theå Giaùo hoäi" (LG 23, cuõng xem LG 22 vaø 25). Khi laøm nhö vaäy, "thaàn hoïc cuûa Coâng ñoàng Vatican II ñaõ phaùt trieån giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican I, ñöa ra moät lôøi giaûi thích caân baèng hôn veà moái quan heä giöõa giaùo hoaøng vôùi caùc giaùm muïc vaø giöõa caùc giaùm muïc vôùi daân Chuùa. Giaùm muïc Roâma laø ngöôøi ñöùng ñaàu hôïp ñoaøn giaùm muïc, nhöõng ngöôøi chia seû traùch nhieäm cuûa mình ñoái vôùi giaùo hoäi hoaøn vuõ. Thaåm quyeàn cuûa ngaøi mang tính muïc vuï ngay caû khi mang tính taøi phaùn veà hình thöùc. Noù luoân phaûi ñöôïc hieåu trong boái tính hôïp ñoaøn cuûa noù" (L- C US 1973, 20). Khaùi nieäm coâng ñoàng veà tính hôïp ñoaøn ñaõ ñöôïc phaùt trieån hôn nöõa trong nguyeân taéc roäng hôn veà tính ñoàng nghò, ñaëc bieät laø trong giaùo huaán cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ: Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc, luoân haønh ñoäng "cum Petro et sub Petro [cuøng Pheâ-roâ vaø döôùi Pheâ-roâ]" trong hierarchica communio [hieäp thoâng coù phaåm traät] (xem LG 21-22), ôû bình dieän Giaùo hoäi hoaøn vuõ, laø "moät bieåu thöùc cuûa tính hôïp ñoaøn giaùm muïc trong moät Giaùo hoäi hoaøn toaøn ñoàng nghò".[16]

2.3.2. Moät Chuù Giaûi Veà Caùc Tín Ñieàu

a. Quyeàn toái thöôïng taøi phaùn

67. Ñeå giaûi thích thoûa ñaùng caùc ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Vatican I, nhieàu cuoäc ñoái thoaïi ñaõ nghieân cöùu lòch söû baûn vaên Pastor aeternus, ñaëc bieät laø boái caûnh ñaõ quyeát ñònh vieäc löïa choïn caùc thuaät ngöõ ñöôïc söû duïng (ñaëc bieät laø caùc giaûi thích cuûa Giaùm muïc Zinelli, phaùt bieåu thay maët cho Phaùi ñoaøn Ñöùc tin). Caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaõ coù theå laøm roõ raèng, theo caùc dieãn tieán cuûa Coâng ñoàng, tín ñieàu veà quyeàn taøi phaùn phoå quaùt bao goàm moät soá haïn cheá.[17] Chính Hieán cheá nhaán maïnh raèng thaåm quyeàn "thoâng thöôøng vaø tröïc tieáp" cuûa moïi giaùm muïc trong Giaùo hoäi ñaëc thuø cuûa mình phaûi ñöôïc "khaúng ñònh, cuûng coá vaø bieän minh" baèng vieäc thöïc thi thöøa taùc vuï Giaùm muïc cuûa Roâma (Pastor aeternus III, DH 3064). Vieäc laøm roõ yù nghóa cuûa caùc thuaät ngöõ naøy ñaõ giuùp hieåu roõ hôn yù ñònh cuûa Coâng ñoàng. Nhö ARCIC giaûi thích:

"Nhöõng khoù khaên ñaõ naûy sinh töø vieäc Coâng ñoàng Vatican ñaàu tieân quy ñònh quyeàn taøi phaùn phoå quaùt, thoâng thöôøng vaø tröïc tieáp cho giaùm muïc Roâma. Vieäc hieåu sai caùc töø ngöõ kyõ thuaät naøy ñaõ laøm traàm troïng theâm caùc khoù khaên. Quyeàn taøi phaùn cuûa giaùm muïc Roâma vôùi tö caùch laø giaùm muïc hoaøn caàu ñöôïc goïi laø thoâng thöôøng vaø tröïc tieáp (töùc laø khoâng coù trung gian) vì noù voán coù trong chöùc vuï cuûa ngaøi; noù ñöôïc goïi laø phoå quaùt ñôn giaûn vì noù phaûi giuùp ngaøi coù khaû naêng phuïc vuï söï hieäp nhaát vaø hoøa hôïp hieäp thoâng nhö moät toång theå vaø trong töøng boä phaän cuûa noù" (ARCIC 1981, 18; xem theâm MERCIC 1986, 61). "Sau khi xem xeùt nhöõng gì thöïc söï ñaõ ñöôïc boû phieáu taïi coâng ñoàng", Nhoùm Farfa Sabina coù theå tuyeân boá raèng "toùm laïi, roõ raøng laø Vatican I khoâng bieán giaùo hoaøng thaønh moät quaân chuû tuyeät ñoái cuûa giaùo hoäi" (Farfa 2009, 105).

68. Baát chaáp nhöõng minh giaûi naøy, caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc vaãn baøy toû nhu caàu tích hôïp giaùo huaán cuûa Vatican I veà quyeàn taøi phaùn trong moät communio ecclesiology [giaùo hoäi hoïc hieäp thoâng]. Nhö cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Catholic cuûa Ñöùc neâu roõ: "Ñoái vôùi söï hieåu bieát cuûa Luther, nguyeân taéc veà 'quyeàn toái thöôïng taøi phaùn' laø khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc, tröø khi hình thöùc cuûa noù ñöôïc dìm vaøo caáu truùc communio [hieäp thoâng] cuûa Giaùo hoäi" (L-C Germ 2000, 198). Thaät vaäy, "moät soá ngöôøi coi vieäc Giaùm muïc cuûa Roâma cho raèng, do ñònh cheá thaàn linh, mình coù thaåm quyeàn taøi phaùn thoâng thöôøng, tröïc tieáp vaø phoå quaùt ñoái vôùi toaøn theå Giaùo hoäi laø moät moái ñe doïa ñoái vôùi tính toaøn veïn cuûa hôïp ñoaøn giaùm muïc vaø ñoái vôùi thaåm quyeàn toâng truyeàn cuûa caùc giaùm muïc, nhöõng ngöôøi anh em maø Pheâ-roâ ñöôïc leänh cuûng coá" (Phaûn hoài cuûa Vieän giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Anh, 47). Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo quoác teá löu yù raèng "Ñoái vôùi Chính thoáng giaùo, moät giaùo hoäi hoïc nhö vaäy laø moät söï rôøi xa nghieâm troïng vôùi truyeàn thoáng chính thoáng cuûa caùc Giaùo phuï vaø caùc coâng ñoàng chung, vì noù laøm lu môø tính Coâng Giaùo cuûa moãi Giaùo hoäi ñòa phöông" (O-C 2023, 3.10).

b. Ôn baát khaû ngoä

69. Baèng caùch nghieân cöùu boái caûnh lòch söû cuûa Coâng ñoàng Vatican I, caùc dieãn tieán cuûa noù (ñaëc bieät chuù yù ñeán moái quan heä cuûa Giaùm muïc Gasser, chuû tòch cuûa uûy ban chòu traùch nhieäm), vaø söï tieáp nhaän noù, moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ coù theå laøm roõ yù nghóa cuûa moät soá thuaät ngöõ lieân quan ñeán tín ñieàu veà ôn baát khaû ngoä vaø nhaát trí veà caùc khía caïnh tín lyù cuûa noù (xem L-C US 1978, Farfa 2009, Dombes 2014)

Minh giaûi caùc bieåu thöùc vaø yù ñònh

70. Caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ coù theå laøm roõ caùch duøng lôøi cuûa tín ñieàu. Cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø (1978), Groupe des Dombes (2014) vaø Nhoùm Farfa Sabina, noùi rieâng, ñöa ra "moät soá söûa ñoåi quan troïng giuùp xoùa boû nhieàu ñònh kieán vaø hieåu laàm thoâng thöôøng" vaø laøm roõ ñieàu gì khoâng phaûi laø baát khaû ngoä (Farfa 2009, 263): (1) baát khaû ngoä khoâng phaûi laø moät phaåm chaát caù nhaân: "Coâng ñoàng Vatican I khoâng tuyeân boá maø khoâng coù ñieàu kieän raèng giaùo hoaøng laø baát khaû ngoä. Thay vaøo ñoù, noù daïy raèng khi thöïc hieän moät soá haønh vi ñöôïc chæ ñònh raát heïp, ngaøi ñöôïc ban cho cuøng moät söï baát khaû ngoä maø Chuùa Kitoâ ñaõ ban cho Giaùo hoäi cuûa Ngöôøi (DS 3074)" (L-C US 1978, 14; cuõng nhö MERCIC 1986, 71) - noùi caùch khaùc, noù "khoâng ñònh nghóa ôn baát khaû ngoä caù nhaân cuûa giaùo hoaøng, maø laø khaû naêng cuûa ngaøi trong moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh ñeå tuyeân boá moät caùch baát khaû ngoä ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi" (O-C 2023, 3.7); (2) ôn baát khaû ngoä khoâng ñoäc laäp vôùi Giaùo hoäi vaø tuyeân boá cho raèng caùc ñònh nghóa cuûa giaùo hoaøng laø khoâng theå ñaûo ngöôïc "töï chính chuùng vaø khoâng phaûi bôûi söï ñoàng yù cuûa Giaùo hoäi (ex sese, non autem ex consensu ecclesi#)" ñaõ ñöôïc theâm vaøo "vôùi muïc ñích loaïi tröø khuynh höôùng cuûa moät soá ngöôøi Gallican vaø nhöõng ngöôøi theo chuû nghóa duy coâng ñoàng, nhöõng ngöôøi coi söï chaáp thuaän cuûa caùc giaùm muïc laø caàn thieát ñeå mang laïi söï baát khaû ngoä cho baát cöù ñònh nghóa naøo cuûa giaùo hoaøng. Thuaät ngöõ ñoàng thuaän taïi Vatican I ñöôïc hieåu theo nghóa phaùp lyù laø söï chaáp thuaän chính thöùc chöù khoâng phaûi theo nghóa chung hôn laø söï ñoàng yù hoaëc chaáp nhaän cuûa toaøn theå Giaùo hoäi" (L-C US 1978, 17; cuõng nhö O-C 2023, 3.7); (3) ôn baát khaû ngoä khoâng phaûi laø tuyeät ñoái vì noù bò giôùi haïn khoâng nhöõng bôûi chuû theå vaø haønh ñoäng cuûa noù, maø coøn bôûi ñoái töôïng cuûa noù, vì giaùo hoaøng khoâng theå coâng boá moät giaùo huaán môùi, maø chæ ñöa ra moät coâng thöùc phaùt trieån hôn veà moät hoïc thuyeát ñaõ baét nguoàn töø ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi (depositum fidei) (PA IV). Trong cuoäc ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø, caùc thaønh vieân Luther thöøa nhaän raèng "ngoân ngöõ baát khaû ngoä khoâng nhaèm theâm baát cöù ñieàu gì vaøo thaåm quyeàn cuûa Tin möøng, maø ñuùng hôn laø ñeå thaåm quyeàn ñoù ñöôïc coâng nhaän maø khoâng coù söï mô hoà." (L-C US 1978, "Suy gaãm Luther" 12). Töông töï nhö vaäy, ARCIC khaúng ñònh, "söï khoâng theå sai laàm chæ coù nghóa laø giöõ cho phaùn ñoaùn khoûi sai laàm ñeå duy trì Giaùo hoäi trong chaân lyù, chöù khoâng phaûi linh höùng hay maëc khaûi tích cöïc. Hôn nöõa, ôn baát khaû ngoä ñöôïc gaùn cho giaùm muïc Roâma laø moät aân hueä, trong moät soá hoaøn caûnh vaø trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, ñeå trôû thaønh moät cô quan cuûa ôn baát khaû ngoä cuûa Giaùo hoäi" (ARCIC 1981, chuù thích 7).

71. Ngoaøi vieäc minh giaûi caùch duøng lôøi cuûa chính tín ñieàu, caùc cuoäc ñoái thoaïi cuõng coù theå tìm thaáy moät soá hoäi tuï veà yù nghóa cuûa noù, ñaëc bieät laø nhaän ra nhu caàu veà moät thaåm quyeàn giaûng daïy theå nhaân, vì söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi laø söï hieäp nhaát trong chaân lyù. Trong cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø, caùc thaønh vieân Lutheran cho bieát hoï ñöôïc khuyeán khích "xem xeùt taàm quan troïng cuûa vieäc caùc giaùo hoäi leân tieáng, khi hoaøn caûnh ñoøi hoûi, vôùi moät tieáng noùi duy nhaát treân theá giôùi vaø moät thöøa taùc vuï giaûng daïy phoå quaùt nhö thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng coù theå thöïc thi moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát mang tính giaûi phoùng vaø trao quyeàn thay vì haïn cheá hoaëc ñaøn aùp" (L-C US 1978, 18). Theo ARCIC, ngöôøi thöïc thi moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát phoå quaùt cuõng naém giöõ moät thaåm quyeàn giaùo huaán ñaëc thuø: "Phaùn quyeát cuûa Giaùo hoäi thöôøng ñöôïc ñöa ra thoâng qua quyeát ñònh cuûa thöôïng hoäi ñoàng, nhöng ñoâi khi moät giaùo chuû haønh ñoäng trong söï hieäp thoâng vôùi caùc giaùm muïc ñoàng caáp cuûa mình coù theå ñöa ra quyeát ñònh ngay caû khi khoâng coù thöôïng hoäi ñoàng. Maëc duø traùch nhieäm baûo veä Giaùo hoäi khoûi sai laàm cô baûn thuoäc veà toaøn theå Giaùo hoäi, nhöng traùch nhieäm naøy coù theå ñöôïc thöïc thi thay maët cho Giaùo hoäi bôûi vò giaùm muïc phoå quaùt [#] Treân thöïc teá, ñaõ coù nhöõng thôøi ñieåm trong lòch söû cuûa Giaùo hoäi khi caû caùc coâng ñoàng laãn caùc giaùo chuû phoå quaùt ñeàu baûo veä caùc laäp tröôøng hôïp phaùp ñang bò taán coâng" (ARCIC 1981, 28). Khi ñoù, Giaùo hoäi caàn caû thaåm quyeàn giaûng daïy mang tính hôïp ñoaøn laãn caù nhaân: "[#] Giaùo hoäi caàn caû moät thaåm quyeàn ña daïng, phaân taùn, maø vôùi noù, toaøn theå daân Chuùa ñeàu tham gia tích cöïc, vaø moät giaùo chuû phoå quaùt nhö ñaày tôù vaø laø taäp chuù cuûa söï hieäp nhaát höõu hình trong chaân lyù vaø tình yeâu. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø moïi khaùc bieät ñaõ bò xoùa boû; nhöng neáu baát cöù chöùc naêng vaø chöùc vuï Pheâroâ naøo ñöôïc thöïc thi trong Giaùo hoäi soáng ñoäng maø moät giaùm muïc phoå quaùt ñöôïc keâu goïi phuïc vuï nhö moät taäp chuù höõu hình cuûa noù, thì coá höõu trong chöùc vuï cuûa ngaøi laø vieäc ngaøi neân coù caû traùch nhieäm giaùo huaán ñöôïc xaùc ñònh laãn ôn ban thích ñaùng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn giuùp ngaøi thöïc hieän noù" (id.,33). Trong Phaûn hoài cuûa mình cho Ut unum sint, Giaùo hoäi Anh cuõng coâng nhaän raèng "Do ñoù, caùc ngöôøi Anh giaùo khoâng heà phaûn ñoái nguyeân taéc vaø thöïc haønh cuûa moät thöøa taùc vuï theå nhaân ôû bình dieän theá giôùi trong vieäc phuïc vuï söï hieäp nhaát. Thaät vaäy, kinh nghieäm cuûa hoï veà Hieäp thoâng Anh giaùo ngaøy caøng khieán hoï ñaùnh giaù cao nhu caàu thích ñaùng, beân caïnh caùc thöøa taùc vuï coäng ñoàng vaø hôïp ñoaøn, phaûi coù moät dòch vuï theå nhaân cho söï hieäp nhaát trong ñöùc tin" (44). Töông töï nhö vaäy, Nhoùm des Dombes tuyeân boá: "Moãi hôïp ñoaøn neân ñöôïc chuû trì ñeå ñöa ra quyeát ñònh veà tín lyù, keát luaän veà moät vaán ñeà nhaát ñònh vaø phaùt bieåu söï ñoàng thanh nhaát trí cuûa noù. Döõ kieän saâu saéc cuûa con ngöôøi naøy ñöôïc chöùng thöïc trong Taân Öôùc vôùi vai troø chuû tòch do caùc toâng ñoà, ñaëc bieät laø Pheâ-roâ, baát keå caùc Giaùo hoäi coù theå ruùt ra nhöõng heä luaän naøo töø ñoù. Quyeàn haïn cuûa chöùc chuû tòch theå nhaân thöôøng ñaïi dieän, ñaûm nhaän vaø toùm taét trong ñoù thaåm quyeàn cuûa coäng ñoàng vaø cuûa hôïp ñoaøn thöøa taùc" (Dombes 2014, 346).

Nhöõng deø daët coøn laïi

72. Baát chaáp nhöõng minh giaûi naøy, caùc cuoäc ñoái thoaïi vaãn baøy toû nhöõng moái quan taâm lieân quan ñeán caùc nguyeân taéc sau:

(1) Quyeàn toái thöôïng cuûa Tin möøng, moät ñieåm ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi phaùi Luther. "Nguyeân taéc baát khaû ngoä laø khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc ñoái vôùi söï hieåu bieát cuûa ngöôøi Luther tröø khi caùc quyeát ñònh ex cathedra cuûa giaùo hoaøng vaãn naèm trong ñieàu khoaûn cuoái cuøng cuûa söï maëc khaûi ñöôïc ñöa ra trong Kinh thaùnh" (L-C Germ 2000, 198, xem theâm L-C US 1978, 41, 52; L-C US 2004, 117). Veà phaàn mình, ngöôøi Coâng Giaùo thöøa nhaän raèng "vaãn coøn moät nhieäm vuï ñaïi keát quan troïng ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo: ôn baát khaû ngoä phaûi ñöôïc xem xeùt theâm döôùi goùc ñoä quyeàn toái thöôïng cuûa Tin möøng vaø haønh ñoäng cöùu roãi cuûa Chuùa Kitoâ; nhöng ñieàu quan troïng nöõa laø phaûi cho thaáy ôn baát khaû ngoä coù theå phuïc vuï cho daân Chuùa ra sao baèng caùch theå hieän quyeàn toái thöôïng ñoù" (L-C US 1978, 75).

(2) Ôn baát khaû ngoä phuïc vuï cho söï baát khaû ngoä cuûa toaøn theå Giaùo hoäi. Lumen gentium moâ taû ôn baát khaû ngoä nhö moät hoàng phuùc maø toaøn theå Giaùo hoäi ñöôïc "ban taëng" (LG 25; xem theâm LG 12, xem ôû treân ~66).

Tuy nhieân, moät soá cuoäc ñoái thoaïi ñaõ baøy toû söï deø daët veà vieäc söû duïng thuaät ngöõ naøy: "Chuùng toâi ñoàng yù raèng ñaây laø moät thuaät ngöõ chæ aùp duïng voâ ñieàu kieän cho Thieân Chuùa, vaø vieäc söû duïng noù cho moät con ngöôøi, ngay caû trong nhöõng hoaøn caûnh raát haïn cheá, coù theå gaây ra nhieàu hieåu laàm [...] Chuùng toâi cuõng thöøa nhaän raèng vieäc gaùn cho giaùm muïc Roâma ôn baát khaû ngoä trong moät soá ñieàu kieän nhaát ñònh coù xu höôùng mang laïi taàm quan troïng quaù möùc cho taát caû caùc tuyeân boá cuûa ngaøi" (ARCIC 1981, 32; xem theâm Farfa 2009, 263). Trong cuøng moät tinh thaàn pheâ phaùn: "Nhöõng ngöôøi theo Giaùo hoäi Giaùm lyù coù vaán ñeà ñoái vôùi söï hieåu bieát cuûa Coâng Giaùo Roâma veà ôn baát khaû ngoä, ñaëc bieät laø khi noù döôøng nhö nguï yù moät söï phaân ñònh chaân lyù vöôït quaù khaû naêng cuûa con ngöôøi toäi loãi [...] Nhöõng ngöôøi theo Giaùo hoäi Giaùm lyù coøn gaëp khoù khaên hôn nöõa vôùi yù töôûng cho raèng Giaùm muïc Roâma coù theå haønh ñoäng trong quaù trình naøy thay maët cho toaøn theå Giaùo hoäi" (MERCIC 1986, 72-73). Moät khaùi nieäm roäng hôn thöôøng ñöôïc caùc cuoäc ñoái thoaïi öa chuoäng laø khaùi nieäm baát khaû khuyeát [indefectibility], "moät yù nieäm khoâng noùi veà vieäc Giaùo hoäi khoâng coù khuyeát ñieåm nhöng tuyeân xöng raèng, baát chaáp taát caû nhöõng ñieåm yeáu vaø thaát baïi cuûa mình, Chuùa Kitoâ vaãn trung thaønh vôùi lôøi höùa cuûa Ngöôøi raèng caùc coång ñòa nguïc seõ khoâng thaéng theá tröôùc Giaùo hoäi" (ARCIC 1981, chuù thích 3). Moät soá ngöôøi trong soá hoï löu yù trong lòch söû cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo coù moät "söï chuyeån ñoäng töø tính baát khaû khuyeát (hoaëc khoâng sai laàm) cuûa Giaùo hoäi sang tính baát khaû ngoä cuûa huaán quyeàn Giaùo hoäi" (Dombes 2014, 192) vaø nhaán maïnh raèng ôn baát khaû ngoä neân ñöôïc hieåu laø "phuïc vuï cho söï baát khaû khuyeát cuûa Giaùo hoäi" (ARCIC II 1999, 42).

Thaät vaäy, "lôøi höùa thaàn thieâng veà vieäc ôû laïi trong söï thaät chuû yeáu ñöôïc hieåu laø coù lieân quan ñeán indefectibilitas ecclesiae" (khuyeát ñieåm cuûa Giaùo hoäi) (Farfa 2009, 272), maø "vieäc duy trì" noù ñöôïc hieåu laø "coâng trình toái cao cuûa Thieân Chuùa" (L-C US 1978, 3). Caû tính baát khaû khuyeát vaø ôn baát khaû ngoä ñeàu laø nhöõng bieåu thöùc cuûa ñöùc tin vaøo Chuùa Thaùnh Thaàn, Ñaáng maø Chuùa Kitoâ ñaõ höùa seõ daãn chuùng ta ñeán toaøn boä söï thaät (Ga 16:13).

