Nhaän ñònh veà thöông maïi vaø quan heä Vieät Nam - Hoa Kyø.

Haø Noäi (5/7/2001) Döôùi ñaây laø baøi vieát cuûa moät caùn boä treû tuoåi Leâ Chí Quang, Cöû nhaân luaät, ñang ñöôïc truyeàn tay ôû Haø Noäi trong nhöõng ngaøy qua nhaän ñònh moät caùch khaù trung thöïc vaø saâu saéc veà noäi boä CSVN tröôùc vaán ñeà Hieäp Thöông. Taøi lieäu naøy nhaän ñöôïc qua e-mail:

Ñaïi hoäi Ñaûng Coäng saûn Vieät nam laàn thöù IX vöøa thaønh coâng toát ñeïp. Nhieäm vuï ñoái ngoaïi trong thôøi gian tôùi ñaõ ñöôïc vaïch ra laø: "Thöïc hieän nhaát quaùn ñöôøng loái ñoái ngoaïi ñoäc laäp töï chuû, roäng môû, chính saùch ña phöông hoaù, ña daïng hoaù caùc quan heä quoác teá. Vieät nam muoán laø baïn vaø laø ñoái taùc tin caäy cuûa coäng ñoàng quoác teá, phaán ñaáu vì hoaø bình, ñoäc laäp vaø phaùt trieån. Xaây döïng moâi tröôøng hoaø bình vaø taïo caùc ñieàu kieän quoác teá thuaän lôïi ñeå ñaåy maïnh phaùt trieån kinh teá- xaõ hoäi, coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc, xaây döïng vaø baûo veä ñaát nöôùc, ñoàng thôøi goùp phaàn vaøo cuoäc ñaáu tranh chung cuûa nhaân daân theá giôùi vì hoaø bình, ñoäc laäp daân toäc, daân chuû vaø tieán boä xaõ hoäi".

Chuùng ta ñang soáng trong moät theá giôùi caïnh tranh khoác lieät, moät theá giôùi cuûa thoâng tin vaø coâng ngheä tin hoïc, cuûa hoäi nhaäp vaø toaøn caàu hoaù. Trong moät theá giôùi môû vaø caïnh tranh khoác lieät nhö vaäy, chieán löôïc phaùt trieån kinh teá, chính trò, vaên hoaù, xaõ hoäi, cuûa moãi nöôùc ñeàu phuï thuoäc raát nhieàu vaøo nhöõng thaønh toá beân trong cuõng nhö beân ngoaøò Thaät vaäy, ngaøy nay khoâng moät quoác gia phaùt trieån naøo coù theå toàn taïi vôùi moät neàn kinh teá chæ coù noäi ñòa vaø moät neàn ngoaïi giao ñoùng kín.

Chieán löôïc ngoaïi giao cuûa moãi quoác gia coù quan heä toång theå ñeán caùc chieán löôïc khaùc cuûa ñaát nöôùc, ñoù laø moái quan heä höõu cô khaêng khít, ñan xen, hoaø quyeän vaø phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc chieán löôïc khaùc cuûa ñaát nöôùc. Xöa kia do quaù nhaán maïnh ñeán tính chaát giai caáp cuûa xaõ hoäi vaø vaán ñeà yù thöùc heä, ta thöôøng caên cöù vaøo hình thaùi kinh teá xaõ hoäi ñeå quyeát ñònh ñòch ta. Cuøng cheá ñoä chính trò laø baïn beø, khaùc ñi, laø keû thuø. Do vaäy, chuùng ta ñaõ töøng phaûi traû giaù heát söùc ñaét cho nhöõng quan nieäm aáu tró vaø cöïc ñoan ñoù. Chuùng ta töøng coù quaù nhieàu keû thuø, phaûi ñaùnh nhau lieân mieân. Chæ ít laø phaûi canh chöøng, phaûi ñoái phoù, bò coâ laäp, bò kyø thò ... May thay nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo Ñaûng vaø nhaø nöôùc ñaõ nhaän ra vaø söûa chöõa nhöõng sai laàm ñoù. Giôø ñaây chuùng ta ñaõ coù quan heä ngoaïi giao vôùi hôn 100 nöôùc vaø toå chöùc treân theá giôùi. Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoå vaøo Vieät Nam ta ngaøy caøng nhieàu hôn. Keøm theo ñoù laø nhöõng hieäp ñònh thöông maïi ñöôïc kyù giöõa nhaø nöôùc ta vôùi caùc quoác gia vaø caùc toå chöùc quoác teá.

Tuy nhieân, trong chuû tröông ñöôøng loái cuõng nhö trong thöïc thi nhieäm vuï ñoái ngoaïi coù moät vaán ñeà toâi cho laø raát khoâng thoaû ñaùng, neáu khoâng muoán noùi thaúng laø moät khuyeát ñieåm, moät sai laàm tröôøng cöûu cuûa ta: quan heä Vieät Nam - Hoa kyø.

Tieán trình quan heä ngoaïi giao Vieät Nam - Hoa Kyø.

