Vaøi neùt veà Ñöùc Coá Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI
nhaân dòp kyû nieäm 23 naêm Ngaøi qua ñôøi
Prepared
for internet by Msgr. Peter Nguyen Van Tai
Radio Veritas Asia, Philippines
Vaøi
neùt veà Ñöùc coá giaùo hoaøng Phaoloâ VI, nhaân dòp kyû nieäm
23 naêm Ngaøi qua ñôøi.
Caùch
ñaây 23 naêm, vaøo luùc 6 giôø chieàu ngaøy 6 thaùng 8 naêm 1978, taïi
Traïi heø Castelgandolfo, Ñöùc Phaoloâ VI qua ñôøi, sau hôn 15 naêm
laøm Giaùo Hoaøng. Trieàu Giaùo Hoaøng cuûa Ngaøi (töø naêm 1963 ñeán
naêm 1978) laø moät trong caùc Trieàu Giaùo Hoaøng cuûa nhöõng caûi
caùch lôùn lao, nhöng cuõng laø Trieàu Giaùo Hoaøng ñaày khoù khaên
vaø ñau khoå trong lòch söû Giaùo Hoäi.
Sau
khi Ñöùc Pio XII (1939-1958) qua ñôøi, dö luaän ñeàu nhaèm ñeán ba
Vò Giaùo só noåi tieáng hôn caû, coù theå seõ ñöôïc baàu laøm
Giaùo Hoaøng: Ñöùc Hoàng Y Giuseppe Siri, TGM Giaùo phaän Genova, moät
nhaø thaàn hoïc noåi tieáng, thuoäc phe baûo thuû, ÑHY Pietro Gregorio
Agagianian, ngöôøi Armeni, töø nhoû vaãn sinh soáng taïi Roma, Toång
tröôûng Boä Truyeàn giaùo vaø Ñöùc
Giovanni Battista Montini, TGM giaùo phaän Milano, luùc ñoù chöa leân
Hoàng Y. Vì khoâng phaûi laø Hoàng Y, neân
ít hy voïng hôn caùc vò khaùc. Nhöng Thieân Chuùa ñaõ ñaûo ngöôïc
haún taát caû döï tính vaø chöông trình cuûa loaøi ngöôøi. Ñöùc
Angelo Giuseppe Roncalli, Hoàng Y Giaùo chuû Venezia, luùc ñoù gaàn 78
tuoåi, ñaõ ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng, vaø nhaän teân hieäu laø
Gioan XXIII. Chæ trong 5 naêm, Vò
Giaùo Hoaøng tuoåi taùc naøy ñaõ gaây ngaïc nhieân lôùn lao trong caû
Giaùo hoäi vaø treân theá giôùi.
Ngaøy
25 thaùng Gieâng naêm 1959, sau thaùnh leã taïi Ñeàn thôø Thaùnh
Phaoloâ ngoaøi Thaønh, ñeå caàu nguyeän cho hieäp nhaát caùc tín höõu
Kitoâ, vôùi caùc Hoàng Y coù maët taïi Roma, ñöôïc trieäu taäp
trong Tu vieän Thaùnh Benedicto, keá beân Ñeàn thôø Thaùnh
Phaoloâ, Ñöùc Gioan XXIII tuyeân boá Trieäu
taäp Coâng ñoàng chung Vatican II. Sau
ba naêm chuaån bò, ÑTC Gioan 23 chuû teá Thaùnh leã khai maïc ngaøy 11
thaùng 10 naêm 1962, nhaèm ngaøy leã Ñöùc Maria Meï Thieân Chuùa,
trong Ñeàn thôø Thaùnh Pheâroâ vôùi söï hieän dieän cuûa gaàn
ba ngaøn Hoàng Y, Giaùm muïc ñeán töø khaép theá giôùi. Moät
bieán coá lòch söû vó ñaïi chöa töøng coù trong Giaùo hoäi, caùch
rieâng veà con soá Nghò phuï tham döï ñoâng ñaûo nhö vaäy. Sau Khoùa
hoïp khoaùng ñaïi ñaàu tieân, thì ngaøy 3 thaùng 6 naêm 1963, Gioan
XXIII qua ñôøi, ñeå laïi moät coâng vieäc raát khoù khaên. Moïi con
maét luùc ñoù nhìn vaøo Ñöùc TGM Milano, Ñöùc Giovanni Battista
Montini, ñaõ ñöôïc Ñöùc Gioan 23 phong laøm Hoàng Y.