(3) Vieäc thöïc thi tính hôïp ñoaøn giaùm muïc. Ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Vatican I khoâng loaïi tröø söï caàn thieát phaûi tham vaán vôùi hôïp ñoaøn giaùm muïc, vaø aùm chæ ñeán nhöõng caùch khaùc nhau ñeå phaân ñònh ñöùc tin cuûa toaøn theå Giaùo hoäi (caùc coâng ñoàng chung, tham vaán yù kieán cuûa caùc Giaùo hoäi raûi raùc, caùc coâng ñoàng ñaëc bieät vaø "caùc phöông tieän khaùc do Chuùa quan phoøng ban cho", xem Pastor #ternus IV). Thaät vaäy, caàn löu yù raèng moät cuoäc tham vaán roäng raõi cuûa caùc giaùm muïc Coâng Giaùo, hoûi hoï veà ñöùc tin vaø loøng suøng kính cuûa giaùo só vaø toaøn theå daân Chuùa, ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñeå chuaån bò cho vieäc coâng boá caùc tín ñieàu veà Ñöùc Meï Voâ nhieãm Nguyeân toäi (1854) baèng thoâng ñieäp Ubi primum (1849) vaø veà Ñöùc Meï Leân Trôøi (1950) baèng thoâng ñieäp Deiparae Virginis Mariae (1946, ñöôïc trích daãn trong Toâng Hieán Munificentissimus Deus, 1950, 11-12). Tuy nhieân, Vatican I "vaãn im laëng veà nhu caàu phaûi coù söï tham gia hoaëc tham vaán cuûa giaùo hoäi trong vieäc thieát laäp chaân lyù" vì quan taâm ñeán vieäc traùnh chuû nghóa Gallicanism (Farfa 2009, 80) vaø khoâng heä thoáng hoùa quaù trình tham vaán ñeå xaùc ñònh ñöùc tin cuûa giaùo hoäi. Coâng ñoàng Vatican II ñaõ hoaøn thieän Coâng ñoàng Vatican I thoâng qua giaùo huaán cuûa mình veà tính hôïp ñoaøn cuûa giaùm muïc (LG 22-23, 25) (xem ôû treân ~66): "Coâng ñoàng Vatican II ñaõ keát hôïp vaø hoaøn thieän giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican I raèng giaùo hoaøng coù thaåm quyeàn toái cao vaø toaøn quyeàn ñoái vôùi Giaùo hoäi vaø raèng trong moät soá hoaøn caûnh nhaát ñònh, ngaøi coù theå tuyeân boá ñöùc tin cuûa Giaùo hoäi moät caùch baát khaû ngoä baèng caùch noùi raèng ñoaøn giaùm muïc ('hôïp ñoaøn giaùm muïc') trong söï hieäp nhaát vôùi ngöôøi ñöùng ñaàu cuûa noù, töùc giaùo hoaøng, cuõng thöïc thi caû hai ñaëc quyeàn naøy (Lumen Gentium, 22, 25, töông öùng)" (O-C 2023, 4.7); coâng ñoàng "tieáp thu caùc ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng Vatican I veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng vaø boå sung chuùng baèng caùch nhaán maïnh vai troø cuûa caùc giaùm muïc" (Thaùnh Irenaeus 2018, 11.12). Tuy nhieân, "theo quan ñieåm Chính thoáng giaùo, noù ñaõ khoâng ñi ñuû xa trong vieäc xem xeùt laïi caùc tín ñieàu cuûa Vatican I veà ôn baát khaû ngoä vaø quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoaøng" (id., 11.14). ARCIC ñaõ ñaët caâu hoûi veà vieäc giaùo huaán cuûa Vatican II veà vaán ñeà naøy ñaõ thay ñoåi thöïc haønh cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñeán möùc naøo, khi hoï hoûi: "Lieäu giaùo huaán cuûa Coâng ñoàng Vatican II veà tính hôïp ñoaøn cuûa caùc giaùm muïc ñaõ ñöôïc thöïc hieän ñaày ñuû chöa?" (ARCIC 1999, 57).

(4) Söï caàn thieát cuûa vieäc tieáp nhaän. Ngoaøi tính hôïp ñoaøn cuûa caùc giaùm muïc, nhieàu ñoái taùc ñaïi keát khaúng ñònh nhu caàu phaûi coù söï suy tö môùi veà moái quan heä giöõa thaåm quyeàn giaûng daïy vaø söï tieáp nhaän cuûa toaøn theå Giaùo hoäi, coâng nhaän taàm quan troïng cuûa vai troø 'sensus fidei' cuûa caùc tín ñoà caù theå vaø cuûa toaøn theå tín höõu - 'sensus fidelium'. ARCIC tuyeân boá raèng "maëc duø khoâng phaûi thoâng qua söï tieáp nhaän cuûa daân Chuùa maø moät ñònh nghóa ñaàu tieân coù ñöôïc thaåm quyeàn, nhöng söï ñoàng thuaän cuûa caùc tín höõu laø daáu hieäu cuoái cuøng cho thaáy quyeát ñònh coù thaåm quyeàn cuûa Giaùo hoäi trong vaán ñeà ñöùc tin ñaõ thöïc söï ñöôïc Chuùa Thaùnh Thaàn baûo veä khoûi sai laàm" (ARCIC 1981, 25). Do ñoù, "Maëc duø chuùng ta ñoàng yù veà nhu caàu phaûi coù moät quyeàn toái cao phoå quaùt trong moät Giaùo hoäi thoáng nhaát, nhöng nhöõng ngöôøi Anh giaùo khoâng chaáp nhaän quyeàn sôû höõu, coù baûo ñaûm, moät hoàng aân hoã trôï cuûa Thieân Chuùa nhö vaäy trong phaùn ñoaùn voán nhaát thieát phaûi gaén lieàn vôùi thöøa taùc vuï cuûa giaùm muïc Roâma, nhôø ñoù caùc quyeát ñònh chính thöùc cuûa ngaøi coù theå ñöôïc bieát laø hoaøn toaøn chaéc chaén tröôùc khi ñöôïc caùc tín höõu tieáp nhaän" (id., 31). Ñeå traû lôøi cho Ut unum sint, Vieän Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Anh ñaõ nhaéc laïi moät trong nhöõng tuyeân boá tröôùc ñaây cuûa mình: "nhöõng ngöôøi Anh giaùo noùi 'coù' vôùi quyeàn toái thöôïng phoå quaùt cuûa giaùm muïc Roâma nhö ngöôøi ñaëc bieät bieåu thò cho söï hieäp nhaát vaø tính phoå quaùt cuûa Giaùo hoäi vaø thöøa nhaän traùch nhieäm ñaëc bieät cuûa ngaøi trong vieäc duy trì söï hieäp nhaát trong chaân lyù vaø saép xeáp moïi thöù trong tình yeâu laø moät chuyeän; nhöng chuyeän khaùc haún laø ñoàng yù vôùi söï baát khaû ngoä maø khoâng hieåu veà söï tieáp nhaän nhö chuùng toâi ñaõ moâ taû" (46).

Ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo - Coâng Giaùo cuõng löu yù trong taøi lieäu môùi nhaát cuûa mình raèng "Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo cuõng coi söï baát khaû ngoä thuoäc veà Giaùo hoäi nhö moät toaøn theå, ñöôïc phaùt bieåu qua caùc coâng ñoàng ñöôïc toaøn theå daân Chuùa tieáp nhaän" (O-C 2023, 3.10).

Caùc taøi lieäu tröôùc ñaây cuûa hoï ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà tieáp nhaän nhö moät yeâu caàu cuûa tính ñoàng nghò: "Tính ñaïi keát cuûa caùc quyeát ñònh cuûa moät coâng ñoàng ñöôïc coâng nhaän thoâng qua quaù trình tieáp nhaän daøi haïn hoaëc ngaén haïn, theo ñoù toaøn theå daân Chuùa - thoâng qua suy tö, bieän phaân, thaûo luaän vaø caàu nguyeän - thöøa nhaän trong nhöõng quyeát ñònh naøy moät ñöùc tin toâng truyeàn duy nhaát cuûa caùc Giaùo hoäi ñòa phöông, ñöùc tin naøy luoân gioáng nhau vaø caùc giaùm muïc laø nhöõng thaày daïy (didaskaloi) vaø laø ngöôøi baûo veä. Quaù trình tieáp nhaän naøy ñöôïc dieãn giaûi khaùc nhau ôû Ñoâng vaø Taây tuøy theo caùc truyeàn thoáng giaùo luaät töông öùng cuûa hoï. Do ñoù, tính coâng ñoàng hoaëc tính ñoàng nghò lieân quan ñeán nhieàu thöù hôn laø caùc giaùm muïc ñöôïc taäp hôïp. Noù lieân quan ñeán caû caùc Giaùo hoäi cuûa hoï. Nhöõng ngöôøi tröôùc laø ngöôøi mang vaø leân tieáng cho ñöùc tin cuûa nhöõng ngöôøi sau. Caùc quyeát ñònh cuûa caùc giaùm muïc phaûi ñöôïc tieáp nhaän trong ñôøi soáng cuûa caùc Giaùo hoäi, ñaëc bieät laø trong ñôøi soáng phuïng vuï cuûa hoï.

Moãi Coâng ñoàng Chung ñöôïc tieáp nhaän nhö vaäy, theo nghóa ñaày ñuû vaø ñuùng ñaén, do ñoù, laø söï bieåu hieän vaø phuïc vuï cho söï hieäp thoâng cuûa toaøn theå Giaùo hoäi" (O-C 2007, 37-38; xem theâm O-C 2016, 18; OO-C 2015, 20).

73. Baát chaáp nhöõng deø daët coøn laïi naøy, moät soá cuoäc ñoái thoaïi ñaõ ghi nhaän nhöõng tieán trieån ñaày höùa heïn khi ñoïc laïi Coâng ñoàng Vatican I. Ví duï, caùc thaønh vieân Luther cuûa Nhoùm Farfa Sabina ñaõ coù theå tuyeân boá: "Theo goùc ñoä naøy, chöùc giaùo hoaøng ñaõ maát ñi baûn chaát laø moät vaán ñeà gaây tranh caõi khoâng theå traùnh khoûi giöõa ngöôøi Luther vaø ngöôøi Coâng Giaùo. Neáu Coâng ñoàng Vatican I ñöôïc dieãn giaûi nhö ñaõ trình baøy ôû treân, ngöôøi Luther coù theå saün saøng coâng nhaän chöùc giaùo hoaøng laø moät bieåu thöùc hôïp phaùp cuûa thöøa taùc vuï Pheâroâ veà söï hieäp nhaát cho Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø hình thöùc hieän taïi cuûa thöøa taùc vuï giaùo hoaøng ñöôïc Giaùo hoäi Luther coi laø hieän thaân thích ñaùng cho thöøa taùc vuï giaùo hoäi phoå quaùt cuûa söï hieäp nhaát cho söï communio ecclesiarum [hieäp thoâng caùc giaùo hoäi] cuûa töông lai" (Farfa 2009, 266). Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo ôû UÙc tuyeân boá raèng "Ngöôøi Lutheran coù theå nhaän ra raèng caùch Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ngaøy nay giaûng daïy hoïc thuyeát veà söï baát khaû ngoä cuûa giaùo hoaøng coù nhieàu ñieåm chung vôùi caùch hieåu cuûa phaùi Luther veà söï baát khaû ngoä cuûa lôøi Chuùa vaø söï baát khaû khuyeát cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, nôi tieáp nhaän lôøi naøy vaø truyeàn noù laïi trong vieäc coâng boá vaø giaûng daïy cuûa mình" (L-C Aus 2016, 125).

Hieäp Nhaát Trong Moät Giaùo Hoäi Taùi Hôïp Nhaát

3. Caùc Goùc Nhìn Cho Moät Thöøa Taùc Vuï Hieäp Nhaát Trong Moät Giaùo Hoäi Taùi Hôïp Nhaát

74. Caùch tieáp caän caùc caâu hoûi thaàn hoïc cô baûn vöøa ñöôïc ñeà caäp ñaõ môû ra nhöõng con ñöôøng môùi ñeå suy tö veà caùch moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát coù theå ñöôïc thöïc thi trong moät Giaùo hoäi ñaõ hoøa giaûi. Nhö UÛy ban Ñöùc tin vaø Traät töï cuûa Hoäi ñoàng caùc Giaùo hoäi Theá giôùi ñaõ hoûi: "Neáu, theo yù muoán cuûa Chuùa Kitoâ, nhöõng chia reõ hieän taïi ñöôïc khaéc phuïc, thì laøm theá naøo moät thöøa taùc vuï phaùt huy vaø coå vuõ söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi ôû bình dieän hoaøn vuõ coù theå ñöôïc hieåu vaø thöïc hieän?" (FO 2013 TCTCV, 57).

3.1. Coù Caàn Thieát Moät Quyeàn Toái Thöôïng Cho Toaøn Theå Giaùo Hoäi Khoâng?

75. Tröôùc khi xem xeùt caùc ñaëc ñieåm cuûa moät quyeàn toái thöôïng coù theå coù cho toaøn theå Giaùo hoäi, caâu hoûi ñaàu tieân laø lieäu söï hieän höõu cuûa moät quyeàn toái thöôïng nhö vaäy coù caàn thieát hay khoâng. Nhieàu cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc vaø phaûn hoài cho Ut unum sint ñaõ thöøa nhaän yeâu caàu veà moät quyeàn toái thöôïng cho toaøn theå Giaùo hoäi. Ngoaøi caùc laäp luaän theo kinh thaùnh maø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo thöôøng ñöa ra, hoï ñeà xuaát theâm caùc bieän minh: laäp luaän veà truyeàn thoáng toâng ñoà, laäp luaän veà giaùo hoäi hoïc vaø laäp luaän thöïc duïng.

3.1.1. Laäp Luaän Töø Truyeàn Thoáng Toâng Ñoà

76. Töø Giaùo hoäi Sô khai, Kitoâ giaùo ñöôïc toå chöùc thaønh caùc giaùo phaän toâng ñoà lôùn chieám moät thöù baäc chuyeân bieät, giaùo phaän Roâma laø giaùo phaän ñaàu tieân trong phaåm traät. Caùc cuoäc ñoái thoaïi giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo nhaán maïnh laäp luaän naøy. Treân cô sôû ñoù, vaøo naêm 1989, Hoäi ñoàng Thaàn hoïc Chính thoáng giaùo - Coâng Giaùo Baéc Myõ thöøa nhaän raèng: "Chính thoáng giaùo chaáp nhaän khaùi nieäm quyeàn toái thöôïng phoå quaùt, noùi ñeán noù nhö 'quyeàn toái thöôïng danh döï' ñöôïc trao cho moät primus inter pares [ngöôøi thöù nhaát trong nhöõng ngöôøi bình ñaúng]" (O-CUS 1989, 7)". Ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo cuõng coù theå neâu trong Vaên kieän Ravenna raèng "thöïc taïi quyeàn toái thöôïng ôû bình dieän hoaøn caàu ñöôïc caû Ñoâng vaø Taây chaáp nhaän", trong khi thöøa nhaän raèng "coù nhöõng khaùc bieät veà vieäc hieåu caùch thöùc thöïc thi quyeàn naøy, vaø caû veà neàn taûng kinh thaùnh vaø thaàn hoïc cuûa noù" (O-C2007, 43). Vaên kieän Chieti neâu roõ: "Giöõa theá kyû thöù tö vaø thöù baûy, thöù töï (taxis) cuûa naêm toøa thöôïng phuï ñaõ ñöôïc coâng nhaän, döïa treân vaø ñöôïc caùc coâng ñoàng chung chaáp thuaän, vôùi toøa giaùm muïc Roâma chieám vò trí ñaàu tieân, thöïc thi quyeàn toái thöôïng danh döï (presbeia tes times), tieáp theo laø caùc toøa giaùm muïc Constantinople, Alexandria, Antioch vaø Jerusalem, theo thöù töï chuyeân bieät ñoù, theo truyeàn thoáng chính thoáng." (O-C 2016, 15). Trong taøi lieäu cuûa noù, "laäp tröôøng cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow veà Vaán ñeà Quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ" (2013), trong ñoù baøy toû söï khoâng ñoàng tình vôùi phaàn cuoái cuûa Vaên kieän Ravenna, Thaùnh Thöôïng hoäi ñoàng cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow cuõng coâng nhaän söï hieän höõu cuûa "quyeàn toái thöôïng danh döï trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ" ñöôïc thöïc thi trong thieân nieân kyû ñaàu tieân bôûi Giaùm muïc Roâma (4) vaø sau ñoù, trong Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo noùi chung, bôûi Thöôïng phuï Constantinople: "Quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Hoaøn vuõ, voán laø quyeàn toái thöôïng danh döï theo baûn chaát cuûa noù, chöù khoâng phaûi quyeàn löïc, raát quan troïng ñoái vôùi chöùng taù Chính thoáng giaùo trong theá giôùi hieän ñaïi" (5). Tuy nhieân, theo ñieàu 28 cuûa Chalcedon (khoâng ñöôïc Giaùo hoaøng Leo chaáp nhaän), trong caùch hieåu Chính thoáng giaùo, quyeàn toái thöôïng cuûa caùc giaùo phaän Roâma vaø Constantinople döïa treân vò theá ñeá quoác cuûa hoï hôn laø nguoàn goác toâng ñoà cuûa hoï (xem ~46 ôû treân).

77. ARCIC cuõng döïa vaøo laäp luaän veà truyeàn thoáng toâng ñoà khi suy tö veà quyeàn toái thöôïng phoå quaùt cuûa toøa giaùm muïc Roâma: "Toøa giaùm muïc duy nhaát coù baát cöù yeâu saùch naøo veà quyeàn toái thöôïng phoå quaùt vaø ñaõ thöïc thi vaø vaãn thöïc thi quyeàn giaùm muïc nhö vaäy laø toøa giaùm muïc Roâma, thaønh phoá nôi Pheâroâ vaø Phaoloâ qua ñôøi. Coù veû nhö thích hôïp vieäc trong baát cöù söï hieäp nhaát trong töông lai naøo, quyeàn toái thöôïng phoå quaùt nhö ñaõ ñöôïc moâ taû neân ñöôïc naém giöõ bôûi toøa giaùm muïc ñoù" (ARCIC 1976, 23; xem theâm ARCIC 2018, 42; FO 2013 TCTCV, 55, cuõng söû duïng laäp luaän naøy).

78. Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Coâng Giaùo-Chính thoáng giaùo Cuõ trong tuyeân boá hieäp nhaát naêm 1983 ñaõ khaúng ñònh: "Giaùm muïc Roâma ñöôïc höôûng moät vò trí danh döï nhö vaäy bôûi vì toøa giaùm muïc Roâma ñöùng ñaàu trong traät töï caùc toøa giaùm muïc: Roâma laø thuû ñoâ cuûa ñeá quoác vaø Giaùo hoäi cuûa noù baûo toàn truyeàn thoáng toâng ñoà - vaãn khoâng coù baát cöù söï ñoåi môùi naøo; noù ñaõ mang Tin möøng cöùu roãi ñeán vôùi caùc daân toäc vaø quoác gia chöa töøng nghe veà Chuùa Kitoâ vaø noù raát giaøu coù veà ñôøi soáng Giaùo hoäi vaø caùc coâng trình yeâu thöông. Vì vaäy, Giaùm muïc Roâma naém giöõ chöùc chuû tòch danh döï trong Giaùo hoäi. Nhöng veà maët thaåm quyeàn giaùm muïc, ngaøi khoâng khaùc gì caùc giaùm muïc anh em cuûa mình" (trích daãn trong OC-C 2009, Phuï luïc vaên baûn 6).

79. Trong khi thöøa nhaän taàm quan troïng cuûa caùc toøa ñaëc thuø döïa treân truyeàn thoáng Toâng ñoà vaø thöù töï ñöôïc ghi laïi bôûi caùc coâng ñoàng Chung ñaàu tieân (Ni-xeâ-a I, ñieàu 6; Constantinople I, ñieàu 2), caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông, khoâng gioáng nhö Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng, khoâng coâng nhaän moät phaåm traät chuyeân bieät giöõa hoï, vì hoï khoâng coù moät trung taâm hieäp thoâng phoå quaùt duy nhaát, maø hoaït ñoäng treân cô sôû moät moâ hình ñoäc laäp vaø phoå quaùt, vôùi ñöùc tin tín lyù chung'' (OO-C 2009, 53), vaø söï hieäp thoâng cuûa hoï ñöôïc thieát laäp maø "khoâng coù ñieåm tham chieáu trung taâm roõ raøng" (OO-C 2015, 71; xem beân döôùi ~92-93).

80. Ñoái vôùi moät soá hieäp thoâng phöông Taây, laäp luaän veà truyeàn thoáng toâng ñoà khoâng coù troïng löôïng ñaùng keå vaø do ñoù hoï khoâng thaáy lyù do taïi sao quyeàn toái thöôïng nhaát thieát phaûi thuoäc veà caùc toøa ñaëc thuø. Ví duï, Lieân ñoaøn Baùp-tít Anh Quoác trong Phaûn hoài (1997) cho Ut unum sint neâu roõ: "Neáu Thaùnh Linh daãn daét caùc giaùo hoäi höôùng tôùi tính hôïp ñoaøn cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo tinh thaàn trong ñoù moät söï laõnh ñaïo chính (ñöôïc hieåu theo nghóa laø söï phuïc vuï chính) seõ höõu ích cho ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi, chuùng toâi khoâng thaáy lyù do taïi sao ñieàu naøy phaûi gaén lieàn vónh vieãn vôùi baát cöù moät trong nhöõng trung taâm lòch söû cuûa chöùng taù Kitoâ giaùo. Thaät vaäy, nhu caàu hoïc hoûi töø thöøa taùc vuï cuûa caùc giaùo hoäi ngheøo, bò aùp böùc vaø bò thieät thoøi treân theá giôùi cuûa chuùng ta coù theå laäp luaän ngöôïc laïi". Tuy nhieân, caâu traû lôøi töông töï vaãn thöøa nhaän: "Tuy nhieân, söï hieäp thoâng hoaøn caàu nhö vaäy cuûa caùc giaùo hoäi Kitoâ giaùo khoù coù theå xaûy ra neáu khoâng coù söï laõnh ñaïo coù aûnh höôûng cuûa Giaùm muïc Roâma trong quaù trình naøy, vaø ôû möùc ñoä naøy, chuùng toâi ñoàng yù vôùi vieäc aùp duïng lôøi cuûa Chuùa Gieâsu phaùn vôùi Pheâ-roâ: 'khi con ñaõ quay laïi, haõy cuûng coá anh em mình'". Moät caùch roõ raøng, taàm quan troïng daønh cho söï phaùt trieån lòch söû cuûa Giaùo hoäi nhö moät daáu chæ yù muoán thaàn thieâng ñoái vôùi noù aûnh höôûng ñeán vieäc chaáp nhaän hoaëc baùc boû laäp luaän töø truyeàn thoáng toâng ñoà.

