Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Hieán Cheá Muïc Vuï
Veà
Giaùo Hoäi
Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay
Gaudium Et Spes
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Nhaäp Ñeà
Thaân Phaän Con Ngöôøi
Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay 4*
4. Hy voïng vaø lo aâu. Ñeå chu toaøn phaän vuï aáy, luùc naøo Giaùo Hoäi cuõng coù boån phaän tìm hieåu töôøng taän nhöõng daáu chæ cuûa thôøi ñaïi 5* vaø giaûi thích döôùi aùnh saùng Phuùc AÂm; nhö vaäy môùi coù theå giaûi ñaùp moät caùch thích öùng vôùi töøng theá heä nhöõng thaéc maéc muoân thuôû cuûa con ngöôøi veà yù nghóa cuoäc soáng hieän taïi vaø mai haäu cuõng nhö veà moái töông quan giöõa hai cuoäc soáng aáy. Do ñoù, caàn phaûi bieát vaø hieåu theá giôùi chuùng ta ñang soáng vôùi nhöõng chôø ñôïi, mong öôùc vaø caû tính chaát thöôøng laø bi thaûm cuûa noù. Coù theå phaùc hoïa moät vaøi neùt chính yeáu cuûa theá giôùi ngaøy nay nhö sau:
Nhaân loaïi ngaøy nay ñang soáng vaøo moät giai ñoaïn môùi trong lòch söû cuûa mình 6*. Ñoù laø giai ñoaïn chaát chöùa nhöõng ñoåi thay saâu xa vaø mau choùng ñang daàn daàn lan roäng tôùi toaøn theå hoaøn caàu. Nhöõng thay ñoåi do oùc thoâng minh vaø noå löïc saùng taïo cuûa con ngöôøi khôi daäy, ñang trôû laïi aûnh höôûng treân chính con ngöôøi, treân nhöõng phaùn ñoaùn vaø öôùc voïng caù nhaân hay taäp theå con ngöôøi, treân caùch suy tö vaø haønh ñoäng ñoái vôùi söï vaät cuõng nhö con ngöôøi. Nhö vaäy, chuùng ta coù theå noùi ñeán söï bieán ñoåi ñích thöïc veà maët xaõ hoäi cuõng nhö vaên hoùa, söï bieán ñoåi naøy ñang lan traøn tôùi caû ñôøi soáng toân giaùo.
Cuõng nhö trong baát cöù côn khuûng hoaûng taêng tröôûng naøo, söï bieán ñoåi naøy keùo theo nhöõng khoù khaên khoâng nhoû. Chaúng haïn nhö ñang khi baønh tröôùng quaù roäng quyeàn löïc cuûa mình, khoâng phaûi luùc naøo con ngöôøi cuõng coù theå baét noù phuïc vuï mình. Coá gaéng ñi saâu hôn vaøo thaâm taâm mình, con ngöôøi nhieàu khi laïi toû ra hoang mang hôn veà chính mình. Doø daãm tìm hieåu roõ hôn nhöõng luaät leä cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi, con ngöôøi laïi do döï khoâng daùm ñònh ñoaït höôùng ñi cho mình.
Chöa bao giôø nhaân loaïi doài daøo cuûa caûi, khaû naêng vaø quyeàn löïc kinh teá nhö ngaøy nay, vaäy maø tôùi nay, moät phaàn raát lôùn nhaân loaïi treân theá giôùi ñang quaèn quaïi vì ñoùi aên vaø thieáu thoán, roài khoâng bieát bao nhieâu ngöôøi ñang chòu caûnh muø chöõ. Chöa bao giôø con ngöôøi yù thöùc maõnh lieät ñöôïc söï töï do nhö ngaøy nay, ñang khi ñoù, laïi thaáy soáng daäy nhöõng hình thöùc noâ leä môùi meû veà maët xaõ hoäi cuõng nhö taâm lyù. Trong luùc ñang maõnh lieät caûm thaáy söï duy nhaát cuõng nhö söï kieän taát caû leä thuoäc nhau trong söï lieân ñôùi caàn thieát, thì theá giôùi laïi bò loâi keùo kòch lieät theo nhöõng chieàu höôùng töông phaûn do nhöõng löïc löôïng choáng ñoái nhau; thöïc vaäy vaãn coøn keùo daøi maõi tôùi ngaøy nay nhöõng baát ñoàng traàm troïng veà chính trò, xaõ hoäi, kinh teá, chuûng toäc vaø yù thöùc heä, vaø moät cuoäc chieán dieät vong vaãn coøn ñe doïa. Ñang khi söï trao ñoåi tö töôûng phaùt trieån, thì nhöõng ngoân ngöõ duøng ñeå dieãn taû nhöõng quan nieäm coù taàm möùc quan troïng laïi mang yù nghóa khaùc nhau tuøy töøng yù thöùc heä rieâng bieät. Sau heát, ngöôøi ta noã löïc ñi tìm moät toå chöùc traàn theá hoaøn haûo hôn, nhöng laïi khoâng lo tieán tôùi söï phaùt trieån tinh thaàn töông xöùng.
