Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Hieán Cheá Muïc Vuï
Veà
Giaùo Hoäi
Trong Theá Giôùi Ngaøy Nay
Gaudium Et Spes
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Phaàn Thöù Hai
Moät Soá Vaán Ñeà Khaån Thieát
46. Lôøi môû ñaàu. Sau khi trình baøy veà phaåm giaù nhaân vò cuõng nhö veà moät soá boån phaän caù nhaân hay xaõ hoäi maø con ngöôøi ñöôïc goïi ñeå chu toaøn trong vuõ truï, nay Coâng Ñoàng, vôùi aùnh saùng Phuùc AÂm vaø kinh nghieäm nhaân loaïi, löu yù moïi ngöôøi veà moät soá nhu caàu khaån thieát cuûa thôøi ñaïi naøy, vaø laø nhöõng nhu caàu ñang aûnh höôûng raát nhieàu ñeán nhaân loaïi.
Giöõa nhieàu vaán ñeà laøm cho moïi ngöôøi ngaøy nay quan taâm, neân ghi nhaän tröôùc heát nhöõng ñieåm sau ñaây: hoân nhaân vaø gia ñình, vaên hoùa nhaân loaïi, ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi vaø chính trò, hoøa bình vaø söï lieân ñôùi gia ñình caùc daân toäc. Caàn phaûi duøng nhöõng nguyeân taéc vaø aùnh saùng baét nguoàn töø Chuùa Kitoâ chieáu giaõi töøng vaán ñeà naøy, ñeå nhöõng nguyeân taéc vaø aùnh saùng ñoù höôùng daãn caùc Kitoâ höõu vaø soi saùng moïi ngöôøi trong coâng cuoäc kieám tìm giaûi phaùp cho bieát bao vaán ñeà phöùc taïp neâu treân.
Chöông I
Phaûi Ñeà Cao Phaåm Giaù
Cuûa Hoân Nhaân Vaø Gia Ñình 51*
47. Hoân nhaân vaø gia ñình trong theá giôùi ngaøy nay. Söï laønh maïnh cuûa con ngöôøi cuõng nhö xaõ hoäi nhaân loaïi vaø Kitoâ giaùo lieân keát chaët cheõ vôùi tình traïng toát ñeïp cuûa coäng ñoaøn hoân nhaân vaø gia ñình. Do ñoù, cuøng vôùi taát caû nhöõng ai taùn döông caùc coäng ñoaøn hoân nhaân vaø gia ñình, ngöôøi Kitoâ höõu thaønh thöïc vui möøng tröôùc nhöõng trôï löïc khaùc nhau giuùp con ngöôøi ngaøy nay tieán tôùi trong vieäc coå voõ coäng ñoaøn yeâu thöông aáy cuõng nhö trong söï toân troïng ñôøi soáng; nhöõng trôï löïc aáy coøn giuùp ñôõ caùc ñoâi vôï choàng vaø caùc baäc laøm cha meï trong söù meänh cao caû cuûa hoï. Ngöôøi Kitoâ höõu coøn mong ñôïi vaø noã löïc thöïc hieän nhöõng thaønh quaû toát ñeïp hôn.
Nhöng phaåm giaù cuûa ñònh cheá aáy khoâng phaûi ôû ñaâu cuõng saùng toû nhö nhau, vì ñaõ bò lu môø bôûi cheá ñoä ña theâ, naïn ly dò, bôûi caùi maø ngöôøi ta goïi laø töï do luyeán aùi, cuøng nhöõng hình thöùc leäch laïc khaùc. Hôn nöõa, tình yeâu hoân nhaân raát thöôøng bò hoen oá vì loøng ích kyû, khoaùi laïc chuû nghóa vaø nhöõng laïm duïng baát hôïp phaùp caûn trôû söï sinh saûn. Ngoaøi ra, caùc hoaøn caûnh hieän taïi veà kinh teá, xaõ hoäi, taâm lyù vaø chính trò ñang gaây cho gia ñình nhöõng xaùo troän traàm troïng. Sau heát, taïi moät vaøi nôi treân theá giôùi, ngöôøi ta khoâng khoûi lo laéng nhaän thaáy nhöõng vaán ñeà ñöôïc phaùt hieän do söï gia taêng daân soá. Taát caû nhöõng ñieàu aáy ñang laøm khaéc khoaûi löông taâm con ngöôøi 52*. Tuy nhieân, coù moät ñieàu chöùng toû söùc maïnh vaø söï beàn vöõng cuûa ñònh cheá hoân nhaân vaø gia ñình, ñoù laø caùc bieán ñoåi saâu xa cuûa xaõ hoäi hieän taïi, maëc duø gaây ra nhieàu khoù khaên, nhöng vaãn raát thöôøng boäc loä baûn chaát ñích thöïc cuûa ñònh cheá treân baèng nhieàu caùch.
Bôûi vaäy, baèng caùch laøm saùng toû hôn moät vaøi chuû ñieåm trong giaùo lyù cuûa Giaùo Hoäi, Coâng Ñoàng muoán soi saùng vaø khích leä ngöôøi Kitoâ höõu cuõng nhö moïi ngöôøi ñang coá gaéng baûo toaøn vaø coå voõ phaåm giaù töï nhieân cuõng nhö giaù trò thieâng lieâng cao caû cuûa ñôøi soáng hoân nhaân.
