Tieáng Vieät dòch laø Hoàng Y (dòch theo maàu cuûa y phuïc: Hoàng = maàu ñoû, maàu hoàng - Y = aùo), vì khoâng coù danh töø xöùng hôïp ñeå dòch saùt nghóa cuûa danh töø Latinh: “Cardinalis“ (bôûi cardo, cardinis, coù nghóa laø yeáu toá thuoäc baûn chaát, yeáu toá then choát, laø neàn taûng, laø coät truï...). Danh töø Cardinal (cardinalis) ñöôïc duøng ñeå goïi caùc vò Giaùo só caáp cao nhaát trong Giaùo hoäi coâng giaùo, sau Ñöùc Giaùo Hoaøng. Caùc ngaøi laø thaønh vieân cuûa moät Vieän, ñöôïc goïi laø Vieän Hoàng Y. Caùc ngaøi laø nhöõng Coá vaán tröïc tieáp vaø Coäng taùc ñaéc löïc cuûa ÑTC trong vieäc quaûn trò Giaùo hoäi hoaøn caàu.

 Boä Giaùo luaät môùi (coâng boá naêm 1983) daønh caû chöông ba, quyeån thöù hai, goàm 11 khoaûn ñeå noùi veà caùc Vò Hoàng Y.

 Tröôùc heát, caùc ngaøi laø nhöõng “ñaïi cöû tri vaø cöû tri duy nhaát“, coù nhieäm vuï baàu Giaùo Hoaøng môùi. Ngoaøi nhieäm vuï baàu Giaùo Hoaøng môùi, caùc ngaøi laø nhöõng ngöôøi coäng taùc gaàn guõi nhaát cuûa ÑTC; coäng taùc caùch taäp ñoaøn hay caù nhaân, trong vieäc quaûn trò Giaùo hoäi.

 Taát caû caùc vò Hoàng Y treân khaép theá giôùi hôïp thaønh Vieän Hoàng Y, do moät vò Hoàng Y nieân tröôûng ñöùng ñaàu (unus inter pares), nhöng khoâng coù quyeàn gì rieâng treân caùc baïn ñoàng nghieäp. Neáu khuyeát Vò nieân tröôûng, thì vò phoù nieân tröôûng ñöùng ñaàu. Khi khuyeát Vò Nieân tröôûng vaø phoù nieân tröôûng, thì vò cao nieân nhaát trong soá caùc Hoàng Y Giaùm muïc trieäu taäp caùc vò Hoàng Y giaùm muïc, ñeå baàu Vò nieân tröôûng vaø sau ñoù trình leân ÑTC. Vò nieân tröôûng vaø phoù nieân tröôûng baét buoäc phaûi ôû Roma. Nieân tröôûng hieän nay cuûa Vieän Hoàng Y laø Ñöùc HY Bernardin Gantin, cöïu Toång tröôûng Boä Giaùm muïc, vaø Phoù nieân tröôûng laø Ñöùc HY Joseph Ratzinger, Toång tröôûng Boä Giaùo lyù ñöùc tin.

 Caùc Hoàng Y ñöôïc chia thaønh ba baäc: baäc Hoàng Y Giaùm muïc (töùc laø caùc vò Hoàng Y coù moät töôùc hieäu cuûa moät trong baåy Giaùo phaän chung quanh Roma (Ostia - Palestrina - Albano - Frascati - Porto Santa Rufina - Sabina Poggio Mirteto vaø Velletri Segni). Hoàng Y nieân tröôûng luoân luoân giöõ töôùc hieäu Giaùo phaän Ostia, vaø moät giaùo phaän khaùc cuõng chung quanh Roma, neáu ngaøi ñaõ coù tröôùc. Vò Nieân tröôûng hieän nay laø ÑHY Bernardin Gantin, coù hai töôùc hieäu: Giaùo phaän Palestrina (ñaõ coù tröôùc) vaø Giaùo phaän Ostia (khi ngaøi ñöôïc baàu laøm Nieân tröôûng). Vì theá chæ coù saùu Hoàng Y Giaùm muïc maø thoâi. - Baäc thöù hai laø baäc Hoàng Y Linh muïc (ñaïi ña soá laø caùc vò ñöùng ñaàu caùc giaùo phaän treân theá giôùi) - Baäc thöù ba laø baäc Hoàng Y Phoù Teá (haàu heát laø caùc vò ñöùng ñaàu moät cô quan Toøa Thaùnh thuoäc Giaùo Trieàu vaø ôû Roma). Caùc vò thuoäc baäc Hoàng Y Phoù Teá coù theå chuyeån sang baäc Hoàng Y Linh muïc, sau 10 naêm ôû baäc Hoàng Y Phoù Teá. Moät khi ñaõ chuyeån leân baäc Hoàng Y Linh muïc, thì cuõng ñoåi caû töôùc hieäu nhaø thôø vaø coù quyeàn öu tieân treân caùc Hoàng Y Linh muïc, ñöôïc boå nhieäm laøm Hoàng Y sau mình.