Do nhöõng hoaøn caûnh phöùc taïp nhö theá chi phoái, raát nhieàu ngöôøi ñöông thôøi thaáy khoù loøng coù theå nhaän chaân ñöôïc nhöõng giaù trò tröôøng cöûu vaø ñoàng thôøi cuõng khoù maø hoøa hôïp nhöõng giaù trò aáy cho ñuùng vôùi nhöõng phaùt minh gaàn ñaây. Do ñoù, bò lay ñoäng giöõa hy voïng vaø lo aâu, baên khoaên veà söï xoay chuyeån hieän taïi cuûa theá giôùi, hoï caûm thaáy moät noãi öu tö. Söï xoay chuyeån cuûa theá giôùi ñang thaùch ñoá vaø thuùc baùch con ngöôøi tìm caâu giaûi ñaùp.
5. Nhöõng hoaøn caûnh bieán ñoåi saâu roäng. Söï giao ñoäng taâm hoàn hieän nay vaø söï thay ñoåi caûnh soáng gaén lieàn vôùi moät bieán chuyeån roäng lôùn hôn. Trong phaïm vi trí duïc, söï bieán chuyeån naøy laøm cho toaùn hoïc, vaïn vaät hoïc vaø caùc khoa hoïc nhaân vaên caøng ngaøy caøng theâm quan troïng, coøn trong phaïm vi hoaït ñoäng, thì kyõ thuaät, con ñeû cuûa khoa hoïc, laïi moãi ngaøy moät theâm uy theá. Tinh thaàn khoa hoïc naøy ñang taïo ra moät neàn vaên hoùa vaø nhöõng loái suy tö khaùc vôùi tröôùc kia. Kyõ thuaät phaùt hieän ñeán ñoä thay ñoåi caû cuïc dieän ñòa caàu vaø coøn ñang coá gaéng chinh phuïc khoâng gian.
Taâm trí con ngöôøi nhö ñang nôùi roäng phaïm vi cheá ngöï treân caû thôøi gian: cheá ngöï dó vaõng nhôø söû hoïc, vaø cheá ngöï töông lai nhôø döï lieäu vaø toå chöùc caùc keá hoaïch. Nhöõng khoa hoïc ñang tieán boä nhö sinh vaät hoïc, taâm lyù, xaõ hoäi, khoâng nhöõng giuùp con ngöôøi hieåu bieát chính mình hôn, maø coøn giuùp con ngöôøi bieát lôïi duïng nhöõng phöông phaùp kyõ thuaät ñeå tröïc tieáp aûnh höôûng tôùi ñôøi soáng caùc xaõ hoäi. Ñoàng thôøi nhaân loaïi moãi ngaøy moãi löu taâm hôn ñeå tìm caùch tieân lieäu vaø giaûi quyeát vaán ñeà gia taêng daân soá.
Chính lòch söû ñang tieán böôùc quaù nhanh ñeán noãi töøng caù nhaân rieâng reõ khoù loøng theo kòp. Vaän maïng coäng ñoaøn nhaân loaïi trôû thaønh moät maø thoâi vaø khoâng coøn bò phaân taùn thaønh nhieàu doøng lòch söû khaùc nhau nöõa. Nhö vaäy töø moät quan nieäm tónh veà vuõ truï, nhaân loaïi ñaõ böôùc sang moät quan nieäm ñoäng vaø tieán hoùa hôn 7*, do ñoù phaùt sinh nhöõng vaán ñeà heát söùc phöùc taïp môùi meû ñoøi phaûi coù nhöõng phaân tích vaø toång hôïp môùi.
6. Nhöõng bieán ñoåi trong phaïm vi xaõ hoäi. Cuõng vì vaäy, caùc coäng ñoaøn coå truyeàn ñòa phöông, nhö gia toäc, “thò toäc”, boä laïc, xoùm laøng, caùc taäp theå khaùc vaø caùc lieân heä trong coäng ñoaøn xaõ hoäi ñeàu thay ñoåi moãi ngaøy moãi saâu xa hôn.
Toå chöùc xaõ hoäi theo khuoân maãu kyõ ngheä daàn daàn baønh tröôùng, ñöa moät soá quoác gia tôùi möùc thònh vöôïng kinh teá vaø thay ñoåi taän goác reã nhöõng quan nieäm vaø hoaøn caûnh ñôøi soáng xaõ hoäi ñaõ coá ñònh töø laâu ñôøi. Söï ham chuoäng theo ñuoåi ñôøi soáng thò thaønh cuõng gia taêng, vì caùc thaønh phoá caøng ngaøy caøng moïc leân nhieàu, daân cö caøng ngaøy caøng ñoâng, vaø vì caùch soáng thò thaønh ñang lan roäng tôùi caû thoân queâ.
Nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng môùi meû vaø moãi ngaøy moät thuaän tieän hôn giuùp con ngöôøi theo doõi ñöôïc caùc bieán coá cuõng nhö phoå bieán heát söùc mau leï vaø roäng raõi nhöõng caùch caûm nghó vaø suy tö, do ñoù chuùng gaây neân nhieàu aâm höôûng vang doäi coù lieân quan vôùi nhau.
