Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Hieán Cheá Muïc Vuï
Veà
Giaùo Hoäi
Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay
Gaudium Et Spes
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöông III
Hoaït Ñoäng Cuûa Nhaân Loaïi Trong Vuõ Truï 36*
33. Ñaët vaán ñeà. Con ngöôøi ñaõ luoân coá gaéng phaùt trieån theâm maõi ñôøi soáng cuûa mình baèng vieäc laøm vaø taøi naêng. Ngaøy nay, nhaát laø vôùi söï trôï giuùp cuûa khoa hoïc vaø kyõ thuaät con ngöôøi ñaõ vaø coøn ñang khoâng ngöøng nôùi roäng söï thoáng trò cuûa mình gaàn nhö treân taát caû thieân nhieân, vaø ñaëc bieät nhôø söï gia taêng ñuû loaïi phöông tieän trao ñoåi giöõa caùc quoác gia, gia ñình nhaân loaïi daàn daàn yù thöùc veà mình vaø hôïp thaønh gaàn nhö moät coäng ñoaøn duy nhaát trong vuõ truï. Do ñoù, ngaøy nay con ngöôøi ñaõ duøng söùc caàn lao töï cung öùng nhieàu phaåm vaät maø xöa kia hoï mong ñôïi tröôùc nhaát nôi caùc quyeàn löïc thaàn linh.
Tröôùc noã löïc lôùn lao ñang lan roäng tôùi taát caû nhaân loaïi naøy, nhieàu caâu hoûi ñang ñöôïc con ngöôøi neâu leân. Ñaâu laø yù nghóa vaø giaù trò cuûa hoaït ñoäng caàn lao aáy? Phaûi xöû duïng taát caû caùc söï aáy ra sao? Ñaâu laø muïc ñích cuûa nhöõng coá gaéng caù nhaân cuõng nhö taäp theå? Daàu Giaùo Hoäi laø quaûn thuû kho taøng lôøi Chuùa ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng nguyeân taéc luaân lyù vaø toân giaùo, nhöng khoâng phaûi luùc naøo Giaùo Hoäi cuõng coù ngay caâu traû lôøi cho moãi moät vaán ñeà. Tuy nhieân bao giôø Giaùo Hoäi cuõng ao öôùc noái keát aùnh saùng maïc khaûi vôùi söï khoân kheùo cuûa moïi ngöôøi ñeå soi daãn con ñöôøng maø nhaân loaïi vöøa böôùc chaân vaøo 37*.
34. Giaù trò cuûa hoaït ñoäng nhaân loaïi. Ñoái vôùi caùc tín höõu, chaéc chaén hoaït ñoäng caù nhaân cuõng nhö taäp theå cuûa nhaân loaïi, hoaëc noã löïc vó ñaïi cuûa con ngöôøi vaát vaû qua caùc theá kyû nhaèm caûi thieän hoaøn caûnh sinh soáng, töï noù voán phuø hôïp vôùi yù ñònh cuûa Thieân Chuùa. Thöïc vaäy, ñöôïc taïo döïng gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, con ngöôøi ñaõ nhaän meänh leänh chinh phuïc traùi ñaát cuøng taát caû nhöõng gì chöùa ñöïng trong ñoù, cai quaûn vuõ truï trong coâng bình vaø thaùnh thieän 1 vaø khi nhìn nhaän Thieân Chuùa laø Ñaáng taïo döïng moïi loaøi, hoï qui höôùng veà Ngöôøi chính baûn thaân mình cuõng nhö muoân vaät: nhö theá, khi con ngöôøi chinh phuïc taát caû thì danh Chuùa ñöôïc toân vinh khaép ñòa caàu 2. 38*
Nhöõng ñieàu nhaän ñònh treân ñaây cuõng öùng duïng ñöôïc nôi nhöõng coâng vieäc hoaøn toaøn thöôøng nhaät. Thöïc vaäy trong khi möu sinh cho mình vaø cho gia ñình, taát caû nhöõng ngöôøi nam cuõng nhö nöõ hoaït ñoäng ñeå phuïc vuï xaõ hoäi moät caùch höõu hieäu ñeàu coù lyù ñeå tin raèng nhôø lao coâng cuûa mình, hoï tieáp noái coâng trình cuûa Ñaáng Taïo Hoùa, phuïng söï anh em, ñoùng goùp coâng lao mình vaøo vieäc hoaøn thaønh yù ñònh cuûa Thieân Chuùa trong lòch söû 3.
Ngöôøi Kitoâ höõu khoâng nhöõng khoâng coi caùc coâng trình do con ngöôøi duøng taøi naêng vaø söùc löïc rieâng ñeå thöïc hieän laø choáng ñoái quyeàn naêng cuûa Thieân Chuùa, khoâng coi thuï taïo coù lyù trí nhö moät ñòch thuû cuûa Taïo Hoùa, maø laïi xaùc tín raèng caùc thaéng lôïi cuûa nhaân loaïi laø daáu hieäu bieåu döông Thieân Chuùa cao caû vaø laø keát quaû cuûa yù ñònh khoân löôøng cuûa Ngaøi. Tuy nhieân, quyeàn löïc con ngöôøi caøng gia taêng, traùch nhieäm caù nhaân hay taäp theå laïi caøng nôùi roäng. Do ñoù, chuùng ta thaáy söù ñieäp Kitoâ giaùo khoâng laøm cho con ngöôøi traùnh neù khoûi coâng cuoäc xaây döïng theá giôùi hoaëc khieán hoï khoâng coøn thieát tha ñeán lôïi ích cuûa ñoàng loaïi, nhöng traùi laïi boån phaän thöïc hieän nhöõng ñieàu aáy coøn thuùc baùch hoï hôn nöõa 4.
