Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Hieán Cheá Muïc Vuï
Veà
Giaùo Hoäi
Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay
Gaudium Et Spes
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Phaàn Thöù Hai
Chöông IV
Ñôøi Soáng Coäng Ñoaøn Chính Trò 85*
73. Ñôøi soáng coäng ñoaøn ngaøy nay. Thôøi ñaïi chuùng ta ñaõ ñöôïc ñaùnh daáu baèng nhöõng bieán ñoåi saâu roäng ngay trong cô caáu vaø caùc toå chöùc cuûa caùc daân toäc. Nhöõng bieán ñoåi naøy chính laø keát quaû cuûa tieán boä veà vaên hoùa, kinh teá vaø xaõ hoäi. Nhöõng thay ñoåi naøy aûnh höôûng nhieàu ñeán ñôøi soáng cuûa coäng ñoaøn chính trò, nhaát laø trong nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi quyeàn lôïi vaø boån phaän cuûa moïi ngöôøi trong vieäc haønh xöû quyeàn töï do coâng daân vaø theo ñuoåi coâng ích, cuõng nhö trong vaán ñeà ñieàu hoøa nhöõng moái töông quan giöõa caùc coâng daân vôùi nhau cuõng nhö vôùi chính quyeàn.
Nhôø yù thöùc maõnh lieät hôn veà phaåm giaù con ngöôøi, ngaøy nay taïi nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ngöôøi ta coá gaéng thieát laäp moät theå cheá chính trò phaùp lyù ñeå baûo veä höõu hieäu hôn quyeàn lôïi cuûa caù nhaân trong ñôøi soáng coâng coäng, chaúng haïn quyeàn ñöôïc töï do hoäi hoïp, töï do laäp hoäi, töï do phaùt bieåu yù kieán vaø töï do tuyeân xöng tín ngöôõng caùch rieâng tö hoaëc coâng khai: vì vieäc ñaûm baûo nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi laø ñieàu kieän thieát yeáu ñeå ngöôøi coâng daân, vôùi tö caùch caù nhaân hay ñoaøn theå, coù theå tham gia caùch tích cöïc vaøo ñôøi soáng vaø vaøo guoàng maùy quoác gia.
Song song vôùi tieán boä veà vaên hoùa, kinh teá vaø xaõ hoäi, nhieàu ngöôøi coøn khao khaùt maõnh lieät muoán ñaûm nhaän moät phaàn lôùn traùch nhieäm trong vieäc toå chöùc coäng ñoaøn chính trò. Nhieàu ngöôøi ñaõ yù thöùc ñöôïc moái quan taâm moãi ngaøy moät lôùn laø phaûi baûo veä quyeàn lôïi cuûa caùc daân toäc thieåu soá trong moät quoác gia, nhöng khoâng vì theá maø laøm cho caùc thaønh phaàn thieåu soá aáy xao laõng boån phaän cuûa hoï ñoái vôùi coäng ñoaøn chính trò. Hôn nöõa, caøng ngaøy ngöôøi ta caøng toân troïng nhöõng ngöôøi coù tö töôûng hay toân giaùo khaùc vôùi mình. Ñoàng thôøi moät söï coäng taùc roäng raõi hôn cuõng ñöôïc thieát laäp ñeå moïi coâng daân coù theå thöïc söï ñöôïc höôûng nhöõng quyeàn lôïi cuûa con ngöôøi chöù khoâng rieâng gì moät soá ngöôøi ñöôïc öu ñaõi.
Traùi laïi, ngöôøi ta leân aùn baát cöù theå cheá chính trò naøo, nhö hieän coù ôû moät vaøi nöôùc, neáu noù ngaên chaën töï do coâng daân hoaëc toân giaùo, neáu noù laøm gia taêng con soá naïn nhaân cuûa tham lam vaø cuûa toäi aùc chính trò, neáu noù laøm cho vieäc cai trò ñi leäch ñöôøng, thay vì möu caàu coâng ích laïi phuïc vuï cho moät taäp ñoaøn hay chính nhöõng ngöôøi caàm quyeàn.
Ñeå xaây döïng moät ñôøi soáng chính trò thöïc söï nhaân ñaïo, 86* khoâng gì toát hôn laø gaây nôi thaâm taâm moãi ngöôøi yù thöùc veà coâng baèng, loøng nhaân aùi, vaø tinh thaàn phuïc vuï coâng ích. Cuõng khoâng gì toát ñeïp hôn laø cuûng coá nôi moïi ngöôøi nhöõng xaùc tín caên baûn veà baûn chaát thích thöïc cuûa coäng ñoaøn chính trò cuõng nhö veà muïc ñích, veà vieäc thi haønh ñuùng vaø veà nhöõng giôùi haïn cuûa coâng quyeàn.