3.1.2. Laäp Luaän Giaùo Hoäi Hoïc: Quyeàn Toái Thöôïng Vaø Tính Ñoàng Nghò ÔÛ Moãi Bìnhh Dieän Cuûa Giaùo Hoäi

81. Moät soá cuoäc ñoái thoaïi ñaõ tìm thaáy söï bieän minh cho vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng phoå quaùt döïa treân söï coâng nhaän raèng coù söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò ôû moïi bình dieän cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi: ñòa phöông, khu vöïc vaø phoå quaùt. Ñoái thoaïi Coâng Giaùo Lutheran-Roâma taïi Hoa Kyø ñaõ xaây döïng roõ raøng caâu hoûi: "Neáu söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa coäng ñoaøn vaø thöøa taùc vuï thuï phong laø ñaëc tröng cuûa caáu truùc giaùo hoäi ôû bình dieän ñòa phöông, khu vöïc vaø quoác gia, thì taïi sao söï phuï thuoäc laãn nhau nhö vaäy laïi khoâng ñöôïc tìm thaáy ôû bình dieän phoå quaùt?" (L-C US 2004, 118). Töông töï nhö vaäy, ARCIC laäp luaän raèng, "neáu yù muoán cuûa Chuùa veà söï hieäp nhaát trong tình yeâu vaø chaân lyù cuûa toaøn theå coäng ñoàng Kitoâ giaùo ñöôïc hoaøn thaønh, thì moâ hình chung cuûa caùc khía caïnh toái thöôïng vaø coâng ñoàng voán boå tuùc cho nhau naøy cuûa episkope phuïc vuï koinonia cuûa caùc giaùo hoäi caàn phaûi ñöôïc hieän thöïc hoùa ôû bình dieän phoå quaùt" (ARCIC 1976, 23). Nhoùm Dombes cuõng neâu ra caâu hoûi töông töï: "ÔÛ bính dieän theå nhaân, kinh nghieäm veà thöøa taùc vuï cuûa Lôøi Chuùa vaø caùc bí tích trong Giaùo hoäi ñòa phöông, vaø vieäc chuû trì caùc hoäi ñoàng vaø coâng ñoàng döï öùng raèng baát cöù bieåu thöùc höõu hình naøo cuûa Giaùo hoäi phoå quaùt ñeàu ñoøi hoûi moät thöøa taùc vuï hieäp thoâng. Caùc Giaùo hoäi Caûi caùch neân töï hoûi veà nhöõng lyù do caûn trôû hoï, hieän taïi, trong vieäc hình thaønh vaø coâng nhaän moät thöøa taùc vuï nhö vaäy seõ ñöôïc thöïc hieän vì lôïi ích cuûa söï hieäp thoâng cuûa toaøn theå Giaùo hoäi" (Dombes 1985, 157). Treân cô sôû cuûa cuøng moät laäp luaän, quyeàn toái thöôïng ôû bình dieän phoå quaùt ñaõ ñöôïc coâng nhaän laø thuoäc veà baûn chaát cuûa Giaùo hoäi bôûi moät soá cuoäc ñoái thoaïi. Treân thöïc teá, cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo ôû Ñöùc ñaõ coù theå tuyeân boá: "Moät thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoäi phoå quaùt cho söï hieäp nhaát vaø chaân lyù cuûa giaùo hoäi töông öùng vôùi baûn chaát vaø söù meänh cuûa giaùo hoäi, töï caáu thaønh ôû bình dieän ñòa phöông, khu vöïc vaø phoå quaùt. Do ñoù, veà nguyeân taéc, moät thöøa taùc vuï nhö vaäy phaûi ñöôïc coi laø phuø hôïp moät caùch khaùch quan. Noù ñaïi dieän cho toaøn boä Kitoâ giaùo vaø coù nhieäm vuï muïc vuï ñoái vôùi taát caû caùc giaùo hoäi ñaëc thuø" (L-C Germ 2000, 196).

82. Song song vôùi laäp luaän toâng ñoà, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo - Coâng Giaùo cuõng döïa treân laäp luaän giaùo hoäi hoïc naøy ñeå suy tö. Theo laäp luaän naøy, caùc chieàu kích toái thöôïng vaø ñoàng nghò cuûa Giaùo hoäi ôû bình dieän ñòa phöông vaø khu vöïc cuõng neân toàn taïi ôû bình dieän phoå quaùt: "Quyeàn toái thöôïng ôû moïi bình dieän laø moät thöïc haønh coù neàn taûng vöõng chaéc trong truyeàn thoáng giaùo luaät cuûa Giaùo hoäi" (O-C 2007, 43). Tuy nhieân, Phaûn hoài cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow ñoái vôùi Vaên kieän Ravenna nhaán maïnh tính khaùc bieät cuûa quyeàn toái thöôïng ôû moãi bình dieän: "Do baûn chaát cuûa quyeàn toái thöôïng, hieän höõu ôû nhieàu bình dieän khaùc nhau cuûa traät töï giaùo hoäi (giaùo phaän, ñòa phöông vaø phoå quaùt) khaùc nhau, neân caùc chöùc naêng cuûa primus [ngöôøi haøng ñaàu] ôû caùc bình dieän khaùc nhau khoâng y nhö nhau vaø khoâng theå chuyeån töø bình dieän naøy sang bình dieän khaùc". (3). Nhoùm Thaùnh Irenaeus cuõng löu yù: "Coù moät söï töông töï nhöng khoâng hoaøn toaøn y nhö nhau trong moái quan heä giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò ôû caùc bình dieän khaùc nhau cuûa Giaùo hoäi: ñòa phöông, khu vöïc vaø hoaøn vuõ. Vì baûn chaát cuûa quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò khaùc nhau ôû moãi bình dieän, neân ñoäng löïc giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò cuõng thay ñoåi theo" (Thaùnh Irenaeus 2018, 16.4). Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông-Coâng Giaùo khaúng ñònh: "Tính ñoàng nghò/tính coâng ñoàng vaø caùc quyeàn toái thöôïng ñöôïc theå hieän trong nhöõng caùch khaùc nhau ôû nhöõng bình dieän khaùc nhau trong ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi.

Nhöõng caùch thöùc vaø bình dieän naøy ñaõ ñöôïc dieãn ñaït khaùc nhau trong truyeàn thoáng Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng, caû trong quaù khöù laãn hieän taïi" (OO-C 2009, 46).

83. Ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa vieäc keá vò toâng ñoà trong caùch hieåu veà quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò. Hoäi nghò tham vaán thaàn hoïc Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ ñaõ laàn ñaàu tieân giaûi quyeát vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng trong taøi lieäu naêm 1986 coù töïa ñeà Tính Toâng truyeàn laø Hoàng aân cuûa Chuùa trong Ñôøi soáng Giaùo hoäi, trong ñoù nhaán maïnh nhöõng caùch tieáp caän khaùc nhau cuûa Chính thoáng giaùo vaø Coâng Giaùo ñoái vôùi moái quan heä giöõa tính toâng truyeàn vaø 'tính Pheâ-roâ [petrinity]': "Trong caùc giaùo hoäi Ñoâng phöông, thöôøng nhaán maïnh ñeán söï vieân maõn cuûa tính toâng truyeàn cuûa moãi giaùo hoäi vaø, thöïc söï, laø 'tính Pheâ-roâ [petrinity]', vaø ñaõ coù söï chæ trích ñoái vôùi Giaùo hoäi Roâma vì coù xu höôùng baûn ñòa hoùa nhöõng phaåm chaát naøy trong moät toøa duy nhaát." Tuy nhieân, cuøng moät uûy ban löu yù raèng "hình aûnh Pheâroâ trong hôïp ñoaøn toâng ñoà ñöôïc phaûn aûnh trong ñôøi soáng cuûa moãi giaùo hoäi ñòa phöông; noù cuõng ñöôïc phaûn aûnh trong söï hieäp thoâng höõu hình cuûa taát caû caùc giaùo hoäi ñòa phöông. Khoâng coù söï ñoái laäp noäi taïi naøo giöõa hai caùch tieáp caän naøy" (O-C US 1986, 12). Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo ñaõ neâu ra vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng trong boái caûnh suy tö cuûa noù veà vieäc keá vò toâng ñoà, löu yù raèng tính toâng truyeàn "coù nghóa nhieàu hôn vieäc chæ laø söï chuyeån giao quyeàn löïc", vì "ñoù laø söï keá vò trong moät Giaùo hoäi laøm chöùng cho ñöùc tin toâng truyeàn, trong söï hieäp thoâng vôùi caùc Giaùo hoäi khaùc, nhöõng ngöôøi laøm chöùng cho cuøng moät ñöùc tin toâng truyeàn" (O-C 1988, 46). UÛy ban cuõng nhaän thaáy raèng "chính trong goùc nhìn hieäp thoâng giöõa caùc Giaùo hoäi ñòa phöông naøy, maø coù vaán ñeà quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi noùi chung vaø, noùi rieâng, quyeàn toái thöôïng cuûa giaùm muïc Roâma" (id., 55). Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông - Coâng Giaùo lieân keát roõ raøng tính ñoàng nghò/tính hôïp ñoaøn vaø quyeàn toái thöôïng vôùi vieäc keá vò toâng ñoà: "Vì caùc giaùm muïc laø nhöõng ngöôøi keá vò 'caùc toâng ñoà', thöøa höôûng chöùc toâng ñoà cuûa 'Möôøi hai toâng ñoà', neân chöùc giaùm muïc trong Giaùo hoäi mang tính hôïp ñoaøn theo baûn chaát cuûa noù." (OO-C 2009, 37). Caâu hoûi veà söï keá vò toâng ñoà cuõng ñöôïc ñeà caäp trong moät soá cuoäc ñoái thoaïi vôùi caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo phöông Taây, ñaït ñöôïc caùc möùc ñoä ñoàng thuaän khaùc nhau, nhöng neâu ra moät soá vaán ñeà cô baûn khaùc, chaúng haïn nhö söï hieåu bieát veà bí tích cuûa Giaùo hoäi vaø caùc thöøa taùc vuï cuûa Giaùo hoäi. [18]

3.1.3. Moät Laäp Luaän Thöïc Duïng: Nhu Caàu Phaûi Coù Moät Thöøa Taùc Vuï Hieäp Nhaát ÔÛ Bình Dieän Hoaøn Caàu

84. Moät laäp luaän khaùc, mang tính thöïc duïng hôn, döïa treân caûm thöùc ngaøy caøng taêng veà söï caàn thieát cuûa moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát ôû bình dieän hoaøn caàu. Caûm thöùc naøy döïa treân caû nhöõng xem xeùt noäi boä vaø truyeàn giaùo. Trong moät theá giôùi ngaøy caøng hoaøn caàu hoùa, nhieàu coäng ñoàng Kitoâ giaùo töø laâu voán öu tieân chieàu kích ñòa phöông, ngaøy caøng caûm thaáy caàn phaûi coù moät bieåu thöùc höõu hình veà hieäp thoâng ôû bình dieän hoaøn caàu. Phaàn lôùn caùc coäng ñoàng, lieân ñoaøn vaø lieân minh hoaøn caàu, cuõng nhö caùc toå chöùc ñaïi keát, ñaõ ñöôïc thaønh laäp trong theá kyû tröôùc ñeå duy trì vaø cuûng coá moái quan heä hieäp nhaát ôû bình dieän khu vöïc vaø hoaøn caàu. Nhu caàu veà caùc coâng cuï hieäp thoâng hoaøn caàu naøy cuõng ñöôïc caûm nhaän ñeå giaûi quyeát nhöõng baát ñoàng giöõa caùc Giaùo hoäi ñòa phöông lieân quan ñeán caùc vaán ñeà môùi vaø coù khaû naêng gaây chia reõ trong moät theá giôùi hoaøn caàu hoùa. Ví duï, ARCIC moâ taû moät loaït caùc caâu hoûi taïo ra "moät tình huoáng môùi do caùc coâng cuï hieäp thoâng ôû bình dieän hoaøn caàu döôøng nhö khoâng coù khaû naêng giaûi quyeát caùc vaán ñeà hieän taïi vaø tìm ra caùc quy trình hieäp nhaát [...] ñeå kieàm cheá xung ñoät sao cho khoâng daãn ñeán söï suy yeáu hôn nöõa cuûa hieäp thoâng" (ARCIC 2018, 77).

85. Tình hình naøy ñaõ taïo ra moät söï côûi môû môùi cho moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát ôû bình dieän hoaøn caàu. Nhö Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo Roâma ôû Hoa Kyø ñaõ neâu töø naêm 1973: "Nhöõng ngöôøi Lutheran ngaøy caøng nhaän ra nhu caàu veà moät thöøa taùc vuï phuïc vuï cho söï hieäp nhaát cuûa giaùo hoäi hoaøn caàu. Hoï thöøa nhaän raèng, ñeå thöïc hieän thöøa taùc vuï naøy, caùc ñònh cheá coù nguoàn goác töø lòch söû neân ñöôïc xem xeùt nghieâm tuùc" (L-C US 1973, 28). ARCIC cuõng ñaõ nhaän ra raát sôùm nhu caàu veà moät "giaùm saùt cuûa moät vò giaùo chuû hoaøn caàu":

"Theo tín lyù Kitoâ giaùo, söï hieäp nhaát trong chaân lyù cuûa coäng ñoàng Kitoâ giaùo ñoøi hoûi bieåu thöùc höõu hình. Chuùng toâi nhaát trí raèng bieåu thöùc höõu hình nhö vaäy laø yù muoán cuûa Thieân Chuùa vaø vieäc duy trì söï hieäp nhaát höõu hình ôû bình dieän hoaøn caàu bao goàm söï giaùm saùt cuûa moät vò giaùo chuû hoaøn caàu" (ARCIC 1981 Eluc., 8). Cuøng moät uûy ban ñaõ coâng nhaän vaøo naêm 1982 raèng "quyeàn toái thöôïng, nhö moät troïng taâm trong koinonia, laø moät söï ñaûm baûo raèng nhöõng gì [taát caû nhöõng ngöôøi thöïc haønh episcope] daïy vaø laøm ñeàu phuø hôïp vôùi ñöùc tin cuûa caùc toâng ñoà" (ARCIC 1982, Daãn nhaäp 6). Theo tinh thaàn töông töï, phaûn hoài cuûa Giaùo hoäi Anh ñoái vôùi Ut unum sint ñaõ neâu raèng "ngaøy caøng nhieàu [ngöôøi Anh giaùo] traûi nghieäm cuûa hoï veà Coäng ñoàng Anh giaùo ñang daãn hoï ñeán vieäc ñaùnh giaù cao nhu caàu thích ñaùng, beân caïnh caùc thöøa taùc vuï coäng ñoàng vaø hôïp ñoaøn, caàn moät dòch vuï baûn vò veà söï hieäp nhaát trong ñöùc tin" (44). Trong taøi lieäu Cuøng nhau Böôùc ñi treân Ñöôøng, theo phöông phaùp ñaïi keát tieáp thu, caùc thaønh vieân Anh giaùo cuûa ARCIC hoûi laøm theá naøo hieäp thoâng cuûa hoï coù theå hoïc hoûi töø moät soá khía caïnh cuûa vieäc thöïc haønh Coâng Giaùo veà quyeàn toái thöôïng treân toaøn theá giôùi, ñaëc bieät laø lieân quan ñeán vai troø cuûa Toøa Canterbury vaø thöøa taùc vuï cuûa Toång giaùm muïc cuûa noù trong Hieäp thoâng Anh giaùo (ARCIC 2018, 145).

86. Song song vôùi nhöõng dieãn bieán noäi boä naøy, nhaän thöùc veà nhu caàu phaûi coù moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát cuõng döïa treân nhöõng caân nhaéc truyeàn giaùo. Trong taøi lieäu naêm 2018 cuûa hoï, maëc duø khoâng chuyeân bieät ñeà caäp ñeán quyeàn toái thöôïng hoaøn caàu, ARCIC vaãn nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa caùc coâng cuï hieäp thoâng hoaøn caàu höõu hieäu ñeå Giaùo hoäi coù theå hoaøn thaønh söù meänh cuûa mình, bôûi vì neáu khoâng coù nhöõng ñieàu naøy, "coù theå khoâng coù ñuû khoaûng caùch quan troïng khoûi neàn vaên hoùa ñòa phöông ñang thònh haønh" (ARCIC 2018, 154).

87. Do nhöõng caân nhaéc beân trong vaø beân ngoaøi naøy, moät soá cuoäc ñoái thoaïi hình dung khaû theå tieáp nhaän thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma. Ngay töø naêm 1972, UÛy ban Quoác teá veà Hieäp nhaát Lutheran-Coâng Giaùo Roâma ñaõ coâng nhaän raèng theo quan ñieåm cuûa phaùi Luther, "thöøa taùc vuï cuûa giaùo hoaøng nhö moät daáu hieäu höõu hình cuûa söï hieäp nhaát cuûa caùc giaùo hoäi do ñoù khoâng bò loaïi tröø bao laâu noù coøn phuï thuoäc vaøo quyeàn toái thöôïng cuûa tin möøng baèng caùch dieãn giaûi laïi thaàn hoïc vaø taùi caáu truùc thöïc teá" (L-C 1972, 66). Cuøng moät uûy ban ñaõ trích daãn nhöõng doøng naøy vaøo naêm 1981, ñoàng thôøi nhin nhaän raèng "trong nhieàu cuoäc ñoái thoaïi khaùc nhau, khaû theå baét ñaàu xuaát hieän laø thöøa taùc vuï Pheâroâ cuûa Giaùm muïc Roâma cuõng khoâng caàn bò ngöôøi Luther loaïi tröø nhö moät daáu hieäu höõu hình cuûa söï hieäp nhaát cuûa giaùo hoäi nhö moät toaøn theå" (L-C 1981, 73). Tuyeân boá veà Con ñöôøng cuûa UÛy ban caùc Vaán ñeà Ñaïi keát vaø Lieân toân cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Coâng Giaùo Hoa Kyø vaø cuûa Giaùo hoäi Luther Tin laønh taïi Hoa Kyø, khi xem xeùt "tính hôïp thôøi ñaëc bieät trong thôøi ñieåm vaên hoùa cuûa chuùng ta", neâu raèng "trong thôøi ñaïi nhaän thöùc hoaøn caàu ngaøy caøng gia taêng vaø truyeàn thoâng töùc thôøi qua nhieàu ranh giôùi chia reõ, giaùm muïc Roâma laøm chöùng cho thoâng ñieäp Ki-toâ giaùo treân theá giôùi roäng lôùn hôn thoâng qua vieäc truyeàn giaùo, quan heä lieân toân, vaø coå vuõ coâng lyù xaõ hoäi vaø chaêm soùc taïo vaät" (L-C US 2015, IV B 6). ARCIC thöøa nhaän raèng "nhöõng nhu caàu caáp thieát cuûa ñôøi soáng giaùo hoäi ñoøi hoûi phaûi thöïc thi moät hoaït ñoäng giaùm saùt chuyeân bieät ñeå phuïc vuï toaøn theå Giaùo hoäi" (ARCIC 1999, 46) vaø tieáp tuïc gôïi yù raèng nhöõng ngöôøi Anh giaùo coù theå chaáp nhaän thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma, maëc duø ñöôïc thöïc hieän theo caùch thöùc hôïp ñoaøn vaø ñoàng nghò, vaø duy trì söï ña daïng hôïp phaùp, "ngay caû tröôùc khi caùc giaùo hoäi cuûa chuùng ta ñöôïc hieäp thoâng troïn veïn" (id., 60). Thaät vaäy, "moät soá khoù khaên seõ khoâng ñöôïc giaûi quyeát hoaøn toaøn cho ñeán khi coù moät saùng kieán thöïc teá ñöôïc thöïc hieän vaø hai Giaùo hoäi cuûa chuùng ta cuøng nhau soáng moät caùch hieån hieän hôn trong moät koinonia" (ARCIC 1981, 33).

3.2. Tieâu Chuaån Cuûa Thieân Nieân Kyû Thöù Nhaát

88. Trong Ut unum sint, Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phaoloâ II nhieàu laàn khaúng ñònh (UUS 5, 56, 61) raèng Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, mong muoán "khoâng gì ít hôn söï hieäp thoâng troïn veïn giöõa Ñoâng vaø Taây [...] tìm thaáy linh höùng cho ñieàu naøy trong kinh nghieäm cuûa thieân nieân kyû thöù nhaát". Unitatis redintegratio cuõng duy trì moâ hình "söï hieäp nhaát maø caùc thaùnh kinh vaø truyeàn thoáng coå xöa cuûa giaùo hoäi tuyeân boá" (UR 3). Caùc nguyeân taéc vaø moâ hình hieäp thoâng ñöôïc toân vinh trong thieân nieân kyû thöù nhaát coù theå vaãn laø chuaån möïc cho vieäc khoâi phuïc söï hieäp thoâng troïn veïn trong töông lai. Chuû ñeà naøy ñaõ ñöôïc xem xeùt ñaëc bieät trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo vaø Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng (cho caùc Giaùo hoäi sau cho ñeán giöõa theá kyû thöù naêm), vôùi nhöõng heä luaän roäng hôn cho toaøn boä cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát.