35. Traät töï hoaït ñoäng con ngöôøi. Hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi phaùt xuaát töø con ngöôøi neân qui höôùng veà con ngöôøi. Thaät vaäy, khi laøm vieäc con ngöôøi khoâng nhöõng bieán ñoåi söï vaät vaø xaõ hoäi maø coøn caûi thieän chính mình. Bôûi vì khi laøm vieäc con ngöôøi hoïc bieát ñöôïc nhieàu ñieàu, phaùt trieån taøi naêng cuõng nhö thoaùt ra vaø vöôït khoûi chính mình. Neáu ñöôïc hieåu cho ñuùng thì söï taêng trieån naøy ñaùng giaù hôn moïi cuûa caûi coù theå thu tích ñöôïc. Giaù trò con ngöôøi heä taïi ôû “caùi mình laø” hôn heä taïi ôû “caùi mình coù” 5. Cuõng vaäy, taát caû caùi gì con ngöôøi laøm ñeå ñaït tôùi moät möùc ñoä coâng bình cao hôn, moät tình huynh ñeä roäng lôùn hôn vaø moät traät töï nhaân ñaïo hôn trong caùc töông quan xaõ hoäi, ñeàu quí troïng hôn caùc tieán boä kyõ thuaät, bôûi vì, caùc tieán boä aáy tuy coù theå cung caáp chaát lieäu cho vieäc thaêng tieán con ngöôøi, nhöng töï chuùng maø thoâi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc coâng cuoäc thaêng tieán aáy.
Vaäy neân, ñaây laø tieâu chuaån hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi: moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi phaûi phuø hôïp vôùi lôïi ích ñích thöïc cuûa nhaân loaïi theo nhö yù ñònh vaø yù muoán cuûa Thieân Chuùa, laïi phaûi giuùp con ngöôøi, caù nhaân cuõng nhö taäp theå, trau doài vaø thöïc hieän ôn goïi toaøn dieän cuûa mình.
36. Söï ñoäc laäp ñuùng möùc cuûa caùc thöïc taïi traàn theá. Tuy nhieân, nhieàu ngöôøi ñöông thôøi döôøng nhö e ngaïi raèng söï lieân keát khaù chaët cheõ giöõa hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi vaø toân giaùo seõ laøm ngaên trôû söï ñoäc laäp cuûa con ngöôøi, cuûa xaõ hoäi hoaëc cuûa khoa hoïc 39*.
Neáu söï ñoäc laäp cuûa caùc thöïc taïi traàn theá coù nghóa laø caùc taïo vaät vaø caùc xaõ hoäi ñeàu coù nhöõng ñònh luaät vaø nhöõng giaù trò rieâng maø con ngöôøi phaûi khaùm phaù daàn daàn, xöû duïng vaø ñieàu hoøa, thì ñoøi hoûi moät söï ñoäc laäp nhö theá laø moät vieäc hoaøn toaøn chính ñaùng: ñoù laø ñieàu khoâng nhöõng ngöôøi ñöông thôøi ñoøi hoûi maø coøn phuø hôïp vôùi yù muoán cuûa Taïo Hoùa. Thöïc vaäy, chính vì ñöôïc taïo döïng maø moïi vaät ñeàu coù söï vöõng chaõi, chaân thöïc vaø toát laønh cuøng nhöõng ñònh luaät vaø traät töï rieâng. Con ngöôøi phaûi toân troïng taát caû nhöõng ñieàu aáy, phaûi nhìn nhaän caùc phöông phaùp caù bieät cuûa moãi khoa hoïc vaø kyõ thuaät. Bôûi vaäy, vieäc khaûo saùt coù phöông phaùp trong moïi ngaønh, neáu tieán haønh moät caùch khoa hoïc thöïc söï vaø theo caùc tieâu chuaån luaân lyù, seõ khoâng bao giôø thöïc söï traùi nghòch vôùi ñöùc tin, vì caùc thöïc taïi traàn theá vaø caùc thöïc taïi ñöùc tin ñeàu bôûi moät Thieân Chuùa maø ra 6. Hôn nöõa, nhöõng ai kieân nhaãn vaø khieâm toán coá gaéng nghieân cöùu saâu xa nhöõng bí aån cuûa söï vaät, maëc duø khoâng yù thöùc, nhöng vaãn ñöôïc baøn tay Chuùa höôùng daãn, vì Ngaøi laø Ñaáng baûo trì muoân loaøi vaø khieán chuùng hieän höõu theo baûn tính rieâng cuûa moãi loaøi. Do ñoù ñoâi khi chuùng ta coù theå phaøn naøn moät soá taâm traïng caû nôi caùc Kitoâ höõu, khoâng hieåu roõ söï ñoäc laäp hôïp lyù cuûa khoa hoïc. Nhöõng taâm traïng naøy gaây neân nhieàu cuoäc tranh luaän vaø baát ñoàng khieán nhieàu ngöôøi nghó raèng ñöùc tin vaø khoa hoïc ñoái nghòch nhau 7. 40*
Nhöng, neáu “söï ñoäc laäp cuûa thöïc taïi traàn theá” coù nghóa laø: caùc taïo vaät khoâng leä thuoäc Thieân Chuùa vaø con ngöôøi coù theå xöû duïng chuùng maø khoâng caàn quy höôùng veà Ñaáng Taïo Hoùa thì khoâng moät ai nhìn nhaän Thieân Chuùa laïi khoâng thaáy raèng laäp tröôøng ñoù heát söùc sai laàm. Thöïc vaäy, khoâng coù Taïo Hoùa, taïo vaät ñeàu tieâu tan. Ngoaøi ra moïi tín höõu, duø thuoäc toân giaùo naøo ñi nöõa, cuõng luoân nghe tieáng Thieân Chuùa vaø thaáy Ngaøi hieån hieän qua tieáng noùi cuûa taïo vaät. Laïi nöõa, queân maát Thieân Chuùa, moïi taïo vaät ñeàu trôû neân môø toái.
