Chuùa Nhaät, ngaøy 18 thaùng 2/2001, ÑTC Gioan Phaoloâ II ñaõ chuû söï phuïng vuï Thaùnh Theå theo nghi thöùc Armeno beân trong Ñeàn Thôø Thaùnh Pheâroâ, ñeå möøng kyû nieäm 1,700 naêm Daân Toäc Armeni laûnh nhaän bí tích Röûa Toäi. Trong baøi giaûng thaùnh leã, ÑTC noùi leân thao thöùc cuûa ngaøi moät ngaøy naøo ñoù seõ ñöôïc ñeán vieáng thaêm vaø hoân kính ñaát nöôùc Armeni.

 Sau ñoù, ñeán giôø tröa, ÑTC ñaõ xuaát hieän taïi cöûa soå vaên phoøng laøm vieäc cuûa Ngaøi, ñeå ñoïc kinh truyeàn tin vôùi daân chuùng tuï hoïp taïi quaûng tröôøng thaùnh Pheâroâ. Vaø tröôùc khi ñoïc kinh, ÑTC ñaõ noùi vaøi lôøi huaán ñöùc nhaéc ñeán lòch söû töû ñaïo neâu göông cuûa daân toäc Armeni, vôùi nhöõng lôøi nhö sau:

 Anh chò em raát thaân meán,
Saùng nay, trong ñeàn thôø thaùnh Pheâroâ, cha ñaõ vui möøng chuû söï Phuïng Vuï Thaùnh Theå, nhaân dòp möøng kyû nieäm 1,700 naêm Bí Tích Röûa Toäi ñöôïc trao ban cho daân toäc Armeni. Thaät vaäy, truyeàn thoáng lòch söû xaùc ñònh cuoäc trôû laïi vôùi ñöùc tin kitoâ vaøo naêm 301, khi vua Tiridate thöù III cuøng vôùi gia ñình vaø toaøn theå coäng ñoaøn ñöôïc röûa toäi do bôûi thaùnh Gregorio, vò ñöôïc goïi vôùi bieät hieäu rieâng laø “Ñaáng höôùng daãn”. Keå töø giaây phuùt aáy, Tin Möøng vaø caên cöôùc cuûa daân toäc Armeni ñoàng haønh chung vôùi nhau, khoâng theå taùch rôøi ra ñöôïc nöõa, Nhö theá, ñaát nöôùc Armenia ñöôïc nhìn nhaän nhö laø ñaát nöôùc ñaàu tieân ñoùn nhaän Kitoâ giaùo, caû tröôùc khi kitoâ giaùo ñöôïc chaáp nhaän trong ñeá quoác Roma.

 Nhìn laïi 17 theá kyû lòch söû cuûa daân toäc Armeni, ngöôøi ta nhaän thaáy ñöôïc nhö theá naøo cuoäc töû ñaïo ñaõ keát thaønh yeáu toá thöôøng haèng trong lòch söû cuûa daân toäc. Trong nhieàu dòp, daân toäc Armeni ñaõ phaûi traû giaù baèng nhöõng ñau khoå döõ daèn cho yù chí muoán soáng trung thaønh vôùi caên cöôùc kitoâ rieâng cuûa mình, cho ñeán nhöõng bieán coá bi thaûm vaøo cuoái theá kyû thöù 19 vaø ñaàu theá kyû 20. Trong dòp ñaëc bieät naày, chuùng ta muoán toân vinh leã hy sinh cuûa nhöõng ngöôøi kitoâ armeni; nhöõng anh chò em naày, keå caû nhöõng ai soáng löu vong nöôùc ngoaøi, ñaõ luoân mang theo vôùi mình aùnh saùng Tin Möøng, vöøa giöõ gìn toaøn veïn phaàn gia taøi thieâng lieâng vaø vaên hoùa.

 Vôùi lôøi chaøo chuùc chaân thaønh gôûi ñeán nhöõng anh chò em Armeni, chuùng ta baûo ñaûm vôùi hoï tình lieân ñôùi lieân læ cuûa toaøn theå Giaùo Hoäi. Ñaát nöôùc Armeni laø caùi noâi cuûa moät neàn vaên minh ñaëc bieät, nhö baèng chöùng laø nhöõng kho taøng ngheä thuaät vaø vaên hoùa cuûa daân toäc Armeni.