3.2.1. "Lòch Söû Cuûa Giaùo Hoäi Trong Thieân Nieân Kyû Ñaàu Tieân Coù Tính Quyeát Ñònh"

89. Caùc taøi lieäu ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo ñaõ daønh söï chuù yù ñaùng keå ñeán moâ hình cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân, tröôùc söï chia reõ giöõa Ñoâng vaø Taây. Taøi lieäu Chieti veà tính ñoàng nghò vaø quyeàn toái thöôïng trong Thieân nieân kyû ñaàu tieân neâu roõ: "Lòch söû cuûa Giaùo hoäi trong thieân nieân kyû ñaàu tieân coù tính quyeát ñònh. Baát chaáp moät soá söï chia reõ taïm thôøi, caùc Kitoâ höõu töø Ñoâng vaø Taây ñaõ soáng trong söï hieäp thoâng trong thôøi gian ñoù, vaø trong boái caûnh ñoù, caùc caáu truùc thieát yeáu cuûa Giaùo hoäi ñaõ ñöôïc thaønh laäp" (O-C 2016, 7). Taøi lieäu keát luaän: "Di saûn chung naøy veà caùc nguyeân taéc thaàn hoïc, caùc ñieàu khoaûn giaùo luaät vaø caùc thöïc haønh phuïng vuï töø thieân nieân kyû ñaàu tieân taïo thaønh moät ñieåm tham chieáu caàn thieát vaø laø nguoàn linh höùng maïnh meõ cho caû ngöôøi Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo khi hoï tìm caùch chöõa laønh veát thöông chia reõ cuûa hoï vaøo ñaàu thieân nieân kyû thöù ba" (id., 21).

90. Ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông - Coâng Giaùo, trong taøi lieäu mang teân The Exercise of Communion in the Life of the Early Church and its Implications for our Search for Communion Today [Thöïc thi hieäp thoâng trong ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi sô khai vaø Caùc heä luaän cuûa noù ñoái vôùi vieäc tìm kieám hieäp thoâng ngaøy nay], cuõng phaân tích caùch thöùc caùc hình thöùc hieäp thoâng cuûa naêm theá kyû ñaàu tieân coù theå laø nguoàn linh höùng cho ngaøy nay: "Chaéc chaén khoâng theå boû qua nhieàu dieãn bieán ñaõ dieãn ra trong möôøi laêm theá kyû tieáp theo, nhöng thôøi gian cho ñeán giöõa theá kyû thöù naêm vaãn laø nguoàn tham khaûo, nguoàn linh höùng vaø hy voïng ñoäc ñaùo. Söï kieän caùc giaùo hoäi cuûa chuùng ta ñaõ coù theå soáng trong hieäp thoâng trong suoát nhöõng theá kyû naøy, baát chaáp nhöõng khaùc bieät veà caùch tieáp caän vaø caùch dieãn giaûi, seõ thaùch thöùc chuùng ta trong quaù trình tìm kieám hieän taïi cuûa mình veà söï hieäp nhaát höõu hình trong ña daïng, döôùi söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn" (OO-C 2015, 2).

91. Thieân nieân kyû ñaàu tieân laø moät tieâu chuaån khoâng chæ trong cuoäc ñoái thoaïi vôùi caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, maø coøn vôùi caùc Coäng ñoàng Taây phöông. Phaûn hoài cho Ut unum sint cuûa Vieän Giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Anh neâu roõ: "Moät phaàn cuûa bieän phaùp khaéc phuïc chaéc chaén naèm ôû vieäc khaùm phaù chung veà caùch maø Giaùo hoäi cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân duy trì söï thoáng nhaát cuûa mình" (48, cuõng neân xem ARCIC 2018, 123). Phaûn hoài nhaéc laïi lôøi cuûa Ñöùc Hoàng Y Ratzinger luùc baáy giôø: "Veà hoïc thuyeát veà quyeàn toái thöôïng, Roâma khoâng ñöôïc ñoøi hoûi nhieàu hôn töø phöông Ñoâng so vôùi nhöõng gì ñaõ ñöôïc xaây döïng vaø thöïc hieän trong thieân nieân kyû ñaàu tieân", [19]keát luaän, "caùch tieáp caän nhö vaäy mang laïi hy voïng ñaùng keå vaø coù theå taïo ra khaû theå xem xeùt môùi nhieàu vaán ñeà trong ñoù caùc giaùo hoäi ñaõ phaùt trieån khi taùch bieät vôùi nhau" (54). Cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo ôû Ñöùc cuõng keâu goïi "khaû theå ñònh höôùng vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng trong thieân nieân kyû Kitoâ giaùo ñaàu tieân maø khoâng caàn tham chieáu ñeán nhöõng dieãn bieán sau naøy" (L-C Germ 2000, 200; xem theâm L-C Aus 2016, 135-136).

Caùc ñoaïn sau ñaây tìm caùch moâ taû moät soá yeáu toá cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân coù theå ñoùng vai troø laøm nguoàn linh höùng cho vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng trong theá kyû 21.

3.2.2. Caùc Bieåu Thöùc Hieäp Thoâng Khoâng Chuû Yeáu Coù Tính Phaùp Lyù

92. Bieåu thöùc cao nhaát cuûa söï hieäp thoâng giöõa caùc Giaùo hoäi luoân laø vieäc cöû haønh Thaùnh Theå. Trong thieân nieân kyû ñaàu tieân, vieäc ñoïc teân cuûa caùc Thöôïng phuï khaùc trong caùc böùc tranh gheùp ñoâi phuïng vuï theo moät thöù töï cuï theå (xem O-C 2007, 40; 2016, 17) minh hoïa cho söï kieän söï hieäp thoâng cuûa giaùo hoäi luoân laø söï hieäp thoâng Thaùnh Theå. Ñieàu naøy ñaõ ñöôïc phaùt bieåu trong cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông-Coâng Giaùo: "Söï hieäp thoâng vôùi Chuùa Kitoâ baét ñaàu baèng pheùp röûa toäi vaø ñöôïc nuoâi döôõng phaùt bieåu trong vieäc cöû haønh Thaùnh Theå, laø bieåu hieän toái cao vaø phöông tieän cuûa söï hieäp thoâng giaùo hoäi" (OO-C 2015, 7). Töông töï nhö vaäy, caùc giaùm muïc Coâng Giaùo vaø Anh giaùo ñaõ tuyeân boá taïi cuoäc hoïp khai maïc IARCCUM: "Taàm nhìn cuûa chuùng toâi veà söï hieäp nhaát troïn veïn vaø höõu hình laø söï hieäp thoâng Thaùnh Theå cuûa caùc giaùo hoäi" (IARCCUM, 2000, 13).

93. Beân caïnh söï hieåu bieát veà bí tích naøy, moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc xaùc ñònh caùc bieåu thöùc khaùc cuûa söï hieäp thoâng trong thieân nieân kyû ñaàu tieân, löu yù raèng chuùng khoâng chuû yeáu mang tính phaùp lyù.

Cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo trong taøi lieäu cuûa mình veà Synodality and Primacy during the First Millennium (Tính ñoàng nghò vaø quyeàn toái thöôïng trong Thieân nieân kyû ñaàu tieân], trong khi löu yù ñeán quyeàn khaùng caùo leân caùc giaùo phaän lôùn, chæ ra raèng "giaùm muïc Roâma khoâng thöïc thi thaåm quyeàn giaùo luaät ñoái vôùi caùc giaùo hoäi ôû phöông Ñoâng" (O-C 2016, 19). Veà phaàn mình, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Ñoâng phöông, sau khi ñieàu tra caùc bieåu thöùc hieäp thoâng trong Giaùo hoäi sô khai (chaúng haïn nhö trao ñoåi thö töø vaø thaêm vieáng, caùc thöôïng hoäi ñoàng vaø caùc coâng ñoàng, caàu nguyeän vaø thöïc haønh phuïng vuï, toân kính caùc vò töû ñaïo vaø caùc thaùnh chung, ñôøi soáng tu trì vaø haønh höông ñeán caùc ñeàn thôø cuûa caùc giaùo hoäi khaùc nhau), ñaõ neâu baät trong phaàn keát luaän cuûa mình baûn chaát khoâng chính thöùc cuûa caùc bieåu thöùc hieäp thoâng naøy: "Phaàn lôùn, trong thôøi kyø naøy, caùc bieåu thöùc hieäp thoâng naøy laø khoâng chính thöùc, nghóa laø khoâng ñöôïc thöïc hieän trong caùc caáu truùc roõ raøng. Chuùng cuõng coù xu höôùng dieãn ra chuû yeáu ôû bình dieän khu vöïc; khoâng coù ñieåm tham chieáu trung taâm roõ raøng. Moät maët, taïi Roâma, ngöôøi ta ngaøy caøng nhaän thöùc roõ hôn veà moät thöøa taùc vuï hieäp thoâng vaø thoáng nhaát roäng lôùn hôn, ñaëc bieät laø töø cuoái theá kyû thöù 3 trôû ñi. Maët khaùc, khoâng coù baèng chöùng roõ raøng naøo cho thaáy caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông töøng chaáp nhaän moät thöøa taùc vuï nhö vaäy" (OO-C 2015, 71; lieân quan ñeán caùc bieåu thöùc hieäp thoâng, xem theâm ARCIC 1991, 45; 2018, 34). Ñieàu ñaùng löu yù laø, cuøng moät cuoäc ñoái thoaïi naøy ñaõ ghi chuù: "Nhieàu moái quan heä töøng hieän höõu giöõa caùc giaùo hoäi trong nhöõng theá kyû ñaàu vaãn tieáp tuïc cho ñeán ngaøy nay baát chaáp söï chia reõ, hoaëc ñaõ ñöôïc phuïc hoài gaàn ñaây" (OO-C 2015, 72).

3.2.3. "Quyeàn Toái Thöôïng Danh Döï" Cuûa Giaùm Muïc Roâma

94. Ngay caû khi "khoâng coù ñieåm tham chieáu trung taâm roõ raøng", thì Roâma vaãn ñöôïc coâng nhaän laø toøa giaùm muïc ñaàu tieân. Vò theá cuûa Roâma ñöôïc minh hoïa baèng laù thö cuûa Ñöùc Cleâmenteâ göûi cho ngöôøi Coâ-rinh-toâ, vaøo cuoái theá kyû thöù nhaát, cung caáp baèng chöùng veà moái quan taâm cuûa Giaùo hoäi Roâma ñoái vôùi söï thònh vöôïng cuûa moät Giaùo hoäi khaùc. Vaøo theá kyû thöù hai, I-nha-xi-oâ cuûa An-ti-oâ-ki-a moâ taû Giaùo hoäi Roâma laø Giaùo hoäi "chuû trì trong tình yeâu thöông", vaø Thaùnh I-reâ-neâ ca ngôïi "Giaùo hoäi raát vó ñaïi, raát coå xöa vaø ñöôïc bieát ñeán roäng raõi ñöôïc thaønh laäp vaø toå chöùc taïi Roâma bôûi hai toâng ñoà vinh quang nhaát, Pheâ-roâ vaø Phao-loâ [...] Vì ñieàu caàn thieát laø moïi Giaùo hoäi phaûi ñoàng yù vôùi Giaùo hoäi naøy, vì thaåm quyeàn toái cao cuûa noù" (Choáng laïi caùc taø giaùo,III, 3, 2) (xem Dombes 1985, 20; Thaùnh I-reâ-neâ 2018, 7.2).

95. Trong khi nhöõng tuyeân boá naøy cuûa Thaùnh I-nha-xi-oâ vaø Thaùnh I-reâ-neâ chuû yeáu lieân quan ñeán Giaùo hoäi Roâma, thì nhöõng heä luaän ñoái vôùi thaåm quyeàn caù vò cuûa Giaùm muïc cuûa noù ngaøy caøng ñöôïc phöông Taây coâng nhaän (xem ~45 ôû treân). Tuy nhieân, vieäc thöïc thi thaåm quyeàn naøy khoâng ñoàng ñeàu giöõa caùc khu vöïc khaùc nhau: "Vai troø cuûa giaùm muïc Roâma phaûi ñöôïc nhìn nhaän trong caùc phaïm vi aûnh höôûng khaùc nhau trong ñoù ngaøi ñaõ ñöa ra caùc quyeát ñònh höõu hieäu vaø dieãn ñaït truyeàn thoáng cuûa giaùo hoäi" (St. I-reâ-neâ 2018, 7.5). Hôn nöõa, "vai troø quan troïng cuûa giaùm muïc Roâma trong vieäc hình thaønh tín lyù trong caùc taùc phaåm cuûa caùc giaùo só lôùn nhö Leâ-oâ I vaø Greâ-go-ri caû khoâng ñöôïc coi laø caïnh tranh vôùi thaåm quyeàn cuûa caùc giaùm muïc ñòa phöông vaø khu vöïc hoaëc caùc giaùo ñoaøn trong Giaùo hoäi phöông Taây, maø ñuùng hôn laø cuûng coá, coâng boá vaø ñieàu chænh coâng vieäc cuûa hoï [...]. Caû hai ñeàu coi muïc ñích cuûa caùc giaùo ñoaøn ñòa phöông vaø khu vöïc bao goàm vieäc ñöa ra phaùn quyeát coù thaåm quyeàn veà caû caùc vaán ñeà kyû luaät vaø tín lyù; chöùc naêng cuûa hoï laø ñöôïc thoâng baùo veà nhöõng quyeát ñònh naøy, ñeå xaùc nhaän chuùng vaø chæ can thieäp trong nhöõng tröôøng hôïp trong ñoù thaåm quyeàn ñòa phöông khoâng theå ñaït tôùi moät giaûi phaùp roõ raøng" (id., 7.7).

96. ÔÛ phöông Ñoâng, "vai troø cuûa caùc giaùm muïc ôû Roâma ít ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng hôn, nhöng ngaøy caøng trôû neân quan troïng trong nhöõng cuoäc tranh caõi lôùn veà tín lyù cuûa theá kyû thöù tö vaø thöù naêm" (id., 7.6). Tuy nhieân, quyeàn toái thöôïng chuû yeáu ñöôïc coi laø moät quyeàn öu tieân: "Ngay töø giai ñoaïn ñaàu, phöông Ñoâng ñaõ tieáp caän vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng cuûa giaùo hoäi qua laêng kính veà moái quan heä giöõa caùc toøa giaùm muïc lôùn. Roâma luoân ñöôïc öu tieân hôn caùc toøa giaùm muïc nhö Alexandria vaø An-ti-oâ-ki-a nhöng chuû yeáu khoâng ñöôïc phöông Ñoâng xem laø sôû höõu moät hình thöùc thaåm quyeàn ñaëc bieät trong moïi vaán ñeà" (id., 7.8).

97. Caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo khoâng bao giôø tranh chaáp quyeàn toái thöôïng cuûa toøa Roâma. Trong chuyeán vieáng thaêm Ñöùc Phaoloâ VI naêm 1967, Thöôïng phuï Athenagoras tuyeân boá raèng Roâma laø "Toøa thaùnh ñöùng ñaàu veà danh döï vaø traät töï trong thaân theå soáng ñoäng cuûa caùc Giaùo hoäi Kitoâ giaùo raûi raùc treân khaép theá giôùi". [20] Ñoái thoaïi thaàn hoïc Coâng Giaùo Chính thoáng giaùo gaàn ñaây ñaõ taùi khaúng ñònh söï coâng nhaän naøy. Taøi lieäu Ravenna coù theå neâu roõ: "Caû hai beân ñeàu ñoàng yù raèng [...] Roâma, vôùi tö caùch laø Giaùo hoäi 'chuû trì trong tình yeâu thöông' theo cuïm töø cuûa Thaùnh I-nha-xi-oâ thaønh An-ti-oâ-ki-a (Göûi ngöôøi Roâma, Lôøi môû ñaàu), chieám vò trí ñaàu tieân trong caùc taxis (baûng thöù töï], vaø do ñoù giaùm muïc cuûa Roâma laø protos [ñeä nhaát] trong soá caùc thöôïng phuï" (O-C 2007, 41, xem theâm O-C2016, 15). Tuy nhieân, caùc taøi lieäu naøy cuõng thöøa nhaän söï baát ñoàng trong caùch hieåu veà 'quyeàn toái thöôïng danh döï'. Chính thoáng giaùo vaø Coâng Giaùo "tuy nhieân, khoâng ñoàng yù veà caùch giaûi thích baèng chöùng lòch söû töø thôøi ñaïi naøy lieân quan ñeán ñaëc quyeàn cuûa giaùm muïc Roâma nhö protos, moät vaán ñeà ñaõ ñöôïc hieåu theo nhieàu caùch khaùc nhau trong thieân nieân kyû ñaàu tieân" (O-C 2007, 41; 2016, 16).

98. Quyeàn toái höôïng ñöôïc coâng nhaän cuûa Giaùo hoäi Roâma trong thieân nieân kyû ñaàu tieân "nguï yù moät thaåm quyeàn trong Giaùo hoäi, khoâng phaûi quyeàn quaûn trò Giaùo hoäi" (Dombes 1985, 23). Thaät vaäy, thaåm quyeàn khoâng ñoàng nghóa vôùi chính quyeàn hoaëc quyeàn taøi phaùn (moät khaùi nieäm ñöôïc phaùt trieån trong thieân nieân kyû thöù hai). Tuy nhieân, moät soá cuoäc ñoái thoaïi chæ ra raèng trong thieân nieân kyû ñaàu tieân, "quyeàn toái thöôïng danh döï" naøy khoâng chæ coù nghóa laø "quyeàn öu tieân danh döï" maø coøn laø "quyeàn ñöa ra quyeát ñònh thöïc söï" (O-C US 2010, 7 a). Naêm 1991, cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Phaùp ñaõ ñöa ra lôøi keâu goïi khaéc phuïc söï ñoái laäp giöõa 'quyeàn toái thöôïng danh döï' vaø 'quyeàn toái thöôïng taøi phaùn', thöøa nhaän raèng "danh döï haøm yù traùch nhieäm vaø thaåm quyeàn thöïc söï: neáu 'quyeàn toái thöôïng' thöïc söï laø inter pares [giöõa nhöõng ngöôøi bình ñaúng], thì noù khoâng keùm phaàn primus [ngöôùi thöù nhaát]" (O-C Fr 1991, tr. 118-119).

3.2.4. Moâ Hình Cuûa Ñieàu Giaùo Luaät Toâng Ñoà 34

99. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, caùc uûy ban Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo chung (O-C 1988, 53; O-C 2007, 24; O-C 2016, 10; O-C US 1989, 6b; O-C Fr. 1991 tr. 118-119; St I-reâ-neâ 2018, 7.4, OO-C 2009, 44) ñaõ suy gaãm veà Ñieàu Giaùo luaät Toâng ñoà [Apostolic Canon] 34, trình baøy noù nhö moät moâ hình cho söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc chieàu kích toái thöôïng vaø ñoàng nghò cuûa Giaùo hoäi. Ñieàu giaùo luaät naøy, thuoäc veà truyeàn thoáng giaùo luaät chung cuûa caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta, laø moät phaàn cuûa boä söu taäp caùc quy taéc lôùn hôn töø Giaùo hoäi An-ti-oâ-ki-a coù töø theá kyû thöù 4. Quy taéc naøy cung caáp moät moâ taû veà moái töông quan giöõa protos vaø caùc giaùm muïc khaùc cuûa moãi vuøng:

Caùc giaùm muïc cuûa ngöôøi daân trong moät tænh hoaëc vuøng [ethnos] phaûi coâng nhaän ngöôøi ñöùng ñaàu [protos] trong soá hoï vaø coi ngöôøi ñoù laø thuû lónh [kephale] cuûa hoï, vaø khoâng ñöôïc laøm baát cöù ñieàu gì quan troïng neáu khoâng coù söï ñoàng yù [gnome] cuûa ngöôøi ñoù; moãi giaùm muïc chæ ñöôïc laøm nhöõng gì lieân quan ñeán giaùo phaän [paroikia] cuûa rieâng mình vaø caùc vuøng laõnh thoå phuï thuoäc. Nhöng [protos] khoâng theå laøm baát cöù ñieàu gì neáu khoâng coù söï ñoàng yù cuûa taát caû moïi ngöôøi. Vì theo caùch naøy, söï hoøa hôïp [homonoia] seõ thaéng theá, vaø Thieân Chuùa seõ ñöôïc ca ngôïi qua Chuùa trong Chuùa Thaùnh Thaàn.

100. Treân cô sôû ñieàu giaùo luaät naøy, Vaên kieän Ravenna ñaõ coù theå moâ taû "söï phuï thuoäc laãn nhau" cuûa quyeàn toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò (O-C 2007, 43; xem beân döôùi ~112-113). Tuy nhieân, khi nhaän xeùt raèng Ñieàu Giaùo luaät 34 moâ taû bình dieän khu vöïc, moät soá cuoäc ñoái thoaïi ñaõ ñaët caâu hoûi "ôû möùc ñoä naøo [coâng thöùc] cuûa noù [...] coù theå phuïc vuï nhö moät moâ hình cho Giaùo hoäi hoaøn vuõ cuõng nhö cho caùc Giaùo hoäi ñòa phöông?" (O-C US 2010 9b; xem theâm St I-reâ-neâ 2000, 16.4; Laäp tröôøng cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow veà Vaán ñeà Quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ 2013, 3).

3.2.5. Quyeàn Khaùng Caùo Nhö Moät Bieåu Thöùc Hieäp Thoâng (Ñieàu Giaùo Luaät Cuûa Coâng Ñoàng Sardica)

101. Moät ñònh cheá khaùc cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân lieân quan ñeán vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng laø quyeàn khaùng caùo leân caùc toøa chính vaø ñaëc bieät laø leân Giaùm muïc Roâma. Caùc cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo gaàn ñaây ñaõ coù theå phaân tích thuû tuïc naøy (C-O Fr 1991; O-C 2016, 19; Thaùnh I-reâ-neâ 2018 7.3 vaø 17.9). Cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Phaùp ñaõ nhaán maïnh vaøo naêm 1991 taàm quan troïng cuûa Coâng ñoàng Sardica (343), ñöôïc Coâng ñoàng Trullo (692) vaø Coâng ñoàng Photian naêm 879 tieáp nhaän. Caùc ñieàu giaùo luaät cuûa Sardica ñaõ xaùc ñònh raèng moät giaùm muïc ñaõ bò keát aùn coù theå khaùng caùo leân Giaùm muïc Roâma, vaø raèng sau naøy, neáu ngaøi cho laø phuø hôïp, coù theå ra leänh taùi thaåm, do caùc giaùm muïc cuûa moät tænh laân caän tieán haønh taïi tænh cuûa giaùm muïc khaùng caùo. Ñieàu ñaùng noùi laø thuû tuïc naøy töông öùng nhieàu hôn vôùi Toøa phuùc thaåm sau cuøng hoaëc Toøa Phaù aùn (court of cassation], vì phieân toøa taùi thaåm khoâng ñöôïc tieán haønh bôûi Roâma maø laø bôûi caùc giaùm muïc ñòa phöông. Cuõng caàn löu yù raèng Ñieàu Giaùo luaät 3 cuûa Sardica bieän minh cho quyeát ñònh lieân quan ñeán thuû tuïc khaùng caùo leân toøa Roâma vì lyù do taâm linh: "sanctissimi Petri memoriam honorare". Vaên kieän ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo taïi Phaùp keâu goïi "moät söï tieáp nhaän chung" cuûa Coâng ñoàng Photian naêm 879, coù theå taïo thaønh "moät ñieåm khôûi ñaàu ñeå tieáp tuïc cuoäc ñoái thoaïi veà yù nghóa cuûa quyeàn toái thöôïng, ñöôïc xaây döïng treân caùc cô sôû chung veà giaùo hoäi hoïc" (O-C Fr 1991, tr. 124).