Caùch ñaây hai theá kyû, trong nhöõng ngaøy ñaàu thaønh laäp cuûa Hôïp chuûng quoác Hoa Kyø, ngöôøi Myõ ñaõ vöôït bieån ñeå tìm ñoái taùc maäu dòch, vaø moät trong nhöõng nöôùc ñöôïc höôùng tôùi laø Vieät Nam. Toång thoáng Hoa Kyø luùc ñoù laø Jefferson ñaõ tìm caùch mua haït gioáng luùa Vieät Nam ñeå ñem troàng taïi queâ höông OÂng. Naêm 1823 Toång thoáng thöù 7 cuûa Hoa Kyø Andrew Jackson ñaõ göûi quoác thö môû quan heä buoân baùn vôùi trieàu Minh Maïng. Ñaùp laïi, naêm 1873, nhaø ngoaïi giao Buøi Vieän, vaâng meänh vua Töï Ñöùc ñaõ sang gaëp Toång thoáng Ulysses Grant caàu vieän khaùng Phaùp. Nhöõng ngaøy tröôùc caùch maïng Thaùng 8 chính laõnh tuï Hoà Chí Minh ñaõ cuøng moät phi coâng Myõ teân laø Show tìm ñöôøng ñeán gaëp töôùng Myõ Shannon ñeå baøn vieäc hôïp taùc choáng Nhaät. Töø ñaáî phía Myõ ñaõ cöû moät soá chuyeân gia quaân söï ñeán caên cöù ñòa Vieät Baéc giuùp quaân ñoäi taï Tieác raèng, sau ñoù quan heä Vieät - Myõ khoâng nhöõng khoâng tieáp tuïc naûy nôû maø hai nöôùc laïi trôû thaønh keû thuø khoâng ñoäi trôøi chung cuûa nhau treân traän tuyeán yù thöùc heä. Cuoäc noäi chieán ñoù ñaõ cöôùp ñi maáy trieäu sinh maïng ngöôøi Vieät (ôû caû hai mieàn) vaø gaàn 60,000 ngaøn binh lính Myõ. Sau naêm 1975 chuùng ta taïm thaéng theá. Sau chieán baïi Myõ vaãn coù yù giao haûo vôùi Vieät Nam vì moät vaøi lyù do (khaâm phuïc söï duõng caûm vaø anh huøng cuûa daân toäc VN; muoán duøng VN ñeå choáng laïi söï baønh tröôùng cuûa TQ...) Ngoaïi tröôûng Myõ luùc ñoù laø Kissinger bay sang Haø Noäi ñeå thuyeát phuïc vaø tìm phöông thöùc lieân keát nhöng ñaõ bò töø choái moät caùch thaúng thöøng. Rôøi Vieät Nam, OÂng ta ñaõ sang vôùi Trung Quoác. Vaø cuõng töø ñoù chính saùch caám vaän cuûa Myõ ñöôïc ban boá, nhö chieác voøng kim coâ chuïp xuoáng ñaàu neàn kinh teá VN.

Moät neàn kinh teá taäp trung, quan lieâu bao caáp höôùng tôùi aûo voïng haõo huyeàn veà moät thöù chuû nghóa Coäng saûn khoâng töôûng ñaõ taøn phaù neàn kinh teá nöôùc ta, ñaåy chuùng ta ñeán bôø cuûa söï phaù saûn vaø ñoùi ngheøo. Chuû nghóa xaõ hoäi tan raõ ôû caùc nöôùc Ñoâng AÂu vaø Lieân Xoâ, duø muoán hay khoâng, ñaõ buoäc chuùng ta phaûi xem xeùt laïi hoïc thuyeát Maùc - Leânin. Kinh teá thò tröôøng laø quy luaät taát yeáu cuûa lòch söû, caûi caùch vaø môû cöûa laø moät böôùc ñi tuy muoän maøng song cuõng ñaõ kòp giuùp ta vöïc daäy phaàn naøo neàn kinh teá. Töø ñoù, neàn ngoaïi giao cuûa ta trôû neân thoâng thoaùng vaø quan heä Myõ-Vieät cuõng töøng böôùc ñöôïc caûi thieän.

4/1992, Myõ cho pheùp xuaát khaåu sang VN haøng hoaù ñaùp öùng nhu caàu thieát yeáu cuûa con ngöôøi. Tieáp ñoù cho pheùp caùc coâng ty Myõ môû vaên phoøng ñaïi dieän, tieán haønh nghieân cöùu khaû thi, roài cho pheùp caùc haõng Myõ tham gia ñaáu thaàu caùc coâng trình taïi VN.

7/1993, Myõ tuyeân boá khoâng can thieäp vieäc caùc toå chöùc taøi chính quoác teá (quyõ tieàn teä quoác teá IMF, ngaân haøng theá giôùi WB, ngaân haøng phaùt trieån Chaâu aù ADB) noái laïi quan heä vôùi VN. Vaø thaùng 11 cuøng naêm (1993). Hoäi nghò quoác teá veà vieän trôï phaùt trieån cho VN ñaõ hoïp taïi Paris, ñaïi bieåu Myõ ñaõ tham döï vôùi tö caùch laø quan saùt vieân.

Ngaøy 3/2/1994, Toång thoáng Myõ Clinton tuyeân boá baõi boû caám vaän choáng VN. tieáp sau ñoù boä Thöông maïi Myõ chuyeån VN töø nhoùm Z (goàm Baéc Trieàu Tieân, Cu Ba vaø VN) leân nhoùm Y ít haïn cheá thöông maïi hôn (Goàm Lieân Xoâ (cuõ), Khoái Vaùc-sa va (cuõ) An ba ni, Moâng coå, Laøo, Cam pu chia). Boä Thöông maïi vaø Vaän taûi Myõ cuõng baõi boû leänh caám taàu bieån vaø maùy bay Myõ vaän chuyeån haøng hoaù sang VN, vaø taàu VN ñöôïc vaøo caûng Myõ nhöng phaûi xin pheùp tröôùc 7 ngaøy vaø thoâng baùo taøu ñeán tröôùc 3 ngaøy.

6/8/1995, hai nöôùc chính thöùc thieát laäp quan heä ngoaïi giao ôû caáp Ñaïi söù. Söï kieän naøy môû ñaàu thôøi kyø giao bang ñaày ñuû giöõa VN vaø Hoa Kyø, trong ñoù hôïp taùc kinh teá vaø thöông maïi seõ laø troïng taâm trong quan heä hai nöôùc.

Nhöng ñeå ñöôïc hôïp taùc ñaày ñuû veà kinh teá vaø thöông maïi vôùi Myõ, VN caàn phaûi ñöôïc höôûng quy cheá toái hueä quoác trong thöông maïi.