Tröa
ngaøy 21 thaùng 6 naêm 1963, Leã troïng kính Thaùnh Taâm Chuùa Gieâsu, ÑHY Giovanni Battista Monti, ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng,
nhaän teân hieäu laø Phaoloâ VI. Vôùi teân hieäu naøy, ngaøi muoán
theo göông Thaùnh Caû Phaoloâ, Toâng ñoà Daân ngoaïi,
môû moät giai ñoaïn môùi cho söù vuï rao giaûng Tin Möøng vaø
môû moät con ñöôøng môùi
cho Giaùo hoäi böôùc vaøo traàn theá, theo tinh thaàn Coâng ñoàng
Vatican II.
Coù
theå noùi Ñöùc Phaoloâ VI, laø vò Giaùo Hoaøng cuûa thôøi ñaïi môùi
- Tröôùc heát, coâng vieäc phaûi lo ngay laø tieáp tuïc Coâng ñoàng
do Ñöùc Gioan XXIII ñaõ khôûi söï. Ngaøi ñaõ khoân ngoan höôùng
daãn Coâng ñoàng trong ba khoùa hoïp khoaùng ñaïi,
cho ñeán choã hoaøn taát. Coâng ñoàng beá maïc ngaøy 8 thaùng
12 naêm 1965, Leã Ñöùc Meï voâ nhieãm, vôùi boán Hieán cheá: veà
Phuïng vuï thaùnh (Sacrosanctum Concilium) - veà Giaùo hoäi
(Lumen Gentium) - veà Maïc Khaûi (Dei Verbum) - veà Giaùo hoäi
trong theá giôùi ngaøy nay (Gaudium et Spes) -
chín Saéc leänh: veà Truyeàn thoâng xaõ hoäi (Inter Mirifica) -
veà Caùc Giaùo hoäi Ñoâng phöông (Orientalium Ecclesiarum) - veà Hieäp
nhaát (Unitatis Redintegratio) - veà nhieäm vuï muïc vuï cuûa Giaùm muïc
(Christus Dominus) - veà Canh taân thích nghi ñôøi soáng Doøng tu (Perfectae
Caritatis) - veà vieäc ñaøo taïo linh muïc (Optatam Totius) - veà Toâng
ñoà Giaùo daân (Apostolicam Actuositatem) - veà Hoaït ñoäng truyeàn giaùo
(Ad Gentes) - veà Ñôøi soáng linh muïc (Presbyterorum Ordinis), - vaø ba
Tuyeân ngoân: veà Giaùo duïc Kitoâ giaùo (Gravissimum Educationis) - veà
nhöõng lieân laïc cuûa Giaùo hoäi vôùi caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ
giaùo (Nostra Aetate) vaø veà Töï do toân giaùo (Dignitatis Humanae).
Ñöùc
Phaoloâ VI, cuõng laø Vò Giaùo
Hoaøng caûi toå ñôøi soáng Giaùo hoäi theo tinh thaàn khoù ngheøo,
ñôn sô cuûa Coâng ñoàng Vatican
II.
Tröôùc
khi ñöôïc boå nhieäm laøm TGM Milano, Ñöùc Montini ñaõ phuïc vuï
trong nhieàu naêm taïi Phuû Quoác Vuï Khanh vaø laø moät Vò Giaùo só
tín nhieäm cuûa Ñöùc Pio XII. Nhôø nhöõng naêm phuïc vuï trong ngaønh
ngoaïi giao vaø Phuû Quoác Vuï khanh, Ñöùc Montini bieát roõ hôn ai
heát Giaùo Trieàu Roma. Leân laøm Giaùo Hoaøng ngaøi lo caûi toå ngay
chính noäi boä Giaùo Trieàu. Caùc Vò Hoàng Y, khi ñaày 80 tuoåi, seõ
khoâng coøn ñöôïc giöõ chöùc vuï naøo trong Giaùo hoäi nöõa, vaø
cuõng khoâng ñöôïc vaøo Maät Vieän baàu Giaùo Hoaøng môùi. Caùc Vò Hoàng Y vaø Giaùm muïc, phuïc vuï taïi Giaùo
Trieàu hay caùc Giaùo phaän treân theá giôùi, luùc 75 tuoåi, phaûi ñeä
ñôn töø chöùc leân Toøa Thaùnh. ÑTC coù theå chaáp thuaän ngay hoaëc
ñình laïi moät thôøi gian, tuøy quyeát ñònh cuûa
Ngaøi. Caùc Vò giöõ chöùc vuï quan troïng taïi Giaùo Trieàu
chæ ñöôïc boå nhieäm töøng nhieäm kyø
5 naêm. Sau ñoù, ÑTC giöõ laïi
cho caùc nhieäm kyø sau hay khoâng, hoaøn toaøn tuøy thuoäc nôi ngaøi.
