Nhöõng Suy Tö Thaàn Hoïc Vieät Nam
Giaùo Sö Traàn Vaên Ñoaøn, Taiwan National University
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Ñoâi Lôøi Caûm Taï
Tuy töøng theo hoïc thaàn hoïc taïi La Maõ, Innsbruck vaø Tuøbingen (1969-1976), chuùng toâi khoâng daùm coi mình nhö laø chuyeân gia thaàn hoïc. Thöïc vaäy, chuùng toâi chöa bao giôø chuyeân nhieäm giaûng daïy moân thaàn hoïc trong baát cöù ñaïi hoïc vieän naøo. Ngoaïi tröø nhöõng baøi thuyeát trình taïi moät soá vieän Thaàn Hoïc ôû Ñaïi Haøn, Ñaøi Loan, Nhaät, Ñöùc vaø Myõ, taùc giaû chæ töøng môû hai khoaù hoïc duy nhaát veà thaàn hoïc taïi vieän Thaàn Hoïc Ñaïi Nam vaø vieän Thaàn Hoïc Ñaøi Loan. Caùi myõ töôùc thaàn hoïc gia chæ neân daønh cho nhöõng nhaø thaàn hoïc coù oùc saùng taïo vaø chuyeân nghieäp. Maëc duø theá, chuùng toâi caàn phaûi xaùc ñònh moät caùch roõ raøng nôi ñaây, ñoù laø vieäc ngöôøi vieát chöa heà lô laõng vôùi nhöõng vaán ñeà soâi boûng trong neàn thaàn hoïc hieän ñaïi, vaø vaãn tieáp tuïc nghieân cöùu nhöõng taùc phaåm cuûa nhieàu thaàn hoïc gia nhö Karl Rahner, Walter Kasper, Johannes B. Metz, Hans Kueng, Urs von Balthasar, Marie Dominique Chenu, Yves Congar, Edward Schillebeeckx, Joseph Ratzinger, Karol Woztyla (ñöông kim giaùo chuû Gioan-Phaoloâ II), vaân vaân, caùc nhaø thaàn hoïc tin laønh nhö Karl Barth, Paul Tillich, Rudolph Bultmann, Dietrich Bonhoeffer, vaø nhaát laø phong traøo thaàn hoïc giaûi phoùng vôùi nhöõng taùc phaåm cuûa Gustavo Gustierrez, Leonardo Boff, Luigi Segundo vaø cuûa caùc nhaø thaàn hoïc AÙ chaâu nhö Tissa Balasuriya, Raymundo Panikkar, Song Choan-seng, Albert Chang S.J., Kosake Koyama, Antony de Mello S.J., vaø thaàn hoïc Daân Chuùng (Minjung) cuûa Ñaïi Haøn. Taùc giaû ñaëc bieät theo doõi neàn thaàn hoïc Vieät Nam qua caùc taùc phaåm cuûa caùc thaàn hoïc gia Vieät cuõng nhö quùy hoïc giaû quan taâm tôùi thaàn hoïc Vieät nhö Phan Ñình Cho, Vuõ Kim Chính, Buøi Vaên Ñoïc, Hoaøng Syõ Quyù, Löông Kim Ñònh, Vuõ Ñình Traùc, Traàn Vaên Hieán Minh, vaân vaân.