74. Baûn chaát vaø muïc ñích cuûa coäng ñoaøn chính trò. Caù nhaân, gia ñình vaø taäp theå, töùc laø moïi thaønh phaàn cuûa coäng ñoaøn coâng daân, ñeàu yù thöùc raèng töï söùc mình khoâng moät thaønh phaàn naøo coù theå xaây döïng ñöôïc moät ñôøi soáng thöïc söï nhaân baûn, vaø ñeàu nhaän thaáy caàn phaûi coù moät coäng ñoaøn roäng lôùn hôn, trong ñoù taát caû moïi ngöôøi haèng ngaøy hôïp löïc ñeå möu caàu coâng ích moãi luùc moät toát ñeïp hôn 1. Do ñoù hoï thaønh laäp neân coäng ñoaøn chính trò döôùi nhieàu hình thöùc khaùc nhau. Vì theá coäng ñoaøn chính trò chæ hieän höõu laø vì coâng ích. Chính coâng ích laø lyù do toàn taïi, yù nghóa vaø laø caên baûn phaùp lyù cho coäng ñoaøn chính trò. Coâng ích noùi ñaây bao goàm taát caû nhöõng ñieàu kieän cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi; nhôø nhöõng ñieàu kieän naøy, caù nhaân, gia ñình vaø ñoaøn theå coù theå trieån nôû caùch troïn veïn vaø deã daøng hôn 2.
Tuy nhieân, trong moät coäng ñoaøn chính trò goàm nhieàu ngöôøi thuoäc ñuû moïi thaønh phaàn, do ñoù hoï coù theå coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau moät caùch chính ñaùng. Vì moãi caù nhaân ñeàu beânh vöïc quan ñieåm rieâng cuûa mình, neân ñeå traùnh cho coäng ñoaøn chính trò khoûi tan raõ, thì caàn phaûi coù moät quyeàn bính ñeå höôùng daãn noã löïc cuûa moïi coâng daân nhaèm tôùi coâng ích. Khoâng phaûi höôùng daãn caùch maùy moùc hay ñoäc ñoaùn, nhöng tieân vaøn nhö moät söùc maïnh tinh thaàn döïa treân töï do vaø yù thöùc veà nghóa vuï vaø traùch nhieäm.
Ñaõ haún coäng ñoaøn chính trò vaø coâng quyeàn xaây neàn taûng treân baûn tính con ngöôøi, cho neân cuõng naèm trong traät töï do Chuùa an baøi, nhöng vieäc ñònh ñoaït moät theå cheá chính trò hay caét cöû ngöôøi caàm quyeàn vaãn laø quyeàn töï do cuûa moïi coâng daân 3.
Cuõng theá, vieäc haønh xöû quyeàn bính chính trò trong chính coäng ñoaøn hoaëc trong caùc cô quan ñaïi dieän cho quoác gia luoân luoân phaûi naèm trong giôùi haïn cuûa traät töï luaân lyù ñeå ñem laïi keát quaû vaø möu caàu coâng ích - coâng ích ôû ñaây phaûi hieåu caùch naêng ñoäng - tuøy theo traät töï phaùp lyù ñaõ hoaëc seõ ñöôïc thieát laäp caùch hôïp phaùp. Trong tröôøng hôïp ñoù moïi coâng daân buoäc phaûi theo löông taâm maø tuaân phuïc 4. 87* Vaø do ñoù, nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo ñöông nhieân coù traùch nhieäm, coù theá giaù vaø coù uy quyeàn.
Tuy nhieân, khi coâng quyeàn vöôït quaù quyeàn haïn cuûa mình maø ñaøn aùp coâng daân, thì luùc ñoù chính coâng daân cuõng khoâng neân töø choái nhöõng gì khaùch quan xeùt thaáy phuø hôïp vôùi ñoøi hoûi cuûa coâng ích. Nhöng hoï ñöôïc pheùp beânh vöïc quyeàn lôïi cuûa rieâng mình cuõng nhö cuûa ñoàng baøo choáng laïi nhöõng laïm duïng cuûa coâng quyeàn, tuy nhieân phaûi toân troïng nhöõng giôùi haïn cuûa luaät töï nhieân cuõng nhö luaät Phuùc AÂm.
Nhöõng phöông thöùc cuï theå maø moãi coäng ñoaøn chính trò aùp duïng ñeå toå chöùc cô caáu vaø phaân phoái quyeàn haønh coù theå khaùc nhau tuøy ñaëc tính vaø böôùc tieán lòch söû cuûa moãi daân toäc. Daàu sao nhöõng phöông thöùc naøy phaûi luoân luoân nhaèm ñaøo taïo cho con ngöôøi coù vaên hoùa, yeâu chuoäng hoøa bình vaø coù loøng yeâu thöông ñoái vôùi moïi ngöôøi ñeå giuùp ích cho toaøn theå gia ñình nhaân loaïi.