 Sau khi ñaõ vöôït qua ñöôïc bieát bao giôø phuùt khoù khaên, öôùc chi giôø ñaây daân toäc Armeni ñöôïc soáng trong hoøa bình vaø vôùi thieân taøi ñaëc bieät cuûa mình goùp phaàn cho söï taêng tröôûng vaên hoùa vaø tinh thaàn cuûa nhaân loaïi.

 Chuùng ta haõy trao phoù nhöõng nguyeän öôùc naày cho Ñöùc Nöõ Maria raát thaùnh, Ñaáng maø nhöõng anh chò em Armeni chuùng ta toân kính vôùi loøng ñaïo ñöùc saâu xa. Phuïng vuï cuûa nhöõng anh chò em naày mang ñaëc tính thaùnh maåu saâu xa. Nhöõng anh chò em Armeni goïi Ñöùc Nöõ Ñoàng Trinh laø ASTVAZAZIN, Meï Thieân Chuùa, vaø chaïy ñeán khaån caàu Meï döôùi töôùc hieäu laø Nöõ Vöông cuûa Ñaát Nöôùc Armenia. Moät trong nhöõng danh ca chính chuùc tuïng Meï Maria, laø thaùnh Gregorio thaønh Narek, vò thaùnh tieán só cao caû cuûa Giaùo Hoäi Armeni. Nguyeän xin Ñöùc Nöõ Ñoàng Trinh luoân luoân baûo veä daân toäc Armeni ñaùng meán vaø daån ñöa daân toäc naày böôùc vaøo muøa ñaëc bieät cuûa nieàm hy voïng ñöôïc canh taân vaø cuûa söï thònh vöôïng.

 Sau nhöõng lôøi treân, ÑTC ñoïc kinh truyeàn tin vaø ban pheùp laønh.

 Sau pheùp laønh, ÑTC coøn ôû laïi beân cöûa soå ñeå nhaéc ñeán vaøi vaán ñeà thôøi söï noåi baät. Tröôùc heát ÑTC nhaéc ñeán traän ñoäng ñaát beân El Salvador, vaø keâu goïi coäng ñoàng quoác teá haõy quaûng ñaïi naâng ñôõ Ñaát nöôùc El Salvador ñaùng quyù meán naày. ÑTC cuõng ñaõ khoâng queân naïn baïo löïc tieáp tuïc gia taêng beân Mieàn Trung Ñoâng. Nhieàu maïng soáng con ngöôøi ñang bò hy sinh taïi Israel cuõng nhö taïi nhöõng vuøng ñaát cuûa ngöôøi Palestina, vì voøng laån quaån cuûa haän thuø vaø traû thuø, vaø vieån töôïng hoøa bình caøng ngaøy caøng xa vôøi. ÑTC keâu goïi theâm nhö sau: “Chuùng ta haõy caàu nguyeän ngoõ haàu voøng laån quaån cuûa baïo löïc, heát söùc daõ man trong nhöõng luùc gaàn ñaây, bieát nhöôøng choå cho söï tin töôûng vaø toân troïng laån nhau, ngoõ haàu ngöôøi ta coù theå ñi laïi con ñöôøng ñoái thoaïi, vôùi quyeát taâm, vaø cuoái cuøng coù theå ñaït ñeán hoøa bình trong coâng baèng.” ÑTC cuõng ñaõ nhaéc ñeán vieäc ngaøi vöøa gôûi thô ñeán caùc tín höõu cuûa giaùo phaän Roma, sau kinh nghieäm ñaëc bieät soáng Ñaïi Naêm Thaùnh. Trong thô, ÑTC môøi goïi caùc tín höõu haõy nhôù laïi con ñöôøng ñaõ ñi trong nhöõng naêm qua, töø Coâng Nghò Muïc Vuï cho ñeán caùc Tuaàn Ñaïi Phuùc. ÑTC noùi nhö sau: “Ñöôïc phong phuù hoùa bôûi nhöõng hoàng aân ñích thöïc cuûa Thieân Chuùa, giôø ñaây chuùng ta haõy höôùng ñeán vieäc hoaïch ñònh chöông trình cho töông lai. Ñoù laø ñieàu maø Giaùo Hoäi taïi Roma muoán thöïc hieän trong moät Ñaïi Hoäi seõ ñöôïc toå chöùc vaøo thaùng saùu tôùi ñaây, vaø hieän nay ñang ñöôïc chuaån bò trong caùc giaùo xöù vaø caùc coäng ñoaøn”.