37. Toäi loãi laøm hö hoûng hoaït ñoäng cuûa nhaân loaïi. Thaùnh Kinh cuõng nhö kinh nghieäm nhieàu thôøi ñaïi daïy cho gia ñình nhaân loaïi bieát raèng: tieán boä tuy laø moät lôïi ích lôùn lao cuûa con ngöôøi, nhöng cuõng ñem theo moät caùm doã maõnh lieät. Thöïc vaäy, khi baäc thang giaù trò bò ñaûo loän, khi aùc vaø thieän laãn loän, thì caù nhaân cuõng nhö taäp theå chæ xeùt quyeàn lôïi cuûa mình chöù khoâng ñeå yù ñeán quyeàn lôïi keû khaùc. Do ñoù, theá giôùi chöa phaûi laø nôi coù tình huynh ñeä thaät, vaø söï gia taêng quyeàn löïc cuûa con ngöôøi laïi ñe doïa huûy dieät chính nhaân loaïi.
Moät cuoäc chieán cam go choáng laïi quyeàn löïc boùng toái tieáp dieãn trong suoát lòch söû nhaân loaïi, khôûi ñaàu töø khi theá giôùi khai nguyeân vaø seõ keùo daøi ñeán ngaøy cuoái cuøng nhö lôøi Chuùa phaùn 8. Daán thaân vaøo cuoäc chieán naøy, con ngöôøi phaûi luoân luoân chieán ñaáu ñeå gaén boù vôùi söï thieän vaø chæ tìm ñöôïc söï thoáng nhaát trong chính mình 41* sau khi heát söùc coá gaéng vôùi söï trôï giuùp cuûa ôn Chuùa.
Bôûi vaäy, Giaùo Hoäi Chuùa Kitoâ, tin töôûng vaøo yù ñònh cuûa Taïo Hoùa, vaãn nhìn nhaän raèng tieán boä cuûa nhaân loaïi coù theå phuïc vuï haïnh phuùc chaân chính cuûa con ngöôøi. Nhöng Giaùo Hoäi khoâng theå khoâng laëp laïi lôøi sau ñaây cuûa Thaùnh Phaoloâ: “Ñöøng theo thoùi theá traàn naøy” (Rm 12,2) nghóa laø ñöøng buoâng mình ham chuoäng hö danh vaø gian xaûo khieán hoaït ñoäng con ngöôøi voán qui höôùng veà phuïng söï Thieân Chuùa vaø phuïc vuï con ngöôøi, laïi bieán thaønh phöông tieän phaïm toäi.
Vaäy, neáu coù ai hoûi phaûi laøm gì ñeå vöôït qua tình traïng khoán khoå aáy 42*, ngöôøi Kitoâ höõu seõ tuyeân xöng raèng: moïi hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi haøng ngaøy ñang laâm nguy vì kieâu ngaïo vaø loøng vò kyû thaùi quaù, caàn ñöôïc thanh taåy vaø hoaøn thieän nhôø thaäp giaù vaø söï soáng laïi cuûa Chuùa Kitoâ. Bôûi vì ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ cöùu chuoäc vaø ñöôïc bieán ñoåi thaønh taïo vaät môùi trong Chuùa Thaùnh Thaàn, neân con ngöôøi coù theå vaø phaûi yeâu meán chính caùc taïo vaät do Thieân Chuùa döïng neân. Vì nhaän ñöôïc taïo vaät do Chuùa ban, neân con ngöôøi coi chuùng nhö xuaát phaùt töø tay Chuùa vaø kính troïng chuùng. Ñang khi caûm taï Thieân Chuùa laø Ñaáng Ban Ôn vì caùc taïo vaät aáy cuõng nhö ñang khi xöû duïng vaø thuï höôûng chuùng trong tinh thaàn khoù ngheøo vaø töï do, con ngöôøi thöïc söï thi haønh quyeàn laøm chuû theá giôùi, nhö moät keû khoâng coù gì heát nhöng laïi sôû höõu taát caû 9. “Vì moïi söï ñeàu thuoäc veà anh em coøn anh em thuoäc veà Chuùa Kitoâ vaø Chuùa Kitoâ thuoäc veà Thieân Chuùa” (1Cor 3,22-23).