 Vieäc phaân bieät giöõa ba baäc hoàng y laø moät truyeàn thoáng töø laâu ñôøi vaø aùm chæ ba Thöøa taùc vuï cuûa Chöùc Thaùnh trong Giaùo hoäi: Giaùm muïc, Linh muïc vaø Phoù Teá, thöïc ra khoâng coù söï khaùc bieät naøo giöõa caùc ngaøi. Taát caû caùc Hoàng Y, theo quyeát ñònh cuûa ÑTC Gioan XXIII (trong thôøi kyø Coâng ñoàng chung Vatican II), ñeàu phaûi coù Chöùc Giaùm muïc. Nhöng coù moät soá Linh muïc, sau khi ñöôïc boå nhieäm laøm Hoàng Y, ñaõ xin ÑTC mieãn laõnh Chöùc Giaùm muïc - Ñaây laø luaät tröø. Haàu heát caùc vò naøy laø nhöõng vò cao nieân, nhö linh muïc thaàn hoïc gia Ives Congar Doøng Ña minh, Linh Muïc Paolo Dezza, Doøng Teân (caû hai ñaõ qua ñôøi), hoaëc Linh Muïc Roberto Tucci, Doøng Teân, ñöôïc taán phong Hoàng Y vaøo ngaøy 21 thaùng 2/2001.

 Quyeàn boå nhieäm Hoàng Y laø quyeàn tuyeät ñoái vaø hoaøn toaøn töï do cuûa ÑTC. Caùc vò ñöôïc löïa choïn caàn coù nhöõng ñieàu kieän sau ñaây: söï thoâng thaïo Giaùo lyù - loøng ñaïo ñöùc - ñôøi soáng thaùnh thieän - khoân ngoan trong vieäc quaûn trò, quaân bình trong pheâ phaùn, coù coâng lôùn trong Giaùo hoäi, caùch rieâng loøng trung thaønh vôùi Giaùo hoäi (nhö caùc Vò ñaõ soáng döôùi cheá ñoä coäng saûn hoaëc ñaõ can ñaûm hy sinh maïng soáng caùch naøy caùch khaùc vì ñoaøn chieân, nhö: ÑHY Beùran - ÑHY Tomasek (Tieäp khaéc) - ÑHY Stepinac (Nam tö) - ÑHY Wyszynski (Ba lan) - ÑHY Mindszenty (Hungari) -ÑHY Slipyj (Lieân xoâ-Ukraine) - ÑHY Korec (Solvak) - ÑHY uliu Hossu (Rumania) - ÑHY Kiliqi (Albania) - ÑHY Kung Pin-mei (Trung quoác) - ÑHY Trònh nhö Khueâ, Hoàng Y tieân khôûi Vieät nam, ñöôïc ÑTC Phaoloâ toân phong laøm Hoàng Y (24.5.1976), vì ñöùc tin vaø loøng trung thaønh - ÑHY Trònh vaên Caên, vò can ñaûm coå voõ vieäc Phong Hieån Thaùnh cho 117 Chaân Phöôùc Töû ñaïo Vieät nam thaùng 6 naêm 1988 vaø ÑHY Nguyeãn vaên Thuaän, vò bò giam tuø hôn 13 naêm - ÑHY Jaworski (Ukraine) -ÑHY Pujats (Lettonie) - ÑHY Biayenda (Congo-Brazaville) - ÑHY Posadas Ocampo (Mexico) v.v... Caùc vò naøy ñaõ thöïc hieän, hoaëc tröôùc hoaëc sau khi laøm Hoàng Y, lôøi caên daën cuûa ÑTC khi ngaøi trao muõ ñoû cho töøng vò: “usque ad sanguinis effusionem: soáng trung thaønh cho ñeán phaûi hy sinh ñoå maùu“, xöùng ñaùng vôùi danh töø Cardinal (coät truï, neàn taûng cuûa ñöùc tin vaø cuûa loøng trung thaønh).

 Veà vieäc boå nhieäm Hoàng Y, ÑTC coù theå laøm baèng hai theå thöùc: Coâng khai tuyeân boá danh saùch - tröôøng hôïp thoâng thöôøng - hoaëc giöõ kín teân vò ñöôïc boå nhieäm (in pectore), vì hoaøn caûnh chöa cho pheùp tieát loä, nhö tröôøng hôïp ÑHY Kung Pin-mei (Trung quoác), ñöôïc boå nhieäm naêm 1979, nhöng chæ coù theå coâng boá naêm 1991, luùc ngaøi ñöôïc traû töï do vaø ra khoûi nöôùc. Caùch ñaây ba naêm (1998), cuõng coù hai vò ñöôïc boå nhieäm “in pectore“, nhöng teân caùc ngaøi chæ ñöôïc ÑTC tieát loä hoâm Chuùa nhaät 28.01.2001, ñoù laø Ñöùc Cha Pujats, TGM giaùo phaän Riga (Lettonie) vaø Ñöùc Cha Jaworski, TGM giaùo phaän Liviv (Ukraine), coi soùc caùc tín höõu thuoäc leã nghi Latinh.