Caàn phaûi xaùc ñònh nhö vaäy, bôûi leõ, trong tö theá moät giaùo daân, khi cho xuaát baûn nhöõng baøi vieát lieân quan tôùi thaàn hoïc, chuùng toâi raát aùi ngaïi vaø lo aâu. Leõ taát nhieân, söï lo aâu khoâng phaûi chæ vì yù thöùc ñöôïc söï thieáu soùt cuõng nhö giôùi haïn cuûa mình, maø hôn theá nöõa, nhaän ra tröôùc nhöõng söï hieåu laàm khoâng theå traùnh ñöôïc. Ngöôøi caàm buùt caøng theâm aùi ngaïi vôùi nhöõng lôøi pheâ bình coù tính caùch caù nhaân (argumentum ad hominem) cuûa moät soá (ít) giaùo só, nhaát laø nôi moät vaøi vò trong giôùi laõnh ñaïo Giaùo hoäi Vieät. Theo thaønh kieán cuûa caùc ngaøi, thì ngöôøi giaùo daân neáu coù bieát chi ñi nöõa thì cuõng neân “döïa coät maø nghe,” bôûi vì khoâng nhöõng hoï xaùc tín veà söï ngu ñoän, maø coøn coi söï vaâng lôøi phuïc tuøng cuûa ñaøn chieân ñoái vôùi ngöôøi muïc töû nhö laø moät tín ñieàu baát khaû ngoä vaø baát khaû vi phaïm. YÙ thöùc nhö theá, neân löôõng löï bao nhieâu naêm maø khoâng daùm vieát vaø xuaát baûn veà thaàn hoïc baèng Vieät ngöõ. Nay nhaän thaáy yù thöùc veà moät neàn thaàn hoïc Vieät ñaõ chín muøi, vaø ñaõ ñeán luùc maø moãi ngöôøi öu tö veà tö töôûng Vieät baét buoäc phaûi ñoùng goùp moät caùi gì, duø nhoû beù tôùi ñaâu, cho kho taøng nghieân cöùu thaàn hoïc Vieät, neân chuùng toâi môùi maïo muoäi cho ra maét ñoäc giaû nhöõng suy tö thaàn hoïc naøy. Vaû laïi, xuaát baûn nhöõng suy tö naøy cuõng ñeå ñaùp laïi nhöõng khuyeán khích cuûa moät soá thaàn hoïc gia ñoàng nghieäp, nhaát laø ñeå hoaøn thaønh moäng öôùc cuûa trieát gia Kim Ñònh, ngöôøi baïn giaø ñoàng haønh, töøng coâ ñôn treân con ñöôøng xaây döïng tö töôûng nöôùc nhaø. Cuõng caàn phaûi thuù nhaän laø, nhöõng suy tö trong taäp saùch naøy chæ laø nhöõng yù kieán vuïn vaët, caù nhaân, thieáu heä thoáng, ñöôïc vieát trong nhieàu hoaøn caûnh khaùc nhau, do nhu caàu phuïc vuï daân Chuùa, vaø giaùo hoäi Vieät Nam. Nhö ñoäc giaû thaáy, chuùng toâi khoâng coù tham voïng, vaø khoâng daùm baïo gan baïo phoåi ñöa ra moät neàn thaàn hoïc môùi laï gì, bôûi vì thaâm tín raèng “chaúng coù chi môùi laï döôùi aùnh saùng maët trôøi caû” (nihil novum sub sole). Chuùng toâi caøng xaùc tín raèng, tö töôûng nhaân loaïi khoâng phaûi chæ hình thaønh trong moät ngaøy, maø qua caû moät lòch söû daøi ñaèng ñaüng vôùi nhöõng ñoùng goùp cuûa toaøn nhaân loaïi. YÙ thöùc ñöôïc söï khaû ngoä vaø baát tuùc cuûa mình, neân taùc giaû luoân saün saøng ñoùn nhaän taát caû nhöõng lôøi chæ giaùo cuûa taát caû caùc thaàn hoïc gia cuõng nhö caùc baäc thöùc giaû thieän chí. Daãu raèng trí thöùc haïn heïp, daãu raèng löïc baát toøng taâm, chuùng toâi luoân xaùc tín vaøo töông lai cuûa tö töôûng daân toäc, veà giaù trò cuûa Vieät toäc, vaø do ñoù tin raèng Vieät thaàn ñaõ manh nha vaø ñöông phaùt trieån. Söï kieän laø taïi quoác noäi cuõng nhö nôi haûi ngoaïi, caùc nhaø thaàn hoïc Vieät ñöông noã löïc xaây döïng moät neàn thaàn hoïc caù bieät cuûa ngöôøi Vieät, chöùng minh moät caùch giaùn tieáp söï chính xaùc cuûa höôùng ñi maø chuùng toâi ñeo ñuoåi. Xaùc tín nhö vaäy, chuùng toâi theo caâu chaâm ngoân baát huû cuûa ñaïi thi haøo Alghieri Dante maø Karl Marx - moät nhaø baùc hoïc maø daãu raèng chuùng ta yeâu hay gheùt - töøng trích ñeå an uûi mình trong lôøi noùi ñaàu cuûa tuyeät taùc Tö Baûn Luaän, Taäp 1: “Haõy tieáp tuïïc con ñöôøng cuûa anh, thaây keä ngöôøi ta noùi.”