Veà vaán ñeà quy cheá toái hueä quoác.

Ñieàu I - GATT quy ñònh: "Baát cöù moät thuaän lôïi, ñaëc aân, ñaëc quyeàn hoaëc ñaëc mieãn naøo do baát kyø moät beân nöôùc ngoaøi naøo daønh cho baát cöù moät saûn phaåm naøo, xuaát phaùt, hoaëc göûi ñeán moät nöôùc khaùc, seõ ñöôïc daønh cho saûn phaåm töông töï, xuaát phaùt hoaëc göûi ñeán laõnh thoå cuûa taát caû caùc beân keát öôùc khaùc moät caùch töùc thì vaø voâ ñieàu kieän"

Trong khi ñoù Töø ñieån ngoaïi giao VN giaûi thích: "Cheá ñoä ñoái xöû öu ñaõi nhaát maø caùc nöôùc daønh cho nhau trong quan heä kinh teá vaø buoân baùn, veà caùc maët thueá quan, haøng hoaù trao ñoåi, taàu beø chuyeân chôû, quyeàn lôïi cuûa phaùp nhaân vaø töï nhieân nhaân caùc nöôùc naøy treân laõnh thoå nöôùc kia. Theo taäp quaùn quoác teá, khi moät nöôùc cam keát cho moät nöôùc khaùc höôûng cheá ñoä naøy thì phaûi daønh cho nöôùc ñoù taát caû nhöõng öu ñaõi maø mình seõ daønh cho moät nöôùc thöù ba"

Giaùo trình Luaät quoác teá cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Luaät Haø Noäi laïi ñònh nghóa: "Toái hueä quoác laø moät cheá ñoä maø theo ñoù töø nhieàu nhaân toá phaùp nhaân nöôùc ngoaøi vaø nöôùc sôû taïi ñöôïc höôûng caùc quyeàn öu ñaõi maø caùc töï nhieân nhaân vaø phaùp nhaân cuûa baát kyø moät nöôùc thöù ba naøo ñang ñöôïc höôûng vaø seõ ñöôïc höôûng trong töông lai".

Nhö vaäy coù nhieàu caùch ñònh nghóa veà quy cheá Toái hueä quoác nhöng cuoái cuøng taát caû caùc ñònh nghóa ñeàu phaûn aùnh noäi dung cô baûn cuûa Toái hueä quoác laø quoác gia naøy daønh cho coâng daân vaø phaùp nhaân quoác gia kia caùc quyeàn vaø nhöõng öu ñaõi ñaõ hoaëc seõ daønh cho coâng daân vaø phaùp nhaân cuûa baát kyø quoác gia thöù ba naøo.

Söï cam keát Toái hueä quoác seõ laøm ñôn giaûn hoaù caùc thuû tuïc haønh chính, laø cô sôû ñeå taïo ra caùc chính saùch thaúng thaén, roõ raøng hôn, vaø coøn ñöôïc xem nhö bieän phaùp traùnh vieäc söû duïng quyeàn löïc tuyø tieän cuûa caùc quan chöùc ngaønh haønh phaùp trong vaán ñeà thöông maïi. Coù theå noùi quy cheá Toái hueä quoác chính laø taám Hoä chieáu ñoû ñeå caùc quoác gia coù theå böôùc tôùi hoaø nhaäp vaøo thò tröôøng quoác teá, ñoàng thôøi noù cuõng laø chieác chìa khoaù ñeå caùc nöôùc phaùt trieån môû roäng caùnh cöûa thò tröôøng thoaû maõn nhu caàu xuaát khaåu haøng hoaù. Quy cheá Toái hueä quoác luoân laø keát quaû cuoái cuøng maø caùc quoác gia ñeàu mong muoán ñaït ñöôïc trong hieäp ñònh ñöôïc kyù keát.

Nhöõng ñieàu kieän cuûa quy cheá toái hueä quoác trong quan heä thöông maïi Vieät- Myõ.

Do khoâng phaûi laø thaønh vieân cuûa GATT, VN khoâng ñöông nhieân ñöôïc höôûng quy cheá toái hueä quoác trong quan heä thöông maïi vôùi Hoa Kyø. Ñeå coù ñöôïc quy cheá naøy, Vieät Nam phaûi kyù moät hieäp ñònh thöông maïi song phöông vôùi Hoa Kyø. Nhöng treân thöïc teá Hoa Kyø luoân gaén vaán ñeà thöông maïi vôùi caùc yeáu toá chính trò. Chieáu theo muïc 4 Ñaïo luaät Thöông maïi Hoa Kyø 1974 veà quy ñònh vieäc aùp duïng quy cheá Toái hueä quoác, VN coù theå ñöôïc höôûng quy cheá naøy baèng caùch hoäi ñuû caùc ñieàu kieän sau ñaây:

1/ Ñaùp öùng yeâu caàu veà caùc quy cheá töï do di truù theo phaàn 402 cuûa ñaïo luaät thöông maïi 1974 (Tu chính luaät Jackson- Vanik).

2/ Hôïp taùc vôùi Myõ trong vaán ñeà tìm kieám ngöôøi "maát tích" (trong danh saùch MIA), trong chieán tranh Ñoâng Döông, thoaû maõn nhöõng ñieàu khoaûn cuûa phaàn 403 thuoäc Ñaïo luaät Thöông maïi.

3/ Ñaït ñöôïc moät hieäp ñònh thöông maïi song phöông vôùi Hoa kyø, hieäp ñònh naøy cuõng phaûi bao goàm moät soá ñieàu khoaûn khaùc nhö vieäc baûo veä choáng vieäc nhaäp laäu haøng hoaù; baûo veä quyeàn sôû höõu trí tueä, khuyeán khích thöông maïi vaø tö vaán.