48. Söï thaùnh thieän cuûa hoân nhaân vaø gia ñình. Ñaáng Taïo Hoùa ñaõ thieát laäp vaø ban nhöõng ñònh luaät rieâng cho ñôøi soáng chung thaân maät vaø cho coäng ñoaøn tình yeâu vôï choàng. Ñôøi soáng chung naøy ñöôïc gaày döïng do giao öôùc hoân nhaân, nghóa laø söï öng thuaän caù nhaân khoâng theå ruùt laïi 53*. Nhö theá, bôûi moät haønh vi nhaân linh, trong ñoù, hai vôï choàng töï hieán cho nhau vaø ñoùn nhaän nhau, nhôø söï an baøi cuûa Thieân Chuùa, phaùt sinh moät ñònh cheá vöõng chaéc coù giaù trò tröôùc maët xaõ hoäi nöõa. Vì lôïi ích cuûa löùa ñoâi, cuûa con caùi vaø cuûa xaõ hoäi, neân sôïi daây lieân keát thaùnh thieän naøy khoâng leä thuoäc sôû thích cuûa con ngöôøi. Chính Thieân Chuùa laø Ñaáng taùc taïo hoân nhaân, phuù baåm nhöõng lôïi ích vaø muïc tieâu khaùc nhau 1; nhöõng ñieàu aáy heát söùc quan troïng ñoái vôùi söï tieáp noái nhaân loaïi, söï phaùt trieån caù nhaân vaø phaàn roãi ñôøi ñôøi cuûa moãi thaønh phaàn trong gia ñình, quan troïng ñoái vôùi phaåm giaù, söï vöõng chaõi, an bình vaø thònh vöôïng cuûa chính gia ñình vaø cuûa toaøn theå xaõ hoäi loaøi ngöôøi. Töï baûn chaát, chính ñònh cheá hoân nhaân vaø tình yeâu löùa ñoâi qui höôùng veà vieäc sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi nhö choùp ñænh dieãm phuùc cuûa hoân nhaân. Nhö theá, bôûi giao öôùc hoân nhaân, ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ “khoâng coøn laø hai, nhöng laø moät xöông thòt” (Mt 19,6), phuïc vuï vaø giuùp ñôõ laãn nhau baèng söï keát hôïp maät thieát trong con ngöôøi vaø haønh ñoäng cuûa hoï, caûm nghieäm vaø hieåu ñöôïc söï hieäp nhaát vôùi nhau moãi ngaøy moãi ñaày ñuû hôn. Söï lieân keát maät thieát vaãn laø söï töï hieán cuûa hai ngöôøi cho nhau cuõng nhö lôïi ích cuûa con caùi buoäc hai vôï choàng phaûi hoaøn toaøn trung tín vaø ñoøi hoûi keát hôïp vôùi nhau baát khaû phaân ly 2.
Chuùa Kitoâ ban doài daøo ôn phuùc cho tình yeâu muoân hình aáy, moät tình yeâu phaùt xuaát töø nguoàn maïch tình yeâu Thieân Chuùa vaø ñöôïc taùc thaønh theo göông keát hieäp cuûa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi. Thöïc vaäy, nhö xöa kia Thieân Chuùa ñeán gaëp gôõ daân Ngaøi baèng moät giao öôùc yeâu thöông vaø trung thaønh 3, ngaøy nay Ñaáng Cöùu Theá, Baïn Traêm Naêm cuûa Giaùo Hoäi 4, cuõng ñeán vôùi ñoâi vôï choàng qua Bí Tích Hoân Phoái. Ngöôøi coøn ôû laïi vôùi hoï ñeå hai vôï choàng cuõng maõi maõi trung thaønh yeâu thöông nhau baèng söï töï hieán cho nhau nhö Ngöôøi ñaõ yeâu thöông Giaùo Hoäi vaø ñaõ noäp mình vì Giaùo Hoäi 5. Tình yeâu vôï choàng ñích thöïc ñöôïc keát nhaäp trong tình yeâu Thieân Chuùa, ñöôïc höôùng daãn vaø theâm phong phuù nhôø quyeàn naêng cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ vaø hoaït ñoäng cöùu roãi cuûa Giaùo Hoäi, ñeå hai vôï choàng ñöôïc daãn daét caùch höõu hieäu ñeán cuøng Thieân Chuùa, cuõng nhö ñöôïc naâng ñôõ vaø kieän cöôøng trong nhieäm vuï cao caû laøm cha meï 6. Bôûi ñoù, vôï choàng Kitoâ höõu ñöôïc cuûng coá vaø nhö ñöôïc thaùnh hieán 7 baèng moät bí tích rieâng ñeå ñöôïc laõnh nhaän caùc boån phaän vaø phaåm giaù cuûa baäc soáng hoï; nhôø söùc maïnh cuûa bí tích naøy, hoï ñöôïc thaám nhuaàn tinh thaàn Chuùa Kitoâ maø chu toaøn boån phaän hoân nhaân vaø gia ñình cuûa hoï, nhôø ñoù taát caû ñôøi soáng cuûa hoï ñöôïc thaám nhuaàn ñöùc tin, caäy, meán, vaø caøng ngaøy hoï caøng tieán gaàn hôn tôùi söï troïn laønh rieâng bieät cuûa hoï vaø söï thaùnh hoùa laãn nhau; vaø bôûi ñaáy, cuøng nhau toân vinh Thieân Chuùa 54*.
Do ñoù, ñöôïc cha meï höôùng daãn baèng göông saùng vaø kinh nguyeän gia ñình, con caùi vaø taát caû nhöõng ai soáng trong khuoân khoå gia ñình seõ gaëp ñöôïc con ñöôøng nhaân aùi, cöùu ñoä vaø thaùnh thieän deã daøng hôn. Coøn vôï choàng ñaõ laõnh nhaän phaåm giaù vaø chöùc vuï laøm cha meï seõ chaêm lo chu toaøn boån phaän giaùo duïc, nhaát laø veà phöông dieän toân giaùo vì boån phaän naøy lieân heä ñeán hoï tröôùc heát.
Con caùi laø nhöõng phaàn töû soáng ñoäng trong gia ñình neân cuõng goùp phaàn rieâng vaøo vieäc thaùnh hoùa cha meï. Thöïc vaäy, con caùi seõ ñaùp laïi coâng ôn cha meï vôùi loøng bieát ôn, taâm tình hieáu thaûo vaø tin caäy, vaø seõ theo ñaïo laøm con maø phuïng döôõng cha meï trong nghòch caûnh cuõng nhö trong tuoåi giaø coâ quaïnh. Moïi ngöôøi haõy toân troïng ñôøi soáng goùa buïa ñöôïc can ñaûm tieáp nhaän nhö moät tieáp noái ôn goïi hoân nhaân 8. Caùc gia ñình haõy quaûng ñaïi san seû cho nhau nhöõng cuûa caûi thieâng lieâng. Nhö theá, moãi gia ñình Kitoâ höõu xuaát phaùt töø hoân nhaân, moät hoân nhaân nhö laø hình aûnh vaø noùi leân söï tham döï giao öôùc yeâu thöông giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi 9, neân seõ bieåu hieän tröôùc maët moïi ngöôøi söï hieän dieän soáng ñoäng cuûa Ñaáng Cöùu Theá trong theá giôùi vaø baûn chaát ñích thöïc cuûa Giaùo Hoäi qua tình yeâu, qua nieàm quaûng ñaïi chaáp nhaän sinh saûn con caùi, qua söï hieäp nhaát vaø trung tín cuûa hai vôï choàng cuõng nhö qua söï hôïp taùc thaân aùi cuûa moïi thaønh phaàn trong gia ñình.