75. Söï coäng taùc cuûa moïi ngöôøi trong ñôøi soáng coäng ñoaøn. Thieát laäp nhöõng cô caáu chính trò phaùp lyù laø ñieàu phuø hôïp vôùi baûn tính con ngöôøi, vì nhôø ñoù taát caû moïi coâng daân, khoâng phaân bieät ai, coù theå moãi ngaøy moät coù cô hoäi tham gia caùch töï do vaø tích cöïc vaøo vieäc thieát laäp neàn taûng phaùp lyù cuûa coäng ñoaøn chính trò, tham gia vaøo vieäc ñieàu haønh quoác gia vaø xaùc ñònh muïc tieâu vaø phaïm vi cuûa nhöõng cô quan khaùc nhau cuõng nhö tham gia vaøo vieäc löïa choïn ngöôøi caàm quyeàn 5. Vaäy moïi coâng daân caàn phaûi nhôù tôùi quyeàn lôïi vaø ñoàng thôøi laø boån phaän cuûa hoï trong vieäc töï do xöû duïng laù phieáu cuûa mình ñeå möu caàu coâng ích. Giaùo Hoäi ca ngôïi vaø quí troïng vieäc laøm cuûa nhöõng ngöôøi vì lôïi ích quoác gia maø daán thaân phuïc vuï con ngöôøi cuøng nhaän laõnh gaùnh naëng cuûa traùch nhieäm naøy.
Ñeå vieäc coäng taùc cuûa caùc coâng daân coù yù thöùc traùch nhieäm veà nhieäm vuï ñem laïi keát quaû toát ñeïp trong ñôøi soáng chính trò thöôøng ngaøy, caàn phaûi coù moät neàn phaùp lyù thieát ñònh. Neàn phaùp lyù naøy giuùp phaân phoái hôïp lyù caùc nhieäm vuï vaø caùc cô quan coâng quyeàn vaø ñoàng thôøi giuùp baûo veä moät caùch höõu hieäu quyeàn lôïi coâng daân maø khoâng leä thuoäc vaøo ai. Quyeàn lôïi cuûa caù nhaân, gia ñình vaø ñoaøn theå cuõng nhö vieäc xöû duïng nhöõng quyeàn ñoù phaûi ñöôïc coâng nhaän, toân troïng vaø coå voõ 6. Nhöng ñoàng thôøi cuõng phaûi chuù troïng tôùi boån phaän coâng daân cuûa hoï. Noùi ñeán boån phaän coâng daân, caàn phaûi nhaéc tôùi nghóa vuï phaûi ñoùng goùp cho quoác gia nhöõng dòch vuï veà taøi löïc cuõng nhö nhaân löïc maø coâng ích ñoøi hoûi. Chính quyeàn khoâng neân ngaên caûn nhöõng hieäp hoäi coù tính caùch gia ñình, xaõ hoäi hay vaên hoùa, nhöõng ñoaøn theå hay toå chöùc trung gian. Cuõng khoâng neân caám cheá nhöõng hoaït ñoäng höõu hieäu vaø chính ñaùng cuûa caùc toå chöùc aáy, nhöng toát hôn neân saün saøng coå voõ vaø phaûi coù ñöôøng loái trong vieäc coå voõ 88*. Veà phía ngöôøi coâng daân, caù nhaân hay ñoaøn theå khoâng neân trao cho chính quyeàn moät quyeàn haønh quaù lôùn, cuõng ñöøng ñoøi hoûi ôû chính quyeàn nhöõng giuùp ñôõ cuõng nhö nhöõng ñaëc aân quaù ñaùng khoâng phaûi luùc, vì nhö theá laø laøm giaûm traùch nhieäm cuûa caù nhaân, gia ñình vaø caû caùc ñoaøn theå xaõ hoäi.
Ngaøy nay hoaøn caûnh moãi ngaøy moät phöùc taïp, buoäc chính quyeàn nhieàu luùc phaûi can thieäp vaøo caùc vaán ñeà xaõ hoäi, kinh teá vaø caû laõnh vuïc vaên hoùa ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc coâng daân cuõng nhö caùc ñoaøn theå ñöôïc töï do phaùt trieån toaøn dieän con ngöôøi caùch höõu hieäu hôn. Dó nhieân tuøy ñòa phöông vaø tuøy theo söï tieán hoùa cuûa moãi daân toäc, moái töông quan giöõa vieäc xaõ hoäi hoùa 7 vaø söï töï trò cuøng söï phaùt trieån cuûa con ngöôøi coù theå hieåu theo nhieàu caùch. Nhöng neáu vì coâng ích maø phaûi taïm thôøi haïn cheá vieäc xöû duïng caùc quyeàn coâng daân, thì khi hoaøn caûnh ñaõ thay ñoåi, caàn phaûi taùi laäp töï do caøng sôùm caøng hay. Song neáu chính quyeàn ñi vaøo nhöõng hình thöùc chuyeân cheá hoaëc ñoäc taøi phaïm ñeán quyeàn lôïi caù nhaân hay caùc ñoaøn theå thì thaät laø voâ nhaân ñaïo.