Theo phaùp luaät cuûa Hoa Kyø, neáu Toång Thoáng chöùng minh ñöôïc tröôùc Quoác hoäi laø VN ñaõ thoaû maõn caùc quy ñònh taïi phaàn 402 & 403 neâu treân, Toång thoáng coù theå khoâng aùp duïng Tu chính luaät Jackson-Vanik vaø ñi ñeán kyù keát hieäp ñònh thöông maïi vôùi VN. Hieäp ñònh naøy giôùi haïn trong thôøi gian khôûi ñaàu laø ba naêm vaø ñöôïc gia haïn moãi laàn ba naêm. Hieäp ñònh naøy phaûi:

a) Quy ñònh raèng noù laø ñoái töôïng ñeå giôùi haïn, ngöøng hoaëc huyû boû vì lyù do an ninh quoác gia.

b) Bao goàm caùc quy ñònh baûo ñaûm an toaøn ñeå ñaøm phaùn vaø aùp ñaët nhöõng haïn cheá ñôn phöông veà nhaäp khaåu trong tröôøng hôïp xaûy ra, hoaëc ñe doaï söï baát oån ñònh thò tröôøng nhaäp khaåu.

c) Quy ñònh raèng neáu VN khoâng phaûi laø nöôùc tham gia coâng öôùc baûn quyeàn sôû höõu coâng nghieäp hoaëc coâng öôùc baûo hoä quyeàn taùc giaû, VN vaãn quy ñònh cho caùc coâng daân Hoa Kyø ñöôïc höôûng nhöõng quyeàn toái thieåu maø coù theå aùp duïng neáu VN tham gia moät hoaëc hai coâng öôùc naøy.

d) Quy ñònh vieäc baûo hoä quyeàn taùc giaû vaø quyeàn sôû höõu coâng nghieäp, vieäc giaûi quyeát caùc tranh chaáp vaø baát ñoàng thöông maïi, caùc bieän phaùp thuùc ñaåy buoân baùn.

e) Quy ñònh vieäc xem xeùt laïi caùc hieäp ñònh thöông maïi vaø caùc quan heä thöông maïi giöõa Hoa Kyø vaø VN.

Ñeå hieäp ñònh thöông maïi giöõa Hoa Kyø vaø VN coù hieäu löïc thì noù phaûi ñöôïc Quoác hoäi Myõ pheâ chuaån. Haï vieän vaø Thöôïng vieän phaûi ñöa rieâng ra moät nghò quyeát vôùi ña soá phieáu taùn thaønh hieäp ñònh thöông maïi ñoù, vaø luùc ñoù Toång thoáng môùi coù quyeàn kyù quyeát ñònh ban haønh luaät.

Haøng naêm Toång thoáng Myõ phaûi quyeát ñònh vieäc khoâi phuïc quy cheá Toái hueä quoác. Ñoái vôùi VN Toång thoáng Myõ phaûi töôøng trình tröôùc quoác hoäi vaøo caùc thôøi ñieåm 30/6 vaø 31/12 haøng naêm. Trong baûn töôøng trình ñoù, phaûi ñeà caäp ñeán vieäc VN hôïp taùc trong vaán ñeà tuø binh chieán tranh vaø tìm kieám ngöôøi maát tích, phaân tích hieän traïng vaø chính saùch di truù cuûa VN.

Ngoaøi nhöõng caûn trôû do phaùp luaät hieän haønh cuûa Hoa Kyø quy ñònh, ñoái vôùi nöôùc ta coù vaán ñeà ñaëc thuø trong quan heä Vieät Myõ, ñoù laø vaán ñeà tuø binh chieán tranh, vaø tìm kieám ngöôøi maát tích. Thöïc teá cho thaáy phía VN ñaõ coù söï hôïp taùc moät caùc ñaày ñuû ñeå giaûi quyeát toát nhaát vaán ñeà nhaân ñaïo naøy, vaø chính quyeàn Myõ cuõng ñaõ coâng nhaän.

Hoa Kyø cuõng neâu vaán ñeà quyeàn con ngöôøi ñoái vôùi VN, vaø ñaây coù theå trôû thaønh maáu choát cuûa vaán ñeà. Chæ sau khi ñöôïc Quoác hoäi Myõ thoâng qua, Hieäp ñònh thöông maïi môùi coù giaù trò thöïc thi, maø tröôùc khi thoâng qua bao giôø Quoác hoäi Myõ cuõng tham khaûo yù kieán cuûa Uyû ban Töï do toân giaùo vaø Uyû ban Nhaân quyeàn cuûa quoác hoäò Ta haõy nghe moät soá yù kieán cuûa caùc Nghò syõ Myõ phaùt bieåu vaøo naêm 97 : "... söï ñaøn aùp tieáp tuïc dieãn ra ôû VN, ñaõ chöùng toû moät ñieàu khaùc. Cuoäc bieåu tình gaàn ñaây nhaát cuûa 49 tuø chính trò ôû nhaø tuø Ba Sao, vaø nhöõng coá gaéng cuûa Haø Noäi nhaèm boùp meùo vieäc tuyeät thöïc ñaõ ñeå loä boä maët thaät cuûa moät cheá ñoä khoâng hoái haän..." (Theo lôøi Nghò syõ Justin Hattan). Vaø, nhö lôøi oâng Dan Rather trong moät baøi xaõ luaän treân tôø National Review: "... thöïc söï chuùng ta tin töôûng raèng, moät ñaát nöôùc ñaõ maát 58 nghìn sinh maïng ñeå cho moät theá heä VN coù theå soáng töï do, ñaát nöôùc ñoù coù ñoäng cô thuùc ñaåy laø moät lôøi thoâi thuùc cao quyù hôn..."