49. Tình yeâu vôï choàng. Lôøi Chuùa ñaõ nhieàu laàn môøi goïi nhöõng ngöôøi saép keát hoân haõy nuoâi döôõng thôøi kyø ñính hoân baèng moät tình yeâu trong saïch vaø nhöõng ngöôøi ñaõ thaønh vôï choàng haõy naâng ñôõ cuoäc soáng löùa ñoâi baèng moät tình yeâu khoâng chia xeû 10. 55* Nhieàu ngöôøi hieän thôøi voán coi troïng tình yeâu ñích thöïc giöõa vôï choàng, bieåu hieän baèng nhieàu caùch theo nhöõng taäp tuïc laønh maïnh cuûa moãi thôøi ñaïi, moãi daân toäc. Tình yeâu aáy coù ñaëc tính nhaân linh cao caû vì töø moät nhaân vò höôùng ñeán moät nhaân vò khaùc baèng moät tình caûm töï yù, do ñoù bao goàm haïnh phuùc toaøn dieän cuûa con ngöôøi. Neân tình vôï choàng coù theå loàng vaøo nhöõng bieåu loä cuûa theå xaùc vaø taâm hoàn moät phaåm giaù ñaëc bieät, vaø khieán chuùng trôû neân cao quí nhö nhöõng yeáu toá vaø daáu hieäu ñaëc thuø cuûa tình yeâu ñoâi baïn. Bôûi moät ôn hueä ñaëc bieät cuûa ôn suûng vaø cuûa tình thöông, Chuùa ñaõ ñoaùi thöông chöõa trò, caûi thieän vaø naâng cao tình yeâu aáy. Moät tình yeâu keát hôïp yeáu toá nhaân loaïi vôùi yeáu toá thaàn linh nhö theá phaûi thaám nhuaàn caû ñôøi soáng vaø höôùng daãn ñoâi vôï choàng bieát töï do trao hieán cho nhau, qua nhöõng taâm tình vaø cöû chæ trìu meán 11. Hôn nöõa, chính nhôø nhöõng haønh vi quaûng ñaïi cuûa mình maø tình yeâu giöõa hai ngöôøi ñöôïc troïn veïn vaø lôùn theâm. Tình yeâu vôï choàng, do ñoù vöôït xa xu höôùng nhuïc duïc thuaàn tuùy, vaø xu höôùng naøy, neáu ñöôïc toân thôø moät caùch ích kyû, seõ mau choùng tan bieán vaø keùo theo nhöõng haäu quaû thaûm haïi 56*.
Söï aâu yeám treân ñöôïc bieåu loä vaø hoaøn haûo caùch ñaëc bieät qua nhöõng ñoäng taùc rieâng cuûa hoân nhaân. Bôûi vaäy, nhöõng haønh vi thöïc hieän söï keát hôïp thaân maät vaø thanh khieát cuûa ñoâi vôï choàng ñeàu cao quí vaø chính ñaùng. Ñöôïc thi haønh caùch thöïc söï nhaân linh, nhöõng haønh vi aáy bieåu hieän vaø khích leä söï trao hieán hoã töông, nhôø ñoù hai ngöôøi laøm cho nhau theâm phong phuù trong hoan laïc vaø bieát ôn 57*. Ñöôïc baûo ñaûm vì tín caån nhau vaø nhaát laø ñöôïc chuaån y bôûi bí tích cuûa Chuùa Kitoâ, tình yeâu aáy trung thaønh baát khaû phaân ly giöõa caûnh ñôøi thaêng traàm, vaø do ñoù loaïi haún moïi hình thöùc ngoaïi tình vaø ly dò. Phaûi nhìn nhaän phaåm giaù caù nhaân bình ñaúng giöõa vôï choàng trong tình töông aùi troïn veïn ñeå nhôø ñoù, bieåu hieän roõ raøng tính caùch duy nhaát cuûa hoân nhaân ñaõ ñöôïc Chuùa xaùc nhaän. Ñeå kieân trì gaùnh vaùc nhöõng boån phaän cuûa ôn goïi Kitoâ giaùo naøy, caàn phaûi coù moät nhaân ñöùc phi thöôøng: vì theá, vôï choàng ñaõ ñöôïc ôn suûng cuûng coá ñeå soáng thaùnh thieän seõ aân caàn nuoâi döôõng vaø caàu xin cho ñöôïc moät tình yeâu vöõng beàn, moät taâm hoàn ñaïi löôïng vaø moät tinh thaàn hy sinh.
Tình yeâu vôï choàng chaân chính seõ ñöôïc quí troïng hôn vaø ngöôøi ta seõ nghó töôûng veà hoân nhaân caùch laønh maïnh hôn, neáu caùc vôï choàng Kitoâ höõu laøm chöùng roõ raøng veà söï trung thaønh vaø hoøa hôïp trong tình yeâu cuõng nhö trong nieàm aâu lo giaùo duïc con caùi, neáu hoï goùp coâng hoaït ñoäng trong vieäc chaán höng vaên hoùa, taâm lyù vaø xaõ hoäi, moät söï chaán höng caàn thieát ñeå ñeà cao hoân nhaân vaø gia ñình. Phaûi bieát hôïp thôøi vaø hôïp caùch giaùo duïc thanh thieáu nieân veà phaåm giaù, phaän söï vaø haønh vi theå hieän tình vôï choàng, toát nhaát laø trong chính khung caûnh gia ñình. Nhôø vaäy, moät khi ñaõ ñöôïc reøn luyeän ñeå giöõ ñöùc khieát tònh, ñeán tuoåi thích hôïp, chuùng coù theå töø thôøi ñính hoân ñöùng ñaén tieán tôùi hoân nhaân.