Moät hieän töôïng khoâng keùm quan troïng khaùc: bieát bao ngöôøi bôûi nhieàu lyù do phaûi di cö, vaø vì di cö ñaõ thay ñoåi caû caùch soáng.
Do vaäy maø nhöõng lieân heä cuûa con ngöôøi vôùi ñoàng loaïi khoâng ngöøng taêng theâm maõi, ñoàng thôøi chính söï “xaõ hoäi hoùa” 8* laïi taïo theâm nhöõng lieân heä môùi, tuy nhieân, nhöõng lieân heä môùi aáy khoâng phaûi luùc naøo cuõng giuùp nhaân vò tröôûng thaønh moät caùch thích hôïp, hoaëc coå voõ nhöõng lieân heä thöïc söï ngöôøi (nhaân vò hoùa).
Thöïc vaäy, söï tieán hoùa aáy phaùt hieän roõ reät hôn taïi nhöõng quoác gia höôûng thuï nhöõng tieän nghi kinh teá vaø kyõ thuaät, nhöng söï tieán hoùa aáy cuõng thuùc ñaåy caùc daân toäc coøn ñang coá gaéng tieán leân, vì hoï laø nhöõng ngöôøi mong moûi cho xöù sôû mình ñöôïc höôûng ích lôïi cuûa neàn kyõ ngheä vaø ñoâ thò hoùa. Caùc daân toäc aáy, nhaát laø caùc daân toäc ñaõ baùm víu vaøo nhöõng truyeàn thoáng coå kính, ñoàng thôøi caûm thaáy bò thuùc ñaåy muoán töï mình xöû duïng töï do moät caùch tröôûng thaønh vaø hôïp nhaân vò hôn.
7. Nhöõng bieán ñoåi veà taâm lyù, luaân lyù vaø toân giaùo. Söï thay ñoåi taâm thöùc vaø cô caáu thöôøng laøm cho con ngöôøi baát ñoàng yù kieán veà nhöõng giaù trò ñaõ ñöôïc chaáp nhaän, nhaát laø nôi nhöõng ngöôøi treû laø löùa tuoåi ñoâi khi thieáu nhaãn naïi; hôn nöõa vì lo aâu, neân hoï môùi noåi loaïn, vaø vì yù thöùc taàm quan troïng cuûa rieâng mình trong ñôøi soáng xaõ hoäi, neân hoï mong muoán sôùm ñöôïc döï phaàn vaøo ñôøi soáng xaõ hoäi hôn. Do ñoù, nhieàu khi cha meï vaø caùc nhaø giaùo duïc caøng ngaøy caøng gaëp nhieàu khoù khaên trong vieäc chu toaøn boån phaän.
Caùc ñònh cheá, luaät phaùp, nhöõng loái suy tö vaø caûm nghó cuûa ngöôøi xöa truyeàn laïi, hình nhö khoâng phaûi luùc naøo cuõng phuø hôïp vôùi tình theá hieän taïi, do ñoù, coù söï xaùo troän traàm troïng trong phöông thöùc vaø trong caû caùc tieâu chuaån haønh ñoäng.
Sau heát, nhöõng hoaøn caûnh môùi cuõng aûnh höôûng tôùi ñôøi soáng toân giaùo. Moät phaàn vì khaû naêng phaùn ñoaùn saâu saéc hôn ñaõ thanh loïc khoûi ñôøi soáng toân giaùo quan nieäm ma thuaät veà theá giôùi 9* vaø nhöõng meâ tín vaãn coøn lan traøn tôùi ngaøy nay. Khaû naêng saâu saéc aáy ñoøi hoûi ñöùc tin phaûi ñöôïc chaáp nhaän moãi ngaøy moät theâm caù bieät vaø linh hoaït; bôûi ñoù, nhieàu ngöôøi ñaït ñöôïc moät yù thöùc soáng ñoäng hôn veà Thieân Chuùa. Phaàn khaùc, soá ngöôøi lìa xa Thieân Chuùa trong caùch soáng thöïc teá caøng ngaøy caøng ñoâng. Khaùc vôùi thôøi xöa, söï töø choái hoaëc traùnh neù ñeà caäp tôùi Thieân Chuùa hay toân giaùo khoâng coøn laø moät haønh vi dò thöôøng vaø coù tính caùch caù nhaân nöõa, vì ngaøy nay, bieát bao ngöôøi coi ñoù nhö moät ñoøi hoøi cuûa tieán boä khoa hoïc 10* hay cuûa neàn nhaân baûn môùi 11*. Taïi nhieàu nôi, quan nieäm naøy khoâng nhöõng ñöôïc dieãn taû trong caùc tröôøng phaùi trieát hoïc, maø coøn aûnh höôûng raát nhieàu tôùi vaên chöông, ngheä thuaät, caùc giaûi thích cuûa caùc khoa hoïc nhaân vaên vaø söû hoïc, cuõng nhö aûnh höôûng tôùi caû daân luaät khieán cho nhieàu ngöôøi hoang mang.