102. Ñeà caäp ñeán Sardica, Vaên kieän Chieti nhaéc laïi: "Trong nhieàu theá kyû, moät soá lôøi keâu goïi ñaõ ñöôïc göûi ñeán giaùm muïc Roâma, cuõng töø phöông Ñoâng, veà caùc vaán ñeà kyû luaät, chaúng haïn nhö vieäc pheá truaát moät giaùm muïc", vaø raèng "caùc khaùng caùo leân giaùm muïc Roâma töø phöông Ñoâng noùi leân söï hieäp thoâng cuûa Giaùo hoäi". Chieti cuõng löu yù raèng caùc khaùng caùo lieân quan ñeán caùc vaán ñeà kyû luaät cuõng ñöôïc thöïc hieän ôû Phía Ñoâng, vaø raèng "caùc khaùng caùo nhö vaäy ñoái vôùi caùc toøa giaùm muïc lôùn luoân ñöôïc xöû lyù theo caùch thöùc ñoàng nghò" (O-C 2016, 19). [21]

103. Vaên kieän St. I-reâ-neâ naêm 2018 cho raèng thuû tuïc cuûa Sardica cuõng coù theå coù giaù trò trong töông lai: "Moät saép xeáp nhö vaäy seõ toân troïng hoaøn toaøn quyeàn töï chuû cuûa caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo trong khi ñoàng thôøi ñaûm baûo moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát phoå quaùt höõu hieäu cuûa giaùm muïc Roâma" (St. I-reâ-neâ 2018, 17.9).

Cuõng theo cuøng moät caùch nhö vaäy, taøi lieäu döï kieán naêm 2010 cuûa Hoäi ñoàng Thaàn hoïc Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ neâu roõ:

"Trong tröôøng hôïp xung ñoät giöõa caùc giaùm muïc vaø caùc giaùo chuû cuûa hoï maø khoâng theå giaûi quyeát taïi ñòa phöông hoaëc khu vöïc, giaùm muïc Roâma seõ ñöôïc mong ñôïi saép xeáp moät quaù trình khaùng caùo phaùp lyù, coù theå ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc giaùm muïc ñòa phöông, nhö ñöôïc quy ñònh trong ñieàu 3 cuûa Thöôïng hoäi ñoàng Sardica (343). Trong tröôøng hôïp tranh chaáp giöõa caùc giaùo chuû, giaùm muïc Roâma seõ ñöôïc mong ñôïi laøm trung gian vaø ñöa cuoäc khuûng hoaûng ñeán giaûi phaùp anh em". Cuøng moät cuoäc ñoái thoaïi naøy thaáy "quyeàn khaùng caùo" naøy cuõng môû roäng ñeán caùc vaán ñeà tín lyù: "Vaø trong caùc cuoäc khuûng hoaûng tín lyù ñoâi khi coù theå lieân quan ñeán toaøn boä gia ñình Kitoâ giaùo, caùc giaùm muïc treân khaép theá giôùi seõ coù quyeàn khaùng caùo leân ngaøi ñeå xin höôùng daãn tín lyù, gioáng nhö Theodoret cuûa Cyrus ñaõ laøm vôùi Giaùo hoaøng Leâ-oâ I vaøo naêm 449, trong cuoäc tranh luaän veà con ngöôøi cuûa Chuùa Kitoâ dieãn ra tröôùc Coâng ñoàng Chalcedon (Ep. 113)" (O-C US 2010, 7e; tuy nhieân, caàn löu yù raèng caùc nhaø thaàn hoïc Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng seõ khoâng trích daãn ví duï naøy nhö moät tieàn leä, vì hoï coù moät caùch giaûi thích khaùc veà cuoäc tranh luaän).

3.2.6. Caùc Coâng Ñoàng Chung: Söï Hôïp Taùc Cuûa Giaùm Muïc Roâma

104. Caùc bieåu thöùc hieäp thoâng haûo haïng (par excellence) cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân ôû bình dieän hoaøn caàu laø caùc coâng ñoàng chung. Caùc coâng ñoàng naøy mang tính chung "khoâng chæ vì chuùng taäp hôïp caùc giaùm muïc töø moïi khu vöïc vaø ñaëc bieät laø caùc giaùm muïc cuûa naêm toøa chính", maø coøn "vì caùc quyeát ñònh tín lyù long troïng cuûa chuùng vaø caùc coâng thöùc ñöùc tin chung cuûa chuùng, ñaëc bieät laø veà caùc ñieåm quan troïng, mang tính raøng buoäc ñoái vôùi taát caû caùc Giaùo hoäi vaø taát caû caùc tín höõu, trong moïi thôøi ñaïi vaø moïi nôi choán" (O-C 2007, 35).

105. Vaên kieän Ravenna coâng nhaän: "Maëc duø giaùm muïc Roâma khoâng trieäu taäp caùc coâng ñoàng chung cuûa nhöõng theá kyû ñaàu vaø khoâng bao giôø ñích thaân chuû trì chuùng, nhöng ngaøi vaãn tham gia chaët cheõ vaøo quaù trình ra quyeát ñònh cuûa caùc coâng ñoàng" (O-C 2007, 42). Töông töï nhö vaäy, Vaên kieän Chieti xaùc ñònh vai troø cuï theå cuûa Giaùm muïc Roâma, ngöôøi, maëc duø khoâng coù maët tröïc tieáp taïi baát cöù coâng ñoàng naøo trong soá nhöõng coâng ñoàng ñoù, nhöng ñöôïc caùc ñaïi dieän cuûa mình ñaïi dieän hoaëc ñoàng yù vôùi caùc keát luaän cuûa coâng ñoàng sau khi söï vieäc xaûy ra. Chieti tham khaûo caùc tieâu chuaån ñeå tieáp nhaän moät coâng ñoàng laø chung (ecumenic) ñöôïc moâ taû bôûi Coâng ñoàng chung thöù Baûy (Ni-xeâ-a II, 787), cuï theå laø, "söï ñoàng thuaän (symphonia) cuûa nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu caùc giaùo hoäi, söï hôïp löïc (synergeia) cuûa giaùm muïc Roâma, vaø söï ñoàng thuaän cuûa caùc thöôïng phuï khaùc (symphronountes)" (O-C 2016, 18).

106. Vaãn coøn nhöõng caâu hoûi lieân quan ñeán söï hieåu bieát chung veà Synergeia (hôïp löïc] cuûa Giaùm muïc Roâma, vaø taïi sao vaø ôû möùc ñoä naøo noù khaùc vôùi symphonia vaø symphronountes cuûa nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu caùc Giaùo hoäi vaø thöôïng phuï khaùc. Thaät vaäy, "khoâng coù moâ hình duy nhaát naøo coù veû ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi. Beân caïnh thöïc teá laø baûy coâng ñoàng chung ñeàu ñöôïc Roâma vaø caùc toøa thöôïng phuï Ñoâng phöông coâng nhaän, moái töông quan giöõa quyeàn toái thöôïng cuûa giaùm muïc Roâma vaø thaåm quyeàn cuûa moät coâng ñoàng chung vaãn chöa ñöôïc xaùc ñònh" (Thaùnh I-reâ-neâ 2018, 7.11). Tuy nhieân, taát caû ñeàu ñoàng yù raèng "söï tieáp nhaän cuûa toaøn theå Giaùo hoäi luoân laø tieâu chuaån cuoái cuøng cho tính chung cuûa moät coâng ñoàng" (O-C 2016, 18, xem ôû treân ~72[4]). Khi hình dung vai troø cuûa Giaùm muïc Roâma coù theå ñöôïc hieän thöïc hoùa nhö theá naøo trong moät Giaùo hoäi thoáng nhaát, cuoäc tham vaán Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ cho raèng "vai troø phoå quaùt cuûa ngaøi cuõng seõ ñöôïc phaùt bieåu trong vieäc trieäu taäp vaø chuû trì caùc coâng ñoàng thöôøng kyø cuûa caùc thöôïng phuï cuûa taát caû caùc Giaùo hoäi, vaø caùc coâng ñoàng chung, khi chuùng neân dieãn ra" (O-C US 2010, 7 d). Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo ôû UÙc, coâng nhaän raèng "giaùm muïc Roâma coù vai troø ñaëc bieät trong vieäc thuùc ñaåy söï hieäp nhaát cuûa giaùo hoäi vôùi tö caùch laø daân Chuùa vaø Thaân theå Chuùa Kitoâ", khaúng ñònh raèng "trong moät giaùo hoäi hoøa giaûi [...], giaùo hoaøng coù theå thöïc hieän ñieàu naøy baèng caùch trieäu taäp vaø chuû trì caùc thöôïng hoäi ñoàng, ñeå toaøn theå giaùo hoäi coù theå xem xeùt caùc vaán ñeà vaø thaùch thöùc maø mình phaûi ñoái maët vaø tìm kieám caùc phaûn öùng muïc vuï phuø hôïp. Trong boái caûnh naøy, ñoâi khi coù theå khaúng ñònh laïi hoïc thuyeát cuûa giaùo hoäi hoaëc tìm ra nhöõng caùch môùi ñeå dieãn ñaït noù trong moät boái caûnh môùi" (L-C Aus 2016, 150, 152).

3.2.7. Tính Ña Daïng Cuûa Caùc Moâ Hình Giaùo Hoäi

107. Cuoái cuøng, tính ña daïng cuûa caùc moâ hình giaùo hoäi cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân thöôøng ñöôïc nhaán maïnh. Cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo Baéc Myõ-Coâng Giaùo, trong phaûn hoài cuûa mình ñoái vôùi Vaên kieän Chieti, nhaán maïnh raèng "Giaùo hoäi sô khai coù söï ña daïng veà caùc moâ hình toå chöùc giaùo hoäi, ñaùp öùng vôùi phong tuïc vaø nhu caàu ñòa phöông" (O-C US 2017). Ví duï, caùc Giaùo hoäi Alexandria vaø Roâma coù caùc nguyeân taéc toå chöùc noäi boä cuï theå khaùc vôùi caùc giaùo hoäi khaùc: "Ñaây khoâng nhaát thieát laø moät hoaït ñoäng chia reõ Giaùo hoäi. Moät söï ña daïng nhaát ñònh khoâng chæ ñöôïc mong ñôïi trong ñôøi soáng Giaùo hoäi, maø coøn ñöôïc hoan ngheânh nhö moät ñieàu laønh maïnh" (id.). Nhö Coâng ñoàng Vatican II khaúng ñònh lieân quan ñeán caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông: "Khoâng phaûi laø moät trôû ngaïi ñoái vôùi söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi, moät söï ña daïng nhaát ñònh veà phong tuïc vaø nghi leã chæ laøm taêng theâm söï huy hoaøng cuûa Giaùo hoäi vaø giuùp ích raát nhieàu trong vieäc thöïc hieän söù meänh cuûa Giaùo hoäi" (UR 16).

Trong boái caûnh naøy, vaø lieân quan ñeán phuï ñeà cuûa Vaên kieän Chieti (Towards a Common Understanding in Service to the Unity of the Church [Höôùng tôùi söï hieåu bieát chung ñeå phuïc vuï cho söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi]), cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ ñaët caâu hoûi: "Lieäu chuùng ta coù caàn thieát, hay thaäm chí laø mong muoán, coù nhöõng hieåu bieát hoaøn toaøn gioáng heät nhau khoâng? Coù leõ moâ hình ñaïi keát veà söï ñoàng thuaän dò bieät hoùa coù ích ôû ñaây" (id.). Ñaây laø phöông phaùp luaän ñöôïc cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Lutheran-Coâng Giaùo söû duïng trong Tuyeân boá chung veà Tín lyù Coâng chính hoùa. ARC Canada ñeà xuaát moät Tuyeân boá chung thieát laäp söï ñoàng thuaän cô baûn veà thaåm quyeàn vaø thöøa taùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma theo moâ hình Tuyeân boá chung veà Tín lyù Coâng chính hoùa vaø tuaân theo phöông phaùp luaän cuûa Tuyeân boá chung veà Tín lyù Coâng chính hoùa (ARC Canada 2003, 4.1).

3.3. Moät Soá Nguyeân Taéc Ñeå Thöïc Hieän Quyeàn Toái Thöôïng Trong Theá Kyû 21

108. Neáu lòch söû cuûa thieân nieân kyû ñaàu tieân laø "quyeát ñònh", thì, tuy nhieân, thieân nieân kyû ñaàu tieân khoâng neân ñöôïc lyù töôûng hoùa. Söï töông phaûn thoâng thöôøng giöõa caùc moái quan heä giöõa Giaùo hoäi Ñoâng-Taây trong thieân nieân kyû thöù nhaát vaø thöù hai töï noù ñaõ quaù ñôn giaûn. Ví duï, Nhoùm Thaùnh I-reâ-neâ ñöa ra moät cuoäc khaûo saùt lòch söû tinh teá hôn veà naêm giai ñoaïn: theá kyû thöù 1-8; theá kyû thöù 9-15; theá kyû thöù 16-18; theá kyû thöù 19; theá kyû thöù 20 vaø 21. Hôn nöõa, ngöôøi ta thöôøng nhaän thaáy raèng raát khoù ñeå noùi veà moät Giaùo hoäi "khoâng chia caét" trong thieân nieân kyû thöù nhaát, khi nghó ñeán nhieàu giai ñoaïn chia reõ giöõa Roâma vaø Constantinople (xem Thaùnh I-reâ-neâ 2018, 5.3), nhöng cuõng coù caû nhöõng cuoäc ly giaùo bi thaûm vaøo theá kyû thöù 5 sau caùc coâng ñoàng EÂ-pheâ-soâ vaø Can-xeâ-ñoan. Thaät vaäy, "quaù khöù khoâng neân ñöôïc lyù töôûng hoùa hay haï thaáp, vaø caàn phaûi phaân bieät ñuùng ñaén giöõa caùc lyù töôûng do caùc giaùo hoäi phaùt bieåu vaø caùc thöïc taïi cuï theå cuûa con ngöôøi trong ñoù caùc lyù töôûng ñoù ñöôïc ñem ra soáng" (Thaùnh I-reâ-neâ 2018, 17.3).

109. Hôn nöõa, quyeàn toái thöôïng ôû bình dieän phoå quaùt cuõng neân toân vinh nhöõng dieãn bieán cuûa thieân nieân kyû thöù hai trong vieäc öùng phoù vôùi nhöõng thaùch thöùc cuûa theá kyû 21: "Caùc caáu truùc ñaõ phaùt trieån trong vaø cho thieân nieân kyû thöù nhaát khoâng theå chæ ñöôïc taùi taïo trong caùc hoaøn caûnh khaùc nhau vaøo ñeâm tröôùc thieân nieân kyû thöù ba. Trong khi trung thaønh vôùi quaù khöù, chuùng ta cuõng phaûi trung thaønh vôùi boái caûnh hieän taïi vaø nhöõng ñoøi hoûi cuûa cuoäc soáng chung, chöùng taù vaø phuïc vuï ngaøy nay" (Phaûn hoài cuûa Giaùo hoäi Anh ñoái vôùi UUS, 50). Trong moät Giaùo hoäi taùi hieäp nhaát, "vai troø cuûa giaùm muïc Roâma seõ phaûi ñöôïc xaùc ñònh caån thaän, vöøa tieáp noái caùc nguyeân taéc caáu truùc coå xöa cuûa Kitoâ giaùo vöøa ñaùp öùng nhu caàu veà moät thoâng ñieäp Kitoâ giaùo thoáng nhaát trong theá giôùi ngaøy nay" (O-C US 2010, 7).

110. Caùc phaûn hoài cho Ut unum sint vaø caùc taøi lieäu ñoái thoaïi ñaõ xaùc ñònh moät soá nguyeân taéc vaø khuoân khoå ñeå thöïc hieän quyeàn toái thöôïng trong theá kyû 21. Ví duï, cuoäc ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo ôû Hoa Kyø ñaõ nhaát trí vaøo naêm 1973 veà ba "chuaån möïc ñeå ñoåi môùi" ñeå "giaùo hoaøng coù theå phuïc vuï toát hôn cho giaùo hoäi nhö moät toaøn theå": nguyeân taéc ña daïng hôïp phaùp; nguyeân taéc hôïp ñoaøn; vaø nguyeân taéc boå trôï (L-C US 1973, 22-25).

Cuoäc tham vaán Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ cuõng xaùc ñònh moät soá "ñaëc ñieåm" cho "hình thaùi hieäp thoâng" trong töông lai giöõa Chính thoáng giaùo vaø Coâng Giaùo, ñaëc bieät lieân quan ñeán vai troø cuûa giaùo hoaøng (O-C US 2010, 6-7).

111. Hai khuoân khoå laëp laïi xuaát hieän töø caùc cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc vaø phaûn hoài cho Ut unum sint, coù theå giuùp suy tö veà vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng trong theá kyû 21: söï saép xeáp coäng ñoàng, hôïp ñoaøn vaø caù vòcuûa Giaùo hoäi; vaø söï ñieàu chænh giöõa caùc bình dieän ñòa phöông, khu vöïc vaø hoaøn caàu.

3.3.1. Söï Saép Xeáp Coäng Ñoàng, Hôïp Ñoaøn Vaø Caù Vò Cuûa Giaùo Hoäi

a. Söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa tính toái thöôïng vaø tính ñoàng nghò

112. Haàu heát caùc phaûn hoài vaø taøi lieäu ñoái thoaïi ñeàu nhaát trí roõ raøng raèng quyeàn toái thöôïng neân ñöôïc thöïc hieän trong moät Giaùo hoäi coâng ñoàng/ ñoàng nghò ñích thöïc. [22] Nhö ñaõ thaáy ôû treân, caùc cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo trong ba möôi naêm qua, ñöôïc truyeàn caûm höùng töø Ñieàu Giaùo luaät Toâng ñoà 34, nhaán maïnh söï phuï thuoäc laãn nhau cuûa quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng, bao goàm caû ôû nình dieän phoå quaùt cuûa Giaùo hoäi. Nguyeân taéc naøy laàn ñaàu tieân ñöôïc Hoäi ñoàng Tham vaán Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ phaùt bieåu, neâu raèng "hai ñònh cheá, phuï thuoäc laãn nhau vaø haïn cheá laãn nhau, ñaõ gaây aûnh höôûng maïnh nhaát ñeán vieäc duy trì söï hieäp thoâng coù traät töï cuûa caùc Giaùo hoäi keå töø thôøi caùc toâng ñoà, laø vieäc taäp hôïp caùc giaùm muïc vaø caùc nhaø laõnh ñaïo ñòa phöông ñöôïc boå nhieäm khaùc trong caùc thöôïng hoäi ñoàng, vaø quyeàn toái thöôïng hoaëc quyeàn toái thöôïng ñöôïc coâng nhaän cuûa moät giaùm muïc trong soá caùc ñoàng nghieäp giaùm muïc cuûa mình" (O-C US 1989, 6). Töông töï nhö vaäy, luaän ñieåm cô baûn cuûa Vaên kieän Ravenna laø "quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng phuï thuoäc laãn nhau. Ñoù laø lyù do taïi sao tính toái thöôïng ôû caùc bình dieän khaùc nhau cuûa ñôøi soáng Giaùo hoäi, ñòa phöông, khu vöïc vaø phoå quaùt, luoân phaûi ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh tính coâng ñoàng, vaø tính coâng ñoàng cuõng vaäy trong boái caûnh quyeàn toái thöôïng" (O-C 2007, 43). Töông töï nhö vaäy, nhöng söû duïng khaùi nieäm ñoàng nghóa laø 'tính ñoàng nghò [synodality]', Nhoùm St I-reâ-neâ khaúng ñònh: "Caû veà maët thaàn hoïc vaø giaùo luaät, [...] khoâng theå giaûi quyeát vaán ñeà veà quyeàn toái thöôïng maø khoâng xem xeùt ñeán tính ñoàng nghò, hoaëc boû qua quyeàn toái thöôïng khi giaûi quyeát tính ñoàng nghò" (St I-reâ-neâ 2018, 16). Trong söï phuï thuoäc laãn nhau naøy, "Lòch söû Giaùo hoäi cho thaáy hai xu höôùng giaùo hoäi hoïc: chuû yeáu, nhöng khoâng duy nhaát, laø tính ñoàng nghò ôû phöông Ñoâng, vaø chuû yeáu, nhöng khoâng duy nhaát, laø tính toái thöôïng ôû phöông Taây; tuy nhieân, chuùng coù theå cuøng hieän höõu trong moät caêng thaúng saùng taïo". Do ñoù, "baát cöù vieäc khoâi phuïc naøo veà söï hieäp thoâng troïn veïn giöõa caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo seõ ñoøi hoûi, caû hai beân, phaûi cuûng coá caùc caáu truùc tính ñoàng nghò vaø moät söï hieåu bieát môùi veà quyeàn toái thöôïng phoå quaùt - caû hai ñeàu phuïc vuï cho söï hieäp thoâng giöõa caùc giaùo hoäi" (St I-reâ-neâ 2018, 16. 7). Vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng theo loái ñoàng nghò laø caàn thieát ñeå coù söï hieåu bieát chung veà vieäc thöïc thi thöøa taùcc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma: "Theo giaùo huaán cuûa caû hai coâng ñoàng Vatican, giaùm muïc Roâma ñöôïc moïi ngöôøi hieåu laø chæ coù thaåm quyeàn trong boái caûnh ñoàng nghò /hôïp ñoaøn: vôùi tö caùch laø thaønh vieân cuõng nhö ngöôøi ñöùng ñaàu ñoaøn giaùm muïc, laø thöôïng phuï cao caáp trong soá caùc giaùo chuû cuûa caùc Giaùo hoäi, vaø ñaày tôù phuïc vuï cho söï hieäp thoâng hoaøn vuõ" (O-C US 2010, 7b).