Ñöùc Phaoloâ VI xuùc tieán vieäc Quoác teá hoùa Giaùo Trieàu Roma,
baèng vieäc boå nhieäm caùc Vò Giaùo só khoâng phaûi ngöôøi YÙ giöõ
nhöõng chöùc vuï quan troïng taïi caùc Cô quan trung öông vaø trong
Ngaønh ngoaïi giao Toøa Thaùnh, ñeå neâu cao tính caùch hoaøn vuõ cuûa
Giaùo hoäi coâng giaùo, vaø ñeå caùc Giaùo hoäi ñòa phöông goùp
coâng vaøo vieäc quaûn trò Giaùo hoäi hoaøn caàu. Ñaây laø moät cuoäc
caûi toå taùo baïo, gaëp nhieàu choáng ñoái; nhöng Ñöùc Phaoloâ VI
caûm thaáy caàn phaûi laøm vaø thöïc hieän tinh thaàn vaø giaùo huaán
Coâng ñoàng chung Vatican II.
Moät
caûi toå khaùc lieân heä ñeán ñôøi soáng Giaùo Trieàu, theo tinh
thaàn cuûa Coâng ñoàng chung Vatican II, laø
coâng cuoäc caûi toå giaùo hoäi neâu göông Giaùo hoäi cuûa caùc
ngöôøi ngheøo. ÑTC chæ thò cho caùc Hoàng Y vaø TGM trong Giaùo Trieàu
khoâng ñöôïc xöû duïng xe hôi Mercedes; neáu muoán duøng loaïi xe
naøy, phaûi mang baûng soá Ngoaïi
giao ñoaøn. Thay vì xe Mercedes, ngaøi mua cho moãi vò Hoàng Y moät xe hôi
Fiat 125 (luùc ñoù ñöôïc coi laø loaïi xe toát, nhöng khoâng sang,
khoâng thuoäc haïng xa xæ phaåm). Caùc
Hoàng Y vaø Giaùo só caáp cao khoâng coøn nhöõng y phuïc quaù röôøm
raø vaø toán phí nhö ngaøy xöa (thí duï: aùo ñuoâi daøi tôùi 5 thöôùc,
khi döï caùc leã nghi long troïng).
Ngoaøi
vieäc caûi toå naøy, ngaøi coøn baõi boõ “ñoaøn hoä
veä danh döï“ taïi Vatican; chæ giöõ laïi ñoaøn veä binh Thuïy
só maø thoâi (goàm hôn 100 ngöôøi) vaø moät soá caûnh saùt ñeå giöõ
an ninh trong Noäi Thaønh Vatican. Ngaøi baõi boû caû Coäng Ñoaøn caùc
gia ñình quyù toäc Roma, vaãn coù nhöõng ñaëc aân taïi Vatican.
Ñeå
neâu göông khoù ngheøo vaø ñôn sô cho moïi ngöôøi, tröôùc heát
Ñöùc Phaoloâ VI caûi toå nôi chính baûn thaân, baèng vieäc baõi boû
“Muõ ba taàng” cuûa Giaùo Hoaøng (Tiare). Muõ ba taàng naøy aùm chæ
ba quyeàn thieâng lieâng cuûa Vò Giaùo Hoaøng: Quyeàn giaùo huaán,
quyeàn thaùnh hoùa vaø quyeàn quaûn trò Giaùo hoäi. Muõ ba taàng do
Toång Giaùo phaän Milano daâng taëng, ngaøi chæ duøng töôïng tröng
trong ngaøy nhaän chöùc vuï chuû
chaên toaøn Giaùo hoäi (thöôøng ñöôïc goïi laø leã Ñaêng quang).