8. Nhöõng cheânh leäch trong theá giôùi ngaøy nay. Söï bieán chuyeån quaù mau choùng vaø thöôøng thieáu traät töï, hôn nöõa, söï yù thöùc caøng ngaøy caøng beùn nhaïy hôn veà nhöõng söï khaùc bieät hieän coù trong theá giôùi, ñoù laø nhöõng yeáu toá laøm phaùt sinh hoaëc gia taêng nhieàu maâu thuaãn vaø cheânh leäch.
Chính nôi con ngöôøi thöôøng phaùt sinh söï thieáu quaân bình giöõa oùc thöïc teá hieän thôøi vaø loái suy tö thuyeát lyù. Loái suy tö naøy khoâng coøn khaû naêng laøm chuû vaø toång hôïp goïn gaøng toaøn theå moïi tri thöùc. Cuõng vaäy, söï thieáu quaân bình hieån hieän giöõa nhöõng lo aâu ñaït ñöôïc hieäu quaû cuï theå vaø nhöõng ñoøi hoûi cuûa löông taâm, vaø nhieàu luùc giöõa nhöõng caûnh soáng taäp theå vaø nhöõng ñieàu khaån thieát cho suy tö caù nhaân vaø nhaát laø cho söï chieâm nieäm. Sau heát laø söï cheânh leäch giöõa söï chuyeân bieät hoùa caùc sinh hoaït nhaân loaïi vaø caùi nhìn phoå quaùt veà muoân vaät.
Trong gia ñình cuõng xuaát hieän nhieàu maâu thuaãn, hoaëc do nhöõng hoaøn caûnh ngoät ngaït veà daân soá, kinh teá, xaõ hoäi, hoaëc do nhöõng khoù khaên phaùt xuaát giöõa nhöõng theá heä tieáp noái nhau, hoaëc do nhöõng xaõ giao môùi giöõa ngöôøi nam vaø nöõ.
Ngoaøi ra coøn coù nhöõng söï khaùc bieät lôùn lao giöõa caùc chuûng toäc vaø keå caû giöõa nhöõng giai caáp xaõ hoäi khaùc nhau, giöõa nhöõng quoác gia cöôøng thònh vaø nhöõng quoác gia ngheøo naøn yeáu keùm, sau heát giöõa nhöõng toå chöùc quoác teá ñaõ ñöôïc thieát laäp vì söï mong moûi hoøa bình cuûa caùc daân toäc vaø tham voïng gieo raéc yù thöùc heä rieâng cuøng nhöõng ham hoá taäp theå hieän höõu trong caùc quoác gia hoaëc caùc taäp theå khaùc.
Töø ñoù, phaùt sinh ngôø vöïc vaø thuø nghòch nhau, xung ñoät vaø thoáng khoå maø chính con ngöôøi laø nguyeân nhaân vaø naïn nhaân.
9. Nhöõng khaùt voïng phoå quaùt hôn cuûa nhaân loaïi. Trong khi ñoù, ngöôøi ta theâm xaùc tín raèng nhaân loaïi khoâng nhöõng coù theå vaø phaûi moãi ngaøy moãi cuûng coá theâm söï thoáng trò cuûa mình treân taïo vaät maø coøn phaûi thieát laäp moät traät töï chính trò, xaõ hoäi vaø kinh teá ñeå phuïc vuï con ngöôøi ngaøy ñaéc löïc hôn, giuùp moãi caù nhaân, moãi taäp theå khaúng ñònh vaø trau doài phaåm giaù rieâng cuûa mình.
Bôûi ñoù, raát nhieàu ngöôøi ñoøi hoûi gaét gao nhöõng cuûa caûi maø hoï yù thöùc maõnh lieät raèng hoï bò cöôùp maát vì baát coâng hay vì phaân chia khoâng ñoàng ñeàu. Caùc quoác gia ñang treân ñöôøng phaùt trieån cuõng nhö caùc quoác gia môùi giaønh ñöôïc chuû quyeàn mong muoán döï phaàn vaøo nhöõng lôïi ích cuûa neàn vaên minh hieän nay khoâng nhöõng trong phaïm vi chính trò maø caû trong phaïm vi kinh teá nöõa, vaø mong muoán töï do chu toaøn vai troø cuûa mình trong theá giôùi. Tuy nhieân, trong khi aáy, caøng ngaøy caøng gia taêng söï caùch bieät giöõa caùc quoác gia naøy, cuõng nhö thöôøng thaáy gia taêng söï leä thuoäc caû veà phaïm vi kinh teá ñoái vôùi nhöõng quoác gia khaùc giaøu maïnh vaø tieán boä nhanh hôn. Caùc daân toäc bò ñoùi khoå hoaønh haønh ñang keâu goïi caùc daân toäc phoàn thònh hôn. ÔÛ ñaâu nöõ giôùi chöa ñöôïc bình quyeàn vôùi nam giôùi ñeàu ñöùng leân ñoøi hoûi cho mình ñöôïc bình ñaúng tröôùc phaùp lyù vaø treân thöïc teá. Caùc coâng nhaân vaø noâng gia cuõng muoán raèng hoï laøm vieäc khoâng nhöõng ñeå möu soáng nhöng coøn ñeå phaùt huy nhöõng taøi naêng cuûa con ngöôøi hoï, hôn nöõa hoï coøn muoán tham gia vaøo vieäc toå chöùc ñôøi soáng kinh teá, xaõ hoäi, chính trò vaø vaên hoùa. Ñaây laø laàn ñaàu tieân trong lòch söû nhaân loaïi, toaøn theå caùc daân toäc ñaõ xaùc tín mình coù theå vaø phaûi thöïc söï phoå bieán nhöõng thaønh quaû cuûa vaên hoùa tôùi heát moïi daân toäc.