 ÑTC trieäu taäïp Coâng Nghò Hoàng Y (Consistorium) khi naøo ngaøi nghó laø caàn thieát. Coù hai loaïi: Coâng Nghò Hoàng Y maät (chæ coù ÑTC vaø caùc Hoàng Y maø thoâi) vaø Coâng Nghò Hoàng Y coâng khai, nghóa laø coù söï tham döï cuûa caùc Giaùm muïc, Linh muïc, Giaùo daân hoaëc ñaïi dieän Quyeàn ñôøi. ÑTC coù theå trieäu taäp caùc Vò Hoàng Y hieän dieän ôû Roma (thí duï: caùc Hoäi nghò Hoàng Y ñeå Phong Chaân Phöôùc vaø Hieån Thaùnh) - hoaëc taát caû caùc Hoàng Y treân theá giôùi, ñeå thaûo luaän veà caùc vaán ñeà raát quan troïng lieân heä ñeán ñôøi soáng Giaùo hoäi, thí duï Coâng Nghò Hoàng Y ñeå quyeát ñònh veà Ñaïi Toaøn xaù naêm 2000.

 Khoaûn Giaùo luaät 354 aán ñònh nhö sau: Caùc Vò Hoàng Y giöõ nhöõng chöùc vuï trong Giaùo Trieàu Roma hay trong Thaønh phoá Vatican ñöôïc môøi goïi ñeä ñôn töø chöùc leân ÑTC, luùc ñaày 75 tuoåi, vaø chôø ñôïi söï quyeát ñònh cuûa ngaøi.

 Giaùo luaät cuõng aán ñònh Vò Hoàng Y ñöùng ñaàu caùc Hoàng Y Phoù Teá coù nhieäm vuï loan baùo cho daân chuùng chôø ñôïi taïi Quaûng Tröôøng Thaùnh Pheâroâ teân cuûa Vò ñöôïc baàu laøm Giaùo Hoaøng. Caùch ñaây hôn 22 naêm, Ñöùc Hoàng Pericle Felici, cöïu Toång thö kyù Coâng ñoàng chung Vatican II, ñaõ ñöôïc haân haïnh loan baùo teân Vò Giaùo Hoaøng môùi: Ñöùc Karol Wojtyla, TGM giaùo phaän Cracovia (Ba lan), ñöôïc choïn laøm Vò Keá nghieäp Pheâroâ, nhaän teân hieäu laø GIOAN PHAOLO ÑEÄ NHÒ.

 Vì laø nhöõng ngöôøi coäng taùc cuûa ÑTC, caùc Hoàng Y baét buoäc phaûi ôû Roma, neáu khoâng phaûi laø Giaùm muïc coi soùc moät Giaùo phaän. Caùc vò coi soùc caùc giaùo phaän raûi raéc treân theá giôùi phaûi ñeán Roma, moãi khi ÑTC trieäu taäp. Sau khi ñöôïc boå nhieäm laøm Hoàng Y, caùc ngaøi töùc khaéc thuoäc Haøng Giaùo só Roma, trôû thaønh Coâng daân Vatican. Vì theá, moãi vò (Hoàng Y Giaùm muïc, Linh muïc vaø Phoù Teá) ñeàu coù töôùc hieäu cuûa moät nhaø thôø trong Thaønh Roma, do ÑTC chæ ñònh. Sau khi ñaõ ñöôïc taán phong, moãi Hoàng Y coù theå nhaän nhaø thôø töôùc hieäu cuûa mình luùc naøo, tuøy caùc ngaøi.

 Sau cuøng, Giaùo luaät aán ñònh: trong khi troáng ngoâi Giaùo Hoaøng (sede vacante), Vieän Hoàng Y (hay Hoàng Y Ñoaøn) laõnh nhaän quyeàn quaûn trò taïm coâng vieäc trong Giaùo hoäi, theo luaät leä rieâng. Vieäc quan troïng hôn caû laø trieäu taäp caùc Hoàng Y treân caû theá giôùi veà Roma, ñeå hoïp Maät Vieän (Conclave), ñeå baàu Giaùo Hoaøng môùi. Trong thôøi gian baàu Giaùo Hoaøng, caùc ngaøi phaûi caàu nguyeän, aên chay, ñeå xin ôn Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø theà höùa: hoaøn toaøn töï do theo tieáng löông taâm vaø ôn Chuùa soi saùng, choïn vò maø “toâi nghó laø xöùng ñaùng hôn caû“. Trong theá kyû vöøa qua, vieäc baàu Giaùo Hoaøng vaãn dieãn ra taïi Nhaø Nguyeän Sixtine, trong Noäi Thaønh Vatican. Vò ñaéc cöû phaûi ñöôïc 2/3 soá phieáu cuûa caùc Vò hieän dieän. Luùc naøy chöa phaûi laø luùc baøn ñeán theå thöùc baàu Giaùo Hoaøng.
 
 

Back to Radio Veritas Asia Home Page