Tieán trình ñi ñeán Hieäp ñònh Thöông maïi ñaõ ñöôïc dieãn ra nhö sau: thaùng 12/1997, Coâng öôùc Baûn quyeàn Sôû höõu Coâng nghieäp vaø Baûo hoä Quyeàn taùc giaû giöõa VN vaø Hoa kyø ñaõ coù hieäu löïc. Thaùng 11/1997, coâng daân VN khi xuaát caûnh khoâng phaûi xin pheùp nhaø nöôùc VN nöõa. Cuõng trong thaùng 6 naêm ñoù (1997), Toång thoáng Clinton tuyeân boá: "Vieät Nam ñaõ coäng taùc coù hieäu quaû trong vaán ñeà tìm kieám ngöôøi Myõ taïi VN". Nhö vaäy VN ñaõ thoaû maõn caùc yeâu caàu cuûa Tu chính Jackson - Vanik.

Thaùng 3/1998, VN ñaõ ñöôïc höôûng quy cheá ñaõi ngoä Toái hueä quoác, nhöng töø ñoù ñi ñeán moät Hieäp ñònh thöông maïi song phöông giöõa hai nöôùc khoâng ngôø laïi vaãn coøn moät chaëng ñöôøng daøi ñaày choâng gai. Ñaõ coù luùc chuùng ta töôûng dòp may ñaõ naém chaéc trong tay, nhöng boãng nhieân noù bò tuoät khoûi tay moät caùch baát ngôø. Sau khi baûn Hieäp ñònh ñaõ ñöôïc Phoù Thuû töôùng Nguyeãn Taán Duõng vaø Ñaïi dieän Thöông maïi Hoa Kyø kyù taét, vaøo ñaàu naêm 2000 trong moät cuoäc gaëp beân leà moät hoäi nghò taïi New Zeeland, Toång thoáng Bill Clinton vaø Thuû töôùng Phan Vaên Khaûi ñaõ chuaån bò raát saün saøng ñeå kyù keát chính thöùc. Hai vò ñaõ saùt vai nhau ñi daïo raát laâu vaø ngoài beân nhau chuïp aûnh vôùi veû vui töôi, hoà hôûi thì boãng nhieân moät böùc ñieän töø Vieät Nam göûi sang yeâu caàu thuû töôùng Phan vaên Khaûi khoâng ñöôïc kyù keát. Nghe noùi sau naøy, trong khi kieåm ñieåm ôû hoäi nghò TU 11b tröôùc Ñaïi hoäi IX, cöïu toång bí thö Leâ Khaû Phieâu thì ñoå toäi cho coá vaán Leâ Ñöùc Anh, coøn coá vaán Leâ Ñöùc Anh thì ñoå traùch nhieäm cho Boä Chính trò. Mong raèng vaán ñeà naøy seõ phaûi ñöôïc kieåm ñieåm nghieâm tuùc ñeå laøm roõ traùch nhieäm vaø ruùt kinh nghieäm ñeå ngaên chaën söï loäng haønh, söï ñoäc ñoaùn daãn ñeán nhöõng quyeát ñònh sai laàm taïi haïi boû lôõ thôøi cô (chuùng ta ñaõ boû lôõ thôøi cô nhieàu laàn!), laøm thieät thoøi quyeàn lôïi cuûa nhaân daân, ghìm ñaát nöôùc trong tình caûnh tuït haäu ngaøy caøng xa so vôùi theá giôùi. Caàn coâng boá coâng khai khuyeát ñieåm hay toäi traïng cuûa nhöõng ngöôøi naøy ñeå nhaân daân ñònh coâng - toäi cho phaân minh.

Chính quyeàn Bush coù theå cöùng raén hôn trong vaán ñeà Vieät Nam, nhöng cuõng seõ khoâng theå khoâng uûng hoä Hieäp ñònh Thöông maïi. Tuy nhieân, ñeå ñi ñeán hieäu löïc, Hieäp Ñònh Thöông Maïi coøn phaûi ñöôïc Quoác hoäi pheâ chuaån. Maø nhö ñaõ noùi ôû treân, Quoác Hoäi Hoa Kyø luoân gaén vaán ñeà Nhaân quyeàn vôùi vaán ñeà kinh teá nhaát laø ñoái vôùi caùc nöôùc Coäng saûn. Trong khi ñoù, khoâng hieåu sao haøng loaït caùc haønh vi vi phaïm quyeàn con ngöôøi cuûa ta vaãn tieáp tuïc dieãn ra. Nhöõng vuï ñaøn aùp töï do toân giaùo, nhöõng vuï baét ngöôøi, khaùm nhaø traùi pheùp ñoái vôùi caùc oâng Leâ Hoàng Haø, Haø Syõ Phu, vaø gaàn ñaây nhaát laø vuï baét giam vaø khaùm nhaø traùi pheùp ñoãi vôùi oâng Vuõ Cao Quaän... coù nguy cô gaây neân nhöõng phaûn öùng tieâu cöïc cuûa Quoác Hoäi Hoa Kyø ñoái vôùi Hieäp Ñònh Thöông Maïi. Baèng chöùng laø, môùi gaàn ñaây, Uyû ban töï do toân giaùo cuûa Quoác Hoäi Myõ ñaõ gaây söùc eùp buoäc Ngaân haøng theá giôùi ñình chæ moät khoaûn vay hôn 300 trieäu Ñoâ la cuûa ta maø WTO ñaõ höùa töø tröôùc. Chuùng ta khoâng neân chæ luoân saün saøng tìm caùch traùch cöù ngöôøi khaùc vaø ngu bieän taát caû phaàn ñuùng veà phía mình, caøng khoâng neân vöøa choái toäi vöøa vu khoáng chöûi bôùi ngöoøi ta nhö baø Phan Thuyù Thanh khi traû lôøi caùc toå chöùc quoác teá veà vuï baét giam cöïu chieán binh Vuõ Cao Quaän. Vieäc kyù keát Hieäp Ñònh Thöông Maïi bò ñình treä caùch ñaây ñaõ gaàn moät naêm laø loãi ôû chuùng ta.

Vieät nam trong con maét ngöôøi Myõ.