Döôùi taát caû nhöõng ñoøi hoûi ñoù taøng aån moät öôùc voïng saâu xa vaø ñaïi ñoàng hôn: moïi caù nhaân vaø taäp theå ñeàu khao khaùt moät cuoäc soáng ñaày ñuû vaø töï do xöùng vôùi con ngöôøi; ñeå phuïc vuï cho chính mình, hoï muoán cheá ngöï taát caû nhöõng gì theá giôùi ngaøy nay coù theå cung öùng heát söùc doài daøo cho hoï. Hôn nöõa, caùc quoác gia vaãn ngaøy moät coá gaéng hôn ñeå ñaït tôùi moät thöù coäng ñoaøn ñaïi ñoàng.
Nhö vaäy, theá giôùi ngaøy nay toû ra vöøa maïnh vöøa yeáu, coù khaû naêng thöïc hieän nhöõng ñieàu toát ñeïp nhaát hoaëc xaáu xa nhaát, ñang khi aáy tröôùc maët noù laø con ñöôøng daãn tôùi töï do hoaëc noâ leä, tieán boä hoaëc thoaùi hoùa, huynh ñeä hoaëc ñoá kî. Laïi nöõa, con ngöôøi ñaõ yù thöùc ñöôïc chính hoï phaûi ñieàu khieån cho ñuùng nhöõng naêng löïc do chính mình taïo neân vaø ñoù laø nhöõng naêng löïc coù theå ñeø beïp hoï hoaëc phuïc vuï cho hoï. Do ñoù hoï phaân vaân.
10. Nhöõng vaán naïn saâu xa hôn cuûa nhaân loaïi. Thöïc vaäy, nhöõng cheânh leäch daøy voø theá giôùi ngaøy nay ñöôïc noái lieàn vôùi moät cheânh leäch caên baûn hôn phaùt xuaát töø ñaùy loøng con ngöôøi. Bôûi vì, ngay chính trong con ngöôøi coù nhieàu yeáu toá xung khaéc nhau. Vì moät ñaøng, laø taïo vaät, con ngöôøi nhaän thaáy mình bò giôùi haïn trong nhieàu phöông tieän, nhöng ñaøng khaùc, laïi caûm thaáy mình coù nhöõng khaùt voïng voâ bieân vaø coøn caûm thaáy ñöôïc môøi goïi tôùi moät cuoäc soáng cao caû hôn. Bò loâi keùo giöõa nhieàu quyeán ruõ, con ngöôøi luoân bò boù buoäc phaûi löïa choïn moät soá hoaëc loaïi boû moät soá khaùc. Hôn nöõa, vì yeáu ñuoái vaø toäi loãi, nhieàu khi con ngöôøi laøm ñieàu mình khoâng muoán vaø khoâng laøm ñöôïc ñieàu mình muoán laøm 4. Bôûi vaäy, coù söï phaân reõ trong chính con ngöôøi, töø ñoù, sinh ra bao nhieâu laø baát hoøa lôùn lao trong xaõ hoäi. Thöïc vaäy raát nhieàu ngöôøi vì ñôøi soáng thaám nhieãm chuû nghóa duy vaät thöïc haønh neân ñaõ khoâng nhìn nhaän roõ raøng thaûm traïng aáy, hay ít ra vì loái soáng cô cöïc ñeø naëng khoâng cho pheùp hoï nghó tôùi nöõa. Ñaøng khaùc, döïa vaøo môù lyù thuyeát maø hoï ñaõ tìm ra ñeå giaûi thích vuõ truï, nhieàu ngöôøi töôûng nhö theá laø ñuû an taâm. Coøn coù nhöõng ngöôøi chæ troâng vaøo noã löïc cuûa con ngöôøi môùi ñem laïi cho nhaân loaïi söï giaûi phoùng ñích thöïc vaø troïn veïn, vaø hoï xaùc tín raèng söï thoáng trò mai haäu cuûa con ngöôøi treân traùi ñaát seõ laøm maõn nguyeän moïi öôùc voïng cuûa con tim nhaân loaïi. Cuõng khoâng thieáu nhöõng ngöôøi thaát voïng veà yù nghóa cuoäc soáng taùn döông nhöõng keû taùo baïo nghó raèng söï hieän höõu cuûa con ngöôøi töï noù khoâng mang moät yù nghóa naøo neân hoï coá gaéng duøng nguyeân taøi naêng cuûa mình ñeå taïo neân taát caû yù nghóa cho söï hieän höõu aáy. Tuy nhieân, tröôùc söï tieán hoùa hieän nay cuûa theá giôùi, caøng ngaøy caøng coù nhieàu ngöôøi hoaëc ñaët vaán ñeà hoaëc nhaän thöùc moät caùch saâu saéc môùi meû veà nhöõng vaán ñeà heát söùc caên baûn nhö: con ngöôøi laø gì? Ñaâu laø yù nghóa cuûa ñau khoå, söï döõ, caùi cheát? Sao chuùng coøn tieáp tuïc toàn taïi maëc duø ñaõ coù bao nhieâu tieán boä? Bao chieán thaéng ñaït ñöôïc vôùi moät giaù ñaét aáy coù ích gì? Con ngöôøi coù theå ñem laïi gì cho xaõ hoäi vaø coù theå troâng ñôïi gì ôû xaõ hoäi? Caùi gì seõ tieáp theo sau cuoäc soáng traàn gian naøy?