113. Ngay töø raát sôùm trong quaù trình hoaït ñoäng, ARCIC cuõng ñaõ nhieàu laàn nhaán maïnh söï caàn thieát cuûa vieäc caân baèng thích ñaùng giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng ôû moãi bình dieän cuûa Giaùo hoäi: "Maëc duø quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng laø nhöõng yeáu toá boå sung cho nhau cuûa chöùc giaùm söï (episcope), nhöng thöôøng xaûy ra tình traïng moät beân ñöôïc nhaán maïnh maø khoâng quan taâm ñeán beân kia, thaäm chí ñeán möùc maát caân baèng nghieâm troïng. Khi caùc giaùo hoäi bò taùch bieät khoûi nhau, moái nguy hieåm naøy ñaõ taêng leân.

Söï hieäp nhaát cuûa caùc giaùo hoäi ñoøi hoûi phaûi coù söï caân baèng thích ñaùng giöõa hai ñieàu naøy vôùi söï tham gia coù traùch nhieäm cuûa toaøn theå daân Chuùa" (ARCIC 1976, 22). Moái quan heä giöõa quyeàn toái thöôïng vaø tính coâng ñoàng gaén lieàn vôùi caùc nguyeân taéc hieäp nhaát vaø ña daïng trong Giaùo hoäi: caàn coù "söï caân baèng thích ñaùng giöõa quyeàn toái thöôïng phuïc vuï cho söï hieäp nhaát vaø tính coâng ñoàng duy trì söï ña daïng chính ñaùng cuûa söï hieäp nhaát cuûa taát caû caùc giaùo hoäi" (ARCIC 1981 Eluc., 8).

b. "Taát caû", "moät soá" vaø "moät"

114. Trong suy tö veà giaùo hoäi hoïc gaàn ñaây, moät söï phaân bieät roõ raøng hôn ñaõ ñöôïc thöïc hieän giöõa hai khía caïnh cuûa tính ñoàng nghò: tính hôïp ñoaøn cuûa giaùm muïc vaø söï tham gia cuûa toaøn theå daân Chuùa. Veà ñieàu ñaàu, ARCIC vieát: "Quyeàn toái thöôïng daønh cho moät giaùm muïc nguï yù raèng, sau khi tham khaûo yù kieán cuûa caùc giaùm muïc ñoàng caáp, ngaøi coù theå noùi thay maët hoï vaø baøy toû suy nghó cuûa hoï" (ARCIC 1976, 20) vaø "moät giaùm muïc thöïc thi thöøa taùc vuï cuûa mình khoâng phaûi moät caùch bieät laäp maø trong söï lieân keát hôïp ñoaøn vôùi caùc giaùm muïc anh em cuûa mình" (id., 21). Phaûn hoài cuûa Hoäi ñoàng giaùm muïc cuûa Giaùo hoäi Thuïy Ñieån ñoái vôùi Ut unum sint cuõng nhaán maïnh nhu caàu veà tính hôïp ñoaøn cuûa giaùm muïc: "Ñeå ñaït ñöôïc tieán boä, khaùi nieäm veà tính hôïp ñoaøn coù leõ phaûi ñöôïc phaùt trieån hôn nöõa, caû trong Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma vaø ñaïi keát. Ñieàu naøy phaûi ñöôïc nhaán maïnh so vôùi cheá ñoä giaùo hoaøng taäp quyeàn maïnh meõ, ñaëc bieät laø trong quaù khöù. Noùi caùch khaùc, moïi giaùm muïc vaø toaøn boä hôïp ñoaøn giaùm muïc ñeàu coù traùch nhieäm ñoái vôùi toaøn theå Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma - cuøng vôùi vò Giaùo hoaøng. Taát caû caùc giaùm muïc coù theå hoïp laïi ñeå hoïp moät coâng ñoàng hoaëc moät thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc hoaøn caàu, nhöng khoâng theå khoâng coù Ñöùc Giaùo Hoaøng" (Phaûn hoài cho Thoâng ñieäp Ut unum sint, 12).

115. Thuaät ngöõ tính ñoàng nghò coù theå ñöôïc söû duïng theo nghóa roäng hôn ñeå chæ söï tham gia tích cöïc vaøo ñôøi soáng giaùo hoäi cuûa taát caû caùc tín höõu treân cô sôû pheùp röûa cuûa hoï. Chính trong "nghóa toaøn dieän hôn naøy, aùm chæ taát caû caùc thaønh vieân cuûa Giaùo hoäi" maø khaùi nieäm naøy ñöôïc Ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo söû duïng: "Tröôùc heát, chuùng ta seõ noùi veà tính coâng ñoàng nhö bieåu thò raèng moãi chi theå cuûa Thaân theå Chuùa Kitoâ, nhôø pheùp röûa, coù vò trí vaø traùch nhieäm thích ñaùng cuûa mình trong koinonia (communio trong tieáng Latin) Thaùnh theå" (O-C 2007, 5). Söï hieåu bieát naøy döïa treân nhöõng suy tö giaùo hoäi hoïc veà caûm thöùc ñöùc tin cuûa taát caû nhöõng ngöôøi ñaõ chòu pheùp röûa toäi (sensus fidelium): "Toaøn theå coäng ñoàng vaø moãi ngöôøi trong ñoù ñeàu mang 'löông taâm cuûa Giaùo hoäi' (ekklesiastike syneidesis), nhö thaàn hoïc Hy Laïp goïi, laø sensus fidelium theo thuaät ngöõ tieáng Latinh". Do ñoù, "taát caû caùc tín höõu (vaø khoâng chæ caùc giaùm muïc) ñeàu chòu traùch nhieäm ñoái vôùi ñöùc tin ñaõ tuyeân xöng khi chòu pheùp röûa" (id. 7). Söï hieåu bieát roäng hôn naøy veà tính ñoàng nghò nhö söï tham gia cuûa toaøn theå daân Chuùa gaàn ñaây ñaõ ñöôïc goïi laø khía caïnh "coäng ñoàng" [communal] hoaëc "duy coäng ñoàng" [communitarian].

116. Phuø hôïp vôùi söï phaân bieät naøy giöõa caùc khía caïnh khaùc nhau cuûa tính ñoàng nghò, moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc xaùc ñònh ba chieàu kích boå sung cuûa Giaùo hoäi: coäng ñoàng ("taát caû"), hôïp ñoaøn ("moät soá") vaø caù vò ("moät"). Ngay töø naêm 1927, Hoäi nghò Theá giôùi ñaàu tieân veà Ñöùc tin vaø Traät töï taïi Lausanne ñaõ coâng nhaän raèng caùc heä thoáng 'giaùm muïc', 'linh muïc' vaø 'giaùo ñoaøn' 'phaûi coù moät vò trí thích hôïp trong traät töï cuoäc soáng cuûa moät Giaùo hoäi taùi hieäp nhaát". Theo thôøi gian, ba chieàu kích naøy - söû duïng caùc thuaät ngöõ khaùc nhau - ñöôïc xaùc ñònh laø nhöõng khía caïnh thieát yeáu cuûa baûn thaân tính ñoàng nghò: "Trong suoát chieàu daøi lòch söû, tính ñoàng nghò cuûa Giaùo hoäi ñaõ ñöôïc phuïc vuï thoâng qua thaåm quyeàn coâng ñoàng, hôïp ñoaøn vaø toái thöôïng" (ARCIC 1999, 45). Caùc truyeàn thoáng Kitoâ giaùo khaùc nhau coù theå ñöôïc coi laø öu tieân moät chieàu kích hôn caùc chieàu kích khaùc: Coâng Giaùo chieàu kích caù vò [personal], Chính thoáng giaùo chieàu kích hôïp ñoaøn vaø Caûi caùch chieàu kích coäng ñoàng.

117. Ñeà caäp ñeán hoäi nghò Lausanne, naêm 1982, UÛy ban Ñöùc tin vaø Traät töï ñaõ aùp duïng ba chieàu kích naøy vaøo thöøa taùc vuï thuï phong: "Thöøa taùc vuï thuï phong neân ñöôïc thöïc hieän theo caùch caù vò, hôïp ñoaøn vaø coäng ñoàng. Noù neân mang tính caù vò vì söï hieän dieän cuûa Chuùa Kitoâ giöõa daân Ngöôøi coù theå ñöôïc chæ ra moät caùch höõu hieäu nhaát bôûi ngöôøi ñöôïc thuï phong ñeå coâng boá Tin möøng vaø keâu goïi coäng ñoàng phuïc vuï Chuùa trong söï hieäp nhaát cuûa cuoäc soáng vaø chöùng taù. Noù cuõng phaûi mang tính hôïp ñoaøn, vì caàn coù moät hôïp ñoaøn caùc thöøa taùc vieân thuï phong chia seû nhieäm vuï chung laø ñaïi dieän cho caùc moái quan taâm cuûa coäng ñoàng. Cuoái cuøng, moái quan heä maät thieát giöõa caùc thöøa taùc vieân thuï phong vaø coäng ñoàng phaûi tìm ñöôïc bieåu thöùc trong chieàu kích coäng ñoàng, nôi maø vieäc thöïc thi thöøa taùc vuï thuï phong baét nguoàn töø ñôøi soáng cuûa coäng ñoàng vaø ñoøi hoûi söï tham gia höõu hieäu cuûa coäng ñoàng vaøo vieäc khaùm phaù yù muoán cuûa Thieân Chuùa vaø söï höôùng daãn cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn" (FO 1982 BEM, Muïc vuï, 26, Bình luaän).

Sau ñoù, lyù luaän naøy ñaõ ñöôïc phaùt trieån bôûi caùc cuoäc ñoái thoaïi khaùc nhau nhö laø nguyeân taéc chæ ñaïo cuûa moät thöøa taùc vuï hieäp nhaát:

"Söï hoaùn caûi cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo seõ bao goàm vieäc duy trì moái quan heä caân baèng giöõa caùc chieàu kích coäng ñoàng, hôïp ñoaøn vaø caù vò cuûa thöøa taùc vuï ñoù; thöïc söï, chieàu kích sau chæ coù theå ñöôïc thöïc thi neáu noù ñöôïc thöïc hieän, coù theå noùi nhö vaäy, bôûi hai chieàu kích kia" (Dombes 1985, 134, xem theâm 9; xem theâm L-C Germ 2000, 188).

118. Nhöõng xem xeùt ñaïi keát naøy ñaõ ñöôïc tieáp nhaän trong giaùo huaán Coâng Giaùo gaàn ñaây. Trong taøi lieäu veà Tính Ñoàng nghò trong Ñôøi soáng vaø Söù meänh cuûa Giaùo hoäi (2018), UÛy ban Thaàn hoïc Quoác teá nhaän ra trong ba chieàu kích naøy nhöõng khía caïnh cô baûn cuûa moät neàn thaàn hoïc veà tính ñoàng nghò: "Taàm nhìn giaùo hoäi hoïc naøy môøi chuùng ta dieãn ñaït söï hieäp thoâng ñoàng nghò theo nghóa 'taát caû', 'moät soá' vaø 'moät'. ÔÛ nhieàu bình dieän vaø hình thöùc khaùc nhau, nhö caùc Giaùo hoäi ñòa phöông, caùc nhoùm Giaùo hoäi ñòa phöông theo khu vöïc vaø Giaùo hoäi hoaøn vuõ, tính ñoàng nghò lieân quan ñeán vieäc thöïc hieän sensus fidei cuûa universitas fidelium (taát caû), chöùc naêng laõnh ñaïo cuûa ñoaøn Giaùm muïc, moãi giaùm muïc coù linh muïc ñoaøn cuûa mình (moät soá), vaø chöùc naêng hieäp nhaát cuûa Giaùm muïc Roâma (moät). Do ñoù, tính naêng ñoäng cuûa tính ñoàng nghò keát hôïp vôùi khía caïnh coäng ñoàng bao goàm toaøn theå daân Chuùa, chieàu kích hôïp ñoaøn laø moät phaàn cuûa vieäc thöïc thi chöùc naêng giaùm muïc vaø chöùc naêng toái thöôïng cuûa Giaùm muïc Roâma" (UÛy ban Thaàn hoïc Quoác teá 2018, 64). Ñeà caäp ñeán taøi lieäu naøy, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ ñaõ khaúng ñònh raèng "tính ñoàng nghò theo nghóa roäng coù theå ñöôïc coi laø söï keát hôïp cuûa ba chieàu kích: 'taát caû', 'moät soá' vaø 'moät'". Trong taàm nhìn naøy, "thöøa taùc vuï toái thöôïng laø moät yeáu toá noäi taïi cuûa ñoäng löïc tính ñoàng nghò, cuõng nhö khía caïnh duy coäng ñoàng bao goàm toaøn theå daân Chuùa vaø chieàu kích hôïp ñoaøn laø moät phaàn cuûa vieäc thöïc thi thöøa taùc vuï giaùm muïc". [23] Theo quan ñieåm nhö vaäy, tính ñoàng nghò khoâng neân ñöôïc coi laø moät ñoái troïng caïnh tranh vôùi quyeàn toái thöôïng, cuõng khoâng chæ laø caùc khía caïnh hôïp ñoaøn hoaëc coäng ñoàng cuûa Giaùo hoäi, maø laø moät ñoäng löïc bao goàm trong chính noù caùc chieàu kích caù vò, hôïp ñoaøn vaø coäng ñoàng.

3.3.2. Söï Phoái Hôïp Giöõa Caùc Bình Dieän Ñòa Phöông, Khu Vöïc Vaø Hoaøn Caàu

119. Suy tö ñaïi keát ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc ñaùnh giaù toát hôn raèng chöùc vuï cuûa Giaùm muïc Roâma khoâng theå ñöôïc hieåu moät caùch taùch bieät khoûi moät goùc nhìn giaùo hoäi hoïc roäng hôn. Khi xem xeùt quyeàn toái thöôïng, nhieàu cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc ñaõ löu yù raèng ba

chieàu kích naøy - coäng ñoàng, hôïp ñoaøn vaø caù vò - ñeàu hoaït ñoäng trong moïi bình dieän cuûa Giaùo hoäi.

a. Tính ñoàng thôøi cuûa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Giaùo hoäi hoaøn vuõ

120. Moät vaán ñeà quan troïng laø moái quan heä giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Giaùo hoäi hoaøn vuõ. Neáu nhieàu truyeàn thoáng Kitoâ giaùo nhaán maïnh vieäc hieän thöïc hoùa Giaùo hoäi taïi ñòa phöông, thì giaùo hoäi hoïc Coâng Giaùo thöôøng nhaán maïnh chieàu kích phoå quaùt, vaø do ñoù,thöøa taùc vuï phoå quaùt cuûa Giaùo hoaøng. Tuy nhieân, Lumen gentium khaúng ñònh raèng "caùc giaùo hoäi ñaëc thuø [ñöôïc] hình thaønh theo moâ hình cuûa Giaùo hoäi hoaøn vuõ [Ecclesiae universalis]", vaø raèng chính "trong vaø töø [in quibus et ex quibus]" caùc Giaùo hoäi cuï theå maø "Giaùo Hoäi Coâng Giaùo duy nhaát" ra ñôøi [una et unica Ecclesia catholica exsistit] (LG 23).

121. Caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát ñaõ giuùp xem xeùt tính ñoàng thôøi [simultaneity] cuûa caùc chieàu kích naøy. Taøi lieäu ñaàu tieân cuûa cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo neâu roõ: "Vì Chuùa Kitoâ laø moät cho nhieàu ngöôøi, neân trong Giaùo hoäi laø thaân theå cuûa Ngöôøi, moät vaø nhieàu, phoå quaùt vaø ñòa phöông, taát yeáu phaûi ñoàng thôøi vôùi nhau" (O-C 1982, III, 2).

122. Töông töï nhö vaäy, Nhoùm coâng taùc chung giöõa Hoäi ñoàng caùc Giaùo hoäi Theá giôùi vaø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, trong taøi lieäu Giaùo hoäi: Ñòa phöông vaø Phoå quaùt (1990), khaúng ñònh raèng moät giaùo hoäi hoïc caùnh chung vaø thaàn khí "khoâng chæ ñònh tính öu tieân duy nhaát cho Giaùo hoäi ñòa phöông hoaëc phoå quaùt, maø gôïi yù veà tính ñoàng thôøi cuûa caû hai" (JWG 1990, 22), vì luoân coù moät "söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa ñòa phöông vaø phoå quaùt trong söï Hieäp thoâng cuûa caùc Giaùo hoäi" (id., 35).

123. Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi Anh giaùo-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø cuõng ñoàng yù raèng "giaùo hoäi ñòa phöông vaø giaùo hoäi hoaøn vuõ laø ñoàng caáu thaønh vaø ñoàng coá höõu [co-inherent][...] Do ñoù, Giaùo hoäi vöøa ñòa phöông vöøa hoaøn vuõ. Giaùo hoäi ñòa phöông khoâng chæ laø moät phaân khu cuûa giaùo hoäi hoaøn vuõ, cuõng nhö giaùo hoäi hoaøn vuõ khoâng chæ laø toång hôïp cuûa caùc giaùo hoäi ñòa phöông. Moãi giaùo hoäi hoaøn toaøn phuï thuoäc laãn nhau vôùi giaùo hoäi kia" (ARC-USA 1999). Caâu hoûi naøy laïi ñöôïc neâu ra trong cuoäc ñoái thoaïi quoác teá: "Ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo, moät caâu hoûi quan troïng khaùc lieân quan ñeán thöïc taïi giaùo hoäi cuûa Giaùo hoäi hoaøn vuõ, ñöôïc töôïng tröng vaø caáu truùc theo quyeàn toái thöôïng cuûa Toøa Roâma. Giaùo hoäi hoaøn vuõ coù öu tieân veà thôøi gian vaø höõu theå hoïc hôn caùc giaùo hoäi ñòa phöông vaø caùc toå chöùc khu vöïc hay khoâng, vôùi caùc toå chöùc sau ñöôïc baét nguoàn vaø phuï thuoäc vaøo thöïc taïi coù tröôùc cuûa giaùo hoäi phoå quaùt? Hay giaùo hoäi phoå quaùt vaø giaùo hoäi ñòa phöông neân ñöôïc xem laø xaùc ñònh laãn nhau, cuøng hieän höõu vaø nhaát thieát phaûi cuøng coá höõu, ñeå Giaùo hoäi phoå quaùt coù traùch nhieäm ñoái vôùi caùc giaùo hoäi ñòa phöông, vaø caùc giaùo hoäi ñòa phöông coù traùch nhieäm ñoái vôùi nhau vaø ñoái vôùi Giaùo hoäi phoå quaùt?" (ARCIC 2018, 67, xem theâm 48 vaø 154).

124. Khi baét ñaàu cuoäc ñoái thoaïi quoác teá vôùi nhöõng ngöôøi theo phaùi Luther, "phía Luther ñaõ thöøa nhaän raèng khoâng coù giaùo hoäi ñòa phöông naøo hieän höõu bieät laäp vì ñoù laø bieåu hieän cuûa giaùo hoäi phoå quaùt. Theo nghóa naøy, taàm quan troïng cuûa moät vieäc phuïc vuï thöøa taùc veà hieäp thoâng cuûa caùc giaùo hoäi ñaõ ñöôïc thöøa nhaän vaø ñoàng thôøi ñaõ ñeà caäp ñeán vaán ñeà ñöôïc nhöõng ngöôøi theo phaùi Luther neâu ra do hoï thieáu moät vieäc phuïc vuï hieäp nhaát höõu hieäu nhö vaäy" (L-C 1972, 66).

125. Tham vaán vôùi Lieân minh Tin laønh Theá giôùi, trong taøi lieäu Giaùo hoäi, Truyeàn giaùo vaø Moái quan heä cuûa Koinonia (2002), cuõng ñaõ ghi nhaän moät soá bieän phaùp ñoàng thuaän veà söï phuï thuoäc laãn nhau giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Giaùo hoäi hoaøn vuõ: "Nhöõng ngöôøi Tin laønh, gioáng nhö nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo, nhaän ra giaù trò cuûa tình hieäp thoâng treân toaøn theá giôùi, nhöng vì nhöõng tieàn ñeà thaàn hoïc khaùc nhau vaø caùch giaûi thích khaùc nhau veà moät soá ñoaïn Kinh thaùnh, hoï coù quan ñieåm khaùc nhau veà moái quan heä giöõa giaùo hoäi hoaøn vuõ vaø caùc giaùo hoäi ñòa phöông. Nhöõng ngöôøi Tin laønh hieåu raèng 'giaùo hoäi hoaøn vuõ' laø taát caû nhöõng ngöôøi ôû moïi nôi vaø trong moïi thôøi ñaïi tin vaø tín thaùc vaøo Chuùa Kitoâ ñeå ñöôïc cöùu roãi". Trong khi thöøa nhaän raèng Chuùa Kitoâ "muoán thaønh laäp caùc Giaùo hoäi höõu hình [#] chuû yeáu laø ñòa phöông", nhöõng ngöôøi Tin laønh vaãn khaúng ñònh raèng "caùc giaùo ñoaøn naøy coù theå tìm kieám caùc lieân ñoaøn vaø lieân minh nhö moät phöông tieän ñeå phaùt bieåu tính chaát phoå quaùt cuûa baûn chaát vaø söù meänh cuûa giaùo hoäi" (33).