38. Kieän toaøn hoaït ñoäng nhaân loaïi trong maàu nhieäm phuïc sinh. Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa, nhôø Ngöôøi maø muoân vaät ñöôïc taïo thaønh, ñaõ laøm ngöôøi vaø ñeán soáng ôû treân traùi ñaát con ngöôøi 10. Laø con ngöôøi hoaøn haûo, Ngöôøi ñaõ ñi vaøo lòch söû theá giôùi, ñaûm nhaäm vaø thaâu keát lòch söû aáy nôi Ngöôøi 11. Chính Ngöôøi maïc khaûi cho chuùng ta “Thieân Chuùa laø tình thöông” (1Gio 4,8) vaø daïy cho chuùng ta bieát raèng: luaät caên baûn ñeå kieän toaøn con ngöôøi, vaø do ñoù ñeå caûi bieán theá giôùi, laø ñieàu raên môùi veà tình yeâu. Vaäy, ñoái vôùi nhöõng ai tin vaøo tình yeâu Thieân Chuùa, Ngöôøi cho hoï xaùc tín raèng con ñöôøng tình yeâu môû roäng cho taát caû moïi ngöôøi, vaø noã löïc thieát laäp tình huynh ñeä ñaïi ñoàng khoâng bao giôø luoáng coâng. Ngöôøi cuõng nhaéc nhôû cho bieát ñöùc baùc aùi aáy khoâng phaûi chæ ñöôïc thöïc hieän trong nhöõng vieäc vó ñaïi, nhöng tröôùc heát trong nhöõng hoaøn caûnh thoâng thöôøng cuûa cuoäc soáng. Chòu cheát cho taát caû chuùng ta laø nhöõng ngöôøi toäi loãi 12, Ngöôøi laáy göông saùng daïy chuùng ta vaùc thaäp giaù maø xaùc thòt vaø theá gian ñaët naëng treân vai nhöõng keû möu tìm hoøa bình vaø coâng lyù. Ñöùc Kitoâ ñöôïc toân laøm Chuùa khi soáng laïi vaø ñöôïc laõnh nhaän toaøn quyeàn thoáng trò treân trôøi döôùi ñaát 13; töø nay Ngöôøi hoaït ñoäng trong loøng con ngöôøi nhôø quyeàn naêng Thaùnh Thaàn cuûa Ngöôøi khoâng nhöõng baèng caùch khôi daäy nhöõng khaùt voïng ñôøi sau, nhöng coøn töø nhöõng khaùt voïng ñoù coå voõ, tinh luyeän vaø cuûng coá nhöõng öôùc voïng quaûng ñaïi thuùc ñaåy gia ñình nhaân loaïi bieán caûi cuoäc soáng cuûa mình trôû neân nhaân ñaïo hôn vaø qui phuïc traùi ñaát veà cuøng muïc ñích aáy. Quaû thaät ôn Chuùa Thaùnh Thaàn taùc ñoäng moãi ngöôøi moät khaùc: coù nhöõng ngöôøi ñöôïc goïi laøm chöùng nhaân toû töôøng cho söï mong ñôïi queâ trôøi baûo toàn chöùng taù soáng ñoäng trong gia ñình nhaân loaïi, moät soá khaùc ñöôïc goïi ñeå hieán thaân phuïc vuï con ngöôøi trong phaïm vi theá traàn, duøng söï phuïc vuï aáy chuaån bò chaát lieäu cho nöôùc trôøi. Ngöôøi giaûi thoaùt taát caû, ñeå sau khi töø boû loøng vò kyû vaø taäp trung moïi naêng löïc traàn theá cho cuoäc soáng con ngöôøi, taát caû höôùng veà ngaøy mai, ngaøy maø nhaân loaïi trôû neân cuûa leã ñeïp loøng Thieân Chuùa 14.
Chuùa ñaõ ñeå laïi cho nhöõng keû thuoäc veà Ngöôøi baûo chöùng caäy troâng vaø löông thöïc ñi ñöôøng trong bí tích ñöùc tin; trong bí tích aáy, nhöõng yeáu toá theá traàn, keát quaû cuûa lao coâng con ngöôøi, ñöôïc bieán thaønh Mình vaø Maùu vinh hieån, neân böõa aên hieäp thoâng huynh ñeä vaø neám höôûng tröôùc böõa tieäc treân trôøi.
39. Trôøi môùi vaø ñaát môùi 43*. Chuùng ta khoâng bieát ñöôïc thôøi gian hoaøn taát cuûa traùi ñaát vaø nhaân loaïi 15, chuùng ta cuõng chaúng bieát caùch thöùc bieán ñoåi vuõ truï. Chaéc chaén hình aûnh cuûa moät theá gian leäch laïc vì toäi loãi seõ qua ñi 16, nhöng chuùng ta ñöôïc bieát Thieân Chuùa ñaõ doïn saün moät choã ôû môùi vaø moät ñaát môùi, nôi coâng baèng ngöï trò 17. Haïnh phuùc nôi aáy seõ thoûa maõn vaø ñaép ñaày moïi öôùc voïng hoøa bình traøo daâng trong loøng con ngöôøi 18. Khi aáy, söï cheát seõ bò ñaùnh baïi, con caùi Thieân Chuùa seõ phuïc sinh trong Chuùa Kitoâ vaø nhöõng gì ñöôïc gieo vaõi trong yeáu heøn, muïc naùt, seõ maëc laáy söï khoâng hö naùt 19; tình yeâu vaø caùc hoaït ñoäng baùc aùi seõ toàn taïi 20 vaø toaøn theå taïo vaät maø Thieân Chuùa ñaõ döïng neân cho con ngöôøi seõ ñöôïc giaûi thoaùt khoûi aùch noâ leä phuø vaân 21.