Giaùo Hoäi tin raèng Chuùa Kitoâ ñaõ cheát vaø ñaõ soáng laïi cho moïi ngöôøi 5. Vì theá qua Thaùnh Thaàn cuûa Ngöôøi, Ngöôøi ban cho con ngöôøi aùnh saùng vaø söùc maïnh ñeå con ngöôøi coù theå ñaùp laïi thieân chöùc cao caû cuûa mình. Giaùo Hoäi cuõng tin raèng döôùi baàu trôøi naøy chaúng coøn danh hieäu naøo khaùc ñöôïc ban cho loaøi ngöôøi ñeå loaøi ngöôøi phaûi nhôø ñoù maø ñöôïc cöùu roãi 6. Cuõng theá, Giaùo Hoäi tin raèng ñaàu moái, trung taâm vaø cuøng ñích cuûa toaøn theå lòch söû nhaân loaïi ñeàu ôû trong Ñöùc Kitoâ laø Chuùa vaø laø Thaày cuûa Giaùo Hoäi. Hôn nöõa, Giaùo Hoäi coøn xaùc nhaän raèng qua moïi thay ñoåi, coù nhieàu ñieàu vaãn khoâng ñoåi thay vì neàn taûng cuoái cuøng cuûa nhöõng ñieàu khoâng thay ñoåi naøy laø Chuùa Kitoâ, Ñaáng hoâm qua, hoâm nay vaø maõi maõi 7. Vaäy döôùi aùnh saùng Chuùa Kitoâ, Hình AÛnh cuûa Thieân Chuùa voâ hình, Tröôûng Töû giöõa moïi thuï sinh 8, Coâng Ñoàng muoán noùi vôùi moïi ngöôøi ñeå laøm saùng toû maàu nhieäm veà con ngöôøi vaø ñeå cuøng nhau tìm giaûi ñaùp cho nhöõng vaán ñeà chính yeáu cuûa thôøi ñaïi chuùng ta.
Chuù Thích:
4* Coâng Ñoàng môøi goïi ta cuøng tìm hieåu theá giôùi hieän ñaïi (soá 4a) ñeå ta coù theå ñoái thoaïi vôùi noù vaø ñem aùnh saùng Chuùa Kitoâ chieáu doïi caùc vaán ñeà cuûa noù (soá 10b). Vì theá Coâng Ñoàng:
1) Keå laïi nhöõng söï kieän töông phaûn vôùi nhau: traïng thaùi thöøa thaõi vaø ñoùi khaùt; tieán boä vaø muø chöõ; khaùt voïng töï do vaø nhieàu thöù noâ leä; khaùt voïng hieäp nhaát vaø voâ soá chia reõ cuõng nhö tö töôûng hoãn ñoän; tieán boä kyõ thuaät, vaên hoùa vaø tinh thaàn khoâng töông hôïp vôùi nhau (soá 4).
2) Nhöõng thay ñoåi thuoäc veà:
a) Cô caáu veà trí oùc: vì aûnh höôûng do khoa hoïc vaø kyõ thuaät gaây neân; vì ñöôïc bieát lòch söû roäng hôn, cuõng nhö vì pheùp döï lieäu vaø thuaät keá hoaïch; vì nhaän thaáy con ngöôøi baét ñaàu coù quyeàn treân ñôøi mình cuõng nhö treân lòch söû. Quan nieäm tónh ngaøy xöa chuyeån thaønh quan nieäm ñoäng (soá 5).
b) Cô caáu xaõ hoäi: neáp soáng coå ñieån bieán maát; coù nhöõng hieän töôïng môùi nhö kyõ ngheä hoùa, thaønh thò hoùa, caùc phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi, nhöõng cuoäc di cö, söï xaõ hoäi hoùa (soá 6).