126. Nhöõng suy tö ñaïi keát naøy ñaõ giuùp ñaït ñöôïc söï hieåu bieát saâu saéc hôn cuûa Coâng Giaùo veà "moái töông quan noäi taïi" giöõa Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Giaùo hoäi hoaøn vuõ, nhö ñöôïc chæ ra bôûi UÛy ban Thaàn hoïc Quoác teá: "Giaùo hoäi, trong chöøng möïc laø Coâng Giaùo, laøm cho phoå quaùt trôû thaønh ñòa phöông vaø ñòa phöông trôû thaønh phoå quaùt" (ITC 2018 59); do ñoù, Giaùo hoäi ñòa phöông vaø Giaùo hoäi hoaøn vuõ laø noäi taïi cuûa nhau. "Moái töông quan noäi taïi cuûa hai cöïc naøy coù theå ñöôïc dieãn ñaït nhö caùch phoå quaùt vaø ñòa phöông hieän dieän trong nhau trong Giaùo hoäi cuûa Chuùa Kitoâ. Trong Giaùo hoäi vôùi tö caùch laø Coâng Giaùo, söï ña daïng khoâng chæ laø söï cuøng hieän höõu maø coøn laø söï gaén keát trong moái töông quan vaø phuï thuoäc laãn nhau: moät söï töông taïi [ôû trong nhau, perichoresis] giaùo hoäi hoïc trong ñoù söï hieäp thoâng ba ngoâi nhìn thaáy söï phaûn chieáu giaùo hoäi cuûa mình" (ITC 2018, 60; xem theâm khaùi nieäm "noäi taïi laãn nhau" trong Communionis notio [yù nieäm hieäp thoâng], n. 9).

b. Bình dieän khu vöïc

127. Moät vaán ñeà khaùc ñöôïc ñeà caäp trong caùc cuoäc ñoái thoaïi laø taàm quan troïng cuûa bình dieän khu vöïc (coøn goïi laø sieâu ñòa phöông hoaëc xuyeân ñòa phöông) trong Giaùo hoäi. Coâng ñoàng Vatican II thöøa nhaän raèng chieàu kích naøy baét nguoàn töø yù muoán thaàn linh, khaúng ñònh raèng "bôûi söï quan phoøng thaàn linh, ñaõ xaûy ra [Divina autem Providentia factum est] vieäc nhieàu giaùo hoäi, ñöôïc caùc toâng ñoà vaø nhöõng ngöôøi keá vò thaønh laäp taïi nhieàu nôi khaùc nhau, ñaõ theo thôøi gian hôïp nhaát thaønh nhieàu nhoùm" (LG 23). Nhieàu cuoäc ñoái thoaïi, khi nhaän thaáy bình dieän khu vöïc laø bình dieän coù lieân quan nhaát ñoái vôùi vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng trong haàu heát caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo vaø cuõng ñoái vôùi hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa hoï, nhaán maïnh ñeán nhu caàu caân baèng giöõa vieäc thöïc thi quyeàn toái thöôïng ôû bình dieän khu vöïc vaø vieäc thöïc hieän quyeàn toái thöôïng ôû bình dieän hoaøn caàu. Vaán ñeà ñaõ traûi qua nhieàu dieãn bieán khaùc nhau vaø neâu ra caùc vaán ñeà khaùc nhau ôû phöông Ñoâng vaø phöông Taây.

* Caùc Giaùo hoäi phöông Ñoâng: "Facultatem se secundum propria disciplinas regendi" [khaû naêng töï quaûn theo kyû luaät rieâng]

128. Taàm quan troïng cuûa bình dieän khu vöïc ñaõ ñöôïc ñeà caäp trong nhieàu cuoäc ñoái thoaïi vôùi caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo vaø Chính thoáng giaùo phöông Ñoâng. Cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo nhaán maïnh taàm quan troïng veà maët giaùo hoäi hoïc cuûa caùc caáu truùc khu vöïc ôû caû phöông Ñoâng vaø phöông Taây, ñöa ra moät söï song haønh naøo ñoù giöõa caùc Toøa Thöôïng phuï vaø Hoäi ñoàng Giaùm muïc: "Caùc toøa Thöôïng phuï môùi vaø caùc Giaùo hoäi töï chuû ñaõ ñöôïc thaønh laäp ôû phöông Ñoâng Kitoâ giaùo, vaø trong Giaùo hoäi La tinh gaàn ñaây ñaõ xuaát hieän moät moâ hình gom caùc thaønh nhoùm giaùm muïc ñaëc thuø, töùc caùc Hoäi ñoàng Giaùm muïc. Veà maët giaùo hoäi hoïc, ñaây khoâng phaûi chæ laø caùc phaân khu haønh chính: chuùng Noùi leân tinh thaàn hieäp thoâng trong Giaùo hoäi, ñoàng thôøi toân troïng söï ña daïng cuûa caùc neàn vaên hoùa nhaân baûn" (O-C 2007, 29).

Cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ ñaõ neâu vaán ñeà veà moái quan heä giöõa quyeàn toái thöôïng vaø caùc quyeàn toái thöôïng khi tuyeân boá: "Trong moät Giaùo hoäi taùi hieäp nhaát, söï hieåu bieát naøy veà thaåm quyeàn cuûa giaùo hoaøng vaø giaùm muïc, nhö boå sung vaø taêng cöôøng laãn nhau, seõ phaûi ñöôïc môû roäng ñeå bao goàm caùc moâ hình phöùc taïp hôn nhieàu veà söï laõnh ñaïo ñòa phöông, toái thöôïng vaø thöôïng phuï ñaõ phaùt trieån trong caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông keå töø thôøi giaùo phuï" (O-C US 2010, 7b).

Do ñoù, noù gôïi yù: "Cuoái cuøng, caùc caáu truùc thaåm quyeàn môùi, trong ñoù caùc moái quan heä cuûa caùc giaùo chuû ñòa phöông vaø khu vöïc ñöôïc ñieàu chænh cuï theå, seõ caàn phaûi ñöôïc thieát laäp thoâng qua tham vaán chung, coù theå laø bôûi moät coâng ñoàng ñaïi keát" (id., 8 d).

Lieân quan ñeán caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông, taøi lieäu naøy coøn ñeà xuaát raèng trong moät Giaùo hoäi hoøa giaûi, "moái quan heä cuûa [giaùm muïc cuûa Roâma] vôùi caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông vaø caùc giaùm muïc cuûa hoï [...] seõ phaûi khaùc bieät ñaùng keå so vôùi moái quan heä hieän ñöôïc chaáp nhaän trong Giaùo hoäi La tinh" vaø noùi theâm raèng "caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng phöông hieän taïi seõ lieân heä vôùi giaùm muïc Roâma theo cuøng caùch nhö caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo hieän taïi" (id., 7a).

129. Ñöùc Giaùo Hoaøng Gioan Phao-loâ II vaø Giaùo hoaøng Shenouda III ñaõ coù theå ñoàng yù veà quan ñieåm nhö vaäy trong taøi lieäu chung maø hoï ñaõ kyù vaøo naêm 1979:

"Söï hieäp nhaát maø chuùng ta hình dung khoâng coù nghóa laø söï haáp thuï cuûa beân naøy ñoái vôùi beân kia hoaëc söï thoáng trò cuûa beân naøy ñoái vôùi beân kia. Moãi beân ñeàu coù lôïi khi giuùp nhau soáng toát hôn nhöõng aân hueä thích hôïp maø mình ñaõ nhaän ñöôïc töø Thaùnh Linh Thieân Chuùa. Söï hieäp nhaát giaû ñònh raèng caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta tieáp tuïc coù quyeàn vaø quyeàn töï quaûn theo truyeàn thoáng vaø kyû luaät rieâng cuûa mình" (Nguyeân taéc höôùng daãn tìm kieám Söï hieäp nhaát giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Copt, 1979 Lôøi noùi ñaàu 4-5). [24].

130. Caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng phöông ñaïi dieän cho moät moâ hình cuï theå lieân quan ñeán bình dieän khu vöïc. Laø caùc Giaùo hoäi sui iuris trong söï hieäp thoâng troïn veïn vôùi Toøa Roâma, hoï duy trì baûn saéc phöông Ñoâng vaø quyeàn töï chuû cuûa mình trong caùc caáu truùc ñoàng nghò. Caùc Giaùo hoäi Chính thoáng, vì sôï bò saùp nhaäp vaø maát quyeàn töï quaûn, coi moái quan heä giöõa caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng phöông vaø Toøa Roâma laø thöôùc ño ñoä tin caäy ñaïi keát cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo. Hoï khoâng coâng nhaän moái quan heä hieän taïi cuûa caùc Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Ñoâng phöông vôùi Roâma laø moâ hình cho söï hieäp thoâng trong töông lai. Tuy nhieân, caàn nhôù raèng Coâng ñoàng Vatican II ñaõ long troïng coâng nhaän naêng löïc cuûa caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông ñeå 'töï quaûn theo kyû luaät cuûa hoï [Facultatem se secundum proprias disciplinas regendi] (UR 16). Caùc tieàn ñeà tín lyù vaø haäu quaû thöïc teá cuûa nguyeân taéc naøy coù theå trôû thaønh ñoái töôïng cuûa moät söï suy tö ñaïi keát môùi.

131. Cuoäc ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo ñaõ taïo ra moät caùch ñoïc môùi veà hieän töôïng lòch söû "chuû nghóa qui hieäp [uniatism]" theo quan ñieåm giaùo hoäi hoïc, coù lieân quan chaët cheõ ñeán vaán ñeà quyeàn toái thöôïng. Vaøo theá kyû 17, cô sôû giaùo hoäi hoïc cuûa "chuû nghóa qui hieäp", baét nguoàn töø giaùo hoäi hoïc haäu coâng ñoàng Trent, laø tuyeân boá veà quyeàn taøi phaùn tröïc tieáp cuûa Toøa Roâma ñoái vôùi taát caû caùc Giaùo hoäi ñòa phöông. Ñieàu naøy nguï yù cho raèng caùc Giaùo hoäi khoâng hieäp thoâng vôùi Toøa naøy coù theå laø ñoái töôïng cuûa hoaït ñoäng truyeàn giaùo "ñeå ñöa hoï trôû laïi" hieäp thoâng vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo, ñoàng thôøi cho pheùp hoï duy trì phuïng vuï vaø kyû luaät cuûa rieâng mình. Ñoái thoaïi Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo quoác teá, trong vaên baûn ñaõ ñöôïc nhaát trí taïi Balamand, Uniatism, Method of Union of the Past, and the Present Search for Full Communion [chuû nghóa Qui hieäp, Phöông phaùp Hieäp nhaát cuûa Quaù khöù vaø Tìm kieám Söï hieäp thoâng troïn veïn Hieän taïi], thöøa nhaän raèng, "vì caùch maø Coâng Giaùo vaø Chính thoáng giaùo moät laàn nöõa xem xeùt nhau trong moái quan heä cuûa hoï vôùi maàu nhieäm Giaùo hoäi vaø khaùm phaù nhau moät laàn nöõa nhö Caùc Giaùo hoäi Chò em, hình thöùc 'toâng ñoà truyeàn giaùo' naøy ñöôïc moâ taû ôû treân, vaø ñöôïc goïi laø 'chuû nghóa qui hieäp', khoâng coøn coù theå ñöôïc chaáp nhaän nhö moät phöông phaùp caàn tuaân theo hoaëc nhö moät moâ hình cuûa söï hieäp nhaát maø caùc Giaùo hoäi cuûa chuùng ta ñang tìm kieám" (O-C, 1993, 12). "Noã löïc ñaïi keát cuûa caùc Giaùo hoäi Chò em Ñoâng vaø Taây, döïa treân ñoái thoaïi vaø caàu nguyeän, laø tìm kieám söï hieäp thoâng hoaøn haûo vaø toaøn dieän khoâng phaûi laø söï haáp thuï hay hôïp nhaát maø laø moät cuoäc gaëp gôõ trong chaân lyù vaø tình yeâu" (id., 14). Tuy nhieân, trong taøi lieäu môùi nhaát cuûa mình, cuøng moät uûy ban ñaõ thöøa nhaän raèng "Ñoäng cô cuûa nhöõng söï hieäp nhaát naøy luoân bò tranh caõi. Mong muoán chaân thaønh veà söï hieäp nhaát cuûa Giaùo hoäi khoâng theå bò loaïi tröø khoûi vieäc xem xeùt. Caùc yeáu toá toân giaùo vaø chính trò thöôøng ñan xen vaøo nhau. Caùc lieân minh thöôøng xuaát hieän nhö nhöõng noã löïc chaïy troán khoûi nhöõng tình huoáng ñòa phöông khoâng may maén" (O-C 2023, 2.6).

* Caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo phöông Taây: yù nghóa giaùo hoäi hoïc cuûa bình dieän khu vöïc

132. Giaù trò cuûa bình dieän khu vöïc trong Giaùo hoäi Latinh cuõng ñöôïc uûng hoä trong moät soá cuoäc ñoái thoaïi thaàn hoïc phöông Taây, quan saùt thaáy "söï baát ñoái xöùng" giöõa yù nghóa cuûa noù ñoái vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø ñoái vôùi caùc coäng ñoàng Kitoâ giaùo phöông Taây khaùc (xem ARCIC 2018, 108). Nhoùm Dombes baøy toû "hy voïng raèng caùc hoäi ñoàng giaùm muïc luïc ñòa hieän taïi seõ nhaän ñöôïc, vôùi söï coâng nhaän theo giaùo luaät, moät lónh vöïc roäng lôùn veà thaåm quyeàn lieân quan ñeán toå chöùc caùc Giaùo hoäi, vieäc boå nhieäm caùc giaùm muïc, phuïng vuï, tín lyù, v.v. Ñieàu naøy seõ taïo neân 'caùc giaùo hoäi luïc ñòa lôùn', seõ ñöôïc ñoåi môùi vaø ñieàu chænh caùc hình thöùc cuûa caùc toøa thöôïng phuï coå xöa" (Dombes 1985, 144). [25]

133. Trong Phaûn hoài cuûa mình ñoái vôùi Ut unum sint, Giaùo hoäi Thuïy Ñieån ñaõ noùi veà "söï caàn thieát" cuûa moät "söï phaân quyeàn lieân tuïc": "Söï gia taêng tính ñoäc laäp cuûa ñòa phöông, nhöng cuõng laø söï bình ñaúng laãn nhau lôùn hôn thoâng qua, ví duï, caùc toøa thöôïng phuï töï trò hoaëc töï chuû, sau ñoù seõ trôû thaønh moät söï caàn thieát, ngay caû trong caùc truyeàn thoáng toân giaùo khaùc. Ngöôøi ta coù theå hình dung ngay caû caùc khu vöïc coù traùch nhieäm cuûa Anh giaùo vaø Lutheran" (trang 12-13).

134. Ñoái thoaïi Coâng Giaùo-Coâng Giaùo cuõ cuõng khaúng ñònh söï lieân quan cuûa "hieán cheá thöôïng phuï cuûa Giaùo hoäi coå thôøi" trong ñoù Giaùo hoaøng seõ thöïc thi "quyeàn toái thöôïng nhö ngöôøi ñaàu tieân trong soá caùc thöôïng phuï" (OC-C 2009, 29). Nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo cuõ aùp duïng moâ hình naøy cho chính hoï: "Ñoái vôùi Lieân minh Utrecht, söï hieäp thoâng giaùo hoäi vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roâma vaø vôùi giaùm muïc Roâma seõ coù nghóa laø noù tieáp tuïc hieän höõu nhö moät giaùo hoäi vôùi caáu truùc phuïng vuï vaø giaùo luaät rieâng vaø caùc nghóa vuï ñaïi keát maø noù ñaõ tham gia vôùi caùc giaùo hoäi khaùc, nhöng vaãn hieäp thoâng vôùi giaùo hoaøng nhö daáu hieäu cuûa söï hieäp thoâng phoå quaùt cuûa caùc giaùo hoäi ñòa phöông" (id., 83).

135. Gaàn ñaây hôn, ARCIC, suy töï raèng "ôû moät soá khía caïnh [...] caùc hoäi ñoàng giaùm muïc ñaïi dieän cho söï trôû laïi moâ hình coå xöa cuûa caùc coâng ñoàng/thöôïng hoäi ñoàng khu vöïc" (ARCIC 2018, 110), ñaõ xem xeùt "nhöõng caêng thaúng vaø khoù khaên trong vieäc thöïc haønh hieäp thoâng ôû nình dieän khu vöïc cuûa ñôøi soáng Anh giaùo vaø Coâng Giaùo Roâma" (id., 116-118).

Noù ñaõ ñeà caäp ñeán lôøi cuûa Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ trong Evangelii gaudium, nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa caùc hoäi ñoàng giaùm muïc ñeå caân baèng moät 'söï taäp quyeàn quaù möùc': "Coâng ñoàng Vatican II tuyeân boá raèng, gioáng nhö caùc Giaùo hoäi thöôïng phuï coå thôøi, caùc hoäi ñoàng giaùm muïc ñang ôû vò trí 'goùp phaàn theo nhieàu caùch vaø höõu hieäu vaøo vieäc hieän thöïc hoùa cuï theå tinh thaàn hôïp ñoaøn' (LG 23). Tuy nhieân, mong muoán naøy vaãn chöa ñöôïc thöïc hieän ñaày ñuû, vì tình traïng phaùp lyù cuûa caùc hoäi ñoàng giaùm muïc voán coi hoï laø chuû theå cuûa caùc quyeàn haïn [attributions] chuyeân bieät, bao goàm thaåm quyeàn tín lyù thöïc söï, vaãn chöa ñöôïc xaây döïng ñaày ñuû. Vieäc taäp quyeàn quaù möùc, thay vì chöùng minh laø höõu ích, laïi laøm phöùc taïp theâm ñôøi soáng cuûa Giaùo hoäi vaø hoaït ñoäng truyeàn giaùo cuûa Giaùo hoäi" (EG 32 ñöôïc trích daãn trong chuù thích 38 cuûa ARCIC 2018). Cuøng taøi lieäu ARCIC löu yù raèng moät soá ngöôøi Anh giaùo coi söï phaùt trieån cuûa caùc giaùo phaän toøng nhaân theo caùc ñieàu khoaûn ñöôïc ñöa ra bôûi Toâng hieán Anglicanorum C#tibus (2009) laø moät ví duï veà söï taäp quyeàn nhö vaäy (5).

c. Nguyeân taéc phuï ñôùi

* Moät "nguyeân taéc coå xöa"

136. Noái keát vôùi vaán ñeà veà caùc bình dieän cuûa Giaùo hoäi, nguyeân taéc phuï ñôùi thöôøng ñöôïc ñeà caäp trong caùc cuoäc ñoái thoaïi ñaïi keát nhö laø moät nguyeân taéc quan troïng ñeå thöïc hieän quyeàn toái thöôïng. Hoäi ñoàng Thaàn hoïc Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Baéc Myõ moâ taû nguyeân taéc boå trôï laø "nguyeân taéc coå xöa ñöôïc coâng nhaän laø chuaån möïc cho caùc caáu truùc con ngöôøi ñöôïc toå chöùc toát, caùc tröôøng hôïp 'cao hôn' cuûa thaåm quyeàn giaùm muïc chæ ñöôïc mong ñôïi haønh ñoäng khi caùc tröôøng hôïp 'thaáp hôn' khoâng theå ñöa ra vaø thöïc hieän caùc quyeát ñònh caàn thieát ñeå tieáp tuïc söï hieäp nhaát trong ñöùc tin". Taøi lieäu aùp duïng nguyeân taéc naøy moät caùch ñaëc bieät vaøo vieäc baàu giaùm muïc vaø coâng nhaän caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi ôû moïi bình dieän: "Ñieàu naøy coù nghóa laø, trong soá nhöõng ñieàu khaùc, ít nhaát, trong caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo vaø Coâng Giaùo Ñoâng phöông, caùc giaùm muïc seõ ñöôïc baàu bôûi caùc hoäi ñoàng ñòa phöông hoaëc baèng caùc phöông phaùp löïa choïn truyeàn thoáng khaùc. Nhöõng ngöôøi ñöôïc baàu vaøo caùc chöùc vuï giaùm muïc hoaëc giaùo chuû chính seõ trình dieän tröôùc caùc nhaø laõnh ñaïo Giaùo hoäi khaùc ôû caáp cuûa hoï, tröôùc thöôïng phuï cuûa hoï, vaø tröôùc giaùm muïc Roâma laø ngöôøi ñaàu tieân trong soá caùc thöôïng phuï, baèng caùch trao ñoåi vaø tieáp nhaän caùc laù thö hieäp thoâng, theo phong tuïc Kitoâ giaùo coå xöa. Giaùm muïc Roâma cuõng seõ thoâng baùo cho caùc thöôïng phuï phöông Ñoâng veà cuoäc baàu cöû cuûa mình" (O-C US 2010, 6g). Töông töï nhö vaäy, thuû tuïc khaùng caùo coå xöa do coâng ñoàng Sardica moâ taû coù theå ñöôïc coi laø moät hình thöùc boå trôï (xem ôû treân ~101-103).

137. ARCIC cuõng nhaán maïnh ñeán nhu caàu thöïc hieän nguyeân taéc boå trôï, ñaëc bieät laø khi öùng phoù vôùi caùc boái caûnh vaên hoùa khu vöïc: "Nguyeân taéc boå trôï chæ ra tính höõu ích cuûa caùc coâng cuï hieäp thoâng giöõa caùc bình dieän ñòa phöông vaø hoaøn caàu/phoå quaùt cuûa Giaùo hoäi. Khoâng phaûi moïi vaán ñeà ñeàu lieân quan ñeán moïi ngöôøi treân theá giôùi, vaø do ñoù khoâng phaûi moïi vaán ñeà aûnh höôûng ñeán nhieàu hôn moät giaùo hoäi ñòa phöông ñeàu caàn ñöôïc caân nhaéc ôû bình dieän toaøn theá giôùi/hoaøn caàu, bình dieän naøy hieän höõu ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà aûnh höôûng ñeán taát caû. Hôn nöõa, söï khaùc bieät veà vaên hoùa giöõa caùc vuøng coù theå khieán quyeát ñònh ñoäc daïng trôû neân thieáu saùng suoát" (ARCIC 2018, 107).

138. Ñoái thoaïi Lutheran-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø ñeà xuaát nguyeân taéc boå trôï laø moät trong ba "chuaån möïc ñoåi môùi" (xem ôû treân ~110) vaø laø söï baûo ñaûm cho söï ña daïng hôïp phaùp thoâng qua söï tham gia vaøo quaù trình ra quyeát ñònh cuûa toaøn theå Giaùo hoäi: "Nguyeân taéc boå trôï khoâng keùm phaàn quan troïng. Moãi boä phaän cuûa giaùo hoäi, moãi boä phaän ñeàu löu taâm ñeán di saûn ñaëc bieät cuûa mình, neân nuoâi döôõng nhöõng aân suûng maø mình ñaõ nhaän ñöôïc töø Chuùa Thaùnh Thaàn baèng caùch thöïc hieän quyeàn töï do hôïp phaùp cuûa mình.