Chuùng ta bieát, giöõa trieát hoïc vaø toân giaùo, vaø giöõa toân giaùo vaø thaàn hoïc vaãn coù nhöõng ñieåm chung maø baát cöù moät thaàn hoïc gia nghieâm tuùc naøo, baát cöù moät nhaø nghieân cöùu toân giaùo ñöùng ñaén naøo, vaø baát cöù moät trieát gia naøo cuõng phaûi baøn ñeán, ñoù laø vaán ñeà cuûa con ngöôøi, ñoù laø ñònh meänh, ñoù laø tröôøng sinh. Vaø taát caû nhöõng vaán ñeà treân ñeàu laø noøng coát cuûa vaên hoùa, cuûa thaàn hoïc, cuûa toân giaùo, cuûa khoa hoïc, vaø leõ dó nhieân, cuûa trieát hoïc.
YÙ thöùc nhö theá, chuùng toâi tuy duøng chöõ thaàn hoïc, song thöïc söï cuõng coù theå hieåu nhö laø nhaân hoïc, bôûi vì, ngay caû khi baøn veà thaàn, thaùnh, chuùng toâi vaãn coi con ngöôøi nhö laø moät trung ñieåm vaø troïng ñieåm. Song neàn nhaân hoïc naøy khoâng phaûi laø moät chuû thuyeát duy nhaân (töùc nhaân baûn voâ thaàn, atheist humanism) hay töï nhaân coi con ngöôøi laø trung taâm (anthropocentrism), bôûi leõ con ngöôøi khoâng phaûi laø trung taâm hay laø ñieåm duy nhaát. Chæ coù Thieân Chuùa môùi laø trung taâm vaø laø cuøng ñích cuûa thaàn hoïc vaø ngay caû nhaân hoïc. Lòch söû cuûa cöùu roãi laø lòch söû cuûa con ngöôøi ñöôïc cöùu roãi. Ñöùc Kitoâ haï phaøm, nhaäp theå laøm ngöôøi, cuõng laø vì con ngöôøi. Vaäy neân, chuùng ta phaûi noùi, troïng taâm (xin ñöøng hieåu nhaàm laø trung taâm) cuûa thaàn hoïc chính laø con ngöôøi. Thöïc theá, ngay khi Thieân Chuùa taïo döïng con ngöôøi theo hình aûnh cuûa Ngaøi, Ngaøi ñaõ nhaäp theá. Khi Ngaøi sai Thaàn Töû nhaäp theá, con Ngöôøi ñaõ choïn phöông caùch nhaäp theå, töùc laøm ngöôøi traàn theá y heät nhö chuùng ta. Emmanuel (Ñaáng Cöùu Ñoä), Kitoâ (Ngöôøi ñöôïc söùc daàu, töùc ñöôïc ñaëc choïn) ñaõ maëc laáy thaân xaùc cuûa Gieâsu, moät con ngöôøi bình thöôøng nhö taát caû moïi ngöôøi khaùc (tröø toäi loãi), con cuûa baùc thôï moäc Giuse taïi moät thò traán nhoû beù teân laø Nazareth, vaø con cuûa baø Maria, moät ngöôøi meï maãu möïc, nhö taát caû caùc hieàn maãu noäi trôï khaùc. Ngöôøi laø ñaáng Giaûi phoùng (Messiah), song giaûi phoùng con ngöôøi theo phöông theá cuûa chính con ngöôøi. Söï vieäc nhaäp theá, nhaäp theå cuûa Thieân Chuùa noùi leân raèng, chính con ngöôøi cuõng laø muïc ñích cuûa thaàn hoïc. Thaàn hoïc do ñoù khoâng chæ laø moân hoïc veà Thaàn, veà thaùnh, maø coøn veà chính con ngöôøi tìm caùch ñeå ñaït tôùi theá giôùi thaàn linh, ñeå thaønh Thaùnh, thaønh Phaät.