Chuùng ta ñaõ ñöôïc caûnh giaùc laø lôøi laõi caû theá gian maø chính mình hö maát naøo ích lôïi gì 22. Nhöng söï troâng ñôïi ñaát môùi khoâng ñöôïc laøm suy giaûm, traùi laïi phaûi kích thích noã löïc phaùt trieån traùi ñaát naøy, nôi maø Thaân Theå gia ñình nhaân loaïi môùi ñang taêng tröôûng vaø tieân baùo moät vaøi hình aûnh cuûa thôøi ñaïi môùi. Bôûi vaäy, tuy phaûi phaân bieät roõ reät nhöõng tieán boä traàn theá vôùi söï baønh tröôùng Vöông Quyeàn Chuùa Kitoâ, nhöng nhöõng tieán boä naøy trôû thaønh quan troïng ñoái vôùi Nöôùc Thieân Chuùa tuøy theo möùc ñoä chuùng coù theå goùp phaàn vaøo vieäc toå chöùc xaõ hoäi loaøi ngöôøi cho toát ñeïp hôn 23.
Thöïc vaäy, sau khi ñaõ theo meänh leänh Chuùa vaø nhôø Chuùa Thaùnh Thaàn phoå bieán treân traùi ñaát caùc giaù trò veà nhaân phaåm, veà hieäp thoâng huynh ñeä vaø töï do, nghóa laø moïi thaønh quaû toát ñeïp do baûn tính vaø hoaït ñoäng con ngöôøi ñem laïi, chuùng ta seõ gaëp laïi chuùng, nhöng laø gaëp laïi sau khi chuùng ñöôïc thanh taåy khoûi moïi tì oá, ñöôïc chieáu saùng vaø bieán ñoåi, nghóa laø khi Chuùa Kitoâ giao hoaøn laïi Chuùa Cha vöông quoác vónh cöûu vaø ñaïi ñoàng: “Vöông quoác cuûa chaân lyù vaø söï soáng, vöông quoác thaùnh thieän vaø dieãm phuùc, vöông quoác coâng bình, yeâu thöông vaø bình an” 24. Vöông quoác aáy ñaõ hieän dieän caùch maàu nhieäm ôû traàn gian naøy vaø seõ ñöôïc kieän toaøn khi Chuùa ñeán.
Chuù Thích:
36* Khi chöa ñeå yù ñeán sinh hoaït cuûa con ngöôøi, ta chöa hieåu bieát con ngöôøi vaø phaåm giaù cuûa hoï. Qua lòch söû, con ngöôøi ñaõ noã löïc ñeå cheá ngöï thieân nhieân vaø vuõ truï, hieän nay con ngöôøi ñaõ ñaït tôùi moät möùc ñoä lôùn lao trong coâng vieäc aáy. Tröôùc söï kieän naøy, Coâng Ñoàng neâu ra ba thaéc maéc:
1) Sinh hoaït coù giaù trò naøo? Vaø Coâng Ñoàng traû lôøi: a) noù laø phöông tieän ñeå phaùt trieån vaø tieán tôùi vieäc thích hôïp vôùi yù muoán cuûa Ñaáng Taïo Hoùa. Ñöùc tin khoâng traùi ngöôïc vôùi yù muoán tieán boä ñoù (soá 34); b) hôn theá nöõa, sinh hoaït laøm cho con ngöôøi lôùn leân veà nhaân caùch, do ñoù chính con ngöôøi trôû neân tieâu chuaån luaân lyù cuûa sinh hoaït (soá 35).
2) Sinh hoaït nhö theá naøo? a) Laøm theo nhöõng ñoøi hoûi rieâng vaø chính thöùc cuûa thöïc taïi traàn tuïc laø khoâng bao giôø ñi ngöôïc vôùi ñöùc tin (soá 36); b) ñoàng thôøi, toäi loãi, loøng kieâu ngaïo vaø ích kyû coù theå laøm cho sinh hoaït aáy ñoåi yù nghóa (soá 37); c) nhöng ôn Chuùa Cöùu Theá thanh luyeän noù. Chính Chuùa Gieâsu, Thieân Chuùa Nhaäp Theå, daïy con ngöôøi sinh hoaït: nhôø ñöùc aùi con ngöôøi coù theå xaây döïng vaø ñoåi môùi theá giôùi (soá 38).
3) Sinh hoaït vôùi muïc ñích gì? Theá giôùi cuoái cuøng seõ ñoåi môùi, chöù khoâng hoaøn toaøn hö maát. (soá 39). (Trôû laïi ñaàu trang)
37* Ba caâu hoûi treân cuûa Coâng Ñoàng coù leõ chöa ñuû ñeå bieåu loä caùc vaán ñeà bao goàm trong chöông naøy. Hôn bao giôø heát, thaàn hoïc hieän ñaïi ñang tìm hieåu thöïc taïi traàn theá. Trong chöông naøy ta seõ tìm thaáy moät soá nguyeân taéc caên baûn ñeå giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà coù theå ñaët ra döôùi nhieàu khía caïnh khaùc nhau:
1) Khía caïnh tín lyù thaàn hoïc: a) Ta phaûi coù quan nieäm gì veà vuõ truï, veà lòch söû, veà sinh hoaït? b) Moät thuyeát thaàn hoïc veà thöïc taïi traàn theá phaûi döïa treân neàn taûng naøo? c) Coù moät nhaân baûn chuû nghóa Kitoâ giaùo khoâng? d) Caàn phaûi nhôû thuyeát “traàn tuïc hoùa” taân thôøi ñeå coù moät hoïc thuyeát thaàn hoïc veà thöïc taïi traàn theá khoâng?