50. Söï sinh saûn trong hoân nhaân. Hoân nhaân vaø tình yeâu vôï choàng, töï baûn tính qui höôùng veà söï sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi 58*. Con caùi laø ôn hueä cao quí nhaát cuûa hoân nhaân vaø laø söï ñoùng goùp lôùn lao kieán taïo haïnh phuùc cuûa cha meï. Thieân Chuùa ñaõ phaùn: “Ñaøn oâng ôû moät mình khoâng toát” (Stk 2,18). Ngaøi laø Ñaáng “...töø buoåi ñaàu, ñaõ döïng neân moät ngöôøi nam vaø moät ngöôøi nöõ” (Mt 19,4); chính Ngaøi muoán thoâng ban cho con ngöôøi coäng taùc moät phaàn ñaëc bieät vaøo coâng vieäc taïo döïng cuûa Ngaøi, Ngaøi ñaõ chuùc laønh cho ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ roài noùi: “Caùc ngöôi haõy taêng gia, sinh saûn” (Stk 1,28). Do ñoù, vieäc theå hieän ñích thöïc tình yeâu vôï choàng cuõng nhö toaøn theå toå chöùc ñôøi soáng gia ñình phaùt sinh töø vieäc theå hieän aáy, ñeàu nhaèm giuùp ñoâi vôï choàng can ñaûm saün saøng coäng taùc vôùi tình yeâu cuûa Ñaáng Taïo Hoùa vaø Cöùu Theá, maëc duø khoâng loaïi boû caùc muïc ñích khaùc cuûa hoân nhaân. Nhôø ñôøi soáng löùa ñoâi, Ngaøi laøm cho gia ñình Ngaøi ngaøy caøng baønh tröôùng vaø phong phuù hôn 59*.
Boån phaän truyeàn sinh vaø giaùo duïc phaûi ñöôïc coi laø söù meänh rieâng bieät cuûa vôï choàng. Trong khi thi haønh boån phaän aáy, hoï bieát raèng mình coäng taùc vôùi tình yeâu cuûa Thieân Chuùa Taïo Hoùa vaø nhö trôû thaønh nhöõng keû dieãn ñaït tình yeâu cuûa Ngaøi. Bôûi vaäy, hoï seõ chu toaøn boån phaän mình vôùi traùch nhieäm cuûa con ngöôøi vaø cuûa con ngöôøi Kitoâ höõu 60*. Toân troïng, tuaân phuïc Thieân Chuùa, ñoàng taâm hieäp löïc vôùi nhau, hoï seõ taïo ñöôïc cho mình moät phaùn ñoaùn ngay thaúng: bieát xeùt ñeán lôïi ích rieâng cuûa hoï cuõng nhö cuûa con caùi ñaõ sinh hay tieân lieäu seõ coù, nhaän ñònh veà caùc hoaøn caûnh vaät chaát hay tinh thaàn cuûa thôøi ñaïi vaø baäc soáng, sau heát bieát nghó ñeán lôïi ích cuûa gia ñình, cuûa xaõ hoäi traàn gian vaø cuûa chính Giaùo Hoäi. Söï phaùn ñoaùn aáy, sau cuøng chính ñoâi vôï choàng phaûi choïn löïa laáy tröôùc maët Thieân Chuùa. Trong caùch theá haønh ñoäng, vôï choàng Kitoâ höõu haõy yù thöùc laø mình khoâng theå laøm theo sôû thích, nhöng phaûi luoân luoân tuaân theo tieáng noùi cuûa moät löông taâm phaûi ñöôïc khuoân ñuùc theo luaät Chuùa, haõy vaâng phuïc Giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, vì Giaùo Hoäi coù thaåm quyeàn giaûi thích luaät Chuùa döôùi aùnh saùng Phuùc AÂm.
Luaät Chuùa toû roõ yù nghóa ñaày ñuû cuûa tình vôï choàng, baûo veä vaø khích leä moái tình aáy ñeán möùc hoaøn thieän treân bình dieän ñích thöïc nhaân loaïi. Bôûi theá maø caùc vôï choàng Kitoâ höõu toân vinh Ñaáng Taïo Hoùa vaø tieán tôùi söï hoaøn thieän trong Chuùa Kitoâ, trong khi tin töôûng vaøo Chuùa Quan Phoøng vaø trau doài tinh thaàn hy sinh 12, ñeå chu toaøn boån phaän sinh saûn caùch quaûng ñaïi trong tinh thaàn traùch nhieäm cuûa con ngöôøi vaø cuûa con ngöôøi Kitoâ höõu. Trong soá nhöõng ñoâi vôï choàng theo phöông thöùc aáy ñeå chu toaøn boån phaän Thieân Chuùa trao phoù, phaûi ñaëc bieät keå ñeán nhöõng ngöôøi, sau khi suy xeùt khoân ngoan vaø ñoàng chaáp thuaän, ñaõ can ñaûm nhaän laõnh traùch nhieäm döôõng duïc con caùi caùch xöùng ñaùng, daãu soá con caùi aáy khaù ñoâng 13.
Tuy nhieân, hoân nhaân khoâng phaûi chæ ñöôïc thieát laäp ñeå möu söï truyeàn sinh maø thoâi, nhöng chính ñaëc tính giao öôùc baát khaû phaân ly giöõa hai ngöôøi vaø lôïi ích con caùi ñoøi hoûi tình yeâu hoã töông cuûa hai vôï choàng phaûi ñöôïc phaùt bieåu, thaêng tieán vaø naåy nôû caùch chính ñaùng. Cho neân, ngay trong tröôøng hôïp khoâng coù con nhö haèng tha thieát mong moûi, hoân nhaân vaãn toàn taïi nhö moät cuoäc soáng chung vaø vaãn giöõ ñöôïc giaù trò cuøng ñaëc tính baát khaû phaân ly cuûa mình.