Coâng daân phaûi nung naáu tinh thaàn aùi quoác vôùi loøng ñaïi löôïng vaø trung kieân chöù khoâng heïp hoøi, nghóa laø laøm sao ñeå ñoàng thôøi vaãn quan taâm ñeán ích lôïi cuûa toaøn theå gia ñình nhaân loaïi, moät gia ñình ñöôïc lieân keát laïi baèng nhieàu raøng buoäc giöõa caùc noøi gioáng, chuûng toäc vaø quoác gia.
Taát caû moïi Kitoâ höõu phaûi yù thöùc veà söù meänh ñaëc bieät cuûa mình trong coäng ñoaøn chính trò. Hoï phaûi neâu göông saùng baèng caùch phaùt bieåu yù thöùc traùch nhieäm nôi chính mình vaø taän taâm phuïc vuï coâng ích. Nhôø theá, qua haønh ñoäng, hoï cuõng chöùng minh cho thaáy raèng laøm sao dung hoøa ñöôïc quyeàn bính vôùi töï do, saùng kieán caù nhaân vôùi söï lieân ñôùi vaø nhöõng ñoøi hoûi cuûa toaøn theå xaõ hoäi, dung hoøa ñöôïc söï hieäp nhaát sinh ích vôùi nhöõng dò bieät phong phuù. Trong vieäc toå chöùc traàn theá, hoï phaûi nhìn nhaän nhöõng quan ñieåm chính ñaùng daàu ñoái choïi nhau. Hoï phaûi toân troïng caùc coâng daân khaùc hay caùc ñoaøn theå khi nhöõng ngöôøi naøy beânh vöïc quan ñieåm cuûa mình caùch thaúng thaén. Nhöõng ñaûng phaùi chính trò coù boån phaän coå voõ nhöõng gì hoï xeùt thaáy caàn cho coâng ích, chöù khoâng bao giôø ñöôïc ñaët quyeàn lôïi rieâng treân coâng ích.
Muoán cho moïi coâng daân xöùng ñaùng naém giöõ vai troø cuûa hoï trong ñôøi soáng cuûa coäng ñoaøn chính trò, caàn phaûi heát söùc quan taâm ñeán vieäc giaùo duïc caû veà coâng daân vaø veà chính trò. Vieäc giaùo duïc naøy ngaøy nay raát caàn thieát cho moïi ngöôøi nhaát laø cho giôùi treû. Nhöõng ai coù khaû naêng hoaëc coù theå coù khaû naêng laøm chính trò, moät ngheä thuaät khoù khaên nhöng ñoàng thôøi raát cao caû 8, caàn phaûi ñöôïc chuaån bò tröôùc vaø hoï phaûi haêng haùi hoaït ñoäng vaø khoâng maøng tôùi tö lôïi hay lôïi loäc vaät chaát. Hoï phaûi ñem ñôøi soáng thanh lieâm vaø söï khoân ngoan choáng laïi baát coâng vaø aùp böùc, choáng ñoäc taøi vaø ngoan coá cuûa moät caù nhaân hay moät ñaûng phaùi chính trò. Hoï phaûi ñem loøng chaân thaønh vaø chính tröïc, hôn nöõa tình thöông vaø loøng duõng caûm phaûi coù trong hoaït ñoäng chính trò ñeå taän taâm phuïc vuï ích lôïi cuûa moïi ngöôøi.
76. Coäng ñoaøn chính trò vaø Giaùo Hoäi. Ñieàu raát quan troïng laø caàn nhaän thöùc chính xaùc veà moái töông quan giöõa coäng ñoaøn chính trò vaø Giaùo Hoäi, nhaát laø trong moät xaõ hoäi goàm nhieàu thaønh phaàn. Cuõng caàn phaûi phaân bieät minh baïch giöõa nhöõng haønh ñoäng cuûa caùc tín höõu hoaëc caù nhaân hoaëc ñoaøn theå vôùi danh nghóa coâng daân döôùi söï höôùng daãn cuûa löông taâm Kitoâ giaùo vaø nhöõng haønh ñoäng cuûa caùc tín höõu khi hoï nhaân danh Giaùo Hoäi vaø hôïp nhaát vôùi caùc vò chuû chaên cuûa hoï.