2) Khía caïnh luaân lyù thaàn hoïc: a) Giöõa ñoøi hoûi cuûa Nöôùc Thieân Chuùa vaø cuûa thöïc taïi traàn theá, con ngöôøi phaûi coù thaùi ñoä naøo? Phaûi soáng theá maït (chæ höôùng veà ñôøi sau) hay nhaäp theå? Hay laø, ñuùng hôn: ta phaûi laøm theá naøo ñeå ñieàu hoøa hai cöïc ñoan aáy moät caùch thöïc teá? b) Caùc tín höõu coù choã ñöùng ôû giöõa coäng ñoaøn nhaân loaïi ñang lo vieäc xaây döïng theá giôùi khoâng? Hay laø caùc tín höõu phaûi quay löng laïi theá giôùi vaø tieán böôùc treân con ñöôøng khaùc bieät? c) Caùc tín höõu coù chung moät thöù ngoân ngöõ vôùi ngöôøi ngoaïi giaùo vaø ngöôøi voâ thaàn ñeå môû cuoäc ñoái thoaïi vôùi hoï ñöôïc khoâng?
3) Khía caïnh tu ñöùc: Caên cöù vaøo thöïc taïi traàn theá ta coù theå laäp ra moät thuyeát naøo veà ñôøi soáng thieâng lieâng khoâng? Ñaëc bieät veà ñôøi soáng giaùo daân?
4) Khía caïnh tranh luaän: Ta phaûi traû lôøi nhö theá naøo? a) tröôùc nhöõng lôøi toá caùo cho raèng ñöùc tin laøm cho caùc tín höõu taùch bieät vôùi thöïc taïi traàn theá vaø vôùi caùc vaán ñeà cuï theå cuûa cuoäc soáng? b) Cuõng nhö khi ngöôøi ta ñoàng hoùa toân giaùo vôùi nhöõng vieäc dò ñoan phaûi bò khoa hoïc loaïi tröø? (Trôû laïi ñaàu trang)
1 Xem Stk 1,26-27; 9,2-3; Kn 9,2-3. (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem Tv 8,7 vaø 10. (Trôû laïi ñaàu trang)
38* Vieäc laøm khoâng phaûi laø söï tröøng phaït vì toäi loãi, chæ tính caùch khoù nhoïc cuûa vieäc laøm môùi laø keát quaû cuûa toäi phaïm. Do vieäc laøm: 1) con ngöôøi khaéc phuïc thieân nhieân, 2) kieän toaøn vaïn vaät, 3) theå hieän nhaân caùch: ñaøo taïo quyeàn töï do, trí tueä vaø yù chí cuõng nhö söï kheùo leùo tinh thaàn vaø theå xaùc, 4) neân chính con ngöôøi hoaøn thieän hoùa baûn thaân, 5) xaây döïng xaõ hoäi, 6) coã voõ söï hieäp nhaát giöõa nhaân loaïi, 7) giuùp kieán taïo hoøa bình (vì vieäc laøm ñoøi hoûi söï coäng taùc cuûa nhieàu ngöôøi). Do ñoù vieäc laøm möu ích rieâng cho con ngöôøi cuõng nhö ích chung cho xaõ hoäi vaø coøn coù theå noùi laø möu ích cho caû vuõ truï nöõa.
Ñöùc tin coøn cho ta bieát nhöõng khía caïnh môùi: 8) laø nhôø vieäc laøm ta thöïc hieän yù muoán cuûa Chuùa Taïo Hoùa, 9) vaø ta goùp phaàn ñeå laøm saùng Danh Chuùa, 10) khi laøm vieäc, con ngöôøi caøng gioáng nhö hình aûnh cuûa Thieân Chuùa Taïo Hoùa, 11) vaø coäng taùc vôùi Ngaøi, 12) cuõng nhö baét chöôùc Ñaáng Cöùu Theá (x. GH 41e). 13) Ñoàng thôøi, nhôø ôn Chuùa, chính vieäc laøm cuûa con ngöôøi ñöôïc moät giaù trò sieâu nhieân, gioáng nhö coâng vieäc cuûa Ñaáng Cöùu Chuoäc, ñeå ñeàn toäi, ñeå caàu xin, ñeå giuùp tha nhaân veà cuøng Chuùa vaø thaùnh hoùa baûn thaân cuõng nhö ngöôøi khaùc: nhö vaäy vieäc laøm trôû neân moät phöông tieän ñeå thöïc hieän ñöùc thöông yeâu. (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem Gioan XXIII, Tñ. Pacem in terris: A AS 55 (1963), trg 297. (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem Söù ñieäp caùc Nghò Phuï gôûi toaøn theå nhaân loaïi vaøo dòp khai maïc Coâng Ñoàng Vaticanoâ II, thaùng 10, 1962: AAS 54 (1962), trg 822-823. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem Phaoloâ VI, Alloc. Ad Corpus diplomaticum, 7-1-1965; AAS 57 (1965), trg 232. (Trôû laïi ñaàu trang)