Töø moät khía caïnh khaùc, söï kieän Thieân Chuùa döïng nhaân loaïi theo hình aûnh cuûa Ngaøi, cuõng nhö ban cho con ngöôøi vinh döï ñöôïc tham döï vaøo maàu nhieäm saùng taïo, uûy thaùc cho con ngöôøi quyeàn chuû teå quaûn trò chuùng sinh, noùi leân vai troø baát khaû khuyeát cuûa hoï. Nhôø vaøo khaû naêng saùng taïo Chuùa ban naøy, hoï cuõng taùc taïo ra moät theá giôùi thaàn linh theo hình aûnh cuûa theá giôùi loaøi ngöôøi. Vaø hoï queân khuaáy raèng chính Thieân Chuùa ñaõ ban cho con ngöôøi moät naêng löïc coù theå trôû thaønh thaàn linh, chöù khoâng phaûi moät uy quyeàn taùc taïo thaàn linh. Vaäy thì, söï vieäc nghieân cöùu toân giaùo moät caùch chung, hay caùch theá maø con ngöôøi duøng ñeå bieåu taû thaàn linh, ñeå toân kính thaàn thaùnh, hay ñeå tìm hieåu thaùnh yù, hay ñeå thaønh Thaùnh, thöïc ra cuõng laø moät nghieân cöùu veà con ngöôøi, veà khaû naêng, veà öôùc voïng, veà coäi nguoàn cuõng nhö veà nieàm hy voïng vaøo töông lai cuûa hoï. Ñaây laø moät quan nieäm raát quan troïng cuûa loái tö duy ñoâng phöông: thaønh Thaùnh trong Nho giaùo, thaønh Phaät trong Phaät giaùo, Thieân nhaân hieäp nhaát trong Ñaïo giaùo. Caâu noùi cuûa thaùnh Phaoloâ (?) “Con ngöôøi laø gì maø Chuùa phaûi baän taâm?” khoâng phaûi chæ laø moät caâu hoûi ñaët ra vôùi Chuùa, song cho chính con ngöôøi ñöông öu tö veà ñònh meänh cuûa mình; cho taát caû moïi nhaø khoa hoïc bao goàm caû thaàn hoïc gia laãn trieát gia ñöông tìm kieám söï tuyeät ñoái hay thaàn tính cuûa con ngöôøi. Phaoloâ laø nhaø thaàn hoïc ñaàu tieân ñaõ nhaän ra vai troø baát khaû khuyeát cuûa con ngöôøi trong lòch söû cöùu ñoä. Töông töï, khi ñaët ra boán caâu hoûi,: “Con ngöôøi laø gì?” “Chuùng ta bieát chi?” “Chuùng ta phaûi laøm gì?” vaø “Chuùng ta hy voïng sao?” Immanuel Kant, nhaø trieát gia vó ñaïi cuûa nhaân loaïi, ñaõ muoán nhaán maïnh ñeán con ngöôøi nhö laø neàn taûng cho moïi khoa hoïc. Taát caû nhöõng suy tö treân ñeàu töông hôïp vôùi nhaän xeùt saâu saéc cuûa ñöùc Khoång: “Chöa bieát gì veà ngöôøi thì noùi veà Trôøi laøm gì?” Noùi moät caùch chung, neàn thaàn hoïc cuûa hoâm nay, vaø ñaëc bieät cuûa AÙ chaâu vaø cuûa ngöôøi Vieät, laø moät neàn thaàn hoïc töï Thieân song vò nhaân (ex Deo sed pro homine), kính Thieân ñeå aùi nhaân (adorare ut amare), tin Thieân song vuï nhaân (credere ut servare), vaø nhaát laø moät neàn thaàn hoïc Thieân nhaân töông döõ.