Vì lyù do chöùc vuï vaø thaåm quyeàn cuûa mình, Giaùo Hoäi khoâng caùch naøo bò ñoàng hoùa vôùi moät coäng ñoaøn chính trò, vaø cuõng khoâng heà caáu keát vôùi baát cöù heä thoáng chính trò naøo vì Giaùo Hoäi vöøa laø daáu chæ vöøa laø ñaûm baûo cho tính caùch sieâu vieät cuûa con ngöôøi.
Coäng ñoaøn chính trò vaø Giaùo Hoäi, moãi beân vôùi laõnh vöïc rieâng cuûa mình, ñeàu ñoäc laäp vaø töï trò. Tuy nhieân, daàu döôùi danh hieäu khaùc nhau, caû hai cuõng ñoàng phuïc vuï cho con ngöôøi trong söù meänh caù nhaân vaø xaõ hoäi. Tuøy theo hoaøn caûnh vaø ñòa phöông, neáu caû hai caøng duy trì ñöôïc söï coäng taùc laønh maïnh, thì caû hai caøng phuïc vuï lôïi ích cuûa con ngöôøi moät caùch höõu hieäu hôn. Bôûi vì con ngöôøi khoâng phaûi chæ thu heïp trong nhaõn giôùi traàn gian. Nhöng tuy soáng trong lòch söû nhaân loaïi, con ngöôøi vaãn mang moät söù meänh tröôøng cöûu. Ñöôïc thieát laäp trong tình yeâu cuûa Chuùa Cöùu Theá, Giaùo Hoäi coù söù meänh laøm cho coâng baèng vaø baùc aùi lan traøn trong moãi daân toäc vaø giöõa caùc daân toäc. Khi rao giaûng chaân lyù Phuùc AÂm vaø laáy giaùo lyù vaø chöùng taù cuûa cuoäc soáng caùc Kitoâ höõu soi saùng moïi laõnh vöïc cuûa sinh hoaït con ngöôøi, Giaùo Hoäi cuõng toân troïng vaø coå voõ töï do chính trò cuõng nhö traùch nhieäm cuûa caùc coâng daân.
Vaø ñöôïc sai ñi ñeå loan baùo Chuùa Kitoâ laø Ñaáng Cöùu Theá cho moïi ngöôøi, caùc Toâng Ñoà vaø caùc Ñaáng keá vò cuõng nhö nhöõng coäng taùc vieân cuûa caùc ngaøi ñeàu döïa vaøo quyeàn löïc cuûa Thieân Chuùa ñeå laøm vieäc toâng ñoà; coøn Thieân Chuùa thöôøng toû roõ söùc maïnh cuûa Phuùc AÂm trong chính söï yeáu heøn cuûa caùc chöùng nhaân. Vaäy baát cöù ai hieán thaân phuïc vuï lôøi Chuùa ñeàu phaûi duøng ñeán ñöôøng loái cuõng nhö phöông theá rieâng cuûa Phuùc AÂm. Nhöõng ñöôøng loái vaø phöông theá naøy khaùc bieät ôû nhieàu ñieåm vôùi ñöôøng loái vaø phöông theá cuûa traàn gian.
Thöïc theá, caùc thöïc taïi traàn theá vaø nhöõng thöïc taïi sieâu phaøm nôi con ngöôøi ñeàu lieân keát maät thieát vôùi nhau. Vaø chính Giaùo Hoäi cuõng xöû duïng caùc thöïc taïi traàn theá tuøy möùc ñoä maø söù meänh rieâng cuûa mình ñoøi hoûi. Tuy nhieân, Giaùo Hoäi khoâng caäy nhôø vaøo nhöõng ñaëc aân cuûa theá quyeàn 89*. Hôn theá nöõa, Giaùo Hoäi cuõng seõ töø choái vieäc xöû duïng moät soá quyeàn lôïi ñaõ ñöôïc höôûng moät caùch chính ñaùng khi thaáy raèng vieäc xöû duïng nhöõng quyeàn lôïi ñoù laøm cho ngöôøi ta nghi ngôø veà loøng thaønh thöïc muoán laøm chöùng nhaân cuûa mình, hoaëc tröôùc nhöõng hoaøn caûnh môùi ñoøi hoûi phaûi xöû söï caùch khaùc. Tuy nhieân, baát cöù ôû ñaâu vaø baát cöù thôøi naøo Giaùo Hoäi cuõng phaûi ñöôïc töï do rao giaûng ñöùc tin, truyeàn baù hoïc thuyeát xaõ hoäi cuûa mình cuõng nhö ñöôïc deã daøng chu toaøn söù meänh cuûa mình giöõa loaøi ngöôøi. Giaùo Hoäi cuõng phaûi ñöôïc quyeàn noùi leân nhaän ñònh luaân lyù cuûa mình veà caû nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán laõnh vöïc chính trò khi quyeàn lôïi caên baûn cuûa con ngöôøi hay phaàn roãi caùc linh hoàn ñoøi hoûi. Nhaèm muïc ñích treân, Giaùo Hoäi xöû duïng moïi phöông tieän vaø chæ nhöõng phöông tieän naøo phuø hôïp vôùi Phuùc AÂm vaø lôïi ích cuûa moïi ngöôøi tuøy theo thôøi ñaïi vaø hoaøn caûnh khaùc nhau.