Töø ñoù, trong caùc leã nghi phuïng vuï ngaøi vaãn duøng Muõ (Mitre)
nhö caùc Vò Giaùm muïc khaùc. Coøn Muõ ba taàng do Toång Giaùo phaän
Milano daâng taëng, Ngaøi ñaõ trao cho Ñöùc Hoàng Y Francis Spellman,
TGM New York, baùn ñaáu giaù ñeå laáy tieàn giuùp ñôõ caùc ngöôøi
ngheøo khoå. Caû gaäy Giaùm muïc, thay vì gaäy vaøng, ngaøi ñaõ duøng
moät gaäy thöôøng maï baïc, treân choùp gaäy, coù aûnh Chuùa Gieâsu
ñoùng ñanh. Chieác gaäy vaø Muõ giaùm muïc nhö vaäy, ñaõ ñöôïc
Ñöùc Gioan Phaolo ñeä nhò tieáp tuïc duøng trong caùc leã nghi phuïng
vuï nhö chuùng ta thaáy cho tôùi nay.
Taát
caû caùc caûi toå naøy ñaõ gaëp nhieàu phaûn öùng tieâu cöïc vaø
tích cöïc. Ñöùc Phaoloâ VI ñaõ ñau khoå nhieàu, nhöng ngaøi raát
can ñaûm vaø saün saøng laõnh nhaän moïi thaùnh giaù Chuùa göûi cho.
Sau Coâng ñoàng, xuaát hieän côn khuûng hoaûng khieáp sôï veà ôn keâu
goïi linh muïc vaø tu doøng. Moät soá khaù ñoâng ra ñi. Trong Giaùo
hoäi phe baûo thuû chæ trích phe caáp tieán, gaây neân nhieàu chia reõ.
Nhieàu ngöôøi giaûi thích vaø aùp duïng giaùo huaán Coâng ñoàng
theo sôû thích. Ngöôøi khaùc laïm duïng, nhaát laø trong phuïng vuï
thaùnh. Nhöõng loän xoän naøy gaây hoang mang trong coäng ñoàng tín höõu.
Vuï li khai cuûa Ñöùc Cha Marcel Lefeøbvre
vaø haäu quaû keùo daøi cho tôùi luùc naøy coøn tröôùc maét
chuùng ta. Trieát gia Jean Guitton, baïn thaân cuûa Ñöùc Phaoloâ VI taùc
giaû taäp saùch coù töïa ñeà
“Dialogue avec Paul VI”, Ñoái thoaïi vôùi Ñöùc Phaoloâ VI, ñaõ
vieát trong moät nhaät baùo Phaùp nhö sau: ”Beân caïnh nhaø ôû cuûa
toâi ôû Paris, coù hai giaùo xöù, nhöng toâi khoâng thaáy linh muïc
naøo cöû haønh thaùnh leã gioáng nhau, moãi vò moãi caùch“. Vôùi
lôøi naøy, Giaùo sö Jean Guitton than phieàn veà nhöõng laïm duïng
trong vieäc cöû haønh thaùnh leã, ai naáy töï do, khoâng theo luaät
leä naøo cuûa Toøa Thaùnh.
Nhöng nhôø nhöõng caûi toå taùo baïo cuûa Ñöùc Phaoloâ VÒ, Ñöùc Gioan Phaoloâ ñeä nhò, khoâng phaûi ngöôøi YÙ, ñaõ coù theå tieáp tuïc caùch deã daøng hôn coâng vieäc canh taân ñaõ ñöôïc Vò Tieàn nhieäm cuûa ngaøi khôûi xöôùngï. Nhaân dòp kyû nieäm ngaøy Ñöùc Phaoloâ VI qua ñôøi caùch ñaây 23 naêm, ÑHY Paul Poupard, ngöôøi Phaùp, Chuû tòch Hoäi ñoàng Toøa Thaùnh phuï traùch Vaên hoùa, vò coäng taùc cuûa Ñöùc Montini trong nhieàu naêm taïi Phuû Quoác vuï khanh, tuyeân boá nhö sau: “Sau hôn 20 naêm cuûa Trieàu Giaùo Hoaøng, Ñöùc Phaoloâ VI vaãn tieáp tuïc gia taêng söï quan troïng cuûa ngaøi trong ñôøi soáng Giaùo hoäi. Vôùi moät yù chí baát khuaát, trong moät thaân theå yeáu ôùt, ngaøi ñaõ thöïc hieän moät coâng vieäc phi thöôøng trong phuïc vuï Tin Möøng“.