Coù hai caùch nhìn nhaän VN trong con maét ngöôøi Myõ. Loaïi thöù nhaát cho raèng VN khoâng quan troïng ñoái vôùi Myõ, bôûi vì VN vöøa ôû quaù xa, vöøa raát nhoû beù ñoái vôùi Myõ, caû veà quy moâ quoác gia laãn tieàm naêng kinh teá.

Veà dieän tích: VN chæ baèng 1/25,8 dieän tích cuûa Myõ. Daân soá: baèng 1/3,4. Veà tieàm naêng kinh teá: toång saûn löôïng quoác daân cuûa Vieät Nam baèng 1/171,4 cuûa Myõ. (GDP cuûa Myõ laø 4,800 tyû Ñoâla, VN laø 28 tyû Ñoâla). Chæ soá thu nhaäp bình quaân ñaàu ngöôøi Myõ laø 19,856 Ñoâla, VN khoaûng 320 Ñoâla, baèng 1/62,2 cuûa Myõ. Vôùi caùch nhìn nhaän naøy, nhieàu ngöôøi Myõ muoán queân haún hai tieáng VN ngay sau thaát baïi 1975.

Loaïi thöù hai, chuû yeáu laø caùc thöông gia, caùc cöïu chieán binh... vaø moät soá quan chöùc chính phuû coù taàm nhìn chieán löôïc veà ASEAN vaø VN. Hoï nhaän thöùc ñöôïc vò theá ñòa chính trò quan troïng ôû khu vöïc Ñoâng Döông vaø Ñoâng nam Chaâu aù cuûa Vieät Nam.

Vieät Nam aùn ngöõ con ñöôøng bieån huyeát maïch töø Baéc AÙ xuoáng Ñoâng AÙ vaø AÁn Ñoä Döông. VN coù quaân caûng Cam Ranh, moät quaân caûng toát vaøo loaïi thöù hai treân theá giôùi maø töø ñaây coù theå kieåm soaùt toaøn boä soá taøu beå ñi qua khu vöïc naøy. Haõy ñieåm qua maáy chuyeán vieáng thaêm vaán gaàn ñaây cuûa caùc cöôøng quoác ñoái vôùi VN.

Thaùng 11/2000: Toång thoáng Myõ Clinton; Thaùng 1/2001: Thuû töôùng AÁn ñoä Atal Vajpayee; Thaùng 1/2001: Boä tröôûng tö phaùp Nhaät Mashahiko Komura; Thaùng 2/2001: Boä tröôûng Quoác phoøng Trung Quoác Trì Haïo Ñieàn; Thaùng 2/2001: Toång thoáng Singapor S.R. Nathan.

Ngoaøi ra, chöa keå ta coøn huyû boû chuyeán vieáng thaêm cuûa Ñoâ ñoác tö leänh löïc löôïng Thaùi Bình Döông Dennis Bair cuûa Myõ hoài thaùng 2/2001. Tuy nhieân, trong lòch trình ngoaïi giao Boä tröôûng ngoaïi giao Myõ Colin Powell seõ vieáng thaêm VN vaøo thaùng 7/2001 naøy.

Toång thoáng Nga Putin trong chuyeán thaêm thaùng 3/2001 ñaõ xoaù cho VN khoaûn 8 tyû Ñoâla trong toång soá 11 tyû maø VN coøn nôï cuûa Nga. Tröôùc cuoäc vieáng thaêm cuûa toång thoáng Putin, ngaøy 15/1/2001 Nga ñaõ phaùi moät phaàn haïm ñoäi Thaùi Bình Döông trong ñoù coù hai khu truïc haïm Udaloy, chuyeân saên vaø dieät taøu ngaàm, vaøo caûng Cam Ranh ñeå chöùng toû Nga quyeát taâm baùm giöõ vò trí chieán löôïc naøy.

Trong taàm chieán löôïc cuûa Myõ, ñieàu quan troïng hôn nöõa laø coù theå söû duïng Vieät Nam laøm tieàn ñoàn kieàm cheá söï baønh tröôùng cuûa Trung Quoác veà phía Nam taïo neân nguyeân nhaân gaây maát oån ñònh ôû khu vöïc chaâu aù. Ngöôøi Myõ khoâng queân raèng VN vaø Trung Quoác coù moái thaâm thuø vónh cöûu töø haøng nghìn ñôøi nay. Trong lòch söû, chieán tranh Vieät-Trung ñaõ nhieàu laàn noå ra vaø Vieät Nam luoân luoân chieán thaéng.

Tröôùc kyø Ñaïi hoäi ñaûng CSVN laàn thöù IX, theo tin cuûa Washington Post, moät phaùi ñoaøn ngoaïi giao bí maät cuûa Trung Quoác ñaõ sang thaêm VN vôùi yù ñoà vaän ñoäng cho Toång bí thö Leâ Khaû Phieâu ñöôïc ôû laïi theâm moät nhieäm kyø nöõa. Bieát ñöôïc ñoäng thaùi naøy cuûa Trung Quoác, Myõ ñieàu ngay haøng khoâng maãu haïm USS KITTY HAWK töø vònh Thaùi Lan vaøo bieån Nam Haûi nhaèm göûi tín hieäu cho Trung Quoác raèng ñöøng can thieäp vaøo coâng vieäc noäi boä cuûa VN. Vì Myõ khoâng muoán VN ngaû vaøo loøng Trung Quoác.