Töø nhöõng öu tö treân, chuùng toâi cho xuaát baûn taäp saùch naøy vôùi moät töïa ñeà raát khieâm toán, song cuõng mang tính chaát thaùch ñoá cho chính ngöôøi vieát: Nhöõng Suy Tö Thaàn Hoïc Vieät Nam. Tuy chæ laø nhöõng suy tö nhoû moïn, vuïn vaët, chuùng noùi leân moät öôùc voïng ñi tìm moät caâu traû lôøi cho caâu hoûi “ngöôøi Vieät chuùng ta nghó veà, soáng vôùi vaø caûm thoâng veà chính con ngöôøi, thaàn thaùnh, ñònh meänh... nhö theá naøo?” Moät neàn thaàn hoïc Vieät (Vieät Thaàn) khoâng neân chæ döïa theo loái suy tö, loái soáng vaø loái caûm nghieäm cuûa ngöôøi Do Thaùi, La Maõ hay Taây Phöông veà Thöôïng Ñeá, song phaûi phaùt xuaát töø ngay caûm tính cuûa ngöôøi Vieät, töø chính loái soáng cuûa daân Vieät, vaø theo caùch suy tö cuûa toäc Vieät veà chính mình, veà ñònh meänh cuûa mình. Ñoù chính laø moät suy tö veà Nhaân tính, veà Thieân tính, veà Thaàn tính veà Thaùnh tính vaø veà Linh tính cuûa mình. Öôùc mong raèng, nhöõng suy tö naøy coù theå ñoùng goùp phaàn naøo vaøo coâng cuoäc xaây döïng moät neàn thaàn hoïc Vieät maø giaùo hoäi Kitoâ giaùo (Coâng giaùo vaø Tin Laønh) Vieät, maø caùc nhaø thaàn hoïc Vieät ñöông ñeo ñuoåi vaø xaây döïng.
Nhöõng suy tö thaàn hoïc ñöôïc vieát laïi töø nhöõng baøi vieát cuõng nhö thuyeát trình veà thaàn hoïc vaø toân giaùo trong gaàn hai thaäp nieân taïi Ñaøi Loan, Ñaïi Haøn, Nhaät, Myõ, Thuî Syõ, Ñöùc, Hoaø Lan, AÙo vaø Nam Döông, baét ñaàu vôùi baøi “Moät Suy Tö Thaàn Hoïc” xuaát baûn naêm 1983 treân Daân Chuùa (New Orleans) vaø tieáp theo vôùi tieåu luaän “Thaàn Hoïc Giaûi Phoùng Ñi Veà Ñaâu?” vaøo naêm 1984, do lôøi môøi cuûa Taäp san Concilium, nguyeân vieát baèng Anh ngöõ. Vì ngay cho tôùi nay, sau 15 naêm, toaøn baøi vaãn chöa hoaøn taát, neân chuùng toâi chæ cho phaùt bieåu moät phaàn cuûa baøi vieát baèng Hoa ngöõ treân Giaùo Höõu Nguyeät Khan. Nhö ñoäc giaû seõ thaáy, chuùng toâi hoaøn toaøn vieát laïi baøi “Moät Suy Tö Thaàn Hoïc” nhö laø phaàn Nhaäp ñeà, chöù khoâng mang tính chaát doø daãm nhö baøi naêm 1983. Chöông keát luaän “Höôùng Tôùi Moät Neàn Thaàn Hoïc Vieät Nam” toång hôïp töø nhieàu tieåu luaän nhö: (1) “Moät Soá Phaûn Tænh Veà Thaàn Hoïc AÙ Chaâu” nguyeân baèng Anh ngöõ phaùt bieåu taïi Ñaïi Hoïc Dieäm Theá (Yonsei) cuûa Giaùo Hoäi Tin Laønh Ñaïi Haøn (Haùn Thaønh, 1983). Baûn Anh ngöõ ñaêng treân Taäp san cuûa Caùc Ñaïi Hoïc Kitoâ giaùo taïi AÙ Chaâu. Baûn naøy ñöôïc chuùng toâi söûa vaø toùm goïn laïi baèng Ñöùc ngöõ ñaêng treân Taäp san nghieân cöùu Zeitschrift fur Religionswissenschaft und Missionswissenschaft cuûa Ñöùc (Munster, 1985) theå theo lôøi yeâu caàu cuûa Ban Bieân Taäp dòp kyû nieäm 75 naêm thaønh laäp Taäp san. (2) Baøi “Rahner pheâ bình Marx” vieát baèng Hoa ngöõ, theo