Trung thaønh theo saùt Phuùc AÂm vaø thi haønh söù meänh cuûa mình trong theá giôùi, Giaùo Hoäi phaûi coå voõ vaø naâng cao baát cöù ñieàu gì laø chaân, thieän, myõ trong coäng ñoaøn nhaân loaïi 9. Laøm nhö theá töùc laø Giaùo Hoäi xaây döïng hoøa bình cho con ngöôøi ñeå laøm vinh danh Thieân Chuùa 10.
Chuù Thích:
85* 1) Ñôøi soáng chính trò hieän nay: ñang thay ñoåi (soá 73a). Söï yù thöùc veà nhaân phaåm khieán con ngöôøi ñi tìm moät cheá ñoä chính trò bieát baûo ñaûm nhaân quyeàn (b), baûo ñaûm vieäc tham gia cuûa nhieàu ngöôøi vaøo chính trò vaø söï toân troïng daân toäc thieåu soá cuõng nhö nhöõng keû phaùt bieåu yù kieán khaùc vôùi mình (c). Do ñoù con ngöôøi leân aùn cheá ñoä xaâm phaïm quyeàn töï do vaø chæ tìm kieám ích lôïi rieâng (d). Muoán thaønh coâng phaûi ñoåi môùi taâm traïng (e).
2) Coäng ñoaøn chính trò: Nguyeân khôûi vaø muïc ñích laø coâng ích (soá 74a). Caàn thieát phaûi coù chính quyeàn (b). Coäng ñoaøn chính trò vaø chính quyeàn ñeàu bôûi Thieân Chuùa Taïo Hoùa maø coù. Coøn cheá ñoä chính trò thì traùi laïi phaûi choïn löïa caùch töï do (c). Khi chính quyeàn tìm kieám coâng ích hôïp vôùi luaân lyù, thì löông taâm buoäc phaûi vaâng theo luaät phaùp (d). Cheá ñoä chính trò, döôùi baát cöù hình thöùc naøo, tuøy theo ñaëc tính cuûa töøng daân toäc, bao giôø cuõng phaûi phuïc vuï con ngöôøi vaø nhaân loaïi (e).
3) Söï coäng taùc vaøo ñôøi soáng chính trò: thích hôïp vôùi baûn tính con ngöôøi: hai phöông tieän cuï theå laø quyeàn boû phieáu vaø hoaït ñoäng chính trò (soá 75a). Xaõ hoäi phaûi coù traät töï phaùp lyù: coâng ích. Coâng daân khoâng neân nhöôïng quyeàn quaù ñaùng cho chính quyeàn, ñaøng khaùc cuõng khoâng neân ñôïi chôø chính quyeàn laøm quaù nhieàu (b). Qui taéc veà vieäc chính quyeàn can thieäp vaø cheá taøi quyeàn lôïi (c). Loøng yeâu queâ höông (d). Vai troø cuûa tín höõu trong coäng ñoaøn chính trò (e). Giaùo duïc chính trò (f).
4) Coäng ñoaøn chính trò vaø Giaùo Hoäi: Phaân bieät hoaït ñoäng rieâng cuûa tín höõu vaø cuûa Giaùo Hoäi (soá 76a). Giaùo Hoäi khoâng chuû tröông moät cheá ñoä chính trò naøo (b), nhöng caû hai coù laõnh vöïc vaø thaåm quyeàn rieâng vaø neân coäng taùc vôùi nhau (c). Giaùo Hoäi khoâng nhôø quyeàn theá phaøm traàn (d), vaø duø phaûi xöû duïng cuûa caûi trong khi thi haønh söù meänh rieâng nhöng khoâng tìm kieám ñaëc aân; chæ ñoøi hoûi töï do ñeå rao giaûng ñöùc tin vaø baûo veä nhaân quyeàn cuõng nhö söù meänh cuûa mình (e), do ñoù goùp phaàn cho hoøa bình vaø vinh danh Thieân Chuùa (f). (Trôû laïi ñaàu trang)
86* Muoán canh taân xaõ hoäi qua phaïm vi chính trò, con ngöôøi phaûi baét ñaàu töø noäi taâm: ôû ñaây vaø trong soá 75d-f, Coâng Ñoàng phaùc hoïa moät chöông trình caên baûn veà giaùo duïc coâng daân:
1) Nhöõng ñöùc tính chính yeáu: coâng baèng, loøng töû teá ñoái vôùi ñoàng baøo, yù muoán phuïc vuï coâng ích, loøng yeâu queâ höông, söï yù thöùc veà ôn goïi cuûa tín höõu trong coäng ñoaøn. Tín höõu phaûi laøm göông hoaït ñoäng vì löông taâm, vaâng lôøi vôùi tinh thaàn töï do, coù saùng kieán trong khi phaûi toân troïng ñoàng baøo, bieát coäng taùc vôùi ngöôøi khaùc caû vôùi nhöõng ai khoâng ñoàng yù vôùi mình.