Tröôùc nhöõng thay ñoåi môùi cuûa tình hình quoác teá vaø khu vöïc, Myõ caøng phaûi coù nhöõng ñoäng thaùi tích cöïc hôn trong quan heä vôùi VN. Trong chuyeán vieáng thaêm Haø noäi 7/1997, Boä tröôûng taøi chính Myõ Robert Rubin, ñaõ phaùt bieåu: "... Trong chính saùch hôïp taùc toaøn caàu cuûa mình, Toång thoáng Bill Clinton nhaän thöùc roõ vò trí cuûa VN- moät nöôùc coù tieàm naêng raát lôùn ôû khu vöïc...". Moät nghò syõ Myõ cuõng ñaõ khaån thieát löu yù chính phuû: "...Nöôùc Myõ ñaõ boû rôi VN vaøo naêm 75 vaø ñeå queân VN vaøo nhöõng naêm sau 80; giôø ñaây ngöôøi Myõ ñaõ coù cô hoäi ñeå söûa chöõa nhöõng sai laàm naøî" Döôùi thôøi taân Toång thoáng Bush nhieàu quan chöùc ngoaïi giao cuûa Myõ ôû caùc nöôùc khaùc bò thay ñoåi nhöng Myõ vaãn giöõ Pete Peterson - moät " chaøng reå " Vieät Nam, ngöôøi ñaõ töøng coù caâu noùi noåi tieáng: "Chuùng ta khoâng theå thay ñoåi quaù khöù, nhöng nhöõng gì chuùng ta coù theå thay ñoåi ñöôïc laø töông lai" - laøm Ñaïi söù taïi Haø Noäi.

Quan heä Vieät - Myõ, moái quan heä ngoaïi giao caàn ñöôïc öu tieân haøng ñaàu ñoái vôùi Vieät Nam.

Daãu coù mong öôùc töông lai veà moät theá giôùi ña cöïc thì thöïc teá hieän nay, veà cô baûn ñieàu ñoù vaãn chöa hieän höõu. Cho ñeán nay, Myõ vaãn laø moät cöôøng quoác kinh teá, khoa hoïc, coâng ngheä, quaân söï, laø moät trong ba trung taâm kinh teá cuûa theá giôùi, laø thaønh vieân thöôøng tröïc cuûa Hoäi ñoàng Baûo an Lieân hieäp quoác (LHQ), cuõng nhö caùc toå chöùc thuoäc heä thoáng LHQ, vaø caùc toå chöùc Quoác Teá khaùc. Taïi toå chöùc tieàn teä Quoác Teá (IMF) Myõ naém giöõ 2/3 soá phieáu.

Vôùi söùc maïnh veà kinh teá, khoa hoïc kyõ thuaät, quaân söï, Myõ ñang chi phoái ñôøi soáng kinh teá vaø chính trò Quoác Teá, nhaát laø sau thôøi kyø chieán tranh laïnh.

Ñeå thöïc hieän nhöõng muïc tieâu cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc ñeà ra trong nhieäm kyø Ñaïi hoäi IX, ta caàn tranh thuû ñöôïc söï uûng hoä cuûa Myõ trong quan heä kinh teá. Tröôùc heát taäp trung vaøo ba lónh vöïc chuû yeáu laø: thöông maïi vaø du lòch, ñaàu tö tröïc tieáp vaø hôïp taùc phaùt trieån.

Veà phaùt trieån buoân baùn ñoái ngoaïi: neáu hieäp ñònh thöông maïi Vieät- Myõ ñöôïc Quoác Hoäi Myõ thoâng qua, ta coù theå ñaåy maïnh xuaát khaåu sang thò tröôøng Myõ nhöõng saûn phaåm may maëc, giaày deùp, noâng thoå saûn, ñoà myõ ngheä, cao su, daàu thoâ....

Veà nhaäp khaåu ta coù theå nhaäp maùy moùc, thieát bò coâng ngheä cao, nguyeân vaät lieäu ñeå phaùt trieån saûn xuaát trong nöôùc. Xuùc tieán caùc döï aùn thaêm doø vaø khai thaùc daàu khí vaø naêng löôïng, xaây döïng ngaønh coâng nghieäp loïc, hoaù daàu, keâu goïi ñaàu tö xaây döïng caùc nhaø maùy thuyû ñieän, ñieän nguyeân töû. Ñaàu tö xaây döïng caùc khu coâng ngheä cao, taïi thaønh phoá Haø Noäi vaø Saigon, keâu goïi ñaàu tö vaøo moät soá döï aùn xi maêng, saét theùp... vaø caùc döï aùn xaây döïng cô sôû haï taàng.

Coâng nghieäp nheï: keâu goïi ñaàu tö vaø môû roäng caùc nhaø maùy deät, may maëc, saûn xuaát giaøy.

Noâng nghieäp: taäp trung caùc döï aùn chaên nuoâi vaø cheá bieán thòt, noâng, laâm thoå saûn, boâng, eùp daàu.

Tranh thuû ñöôïc caùc khoaûn vieän trôï nhö ODA,OPIC, TDT cuûa chính phuû, caùc toå chöùc phi chính phuû ñeå taäp trung cho caùc lónh vöïc nhaân ñaïo, y teá, giaùo duïc, ñaøo taïo.vv..

Tranh thuû hoïc boång cuûa chính phuû Myõ vaø caùc tröôøng ñaïi hoïc ñeå ñaøo taïo sinh vieân vaø nghieân cöùu sinh VN.

Ngoaøi ra ôû Myõ coøn coù moät löôïc löôïng ñoâng ñaûo Vieät kieàu, coù voán vaø tri thöùc saün saøng ñaàu tö veà VN neáu coù ñieàu kieän.

Neáu quan heä Vieät-Myõ toát ñeïp ta coù theå nhaän ñöôïc cheá ñoä öu ñaõi thueá quan phoå caäp GSP, laø cheá ñoä öu ñaõi ñaëc bieät maø Myõ daønh cho moät soá nöôùc ñang phaùt trieån.