lôøi môøi cuûa Thaàn HoÏc Luaän Taäp (Collectanea Theologica) cuûa Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân, dòp leã töôûng nieäm moät naêm qua ñôøi cuûa Giaùo sö Karl Rahner S.J., moät thaàn hoïc gia ñöôïc coâng nhaän nhö laø moät Toâ-Ma (Thomas Aquinas) cuûa theá kyû 20, maø chuùng toâi töøng ñöôïc dieãm phuùc thuï giaùo vôùi ngaøi taïi Ñaïi Hoïc Innsbruck vaøo ñaàu thaäp nieân 1970. Baûn Anh ngöõ cuûa luaän vaên treân phaùt bieåu trong Fujen Philosophical Studies. Baøi “Ñeå Tieán Tôùi Moät Neàn Thaàn Hoïc Vieät Nam” tröôùc heát chæ laø moät daøn baøi ñeå thaûo luaän taïi cuoäc hoäi thaûo thaàn hoïc Vieät Nam toå chöùc taïi Tu Vieän Xitoâ Ñöùc Meï Fatima (Monasteøre de Notre Dame de Fatima), Orsonnens, Thuïy Syõ. Vì baøi naøy mang tính chaát daøn baøi, taïm thôøi neân khoâng coù yù cho xuaát baûn. Taäp san Ñinh Höôùng töøng xuaát baûn (1997), roài sau ñoù Trung Taâm Nguyeãn Tröôøng Toä xuaát baûn laïi baøi treân trong moät taäp saùch rieâng bieät, ngoaøi yù ñònh (song khoâng phaûi ngoaøi yù muoán) cuûa taùc giaû. Maëc duø theá, chuùng toâi vaãn caàn phaûi caùm ôn Trung Taâm Nguyeãn Tröôøng Toä nôi ñaây. Moät luaän vaên mang tính caùch daøn baøi ñeå thaûo luaän, leõ taát nhieân quaû coøn taïm bôï, mang quaù nhieàu thieáu soùt. Chính vì vaäy, chuùng toâi hoaøn toaøn vieát laïi caùc baøi treân, nhö ñoäc giaû seõ thaáy trong chöông 6 töùc chöông taïm keát. Baûn Anh ngöõ, theo lôøi yeâu caàu cuûa Giaùo sö Bernhard Waldenfelds S.J., ñöôïc dòch sang Ñöùc ngöõ vaø seõ phaùt bieåu trong Taäp San Nghieân Cöùu Toân Giaùo cuûa Ñaïi Hoïc Bonn, Ñöùc Quoác. Caùc baøi “Sinh Töû trong Nho Giaùo,” “Maït Theá Luaän trong Ca Dao Tuïc Ngöõ,” “Saùt Nhaäp, Hoäi Nhaäp, Baûn Caùch Hoùa,” vaø “Ñoái Thoaïi giöõa Khoång Giaùo vaø Kitoâ Giaùo” ñeàu laø nhöõng baøi thuyeát trình cho caùc khoùa hoïc cuûa Vieän Trieát Hoïc vaø Toân Giaùo Vieät Nam taïi Washington, D. C. vaø Orange County vaøo nhöõng muøa heø (1998, 1999 vaø 2000), sau ñoù phaùt bieåu treân Taäp San Nghieân Cöùu Trieát HoÏc vaø Toân Giaùo Vieät Nam, Thôøi Ñieåm vaø treân nhieàu maïng thoâng tin ñieän töû nhö Vietcatholic, Vietnamese Missionaries in Taiwan, Veritas, Simonhoadalat, vaân vaân. Nhöõng quan nieäm caên baûn trong baøi “Ñoái Thoaïi giöõa Nho Giaùo vaø Kitoâ Giaùo” thöïc ra ñaõ töøng dieãn ñaït trong moät luaän vaên khaùc phaùt bieåu vaøo dòp chuùng toâi ñöôïc vinh haïnh baàu laøm Vieän syõ Haøn Laâm Vieän Paulusgesellschaft (Ñöùc-AÙo, 1987), vaø sau ñoù laäp laïi taïi Hoäi Nghò Trieát Gia Coâng Giaùo AÙ Chaâu naêm 1993. Baøi naøy ñöôïc hoaøn taát sau baøi thuyeát trình taïi Haøn Laâm Vieän Xaõ Hoäi Quoác Gia taïi Baéc Kinh naêm 1997, song söûa chöõa laïi cho khoaù hoïc naêm 2000 taïi Orange County.