51. Hoøa hôïp tình yeâu vôï choàng vôùi vieäc toân troïng söï soáng con ngöôøi. Coâng Ñoàng bieát raèng: muoán toå chöùc ñôøi soáng vôï choàng cho thuaän hoøa, ñoâi baïn thöôøng vaáp phaûi moät soá tình traïng sinh soáng khoù khaên hieän ñaïi vaø coù theå laâm vaøo nhöõng hoaøn caûnh khieán hoï khoâng theå gia taêng soá con caùi, ít laø trong moät thôøi gian; ñoù laø luùc phaûi khoù khaên laém môùi duy trì ñöôïc tình yeâu trung thaønh vaø söï chung soáng troïn veïn. Moät khi ñôøi soáng thaân maät vôï choàng bò giaùn ñoaïn, söï chung thuûy thöôøng bò ñe doïa vaø lôïi ích con caùi coù theå bò suùt giaûm; vì trong tröôøng hôïp naøy, vieäc giaùo duïc cuõng nhö loøng can ñaûm sinh theâm con caùi ñeàu bò thöông toån 61*.
Coù nhöõng ngöôøi daùm ñöa ra nhöõng giaûi phaùp baát löông ñeå giaûi quyeát vaán ñeà treân ñaây, hoï khoâng ngaàn ngaïi xöû duïng caû nhöõng haønh ñoäng saùt nhaân. Nhöng Giaùo Hoäi nhaéc laïi raèng khoâng theå coù maâu thuaãn thöïc söï giöõa nhöõng leà luaät cuûa Thieân Chuùa lieân quan ñeán vieäc truyeàn sinh vaø nhöõng luaät lieân quan ñeán vieäc phaùt trieån tình yeâu vôï choàng ñích thöïc.
Thöïc vaäy, Thieân Chuùa laø Chuùa söï soáng, ñaõ trao cho con ngöôøi nhieäm vuï cao caû laø baûo toàn söï soáng, vaø hoï phaûi chu toaøn boån phaän aáy caùch xöùng hôïp vôùi con ngöôøi. Do ñoù, söï soáng ngay töø luùc thuï thai phaûi ñöôïc giöõ gìn heát söùc caån thaän; phaù thai vaø saùt nhi laø nhöõng toäi aùc gheâ tôûm. Duïc tính cuõng nhö khaû naêng sinh saûn cuûa con ngöôøi troåi vöôït moät caùch kyø dieäu hôn nhöõng gì thaáy ñöôïc ôû nhöõng caáp sinh vaät thaáp hôn. Bôûi vaäy, chính nhöõng haønh vi ñaëc thuø cuûa ñôøi soáng vôï choàng, ñöôïc thöïc hieän ñuùng theo phaåm giaù ñích thöïc cuûa con ngöôøi, ñeàu phaûi ñöôïc kính caån toân troïng. Vì theá, khi caàn hoøa hôïp tình vôï choàng vôùi vieäc truyeàn sinh trong moät tinh thaàn traùch nhieäm, phaûi yù thöùc raèng giaù trò luaân lyù cuûa haønh ñoäng khoâng chæ leä thuoäc vaøo yù muoán thaønh thöïc vaø vieäc caân nhaéc caùc lyù do, nhöng phaûi ñöôïc thaåm ñònh theo nhöõng tieâu chuaån khaùch quan suy dieãn töø baûn tính cuûa nhaân vò vaø cuûa haønh ñoäng nôi nhaân vò; nhöõng tieâu chuaån aáy seõ toân troïng yù nghóa troïn veïn cuûa söï trao hieán vaø sinh saûn con caùi trong khung caûnh tình yeâu ñích thöïc. Ñoù laø ñieàu khoâng theå thöïc hieän ñöôïc neáu khoâng thöïc taâm vun troàng ñöùc khieát tònh trong baäc vôï choàng. Trong vieäc ñieàu hoøa sinh saûn, con caùi cuûa Giaùo Hoäi trung thaønh vôùi nhöõng nguyeân taéc vöøa vieän daãn, khoâng ñöôïc duøng nhöõng phöông phaùp maø Giaùo Huaán ñaõ baùc boû khi giaûi thích luaät Thieân Chuùa 14. 62*
Ngoaøi ra, moïi ngöôøi ñeàu phaûi yù thöùc raèng: ñôøi soáng nhaân loaïi vaø boån phaän löu truyeàn söï soáng aáy khoâng chæ giôùi haïn ôû ñôøi naøy cuõng nhö khoâng theå hieåu vaø ño löôøng ñöôïc ôû ñôøi naøy, nhöng luoân qui chieáu veà ñònh meänh vónh cöûu cuûa con ngöôøi.
52. Boån phaän cuûa moïi ngöôøi trong vieäc thaêng tieán hoân nhaân vaø gia ñình. Gia ñình laø moät tröôøng hoïc phaùt trieån nhaân tính. Nhöng ñeå gia ñình coù theå soáng troïn veïn vaø chu toaøn söù meänh mình, caàn phaûi bieát hoøa hôïp taâm hoàn: vôï choàng phaûi cuøng nhau baøn ñònh cuõng nhö cha meï phaûi aân caàn coäng taùc trong vieäc giaùo duïc con caùi. Söï hieän dieän tích cöïc cuûa ngöôøi cha giuùp ích raát nhieàu cho vieäc ñaøo taïo con caùi, nhöng cuõng phaûi laøm sao giöõ ñöôïc cho ngöôøi meï vai troø chaêm soùc gia ñình, vì con caùi, nhaát laø khi thô beù, raát caàn ñeán söï chaêm soùc aáy; tuy nhieân, vaãn khoâng ñöôïc coi thöôøng söï thaêng tieán hôïp lyù cuûa ngöôøi phuï nöõ treân bình dieän xaõ hoäi. Phaûi giaùo duïc con caùi theá naøo ñeå khi ñeán tuoåi tröôûng thaønh chuùng coù theå choïn baäc soáng vaø theo ôn goïi, ngay caû ôn goïi tu trì, vôùi yù thöùc traùch nhieäm ñaày ñuû; vaø neáu keát hoân, chuùng coù theå laäp gia ñình rieâng trong nhöõng ñieàu kieän luaân lyù, xaõ hoäi vaø kinh teá thuaän lôïi. Boån phaän cuûa cha meï hay ngöôøi giaùm hoä laø höôùng daãn nhöõng ngöôøi treû khi laäp gia ñình, duøng lôøi khuyeân nhuû khoân ngoan sao cho hoï saün saøng nghe theo; tuy nhieân, phaûi caån thaän, khoâng duøng aùp löïc tröïc tieáp hay giaùn tieáp eùp buoäc hoï keát hoân hay choïn baïn ñöôøng 63*.