2) Phaûi hieåu roõ ñaëc tính coäng ñoaøn chính trò; muïc ñích cuûa chính quyeàn cuõng nhö caùch thöùc haønh ñoäng trong nhöõng giôùi haïn phaûi coù.
3) Veà hoaït ñoäng trong coäng ñoaøn, phaûi bieát chaáp nhaän söï kieän coù ngöôøi khoâng ñoàng yù vôùi mình nghóa laø toân troïng coâng daân vaø ñaûng phaùi coù ñöôøng loái khaùc. Giaùo daân coù theå hoaït ñoäng trong nhöõng ñaûng phaùi chính trò naøo möu ích chung. Vaø khi coù ñuû khaû naêng ñeå daán thaân vaøo cuoäc ñaáu tranh chính trò, phaûi chuaån bò tröôùc (caàn phaûi hoïc bieát lòch söû, kinh teá, xaõ hoäi hoïc, phaùp lyù, v.v...), phaûi töø boû tö lôïi (keûo deã bò mua chuoäc). Phaûi trong saïch vaø khoân ngoan choáng laïi moò baát coâng vaø aùp böùc cuõng nhö söï thoáng trò chuyeân cheá vaø ngoan coá, baát cöù laø cuûa moät caù nhaân hay cuûa moät ñaûng phaùi. Chính trò gia phaûi phaùt trieån nhaân ñöùc thaønh thaät, thanh lieâm, thöông yeâu vaø can ñaûm ñeå phuïc vuï moïi ngöôøi. (Trôû laïi ñaàu trang)
1 Xem Gioan XXIII, Tñ. Mater et Magistra: A AS 53 (1961), trg 417. (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem n.t., n.v.t. (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem Rm 13, 1-5. (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem Rm 13, 5. (Trôû laïi ñaàu trang)
87* Phaûi chaêng ngöôøi coâng giaùo coøn chöa yù thöùc ñaày ñuû veà ñieàu naøy? Vaâng, tuaân theo leà luaät quoác gia khoâng phaûi vì sôï chính quyeàn, cuõng khoâng phaûi vì nhìn nhaän raèng muoán höôûng thuï töï do thì phaûi toân troïng töï do keû khaùc. Nhöng vaâng theo luaät vì löông taâm: vì bieát raèng chính quyeàn laø do Thieân Chuùa muoán coù vaø vì nhieäm vuï phaûi phuïc vuï coâng ích. Dó nhieân caùc luaät ñoù phaûi laø luaät coâng baèng vaø phuïc vuï cho coâng ích; dó nhieân coù tröôøng hôïp caùc luaät leä khoâng boù buoäc moät ngöôøi naøo ñoù vì nhöõng nguyeân nhaân “thaùc mieãn” hay vì “theå yù phaùp”; dó nhieân coù nhaø thaàn hoïc chuû tröông raèng moät soá luaät chæ coù tính caùch hình luaät thuaàn tuùy (moät laäp tröôøng maø caùc nhaø thaàn hoïc caøng ngaøy caøng töø boû...), nhöng neáu chuùng ta chæ bieát ñeà cao tröôøng hôïp luaät tröø thay vì nhaán maïnh tính caùch boù buoäc cuûa luaät phaùp, e raèng chuùng ta seõ goùp phaàn quaù nhoû vaøo vieäc canh taân xaõ hoäi. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem Pioâ XII, Söù ñieäp truyeàn thanh 24-12-1942: AAS 35 (1943), trg 9-24; - 24-12-1944: AAS 37 (1945), trg 11-17. - Gioan XXIII, Tñ. Pacem in terris: AAS 55 (1963), trg 263, 271, 277-278. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem Pioâ XII, Söù ñieäp truyeàn thanh, 1-6-1941: AAS 33 (1941), trg 200. - Gioan XXIII, Tñ. Pacem in terris: n.v.t., trg 273-274. (Trôû laïi ñaàu trang)