39* Ñaây laø thaønh kieán cuûa nhöõng hình thöùc nhaân baûn chuû nghóa (xem treân, soá 7c). Ñaøng khaùc, noù cuõng coù theå laø keát quaû do kinh nghieäm lòch söû khoâng toát ñeïp gaây neân (xem cuoái ñoaïn b trong soá naøy). (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem CÑ Vat. I, Hieán cheá tín lyù veà ñöùc tin Coâng Giaùo Dei Filius, ch. III: Dz 1785-1786 (3004-3005). (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem Pioâ Paschini, Vita e opere di Galileo Galilei, 2 quyeån, Pont. Accademia delle Scienze, Cittaø del Vatic., 1964. (Trôû laïi ñaàu trang)
40* Caùc ngaønh ngheä thuaät, vaên chöông, khoa hoïc, kinh teá, chính trò, xaõ hoäi hoïc, v.v... ñeàu coù ñoái töôïng rieâng bieät, phöông phaùp rieâng bieät, kyõ thuaät rieâng bieät. Xeùt ñoaùn moät taøi lieäu vaên chöông chaúng haïn, theo nhöõng tieâu chuaån kinh teá maø thoâi, hay laø theo kyõ thuaät cuûa khoa hoïc chính xaùc, dó nhieân laø voâ nghóa! Cuõng theá, xeùt caùc vaán ñeà toân giaùo vôùi ñaàu oùc myõ thuaät, vaên chöông, khoa hoïc..., khi chöa ñöôïc ñaøo taïo theo nguyeân taéc toân giaùo cuõng khoâng keùm nguy hieåm. Bôûi vaäy, Coâng Ñoàng nhaán maïnh raèng thaät laø heát söùc khoâi haøi, neáu chuùng ta döïa treân nhöõng nguyeân taéc toân giaùo ñeå quyeát ñònh phaûi aùp duïng kyõ thuaät naøo cho caùc thöïc taïi traàn theá. Caùc nhaø sinh vaät hoïc, toaùn hoïc, kinh teá hoïc, chính trò..., ñeàu phaûi khaùm phaù vaø aùp duïng nhöõng nguyeân taéc vaø kyõ thuaät rieâng bieät cuûa töøng ngaønh. Ñöùc tin seõ khoâng giuùp hoï giaûi quyeát caùc vaán ñeà chuyeân moân cuûa hoï.
Ñaøng khaùc, chaân lyù khoâng theå maâu thuaãn vôùi chaân lyù. Bôûi theá nhöõng keát luaän ñuùng söï thaät cuûa khoa hoïc khoâng theå maâu thuaãn vôùi ñöùc tin ñöôïc (veà caùc thöïc taïi traàn theá khaùc cuõng phaûi lyù luaän moät caùch töông töï). Thieân Chuùa, Ñaáng ñaõ maïc khaûi caùc tín ñieàu cuõng laø Ñaáng ñaõ taïo neân thöïc taïi traàn theá. Thieân Chuùa khoâng theå maâu thuaãn vôùi chính Ngaøi. Do ñoù, khi naøo ngöôøi ta ñaït tôùi keát luaän khoa hoïc coù veû traùi ngöôïc vôùi ñöùc tin thì phaûi xeùt laïi: hoaëc nhöõng keát luaän ñoù chöa vöõng chaéc (coù theå chæ laø nhöõng giaû thuyeát nhaát thôøi), hoaëc caùch hieåu bieát tín ñieàu coøn ôû treân bình dieän thieáu soùt, hoaëc laø caû hai.
Trong ghi chuù, Coâng Ñoàng nhaéc laïi vuï aùn Galileoâ ñeå chaáp nhaän phaàn traùch nhieäm cuûa Giaùo Hoäi khi voäi vaõ quyeát ñoaùn raèng giöõa keát luaän khoa hoïc (quaû ñaát xoay chung quanh maët trôøi) vaø lôøi Thaùnh Kinh (“maët trôøi döøng laïi”, chaúng haïn) coù maâu thuaãn. Hoâm nay ai cuõng hieåu caâu noùi nhö vaäy khoâng khaùc gì nhöõng caâu noùi thoâng thöôøng cuûa chuùng ta: “maët trôøi moïc leân, laën xuoáng”. Veà phaàn traùch nhieäm cuûa chính oâng Galileoâ khi oâng vöôït quaù bieân giôùi khoa hoïc ñeå caét nghóa lôøi Thaùnh Kinh, thì ôû ñaây Coâng Ñoàng khoâng muoán nhaéc ñeán laøm gì. (Trôû laïi ñaàu trang)
8 Xem Mt 24,13; 13,24-30 vaø 36-43. (Trôû laïi ñaàu trang)
41* Coâng Ñoàng noùi veà cuoäc chieán ñaáu giöõa söï laønh vaø söï döõ, tröôùc heát dieãn ra taïi noäi taâm cuûa con ngöôøi. Con ngöôøi öôùc ao söï laønh nhöng bò söï döõ loâi cuoán, neân con ngöôøi bò chia reõ, nhö Coâng Ñoàng ñaõ nhaéc ôû phaàn tröôùc (soá 10a). (Trôû laïi ñaàu trang)
42* Trong ñoaïn naøy Coâng Ñoàng phaùc hoïa chöông trình sinh hoaït veà thöïc taïi traàn theá:
1) Ñeå traùnh moái nguy cô do loøng kieâu ngaïo vaø taùnh ích kyû gaây neân, ta phaûi yù thöùc maø chaáp nhaän thaäp giaù, “nghóa laø haøng ngaøn hình thöùc thaát baïi” vaø ngaên trôû coù theå xaûy ñeán maëc duø ta ñaày thieän chí vaø heát söùc coá gaéng. Thaäp giaù ñöa chuùng ta ñeán söï phuïc sinh, söï thaéng traän cuoái cuøng treân phaïm vi cao hôn.