Nhö theá, gia ñình trôû thaønh neàn taûng cuûa xaõ hoäi vì laø nôi maø nhieàu theá heä gaëp gôõ vaø giuùp nhau neân khoân ngoan ñaày ñuû hôn cuõng nhö giuùp nhau hoøa hôïp nhöõng quyeàn lôïi caù nhaân vôùi nhöõng ñoøi hoûi khaùc cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi. Bôûi ñoù, taát caû nhöõng ai coù aûnh höôûng treân caùc coäng ñoaøn vaø taäp theå xaõ hoäi phaûi goùp coâng höõu hieäu thaêng tieán hoân nhaân vaø gia ñình. Chính quyeàn phaûi nhìn nhaän, beânh vöïc vaø phaùt huy tính chaát ñích thöïc cuûa hoân nhaân vaø gia ñình, phaûi baûo veä neàn luaân lyù chung vaø giuùp cho gia ñình ñöôïc sung tuùc, vì ñoù laø nhöõng boån phaän maø chính quyeàn phaûi coi nhö moät söù meänh thieâng lieâng phaûi chu toaøn. Laïi phaûi baûo ñaûm cho cha meï quyeàn sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi trong khung caûnh gia ñình. Phaûi soaïn thaûo ñöôïc nhöõng boä luaät bieát tieân lieäu vaø ñeà ra ñöôïc nhieàu saùng kieán ñeå baûo veä vaø naâng ñôõ caû nhöõng ngöôøi vì ruûi ro maø khoâng coù gia ñình.
Ngöôøi Kitoâ höõu bieát lôïi duïng thôøi ñaïi 15 vaø phaân bieät nhöõng gì tröôøng toàn vôùi nhöõng hình thöùc hay thay ñoåi, phaûi nhieät thaønh ñeà cao nhöõng giaù trò hoân nhaân vaø gia ñình baèng chöùng taù cuûa chính ñôøi soáng mình cuõng nhö baèng haønh ñoäng hôïp taùc vôùi nhöõng ngöôøi thieän chí. Nhö vaäy, sau khi vöôït qua caùc trôû ngaïi, hoï seõ thoûa maõn ñöôïc nhöõng nhu caàu cuûa gia ñình vaø cung caáp cho gia ñình nhöõng tieän nghi hôïp vôùi thôøi ñaïi môùi. Muoán ñaït ñöôïc muïc ñích aáy, raát caàn ñeán yù thöùc Kitoâ giaùo cuûa caùc tín höõu, löông taâm luaân lyù ngay thaúng cuûa moïi ngöôøi cuõng nhö söï khoân ngoan vaø khaû naêng chuyeân moân cuûa nhöõng ai am töôøng caùc moân hoïc ñaïo.
Caùc vò thoâng thaïo khoa hoïc, nhaát laø caùc khoa sinh vaät hoïc, y hoïc, xaõ hoäi vaø taâm lyù hoïc, coù theå giuùp ích raát nhieàu cho hoân nhaân, gia ñình cuõng nhö söï an bình löông taâm, neáu hoï hieäp löïc nghieân cöùu vaø coá gaéng laøm saùng toû hôn nöõa veà nhöõng ñieàu kieän khaùc nhau giuùp con ngöôøi ñieàu hoøa sinh saûn caùch löông thieân.
Sau khi ñöôïc hoïc hoûi ñaày ñuû veà caùc vaán ñeà thuoäc phaïm vi gia ñình, caùc linh muïc coù boån phaän naâng ñôõ ôn goïi cuûa vôï choàng trong ñôøi soáng hoân nhaân vaø gia ñình baèng nhöõng phöông tieän muïc vuï khaùc nhau, nhö rao giaûng lôøi Chuùa, leã nghi phuïng vuï hay nhöõng trôï löïc thieâng lieâng khaùc. Caùc ngaøi cuõng phaûi nhaân haäu vaø nhaãn naïi naâng ñôõ hoï trong luùc gaëp khoù khaên, vaø khích leä hoï trong tình baùc aùi ñeå hoï taïo neân nhöõng gia ñình thöïc göông maãu raïng ngôøi 64*.
Caùc toå chöùc hoaït ñoäng toâng ñoà, nhaát laø nhöõng hieäp hoäi gia ñình, phaûi coá gaéng baèng lyù thuyeát vaø haønh ñoäng naâng ñôõ caùc thanh thieáu nieân vaø chính caùc ñoâi vôï choàng, nhaát laø nhöõng ñoâi môùi keát hoân, ñoàng thôøi huaán luyeän cho hoï veà ñôøi soáng gia ñình, xaõ hoäi vaø vieäc toâng ñoà.
Sau heát chính caùc ñoâi vôï choàng, ñöôïc taïo thaønh gioáng hình aûnh Thieân Chuùa vaø ñöôïc an ñònh trong caáp böïc cuûa caùc nhaân vò, haõy keát hôïp trong tình töông thaân töông ai, ñoàng taâm hieäp yù vaø thaùnh hoùa laãn nhau 16, ñeå trong khi theo Chuùa Kitoâ laø nguyeân lyù söï soáng 17, giöõa nhöõng noãi vui möøng vaø hy sinh cuûa ôn goïi vaø qua tình yeâu chung thuûy, hoï trôû neân chöùng nhaân cuûa maàu nhieäm tình thöông maø Chuùa ñaõ toû ra cho theá giôùi qua söï cheát vaø söï soáng laïi cuûa Ngöôøi 18.