Taùc giaû xin chaân thaønh caùm ôn caùc Taäp san nghieân cöùu treân ñaõ cho pheùp chuùng toâi söûa, vieát laïi hay chuyeån dòch sang Vieät ngöõ vaø taùi xuaát baûn caùc tieåu luaän treân trong luaän taäp naøy. Taùc giaû xin bieåu taû loøng bieát ôn moät caùch ñaëc bieät tôùi caùc Giaùo sö Arnold Sprenger S.V.D., Walter Kasper, Bernhard Waldenfels S.J., Tieán syõ Hoàng Mieân Huøng S.J. (Hung Chin-hung +1997), Giaùo sö Tieàn Tröïc Thuaàn (hieän laø Giaùm Muïc Giaùo phaän Hoa Lieân), cuõng nhö Giaùo sö Leovino Garcia (Ateneo de Manila University) ñaõ coù nhaõ yù môøi chuùng toâi ñoùng goùp baøi cho caùc taäp san nghieân cöùu Concilium, Zeitschrift fur Missionswissenschaft und Religionswissenschaft, Monumenta Serica (Bonn), Collectanea Theologica Fujenensis, Fujen Philosophical Studies, The Asian Journal of Philosophy vaø Bonner-Religionsforschung. Chuùng toâi cuõng khoâng queân caûm taï lôøi môøi ñoùng goùp cuûa caùc baèng höõu nhö Giaùo sö Phan Ñình Cho, nhaân syõ Nguyeãn Ñaêng Truùc, cuõng nhö nhöõng lôøi coå voõ cuûa Hieäp Hoäi Simon Hoøa Ñaø Laït, ñaëc bieät sö ñeä Ñaøo Ngoïc Ñieäp vaø phu nhaân, vaø caùc baèng höõu ñoàng nghieäp khaép ñoù ñaây, Giaùo sö Vuõ Kim Chính S.J. (Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân), Linh muïc Tröông Vaên Phuùc (Taiwan) Thaïc syõ Traàn Cao Töôøng, Giaùo sö Vieän syõ Lyù Chaán (Gabriel Ly) (Academia di San Tommaso), Giaùo sö Luis Gutheinz S.J. (Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân vaø Ñaïi Hoïc Innsbruck), Tieán syõ Vuõ Ñình Traùc (Myõ), Giaùo sö Vieän syõ Johannes B. Metz (Ñaïi Hoïc Muønster vaø Vienna), Giaùo sö Michael Zievernich S.J., Giaùo sö Peter Knauer S.J. (Ñaïi HoÏc Frankfurt), Giaùo sö John Farrelly SDB, Giaùo sö George F. McLean OMI (Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo Myõ), Tieán syõ Nguyeãn Ñình Tuyeån, (Vieän tröôûng Tu Vieän Fatima, Orsonnens, +1998), Giaùo sö Löông Kim Ñònh (+1997), Tieán syõ Erich Kellner (Vieän tröôûng, Haøn Laâm Vieän Paulus Gesellschaft, AÙo-Ñöùc, +1994). Rieâng ñoái vôùi Giaùo sö Zievernich, Vieän tröôûng Vieän Trieát Hoïc vaø Thaàn Hoïc Sankt Georgen ñaõ coù nhaõ yù môøi chuùng toâi tham döï chöông trình nghieân cöùu veà “Taùc Ñoäng cuûa Vatican II sau 50 Naêm” vaø giöõ chöùc vuï phoái hôïp vieân phuï traùch hai mieàn Trung Hoa vaø Vieät Nam, cuõng nhö hai linh muïc Tieán syõ Haø Vaên Minh (Frankfurt) vaø Thaïc syõ Ngoâ Coâng Hoan S.J. (Muenchen), ñaõ töøng nhaän lôøi phuï taù chuùng toâi