2) Ta phaûi yeâu meán taïo vaät vôùi moät loøng meán môùi meû laø keát quaû cuûa coâng cuoäc chuoäc toäi. Meán taïo vaät vì taïo vaät laø nhöõng quaø taëng cuûa Thieân Chuùa.
3) Ta phaûi xöû duïng vaø thuï höôûng taïo vaät: noù laø nhöõng phöông tieän giuùp ta ñeán cuøng Thieân Chuùa, ñoàng thôøi laøm troøn söù meänh thoáng trò cuõng nhö phaùt trieån vuõ truï noí chung vaø baûn thaân noùi rieâng. Ta phaûi xöû duïng vaø höôûng thuï taïo vaät vôùi tinh thaàn bieát ôn, tinh thaàn khoù ngheøo (nghóa laø tinh thaàn sieâu thoaùt) taïo neân söï töï do thieâng lieâng, khoâng ñeå taïo vaät buoäc ta laøm noâ leä noù, baát chaáp nhöõng khía caïnh quyeán ruõ cuûa taïo vaät.
4) Thöïc taïi traàn theá coù giaù trò môùi sau khi Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa nhaäp theå; ñöùc baùc aùi laø ñieàu raên môùi cuûa Chuùa Kitoâ phaûi ñieàu khieån caùc sinh hoaït thuoäc veà thöïc taïi traàn theá döôùi ôn thuùc ñaåy cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn (soá 38a).
5) Trong thöïc teá, thaùi ñoä cuûa tín höõu ñoái vôùi thöïc taïi traàn theá seõ khaùc nhau tuøy theo ôn Chuùa Thaùnh Thaàn ñoù: tuy raèng khoâng heà khinh deå taïo vaät nhöng moät soá ngöôøi thoaùt tuïc vaø do ñoù laøm chöùng cho ñôøi sau, trong khi ngöôøi khaùc daán thaân ñeå nhôø taïo vaät phuïc vuï ñoàng loaïi (soá 38a). (Trôû laïi ñaàu trang)
9 Xem 2Cor 6,10. (Trôû laïi ñaàu trang)
10 Xem Gio 1,3 vaø 14. (Trôû laïi ñaàu trang)
11 Xem Eph 1,10. (Trôû laïi ñaàu trang)
12 Xem Gio 3, 14-16; Rm 5,8-10. (Trôû laïi ñaàu trang)
13 Xem CvTñ 2,36; Mt 28,18. (Trôû laïi ñaàu trang)
14 Xem Rm 15,16. (Trôû laïi ñaàu trang)
43* Trong soá naøy Coâng Ñoàng giaûi quyeát thaéc maéc sau ñaây: neáu theá giôùi, sau khi ñöôïc xaây döïng vôùi bieát bao noã löïc, vieäc laøm, vaát vaû, seõ phaûi bò tieâu tan trong ngaøy taän theá, thì sinh hoaït veà thöïc taïi traàn theá coù phaûi thaønh voâ nghóa khoâng? Coâng Ñoàng daïy: a) Theo nhö Thaùnh Kinh cho bieát, theá giôùi seõ ñoåi môùi, chöù khoâng tan naùt. b) Tuy chöa bieát roõ nhö theá naøo, nhöng vieäc laøm cuûa ta seõ ñem laïi keát quaû ñôøi ñôøi. Ñaëc bieät nhöõng coâng vieäc baùc aùi, cuõng nhö chính ñöùc aùi, seõ toàn taïi vónh vieãn. c) Tuy raèng ta khoâng theå ñoàng hoùa söï tieán boä traàn theá cuûa nhaân loaïi vôùi söï môû roäng nöôùc Thieân Chuùa, nhöng khi chuùng ta phuïc vuï nhaân loaïi vaø laøm cho phaåm giaù con ngöôøi hay tình anh em vaø söï töï do, v.v... phaùt trieån, töùc laø chuùng ta ñoùng goùp vaøo nöôùc Thieân Chuùa nhöõng ñieàu seõ toàn taïi maõi maõi sau khi theá giôùi naøy ñöôïc taåy luyeän vaø bieán hình. (Trôû laïi ñaàu trang)
15 Xem CvTñ 1,7. (Trôû laïi ñaàu trang)
16 Xem 1Cor 7,31; T. Ireneoâ, Adv. Haereses, V, 36, 1: PG 7,1222. (Trôû laïi ñaàu trang)
17 Xem 2Cor 5,2; 2P 3,13. (Trôû laïi ñaàu trang)
18 Xem 1Cor 2,9; Kh 21,4-5. (Trôû laïi ñaàu trang)
19 Xem 1Cor 15,42 vaø 53. (Trôû laïi ñaàu trang)
20 Xem 1Cor 13,8; 3,14. (Trôû laïi ñaàu trang)
21 Xem Rm 8,19-21. (Trôû laïi ñaàu trang)
22 Xem Lc 9,25. (Trôû laïi ñaàu trang)
23 Pioâ XI, Tñ. Quadragesimo anno: AAS 23 (1931), trg 207. (Trôû laïi ñaàu trang)
24 Missale Romanum, Kinh Tieàn Tuïng Leã Chuùa Kitoâ Vua. (Trôû laïi ñaàu trang)