Khoâng chæ coù vaán ñeà kinh teá. Cho ñeán nay, Myõ vaãn laø cöôøng quoác soá moät, ñaêc bieät laø veà haûi quaân vaø khoâng quaân. Ta coù theå tranh thuû ñöôïc söï uûng hoä cuûa Myõ ñeå hieän ñaïi hoaù quaân ñoäi, vaø tranh thuû söï uûng hoä cuûa Myõ ñeå ñoøi laïi chuû quyeàn cuûa ta ôû hai quaàn ñaûo Hoaøng Sa vaø Tröôøng Sa. Hieän nay Myõ ñang raát caàn caùc caên cöù quaân söï ôû Ñoâng Nam AÙ, nhaát laø töø khi Myõ trao traû 2 caên cöù quaân söï Subick vaø Clark cho Philippines. Neáu nhaän ñöôïc thoaû thuaän cho thueâ moät vaøi ñaûo nhoû ôû quaàn ñaûo Hoaøng Sa thì haún laø Myõ seõ cuøng ta kieân quyeát baûo veä chuû quyeàn ñöông nhieân cuûa Vieät Nam ñoái vôùi quaàn ñaûo naøy, baèng söùc maïnh quaân söï laãn tieáng noùi quan troïng cuûa Myõ taïi Toaø aùn Coâng phaùp Quoác Teá trong vaán ñeà chuû quyeàn cuûa VN.

Treân ñaây chæ môùi laø phaùc thaûo moät vaøi lôïi ích cô baûn trong quan heä Vieät- Myõ. Nhöõng yù kieán naøy coù theå khoâng nhöõng khoâng hôïp maø coøn bò xem laø thuø nghòch ñoái vôùi moät soá ngöôøi coù tö töôûng baûo thuû maø trong thaâm caên coá ñeá hoï cöù muoán khaúng ñònh raèng Myõ vaãn coøn, vaø bao giôø cuõng cöù laø keû thuø soá moät cuûa VN. Hoï vaãn huø doaï raèng Myõ khoâng töø boû daõ taâm muoán quay trôû laïi xaâm löôïc VN! Thöïc ra ñaây chæ laø tö töôûng cöïc ñoan cuûa moät soá ngöôøi coù nhaän thöùc quaù chöøng xô cöùng, raát laïc haäu vôùi thôøi cuoäc. Möøng raèng, sau Ñaïi hoäi IX, khaù nhieàu löïc löôïng khoáng cheá cô baûn trong soá naøy ñaõ ra ñi. Hy voïng raèng nhöõng göông maët môùi saùng ñeïp hôn cuûa taân toång bí thö Noâng Ñöùc Maïnh vaø nhieàu uyû vieân Boä Chính trò, nhieàu uyû vieân Trung öông Ñaûng treû trung hôn, hoïc thöùc hôn seõ coù ñuû taàm trí tueä ñeå thöïc söï ñoåi môùi nhaän thöùc, xaùc ñònh laïi moät caùch ñuùng ñaén ñöôøng loái, chuû tröông ñoái ngoaïi noùi chung, ñaëc bieät laø noùi rieâng veà vaán ñeà quan heä Vieät Myõ.

Nhö chaøo ñoùn eâkip laõnh ñaïo Vieät Nam môùi, ngaøy 1-5-2001 toång thoáng G. Bush ñaõ quyeát ñònh gia haïn mieãn aùp duïng ñieàu luaät boå sung Jackson-Vanik ñoái vôùi Vieät Nam theâm moät naêm. Ngaøy 8 thaùng 6 naêm 2001 oâng ñaõ trình baûn Hieäp Ñònh Thöông Maïi song phöông Vieät - Myõ leân Quoác hoäi. Theo lôøi ñaïi söù Peterson baûn Hieäp Ñònh Thöông Maïi naøy coù theå ñöôïc Quoác hoäi Myõ thoâng qua tröôùc ngaøy 4 thaùng 7 naêm 2001 vì ñaõ ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa caû hai ñaûng.

Ñeå höôùng tôùi moät töông lai ñuùng ñaén vaø saùn laïn cho moái bang giao Vieät Nam- Hoa Kyø, töø ñaáy tìm ñöôïc nhöõng gì caàn thieát cho coâng cuoäc xaây döïng moät nöôùc Vieät Nam daân chuû, coâng baèng, giaàu maïnh, vaên minh, toâi xin daãn lôøi toång thoáng Myõ Clinton phaùt bieåu trong chuyeán vieáng thaêm VN- taïi Saigon tröôùc caùc doanh nghieäp hai nöôùc: "...Hieäp ñònh thöông maïi maø Myõ ñaõ kyù vôùi VN, seõ coøn giuùp ñôõ nhieàu nhaø ñaàu tö tôùi nöôùc caùc baïn nhieàu hôn. Hieäp ñònh cuõng seõ giuùp ñôõ ñeå phaùt trieån moät thò tröôøng môû cöûa roäng hôn, phöùc taïp vaø töï do, döïa treân nhöõng quy taéc quoác teá veà luaät phaùp. Vaø ñieàu ñoù seõ mang laïi nhieàu phaàn thöôûng hôn cho söï saùng taïo vaø ñaàu oùc saùng kieán cuûa daân toäc VN phi thöôøng. Caû hai ñaát nöôùc chuùng ta seõ pheâ chuaån Hieäp ñònh naøy vaø seõ thöïc hieän ñaày ñuû Hieäp ñònh. Nhöõng söï thay ñoåi maø hieäp ñònh seõ mang laïi, seõ chæ coù theå bao quaùt hôn chöù khoâng bò lo ngaïi... Nhöõng naêm haän thuø ñaõ troâi qua. Hoâm nay chuùng ta coù moät quyeàn lôïi ñöôïc chia seû trong nieàm haïnh phuùc vaø thònh vöôïng cuûa caùc baïn. Chuùng toâi coù ñaùnh cöôïc vaøo töông lai cuûa caùc baïn vaø chuùng toâi muoán trôû thaønh ñoàng minh cuûa caùc baïn".

Haø Noäi ngaøy 19 thaùng 6 naêm 2001

Leâ Chí Quang

Back to Home