 Cuoái cuøng, ÑTC chaøo chuùc moïi ngöôøi moät ngaøy Chuùa Nhaät an laønh.

 Tröôùc khi keát thuùc, chuùng toâi xin ñöôïc nhaéc laïi ñaây vaøi chi tieát veà Giaùo Hoäi Armeni. Coù theå noùi laø coù hai coäng ñoàng Giaùo Hoäi Armeni: giaùo hoäi Armeni toâng truyeàn, vaø giaùo hoäi Armeni coâng giaùo.

 TRÔÛ LAÏI DOØNG LÒCH SÖÛ, baét ñaàu töø naêm 451, khi töø choái chaáp nhaän nhöõng ñònh tín cuûa Coâng Ñoàng Chalceùdoine, veà Chuùa Gieâsu Kitoâ, Giaùo Hoäi Armeni ñaõ taùch ra sinh hoaït ñoäc laäp vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roma, vaø caû Giaùo Hoäi Ñoâng Phöông Byzantine. Tính chung, nhöõng anh chò em kitoâ Armeni ñöôïc chia thaønh ba toøa giaùo chuû: Toøa Giaùo Chuû Etchmiadzine naèm taïi Ñaát Nöôùc Armeni ngaøy nay, Toøa Giaùo Chuû SIS, tröôùc ñaây naèm trong laûnh thoå quoác gia Thoå Nhæ Kyø, nhöng sau bieán coá ñau thöông bò ngöôøi Thoå Nhæ Kyø taøn saùt vaøo naêm 1915, thì toøa giaùo chuû naày ñöôïc dôøi sang Antelias ôû Liban. Toøa Giaùo Chuû thöù ba goàm nhöõng anh chò em kitoâ Armeni hieäp thoâng vôùi Giaùo Hoäi Coâng Giaùo Roma, do Ñöùc Giaùo Chuû Coâng Giaùo Nesres Bedros XIV chaêm soùc muïc vuï, vaø goàm coù khoaûng 350,000 tín höõu sinh soáng beân trong Ñaát Nöôùc Armeni, vaø taïi Liban vaø Syrie. Giaùo Hoäi Armeni toâng truyeàn, hieän do Ñöùc Karekin II chaêm soùc, vôùi hai toøa Giaùo Chuû, goàm coù khoaûng 3 trieäu röôõi tín höõu, sinh soáng beân trong ñaát nöôùc Armeni, vaø beân ngoaøi nhö taïi Nga, mieàn Trung Ñoâng, beân Baéc Myõ, vaø AÂu Chaâu.

 Töông quan ñaïi keát giöõa Giaùo Hoäi coâng giaùo Roma vaø Giaùo Hoäi Armeni Toâng Truyeàn hieän nay raát toát ñeïp. Ngaøy 13 thaùng 12 naêm 1996, ÑTC Gioan Phaoloâ II ñaõ kyù nhaän baûn tuyeân ngoân chung vôùi Ñöùc Giaùo Chuû Karekin I; vaø sau ñoù, ngaøy 9 thaùng 11 naêm 2000, ÑTC Gioan Phaoloâ II kyù nhaän baûn tuyeân ngoân chung vôùi ngöôøi keá vò cuûa Ñöùc Giaùo Chuû Karekin I, laø Ñöùc Karekin II. Trong tuyeân ngoân naêm 2000 naày, caû hai vò laûnh ñaïo Giaùo Hoäi ñaõ xaùc nhaän tính caùch boå tuùc cho nhau cuûa hai giaùo hoäi Coâng Giaùo Roma vaø Giaùo Hoäi Armeni Toâng Truyeàn, vöøa tuyeân xung chung “cuøng moät ñöùc tin”.
 
 

Back to Radio Veritas Asia Home Page