3) Bôûi ñoù ñaët vaán ñeà theo caùch môùi:
a) Veà toân giaùo: Giôùi thanh nieân phaûn ñoái, laïc höôùng; tinh thaàn pheâ bình; loái soáng boû ñaïo thöïc haønh; tuyeân xöng voâ thaàn (soá 7).
b) Veà caù nhaân: vì nhöõng phaùn ñoaùn thieáu quaân bình, vì nhöõng xung ñoät giöõa löông taâm vaø trí oùc trong vieäc ñi tìm keát quaû thöïc tieãn giöõa nhu caàu chuyeân moân vaø moät quan nieäm toång quaùt veà vuõ truï.
c) Veà gia ñình: vì vaán ñeà daân soá, khoù khaên kinh teá xaõ hoäi, nhöõng khaùc bieät giöõa caùc theá heä, nhöõng lieân quan môùi giöõa nam giôùi vaø nöõ giôùi.
d) Veà quoác gia: vì nhöõng söï khaùc nhau giöõa caùc chuûng toäc, caùc giai caáp; giaøu coù vaø ngheøo khoå; vì nhöõng lyù thuyeát aûnh höôûng caùc phong traøo hoøa bình (soá 8).
4) Nguyeän voïng môùi: vì con ngöôøi yù thöùc veà quyeàn theá mình, nhaän thaáy raèng coù theå ñoøi hoûi tham gia vaøo nhöõng thaønh quaû cuûa vaên minh vaø caûm thaáy coù quyeàn soáng ñaày ñuû vaø xöùng hôïp vôùi baûn tính con ngöôøi. (Trôû laïi ñaàu trang)
5* Ñöùc Gioan XXIII, ñaõ döïa theo Mt 16,4 vaø Lc 21,7 ñeå duøng caâu naøy trong thoâng ñieäp Pacem in Terris, vaø sau ñoù caâu naøy trôû thaønh moät bieåu ngöõ cho vieäc canh taân Giaùo Hoäi. Trong soá 11a Coâng Ñoàng laïi dieãn taû thaùi ñoä doø xeùt thôøi ñieåm naøy. (Trôû laïi ñaàu trang)
6* Ta phaûi chuù yù raát kyõ ñeán caâu quaû quyeát quan troïng naøy (xem laïi trong soá 54a). Ñaëc bieät taát caû nhöõng ai coù traùch nhieäm giaùo duïc lôùp treû phaûi suy xeùt laïi raèng: coá gaéng tieáp tuïc soáng theo neáp cuõ trong “giai ñoaïn môùi cuûa lòch söû” taát nhieân laø loãi thôøi. (Trôû laïi ñaàu trang)
7* Coâng Ñoàng muoán noùi raèng, thôøi xöa (vaø gaàn ñaây) ngöôøi ta coi nhöõng thöïc taïi nhaân loaïi laø vöõng beàn vaø ít thay ñoåi. Ví duï caùc luaät trong laõnh vöïc phaùp lyù, nhöõng toå chöùc gia ñình, laøng xoùm, ñoâ thò trong laõnh vöïc xaõ hoäi; nhöõng nhu caàu cuûa daân chuùng trong laõnh vöïc kinh teá, v.v... Qua boán theá kyû vöøa qua chöa coù nhöõng thay ñoåi trong phuïng vuï Thaùnh Leã!... Nhöng ngaøy nay thì khaùc haún. Ngöôøi ta khoâng coøn thích coi laõnh vöïc naøo laø baát di dòch nöõa. Ngaøy nay con ngöôøi deã toû loøng nghi ngôø khi ngöôøi ta naïi vaøo nhöõng nguyeân taéc baát bieán hay laø döïa treân quan nieäm coå ñieån ñeå giaûi thích caùc vaán ñeà. Hieän nay ngöôøi ta khoâng coøn tin nhö xöa raèng lòch söû laø “thaày daïy cho cuoäc soáng”, hay ít ra cuõng khoâng phaûi theo cuøng moät quan nieäm nhö xöa. (Trôû laïi ñaàu trang)
8* Thoâng ñieäp Mater et Magister cuûa Ñöùc Gioan XXIII dieãn taû hieän töôïng “ñôøi soáng xaõ hoäi” naøy vaø Coâng Ñoàng (soá 25b) trích laïi lôøi ñoù. Dó nhieân ñoù laø hieän töôïng môùi trong xaõ hoäi kyõ ngheä AÂu Myõ. Trong xaõ hoäi noâng thoân AÙ Ñoâng, noù ñaõ coù töø nghìn xöa (duø döôùi hình thöùc khaùc), ñeán noãi nhieàu khi gaây ra nguy haïi cho quyeàn töï do caù nhaân (xem Phaoloâ VI, Populorum progressio, soá 36). Hieän töôïng naøy khoâng phaûi ñoàng hoùa vôùi xaõ hoäi chuû nghóa ñaõ bò Giaùo Hoäi leân aùn nhieàu laàn (ñaëc bieät trong Tñ. Quadragesimo Anno cuûa Ñöùc Pioâ XI, naêm 1931). Sau ñoù chính xaõ hoäi chuû nghóa ñaõ bieán ñoåi khoâng ít. Söï kieän xaõ hoäi hoùa coù theå sa vaøo nhöõng choã nguy haïi nhö Coâng Ñoàng nhaéc laïi trong ñoaïn naøy, nhöng cuõng coù theå ñem laïi keát quaû toát ñeïp: ngoaøi söï phaùt trieån vaät chaát, coù theå giuùp ñeå thoûa maõn nhieàu quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi nhö veà giaùo duïc, ñaøo taïo ngheà nghieäp, söï cöùu trôï xaõ hoäi, cöùu trôï y khoa, veà hoaøn caûnh laøm vieäc, nhaø ôû, v.v... (Xem MV 25a vaø 42c). (Trôû laïi ñaàu trang)
9* Vì thieáu oùc khoa hoïc, giôùi bình daân tin töôûng vaøo nhöõng söùc löïc voâ hình do nhöõng quæ thaàn naøo ñoù gaây neân ñeå giaûi thích hieän töôïng thieân nhieân. Nhôø nhöõng nghi leã laï luøng vaøhuyeàn bí coá ñònh töø ngaøn xöa truyeàn laïi, hoï tìm caùch gaây aûnh höôûng treân nhöõng ma löïc ñoù (x.33a).