Chuù Thích:
51* 1) Giôùi thieäu: Gia ñình laø neàn taûng cuûa xaõ hoäi (soá 47a), nhöng hieän nay bò nhieàu veát nhô (b), neân Coâng Ñoàng muoán goùp phaàn giaùo lyù ñeå naâng cao gia ñình vaø hoân nhaân (c).
2) Dieãn taû gia ñình caùch ñaïi cöông: Baûn tính, khôûi söï, giaù trò vaø chieàu höôùng cuûa hoân nhaân (soá 48a). Tính caùch cao sieâu cuûa tình yeâu hoân nhaân (b). Ñôøi soáng gia ñình höôùng veà Chuùa (c). Vai troø cuûa moãi ngöôøi trong gia ñình vaø vieäc toâng ñoà cuûa hoï (d).
3) Tình yeâu hoân nhaân: tính caùch (soá 49a), phöông caùch bieåu loä noù (b), phaûi phoå bieán quan nieäm ñích thöïc veà noù (c).
4) Con caùi: Hoân nhaân höôùng veà vieäc sinh saûn con caùi (soá 50a). Keû laøm cha meï phaûi coù traùch nhieäm (b). Sinh saûn con caùi khoâng phaûi laø muïc ñích duy nhaát (c).
5) Nhöõng khoù khaên: gaëp phaûi khi duy trì tình yeâu ñoàng thôøi phaûi toân troïng söï soáng (soá 51a). Nhöõng giaûi phaùp khoâng ñöôïc aùp duïng (b). Nhöõng tieâu chuaån ñeå choïn giaûi phaùp (c,d).
6) Muïc vuï gia ñình: ÔÛ trong gia ñình (soá 52a), trong ñaïi gia ñình vaø xaõ hoäi (b). Vieäc toâng ñoà cuûa gia ñình (c). Phaàn ñoùng goùp cuûa khoa hoïc gia chuyeân moân (d), cuûa Linh Muïc (e), cuûa ñoâi hoân nhaân (f). (Trôû laïi ñaàu trang)
52* Hoân nhaân vaø gia ñình laø teá baøo ñaàu tieân ñoàng thôøi laø neàn taûng cuûa xaõ hoäi cuõng nhö cuûa Giaùo Hoäi. Coâng Ñoàng muoán goùp phaàn ñeå baûo veä hoân nhaân vì ôû nhieàu nôi hoân nhaân bò toäi loãi laøm hoen oá. Coâng Ñoàng nhaéc ñeán cheá ñoä ña theâ, ngöôïc laïi vôùi tính caùch hôïp nhaát cuûa hoân nhaân (soá 48a phaàn cuoái vaø 49b); ly dò, traùi ngöôïc vôùi tính baát khaû phaân ly; töï do luyeán aùi töùc soáng chung maø khoâng chaáp nhaän lieân heä hoân nhaân. Coâng Ñoàng coøn noùi chung veà nhöõng hình thöùc “leäch laïc khaùc”: chaúng haïn hoân nhaân thí nghieäm, nghóa laø khi chöa coù con thì chöa thaønh baát khaû phaân ly; hoân nhaân eùp buoäc cuûa thanh nieân thieáu nöõ khoâng öa nhau, v.v... Hoân nhaân hôïp nhaát vaø duy nhaát coøn coù theå maát yù nghóa cao ñeïp do loøng ích kyû cuûa ñoâi beân, do khoaùi laïc chuû nghóa, do nhöõng toäi loãi lieân quan tôùi vieäc sinh saûn.
Nhöng coøn coù nhieàu hoaøn caûnh khaùc cuõng coù theå gaây neân nhöõng khoù khaên vaø dòp toäi cho hoân nhaân. Coâng Ñoàng nhaéc ñeán hoaøn caûnh kinh teá: chaúng haïn tieàn löông khoâng ñuû ñeå nuoâi döôõng vaø giaùo duïc con caùi; hoaøn caûnh taâm lyù vaø xaõ hoäi: nhö quan nieäm môùi veà ñòa vò ngöôøi phuï nöõ, hay laø moâi tröôøng sinh soáng quaù chuù yù ñeán tình duïc; hoaøn caûnh daân söï: nhö leà luaät traùi ngöôïc nguyeân taéc luaân lyù, ví duï vieäc phaù thai, giaûi phaãu ñeå ngaên caûn khaû naêng sinh saûn, v.v...; hoaøn caûnh nhaân khaåu gia taêng taïi nhieàu nôi cuõng coù theå ñe doïa neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia ñang môû mang.