Nhöõng gì coù theå ñöôïc quyeát ñònh vaø thöïc hieän ñuùng ñaén trong caùc ñôn vò nhoû hôn cuûa ñôøi soáng giaùo hoäi khoâng neân ñöôïc chuyeån ñeán caùc nhaø laõnh ñaïo giaùo hoäi coù traùch nhieäm roäng hôn. Caùc quyeát ñònh neân ñöôïc ñöa ra vaø caùc hoaït ñoäng neân ñöôïc thöïc hieän vôùi söï tham gia roäng raõi nhaát coù theå töø daân Chuùa.

Caùc saùng kieán neân ñöôïc khuyeán khích ñeå thuùc ñaåy söï ña daïng laønh maïnh trong thaàn hoïc, thôø phöôïng, chöùng ngoân vaø phuïc vuï. Taát caû neân quan taâm raèng, khi coäng ñoàng ñöôïc xaây döïng vaø söï thoáng nhaát cuûa noù ñöôïc cuûng coá, thì quyeàn cuûa caùc nhoùm thieåu soá vaø quan ñieåm cuûa nhoùm thieåu soá ñöôïc baûo veä trong söï thoáng nhaát cuûa ñöùc tin" (L-C US 1973, 25).

139. Töông töï nhö vaäy, cuoäc ñoái thoaïi quoác teá Coâng Giaùo-Coâng Giaùo Cuõ ñeà caäp ñeán nguyeân taéc naøy khi xaùc ñònh moái quan heä coù theå chaáp nhaän ñöôïc giöõa Lieân minh Utrecht vaø Giaùm muïc Roâma: "Caàn phaûi tìm vaø thoáng nhaát moät moâ hình veà caùch thöùc giaùm muïc Roâma thöïc hieän thöøa taùc vuï cuûa mình ñeå phuïc vuï cho söï hieäp nhaát hoaøn caàu cuûa giaùo hoäi theo quan ñieåm hieäp thoâng vôùi Lieân minh Utrecht, moät moâ hình phaùt bieåu cuï theå quan ñieåm (nhö ñaõ neâu ôû treân) veà quyeàn toái thöôïng cuûa ngaøi trong söï caêng thaúng giöõa nghóa vuï hoã töông ñoái vôùi söï hieäp thoâng vaø nguyeân taéc boå trôï" (OC-C 2009, 86).

* Moät "giôùi haïn töï nguyeän trong vieäc thöïc thi quyeàn löïc"

140. Lieân quan ñeán nguyeân taéc boå trôï, caâu hoûi veà moái quan heä giöõa quyeàn toái thöôïng, ñöôïc hieåu laø 'thöøa taùc vuï hieäp nhaát', vaø vieäc thöïc thi quyeàn löïc laø moät caâu hoûi phöùc taïp. Söï phöùc taïp naøy moät phaàn laø do thuaät ngöõ ñöôïc aùp duïng cho quyeàn toái thöôïng, vì caùc khaùi nieäm coù lieân quan nhö, quyeàn taøi phaùn, thaåm quyeàn giaùo luaät, quyeàn löïc, chính quyeàn, haønh chính ñöôïc söû duïng vôùi nhieàu bình dieän yù nghóa vaø coäng höôûng khaùc nhau. Moät soá cuoäc ñoái thoaïi vaø phaûn hoài ñoái vôùi Ut unum sint caûnh caùo choáng laïi baát cöù haønh vi laïm duïng quyeàn löïc naøo trong vieäc thöïc thi quyeàn löïc. Phaûn öùng vôùi lôøi khaúng ñònh cuûa Ñöùc Gioan Phao-loâ II raèng thöøa taùc vuï hieäp nhaát cuûa ng "seõ laø aûo töôûng" neáu khoâng coù "quyeàn löïc vaø thaåm quyeàn" ñeå hoaøn thaønh noù (UUS 94), phaûn hoài töø Giaùo hoäi Caûi caùch Hieäp nhaát taïi Vöông quoác Anh (1996) keâu goïi "moät cuoäc xem xeùt laïi moät caùch coù pheâ phaùn" moät giaû ñònh nhö vaäy vaø tuyeân boá, "chuùng toâi khoâng coù kinh nghieäm veà vieäc caùc vaán ñeà baát ñoàng giöõa caùc Ki-toâ höõu coù löông taâm saùng suoát coù theå ñöôïc giaûi quyeát ñôn giaûn baèng caùch thöïc thi quyeàn löïc vaø thaåm quyeàn, noù cuõng khoâng phuø hôïp vôùi söï hieåu bieát cuûa chuùng toâi veà baûn chaát cuûa tính Coâng Giaùo" (4).

141. Theo caùch tieáp caän coù pheâ phaùn töông töï, cuoäc ñoái thoaïi Luther-Coâng Giaùo taïi Hoa Kyø laäp luaän raèng quyeàn löïc cuûa Giaùm muïc Roâma khoâng neân lôùn hôn möùc caàn thieát ñeå thöïc thi chöùc naêng cuûa mình vaø ñaït ñöôïc muïc tieâu cuûa mình, ñoù laø trôû thaønh moät 'thöøa taùc vieân hieäp nhaát' höõu hieäu ôû bình dieän hoaøn caàu. Cuoäc ñoái thoaïi gôïi yù moät söï haïn cheá töï nguyeän trong vieäc thöïc thi quyeàn löïc: "Moät nguyeân taéc chính trò quan troïng laø quyeàn löïc trong baát cöù xaõ hoäi naøo chæ neân söû duïng löôïng quyeàn löïc caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu ñöôïc giao. Ñieàu naøy cuõng aùp duïng cho thöøa taùc vuï giaùo hoaøng. Khoâng theå loaïi tröø söï phaân bieät theo giaùo luaät giöõa thaåm quyeàn cao nhaát vaø vieäc thöïc thi haïn cheá quyeàn löïc töông öùng vaø caàn phaûi ñöôïc nhaán maïnh. Moät söï haïn cheá nhö vaäy khoâng nhaát thieát laøm phöông haïi ñeán quyeàn taøi phaùn phoå quaùt voán ñöôïc gaùn cho giaùo theo hoïc thuyeát Coâng Giaùo Roâma. Do ñoù, ngöôøi ta coù theå thaáy tröôùc raèng nhöõng haïn cheá töï nguyeän cuûa giaùo hoaøng ñoái vôùi vieäc thöïc thi quyeàn taøi phaùn cuûa mình seõ ñi keøm vôùi tính hôïp leä ngaøy caøng taêng cuûa caùc cô quan cuûa chính quyeàn hôïp ñoaøn, ñeå caùc bieän phaùp kieåm tra vaø caân baèng trong quyeàn löïc toái cao coù theå ñöôïc coâng nhaän moät caùch höõu hieäu" (L-C US 1973, 27).

* "Moät löôïng thaåm quyeàn ñuû lôùn"

142. Cuøng vôùi söï suy töï veà "quyeàn toái thöôïng danh döï" trong thieân nieân kyû ñaàu tieân (xem ôû treân ~94-98), moät soá cuoäc ñoái thoaïi khaúng ñònh raèng moät caùch thöïc tieãn, Giaùm muïc Roâma seõ caàn moät löôïng thaåm quyeàn ñuû lôùn ñeå ñaùp öùng nhieàu thaùch thöùc vaø nghóa vuï phöùc taïp lieân quan ñeán 'thöøa taùc vuï hieäp nhaát' cuûa ngaøi. Bò töôùc maát thaåm quyeàn, 'thöøa taùc vuï hieäp nhaát' cuûa ngaøi coù nguy cô trôû thaønh moät coâng cuï baát löïc vaø cuoái cuøng laø moät chöùc danh troáng roãng. Nhoùm Dombes tuyeân boá roõ raøng raèng "chuùng toâi khoâng muoán laøm ngheøo naøn hoaëc laøm suy yeáu thöøa taùc vuï caù vò cuûa söï hieäp thoâng trong Giaùo hoäi hoaøn vuõ. Trong khi toân troïng nhöõng ngöôøi ñaõ, ñang hoaëc seõ thöïc thi thöøa taùc vuï naøy, chuùng toâi muoán coù moät söï trong saùng cuûa tin möøng veâ thöøa taùc vuï naøy. Thöøa taùc vuï naøy phaûi vaãn laø moät söùc maïnh ñaày saùng kieán, ñeà xuaát vaø hoã trôï cho taát caû caùc Giaùo hoäi ñang phaûi ñoái dieän vôùi nhöõng thaùch thöùc cuûa theá giôùi ngaøy nay hoaëc vôùi aùp löïc cuûa moät soá quyeàn löïc naøo ñoù" (Dombes 1985, 151).

143. Töông töï nhö vaäy, moät tuyeân boá hieäp nhaát naêm 1985 giöõa nhöõng ngöôøi Anh giaùo vaø nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo Cuõ, trong khi thöøa nhaän giaù trò cuûa nguyeân taéc boå trôï, neâu roõ: "Chuùng toâi thöøa nhaän raèng ñeå vò giaùo chuû hoaøn caàu khoâng chæ laø daáu hieäu cuûa söï hieäp nhaát maø coøn coù theå duy trì söï hieäp nhaát, chaân lyù vaø tình yeâu, ngaøi phaûi coù nghóa vuï trieäu taäp caùc cuoäc hoïp cuûa caùc giaùm muïc vaø coâng ñoàng vaøo nhöõng thôøi ñieåm nhaát ñònh vaø trong nhöõng hoaøn caûnh nhaát ñònh, vaø coù quyeàn laøm nhö vaäy khi ngaøi cho laø caàn thieát. Ngaøi coù theå ñöôïc trao quyeàn ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng vaø haïn cheá ñeå tieáp nhaän caùc ñôn khaùng caùo. Coù khaû naêng thöïc thi ñuùng nghóa vuï cuûa mình, ngaøi seõ caàn söï hoã trôï cuûa moät cô caáu vaên phoøng ñaùng keå" (OC-C 2009, Phuï luïc vaên baûn 7).

(coøn tieáp)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - -

[1] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI, Dieãn vaên göûi ñeán Vaên phoøng Thö kyù Coå vuõ Hieäp nhaát Kitoâ giaùo, ngaøy 28 thaùng 4, 1967.

[2] Ñöùc Giaùo Hoaøng Benedict XVI, Missa Pro Ecclesia, ngaøy 20 thaùng 4 naêm 2005.

[3] Ñöùc Giaùo Hoaøng Benedict XVI, Dieãn vaên taïi Cuoäc hoïp vôùi Ñaïi dieän cuûa caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo vaø Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông, Freiburg im Breisgau (Ñöùc), ngaøy 24 thaùng 9 naêm 2011; xem theâm Dieãn vaên taïi Nhaø thôø Thöôïng phuï Saint George ôû Phanar (Istanbul, Thoå Nhó Kyø), ngaøy 30 thaùng 11 naêm 2006; Söù ñieäp göûi Ñöùc Thöôïng phuï Bartholomew I, Toång Giaùm muïc Constantinople, Thöôïng phuï Ñaïi keát, ngaøy 25 thaùng 11 naêm 2009.

[4] Ñöùc Giaùo Hoaøng Benedict XVI, Declaratio, ngaøy 11 thaùng 2 naêm 2013.

[5] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Toâng huaán Evangelii Gaudium 32; Dieãn vaên taïi Buoåi Cöû haønh Ñaïi keát ôû Vöông cung thaùnh ñöôøng Moä Thaùnh (Jerusalem), ngaøy 25 thaùng 5 naêm 2014; Dieãn vaên ñaùnh daáu kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc, ngaøy 17 thaùng 10 naêm 2015.

[6] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Baøi giaûng cho Kinh Chieàu vaøo Leã troïng kính Thaùnh Phaoloâ Toâng ñoà, ngaøy 25 thaùng 1 naêm 2014.

[7] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Baøi phaùt bieåu ñaùnh daáu kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc, ngaøy 17 thaùng 10 naêm 2015.

[8] Dòch vuï thoâng tin 109 (2002/I-II), trang 29-42. Phaàn lôùn taøi lieäu trong vaên baûn naøy ñöôïc taäp hôïp laïi vôùi söï hoã trôï cuûa Vieän Johann-Adam-Muhler.

[9] Caàn löu yù raèng coù hai chuyeân luaän tín lyù quan troïng trong truyeàn thoáng Lutheran lieân quan ñeán Giaùo hoaøng: Caùc Ñieàu khoaûn Smalcald (Ñieàu khoaûn thöù tö), 1537; vaø Chuyeân luaän veà Quyeàn löïc vaø Quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùo hoaøng, 1537, Saùch Concord. Caùc Tuyeân Xöng cuûa Giaùo hoäi Tin laønh Lutheran, Robert Kolb vaø Timothy J. Wengert (Bieân taäp vieân), Fortress Press, Minneapolis, 2000.

[10] Nhö Ñöùc Toång Giaùm Muïc Meliton (Chatzis) cuûa Chalcedon ñaõ khaúng ñònh: "Yeâu thöông laãn nhau vaø ñoái thoaïi trong ñöùc aùi, chuùng ta thöïc hieän thaàn hoïc, hay ñuùng hôn laø chuùng ta xaây döïng thaàn hoïc", Proche-Orient Chreùtien 18 (1968), tr. 361.

[11] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Dieãn vaên tröôùc caùc thaønh vieân cuûa UÛy ban quoác teá chung veà Ñoái thoaïi thaàn hoïc giöõa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo vaø caùc Giaùo hoäi Chính thoáng giaùo Ñoâng phöông, 23 thaùng 6 naêm 2022.

[12] Moät ví duï ñieån hình veà caùch ñoïc theo kieåu tín phaùi nhö vaäy ñöôïc tìm thaáy trong Luaän thuyeát Luther veà Quyeàn löïc vaø Quyeàn toái thöôïng cuûa Giaùo hoaøng, 1537, op. cit. tr. 332-340, ñaõ trôû thaønh moät phaàn cuûa caùc tröôùc taùc tín phaùi ñöôïc bieân soaïn trong Saùch Hoøa hôïp [book of Concord] (1580).

[13] Xem, ví duï, Joseph Ratzinger: "Cuõng nhö trong Kinh thaùnh coù hieän töôïng taùi giaûng [...], thì caùc tín ñieàu vaø tuyeân boá rieâng leû cuûa caùc Coâng ñoàng cuõng khoâng ñöôïc hieåu laø bieät laäp, maø ñuùng hôn trong dieãn trình taùi giaûng tín ñieàu-lòch söû trong söï thoáng nhaát naøy cuûa lòch söû ñöùc tin. [...] Roõ raøng laø nhaän thöùc naøy coù yù nghóa neàn taûng ñoái vôùi vieäc giaûi thích Coâng ñoàng Vatican I", (Joseph Ratzinger, Das neue Volk Gottes: Entwurfe zur Ekklesiologie, aán baûn laàn thöù 2 [Daesseldorf: Patmos, 1970], 140-141); xem theâm Walter Kasper: "Theo quan ñieåm Coâng Giaùo, söï tieáp nhaän laïi nhö vaäy khoâng ñaët ra caâu hoûi veà tính hôïp leä cuûa caùc ñònh nghóa cuûa Coâng ñoàng, maø lieân quan ñeán caùc dieãn giaûi cuûa Coâng ñoàng. Vì söï tieáp nhaän khoâng coù nghóa laø söï chaáp nhaän thuï ñoäng töï ñoäng, maø laø moät quaù trình tieáp nhaän soáng ñoäng vaø saùng taïo," "Petrine Ministry and Synodality [Thöøa taùc vuï Pheâ-roâ vaø tính Ñoàng nghò]", The Jurist 66, 1 (2006), 302. Xem theâm Yves Congar, Diversiteùs et communion. Dossier historique et conclusion theùologique [Caùc ña daïng vaø hieäp thoâng. Hoà sô lòch söû vaø keát luaän thaàn hoïc], Paris, EÙditions du Cerf, 1982, tr. 244-257. 2014, 196-206),

[14] Xem Walter Kasper, "Catholic Hermeneutics of the Dogmas of the First Vatican Council", The Petrine Ministry. Catholics and Orthodox in Dialogue, Walter Kasper (bieân taäp), New York, The Newman Press, 2006.

[15] Xem ñaëc bieät Nota explicativa praevia ñöôïc coâng boá döôùi daïng phuï luïc cuûa Lumen gentium.

[16] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Dieãn vaên ñaùnh daáu kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Thöôïng hoäi ñoàng giaùm muïc, ngaøy 17 thaùng 10 naêm 2015.

[17] Nhö Nhoùm Farfa Sabina ñaõ minh giaûi: (1) cuøng moät tính vieân maõn quyeàn löïc thuoäc veà caùc giaùm muïc hoïp trong moät coâng ñoàng cuøng vôùi giaùo hoaøng; (2) quyeàn haïn cuûa giaùo hoaøng bò giôùi haïn bôûi luaät töï nhieân vaø thieân luaät (töùc Maëc khaûi) cuõng nhö thoâng thöôøng bôûi luaät giaùo luaät vaø luaät theá tuïc; (3) trong khi quyeàn haïn cuûa giaùo hoaøng laø "thoâng thöôøng" (töùc laø khoâng ñöôïc uûy quyeàn) vaø "tröïc tieáp" (töùc laø ñöôïc thöïc hieän maø khoâng caàn nhôø ñeán trung gian), giaùo hoaøng thöôøng khoâng can thieäp vaøo cuoäc soáng haøng ngaøy cuûa giaùo hoäi ñòa phöông, maø chæ trong tröôøng hôïp ngoaïi leä vaø trong tröôøng hôïp khaån caáp; (4) quyeàn taøi phaùn cuûa giaùo hoaøng luoân buoäc phaûi coå vuõ vieäc xaây döïng Giaùo hoäi vaø khoâng bao giôø gaây nguy hieåm cho luaät vaø traät töï thaàn thieâng cuûa giaùo hoäi (xem Farfa 2009, 102).

[18)] Veà caùc thoûa thuaän khaùc nhau veà söï keá vò toâng ñoà vaø caùc vaán ñeà caàn giaûi quyeát, xem: Walter Kasper, Harvesting the Fruits. Basic Aspects of Christian Faith in Ecumenical Dialogue [Thu hoaïch Hoa traùi. Caùc Khía caïnh Caên baûn cuûa Ñöùc tin Ki-toâ giaùo trong Ñoái thoaïi Ñaïi keát] 2009, London-New York, Continuum International Publishing Group, nn. 43-44.

[19] Joseph Ratzinger, Theologische Prinzipienlehre: Bausteine zur Fundamentaltheologie, Munchen, 1982, tr. 209; ñöôïc dòch vaø trích daãn trong Francis Sullivan, Magisterium, Dublin, 1983, tr. 117.

[20] Dòch vuï thoâng tin 3 (1967/III), trang 16. Theo Joseph Ratzinger, vôùi nhöõng lôøi naøy, Thöôïng phuï Athenagoras ñaõ "dieãn ñaït noäi dung coát loõi cuûa hoïc thuyeát veà quyeàn toái thöôïng nhö ñaõ bieát trong thieân nieân kyû ñaàu tieân", Principles of Catholic Theology. Building Stones for a Fundamental Theology [Nguyeân taéc cuûa Thaàn hoïc Coâng Giaùo. Nhöõng vieân ñaù xaây döïng cho moät neàn Thaàn hoïc Cô baûn], Nhaø xuaát baûn I-nha-xi-oâ, San Francisco, 1987, tr. 199 [original: Theologische Prinzipienlehre: Bausteine zur Fundamentaltheologie, Munchen, 1982].

[21] Ñaùp laïi Vaên kieän Ravenna, Toøa Thöôïng phuï Moscow ñaõ töø choái vieäc söû duïng Ñieàu 4 vaø Ñieàu 5 cuûa Sardica "trong vaên hoïc tranh luaän, ñeå ñöa ra moät bieän minh chính thoáng cho caùc quyeàn haïn phaùp lyù cuûa giaùo chuû ñaàu tieân cuûa Roâma". Caùc giaùo luaät naøy, vaên baûn tieáp tuïc, "khoâng neâu raèng quyeàn cuûa giaùo chuû Roâma trong vieäc chaáp nhaän khaùng caùo ñöôïc môû roäng cho toaøn theå Giaùo hoäi Hoaøn vuõ" (Laäp tröôøng cuûa Toøa Thöôïng phuï Moscow veà vaán ñeà quyeàn toái thöôïng trong Giaùo hoäi Hoaøn vuõ, 2013, chuù thích 6).

[22] Caùc taøi lieäu Ñoái thoaïi thöôøng söû duïng "tính coâng ñoàng" vaø "tính ñoàng nghò" thay theá cho nhau (xem ví duï O-C 2016, 3; O-C 2007, 5-11; OO-C 2009, 43-46), caùc taøi lieäu gaàn ñaây nhaát uûng hoä "tính ñoàng nghò". Taøi lieäu Nghieân cöùu naøy cuõng uûng hoä thuaät ngöõ "tính ñoàng nghò", tröø khi ñeà caäp ñeán caùc taøi lieäu söû duïng "tính coâng ñoàng".

[23] Ñöùc Giaùo Hoaøng Phanxicoâ, Dieãn vaên tröôùc Nhoùm coâng taùc chung Chính thoáng giaùo-Coâng Giaùo Thaùnh I-reâ-neâ, 7 thaùng 10 naêm 2021

[24] Dòch vuï thoâng tin 76 (1991/I), tr. 30

[25] Moät quan ñieåm töông töï ñaõ ñöôïc Joseph Ratzinger xaây döïng khi suy tö veà chöùc naêng "thöôïng phuï" cuûa Giaùm muïc Roâma: "Luaät giaùo hoäi thoáng nhaát, phuïng vuï thoáng nhaát, caùc cuoäc boå nhieäm thoáng nhaát vaøo caùc toøa giaùm muïc töø trung taâm Roâma, taát caû nhöõng ñieàu naøy khoâng nhaát thieát phaûi taïo thaønh moät phaàn cuûa quyeàn toái thöôïng nhö vaäy, nhö coù theå thaáy khi caû hai chöùc vuï [cuûa Giaùo hoaøng vaø Thöôïng phuï] trôû neân thoáng nhaát. Vì vaäy, trong töông lai, chuùng ta seõ phaûi phaân bieät roõ hôn chöùc naêng thöïc teá cuûa ngöôøi keá nhieäm Thaùnh Pheâroâ vôùi chöùc naêng thöôïng phuï, vaø neáu caàn, phaûi thaønh laäp caùc Toøa Thöôïng phuï môùi taùch khoûi Giaùo hoäi Latinh", Joseph Ratzinger, Das neue Volk Gottes, D#sseldorf, 1969, 142 (dòch theo yeâu caàu).

Back to Vietnamese Missionaries in Asia Home Page