trong chöông trình nghieân cöùu phaàn veà Vieät Nam, ngöôøi vieát muoân vaøn caûm kích. Taùc giaû cuõng ghi nhaän loøng caûm ôn ñoái vôùi nhöõng coå voõ vaø khích leä cuûa caùc hoïc vieân, hay tham döï vieân cuûa Vieän Trieát Hoïc vaø Toân Giaùo Vieät Nam (taïi Washington, D.C. vaø Orange County), Ban Giaùo sö vaø sinh vieân caùc Vieän Thaàn Hoïc Sankt Georgen (Ñaïi Hoïc Frankfurt), Vieän Thaàn Hoïc Ñaøi Loan taïi Döông Minh Sôn (Ñaøi Baéc), Vieän Thaàn Hoïc Tin Laønh Ñaøi Nam, Phaân Khoa Truyeàn Giaùo Hoïc Ñaïi Hoïc Gregoriana, Vieän Toân Giaùo Hoïc, Haøn Laâm Vieän Trung Hoa, Baéc Kinh, Tröôøng Toân Giaùo Hoïc, Ñaïi Hoïc Baéc Kinh vaø Vieän Thaàn Hoïc Ñaïi Hoïc Tuøbingen. Söï phaûn öùng (coå voõ hay pheâ bình) noàng nhieät cuûa hoï veà nhöõng baøi giaûng thuyeát laøm chuùng toâi thaät caûm ñoäng. Taùc giaû cuõng xin thaønh thaät baøy toû loøng bieát ôn hai thö vieän cuûa Vieän Thaàn Hoïc Ñaïi Hoïc Phuï Nhaân (vôùi Giaùo sö Traàn Xuaân Linh S.J. (Joseph Chen +1987), nguyeân Giaùm ñoác Thö vieän) vaø Vieän Trieát Hoïc vaø Thaàn Hoïc Sankt Georgen, Ñaïi Hoïc Frankfurt, ñaõ daønh cho chuùng toâi ñaëc pheùp söû duïng tö lieäu phong phuù cuûa hoï. Sau cuøng, nhaân dòp naøy taùc giaû xin ñöôïc toû loøng ghi nhôù coâng ôn cuûa caùc vò aân sö taïi Tieåu Chuûng Vieän Simon Hoøa Ñaø Laït, taïi caùc Vieän Thaàn Hoïc, Ñaïi Hoïc Urbano (Roma, YÙ), Ñaïi Hoïc Laterano (Roma, YÙ), Ñaïi Hoïc Innsbruck (AÙo), vaø Ñaïi Hoïc Tubingen (Ñöùc), ñaëc bieät caùc Giaùo sö Luigi Bogliolo SDB, Carlo Molari, Cornelio Fabro, Emmanuele Testa OFM, Paolo Valori S.J., Emerich Coreth S.J., Otto Muck S.J., Hans Rotter S.J., Karl Rahner S.J. (+1984), vaø Hans Kueng. Caâu tuïc ngöõ “Khoâng Thaày ñoá maøy laøm neân” noùi leân moät caùch huøng hoàn söï thaät maø ngöôøi vieát luoân yù thöùc vaø xaùc tín nhö moät giaùo ñieàu cuûa giôùi haøn laâm. Taùc giaû ñaëc bieät taâm nieäm lôøi khuyeán khích daïy baûo cuûa Linh muïc Traàn Baûo Thaïch, nguyeân Giaùm Ñoác Tieåu Chuûng Vieän Simon Hoøa, Toång Giaùm Muïc Pellegrino Ronchi, nguyeân Vieän Tröôûng Hoïc Vieän Collegio di San Paolo (Roma), Linh muïc Robert Miribung S.J., nguyeân Giaùm Ñoác Hoïc Vieän Collegium Canisianum (Innsbruck). Taäp saùch naøy xin ñöôïc göûi veà quyù aân sö nhö laø moät keát quaû nhoû moïn cuûa ngöôøi hoïc sinh ñöông coá gaéng ñaùp laïi nhöõng lôøi daïy baûo, khuyeán khích cuûa quyù Thaàøy.
Thuïy Sôn Traàn Vaên Ñoaøn
Vieän Trieát Hoïc vaø Toân Giaùo Vieät Nam, Washington, D. C. 2001.