88* Ñöùc Pioâ XI (Quadragesimo anno, x. Dz 3738/2265-2266) tuyeân boá nguyeân taéc boå trôï daïy raèng, nhöõng coäng ñoaøn caáp treân khoâng ñöôïc giöõ rieâng cho mình taát caû nhöõng vieäc maø caùc coäng ñoaøn caáp döôùi coù theå thöïc hieän ñöôïc. Nguyeân taéc coù giaù trò cho quoác gia vaø caùc coäng ñoaøn trong quoác gia (trong Tuyeân Ngoân veà Giaùo Duïc Kitoâ giaùo Coâng Ñoàng nhaéc laïi raèng phaûi aùp duïng nguyeân taéc trong phaïm vi giaùo duïc, soá 3b), cho caùc quoác gia vaø xaõ hoäi quoác teá Pacem in terris, AAS 55 (1963), trg 294; vaø soá 86c sau naøy), cuõng nhö cho caùc hoäi ñoaøn giaùo daân vaø Giaùo Hoäi (Pioâ XII, dieãn vaên cho hoäi ñoàng caùc Ñöùc Hoàng Y ngaøy 20-2-1946: AAS 38 (1946), trg 145). Sôû dó ta phaûi coâng nhaän nguyeân taéc treân laø vì phaåm giaù con ngöôøi, cuõng nhö vì baûn theå cuûa xaõ hoäi laø nhaèm phuïc vuï coâng ích, chöù khoâng phaûi chæ vì lyù do thöïc teá ñeå traùnh xa nhöõng laïm duïng cuûa caùc coäng ñoaøn treân.
Phaûi löu yù: nguyeân taéc khoâng chæ caám caùc coäng ñoaøn caáp treân, nhaát laø quoác gia, laøm thay coâng vieäc cuûa caùc coäng ñoaøn caáp döôùi moät caùch voâ lyù, maø coøn neâu ra phöông dieän tích cöïc: tröôùc heát laø quoác gia phaûi cung caáp cho coâng ích moïi ñieàu caùc coäng ñoaøn caáp döôùi khoâng ñuû khaû naêng ñeå laøm (Populorum progressio, 33; 37; - Mater et Magistra: AAS 53 (1961), trg 414), hôn nöõa, quoác gia phaûi laøm sao ñeå giuùp söùc vaø phöông tieän cho caùc coäng ñoaøn caáp döôùi (Mater et Magistra, n.v.t., trg 438-439).
Caâu tieáp theo cuûa Coâng Ñoàng nhaéc laïi cho chuùng ta raèng sôû dó quoác gia nhieàu khi khoâng toân troïng nguyeân taéc boå trôï laø vì thaùi ñoä thieáu traùch nhieäm cuûa coâng daân. (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem Gioan XXIII, Tñ. Mater et Magistra: AAS 53 (1961), trg 415-418. (Trôû laïi ñaàu trang)
8 Xem Pioâ XI, Huaán töø cho caùc vò laõnh ñaïo Hieäp Hoäi Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo: Discorsi di Pio XI: x.b. Bertetto, Torino, q.I (1960), trg 743. (Trôû laïi ñaàu trang)
89* Lòch söû gaàn ñaây cuûa nöôùc nhaø coù theå nhaéc laïi cho chuùng ta raèng thaùi ñoä ngöôïc laïi, nghóa laø troâng nhôø vaøo ñaëc aân cuûa chính quyeàn, raát nguy haïi cho chính söù meänh cuûa Giaùo Hoäi. Hôn theá nöõa, tìm kieám ñaëc aân cho mình coù theå vi phaïm coâng baèng phaân phoái. Vaû laïi, duø coù theå khoâng phaïm loãi gì nhöng vieäc tìm kieám ñaëc aân ñoù khoâng thích hôïp vôùi söù meänh cuûa Giaùo Hoäi laø phaûi phuïc vuï moïi ngöôøi theo göông cuûa Chuùa Gieâsu, Ñaáng ñaõ khoâng ñeán ñeå ñöôïc haàu haï (Mc 10,45). Thaùi ñoä sieâu thoaùt vaø quaûng ñaïi nhö theá caøng khoù tìm thaáy ôû nhöõng xaõ hoäi thaám nhuaàn tinh thaàn kính troïng caùc toân giaùo vaø caùc vò ñaïi dieän toân giaùo. (Trôû laïi ñaàu trang)
9 Xem CÑ Vat. II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi Lumen gentium, soá 13: AAS 57 (1965), trg 17. (Trôû laïi ñaàu trang)
10 Xem Lc 2, 14. (Trôû laïi ñaàu trang)