Tin töôûng vaøo soá töû vi cuõng phaûi ñöôïc coi nhö moät haønh thöùc bieåu thò quan nieäm phuø pheùp.
Ñaây laø quan nieäm raát tai haïi cho ñöùc tin, vì quyeàn töï do, loøng yeâu meán Thieân Chuùa laø Ñaáng hieåu bieát vaø aâu yeám ñieàu khieån ñôøi ta, chaúng chieám choã naøo trong quan nieäm ñoù. (Trôû laïi ñaàu trang)
10* Nhöõng quoác gia taân tieán hôn (Hoa Kyø, Nga Soâ, Thuïy Ñieån...) laïi chaúng phaûi laø nhöõng nöôùc boû ñaïo nhieàu hôn sao! Giôùi trí thöùc, khoâng keå giôùi baùc hoïc cuõng khoâng phaûi nhö theá sao! Nhieàu khi ngöôøi ta nghe noùi nhö vaäy. Thöïc söï nhieàu khi ngöôøi trí thöùc hoïc saâu veà khoa hoïc trong khi laïi queân phaùt trieån nhöõng ñieàu hoïc hoûi veà toân giaùo luùc coøn beù. Tröôøng hôïp nhö theá deã maát ñöùc tin, nhöng khoâng ñöôïc noùi raèng ñoù laø ñoøi hoûi cuûa khoa hoïc! (Trôû laïi ñaàu trang)
11* Trong soá 9c vaø 10a, Coâng Ñoàng toùm taét yù nghóa ñaïi khaùi cuûa nhöõng hình thöùc nhaân baûn chuû nghóa khaùc nhau: nhaân baûn daân chuû mong öôùc giaûi thoaùt con ngöôøi khoûi moïi traïng thaùi hoãn ñoän nhôø giaùo duïc, kyõ thuaät, quyeàn töï do... khoâng caàn ñeán Thieân Chuùa, toân giaùo, vaø chuû tröông töï söùc mình, con ngöôøi seõ ñaït tôùi haïnh phuùc... Nhaân baûn khoa hoïc, moät caùch töông töï, chuû tröông con ngöôøi tìm ñöôïc taát caû caùc caâu traû lôøi nôi khoa hoïc vaø khoâng caàn bieát ñeán thöïc taïi veà toäi loãi vaø nguoàn goác toäi loãi nôi con ngöôøi, thöïc taïi veà coâng cuoäc cöùu chuoäc cuûa Ñaáng Cöùu Theá, v.v... Nhaân baûn Maùc xít ñaùnh giaù vieäc laøm nhö giaù trò duy nhaát cuûa con ngöôøi. Nhôø ñaûng ñieàu khieån, con ngöôøi seõ xaây döïng theá giôùi vaø xaõ hoäi môùi, loaïi tröø moïi baát coâng. Toân giaùo laø moät duïng cuï cuûa caùc cheá ñoä tö baûn dó nhieân seõ bieán maát. Nhaân baûn Quoác gia: ñaõ chieám ñöôïc ñoäc laäp thì phaûi töï trò ñeå phaùt trieån ñaày ñuû khoâng chaáp nhaän baát cöù hình thöùc ñeá quoác naøo nöõa, maø toân giaùo chaúng phaûi laø moät thöù ñeá quoác vaên hoùa sao? Nhaân baûn hieän sinh chuû tröông raèng ñôøi soáng laø phi lyù. Töø con soá khoâng, con ngöôøi ñang ñi tôùi con soá khoâng nöõa. Chæ caàn loøng can ñaûm ñeå töï taïo yù nghóa cho ñôøi mình, vaø taïo neân moät theá giôùi tieän nghi hôn cho con chaùu (xem soá 10a). (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem Rm 7,14tt. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem 2Cor 5,15. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem CvTñ 4,12. (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem Dth 13,8. (Trôû laïi ñaàu trang)
8 Xem Col 1,15. (Trôû laïi ñaàu trang)