Trong thoâng ñieäp Humanae Vitae, Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI coâng nhaän ñoù laø nhöõng lyù do ñaõ khieán Giaùo Hoäi xeùt laïi laäp tröôøng (soá 2-5). (Trôû laïi ñaàu trang)
53* Ñaây laø moät ñònh nghóa cuûa hoân nhaân ñaùng cho ta löu yù tôùi: a) coát yeáu laø cuøng moät ñôøi soáng vaø cuøng moät tình yeâu ñaëc bieät, b) tuøy theo luaät Chuùa laø Ñaáng ñaõ saùng taïo hoân nhaân, c) baét ñaàu do söï öng thuaän nhau cuûa hai ngöôøi nam vaø nöõ. Ñoái töôïng cuûa söï öng thuaän aáy laø chính con ngöôøi, hai con ngöôøi töï hieán cho nhau vaø ñoùn nhaän nhau. Hai ngöôøi: chöù khoâng phaûi chæ quyeàn lôïi treân thaân xaùc cuûa mình maø thoâi (nhö, theo Giaùo Luaät khoaûn 1081 ñoaïn 2, Thoâng ñieäp Casti Connubii cuûa Ñöùc Pioâ XI ñaõ xaùc nhaän: x. AAS 22 (1930), 541; Dz 3701/2225). Hai beân seõ neân moät veà moïi phöông dieän: sinh lyù, taâm lyù, xaõ hoäi vaø ñaïo ñöùc. Keát quaû laø moät toå chöùc vöõng chaéc khoâng phaûi töï yù rieâng cuûa ñoâi beân, nhöng theo yù ñònh cuûa Thieân Chuùa. Toå chöùc naøy coù nhieàu muïc ñích (soá 50b) vaø möu ích khoâng nhöõng cho ñoâi beân maø coøn cho gia ñình vaø xaõ hoäi nöõa. (Trôû laïi ñaàu trang)
1 Xem T. Augustinoâ, De bono conjugali: PL 40, 375-376 vaø 394. - T. Toâma, Summa Theol., Suppl. Quaest. 49, art. 3 ad 1. - Decretum pro Armenis: Dz 702 (1327). - Pioâ XI, Tñ. Casti connubii: AAS 22 (1933), trg 543-555; Dz 2227-2238 (3703-3714). (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem Pioâ XI, Tñ. Casti Connubii: AAS 22 (1930), trg 546-547; Dz 2231 (3706). (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem Os 2; Gier 3,6-13; Ez 16 vaø 23; Is 54. (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem Mt 9,15; Mc 2, 19-20; Lc 5,34-35; Gio 3,29; 2Cor 11,2; Eph 5,27; Kh 19,7-8; 21,2 vaø 9. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem Eph 5,25. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem CÑ Vat. II, Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi Lumen gentium: AAS 57 (1965), trg 15-16; 40-41; 47. (Trôû laïi ñaàu trang)
7 Xem Pioâ XI, Tñ. Casti Connubii :AAS 22 (1930), trg 583. (Trôû laïi ñaàu trang)
54* Hai ñoaïn 48ab nhaán maïnh raèng hoân nhaân laø moät trong nhöõng ôn keâu goïi cuûa Chuùa ñeå con ngöôøi thaùnh hoùa baûn thaân. Thieân Chuùa ñaõ saùng laäp hoân nhaân vaø quyeát ñònh baûn tính cuûa noù, muïc ñích, tính caùch chính yeáu cuõng nhö ñaõ thaùnh hoùa noù vaø naâng cao noù laøm thaønh moät bí tích giuùp ñoâi beân laøm troøn nghóa vuï vaø soáng ñöùc aùi (x.Hieán cheá tín lyù veà Giaùo Hoäi 35c; 41e; vaø sau naøy: soá 52g).
Hai vôï choàng ñöôïc môøi goïi ñeå thaùnh hoùa baûn thaân :1) baèng caùch soáng tình yeâu rieâng bieät (soá 49-50a), 2) cuõng nhö nhôø phaän vuï laøm cha laøm meï (soá 50). (Trôû laïi ñaàu trang)
8 Xem 1Tm 5,3. (Trôû laïi ñaàu trang)
9 Xem Eph 5,32. (Trôû laïi ñaàu trang)
10 Xem Stk 2, 22-24; Cn 5,18-20; 31,10-31; Tob 8,4-8; Dtc 1,1-3; 2,16; 4,16-5,1; 7,8-11; 1Cor 7,3-6; Eph 5,25-33. (Trôû laïi ñaàu trang)
55* Saùch Saùng Theá Kyù thuaät laïi hai caâu chuyeän khaùc nhau veà Chuùa döïng neân loaøi ngöôøi. Töø 1,1 ñeán 2,4 nhaán maïnh söï khaùc nhau cuûa hai gioáng nam vaø nöõ, coát ñeå hai beân phoái hôïp vaø sinh con. Töø 2,5 ñeán 2,25 Thaùnh Kinh noùi raèng ngöôøi nöõ ñöôïc döïng neân sau vaø bôûi ngöôøi nam, gioáng nhö ngöôøi nam, ñeå nhaán maïnh ngöôøi nam vaø nöõ laø ñeå boå tuùc cho nhau nhôø söï phoái hôïp neân “moät thaân theå” (trong Thaùnh Kinh danh töø naøy khoâng chæ noùi veà thaân xaùc, nhöng aùm chæ tôùi toaøn theå con ngöôøi). Neân vieäc hai gioáng höôùng veà nhau, cuõng nhö tình yeâu giöõa ngöôøi nam vaø ngöôøi nöõ vaø caû tính duïc nöõa ñeàu do Thieân Chuùa döïng neân vaø laø toát ñeïp. Tính duïc khoâng phaûi laø keát quaû cuûa toäi toå toâng. Toäi aáy chæ gaây neân söï roái loaïn cuûa moät thöù tính duïc khoâng coøn tuøng phuïc lyù trí (Stk 3,7-16).
Qua caùc chuyeän veà toå phuï, Thaùnh Kinh nhaán maïnh phöông dieän sinh saûn: caùc ngaøi ñaõ chaáp nhaän cheá ñoä ña theâ (v.d. Stk 16,1; 29,15-30) vaø vieäc laáy vôï leõ (30,3-12). Khoâng sinh ñeû ñöôïc, laø vì Chuùa phaït (15,3).
Caùc saùch Khoân Ngoan (ñaëc bieät laø Dieãm Tình Ca) ca tuïng tình yeâu vôï choàng, maø khoâng ñeà caäp ñeán vieäc sinh saûn moät caùch roõ raøng. Tình yeâu aáy laø tình yeâu xaùc thòt (xem vd. Cn 5,15-20).
Phaàn caùc tieân tri khi caùc ngaøi so saùnh giao öôùc giöõa Thieân Chuùa vaø daân Israel vôùi tình yeâu vôï choàng, caùc ngaøi ñaõ maëc nhieân neâu ra lyù töôûng tình yeâu ñoái vôùi hoân nhaân. (Trôû laïi ñaàu trang)
11 Xem Pioâ XI, Tñ. Casti Connubii : AAS 22 (1930), trg 547-548; Dz 2232 (3707). (Trôû laïi ñaàu trang)
56* Ñöùc Phaoloâ VI (Humanae Vitae soá 8-9) dieãn taû tình yeâu vôï choàng nhö sau: 1) nguoàn goác cuûa noù laø Thieân Chuùa, 2) noù toát ñeïp vì trong ñoù hai ngöôøi töï hieán cho nhau ñeå trôû neân moät vaø trau gioài cho nhau, 3) noù töôïng tröng söï phoái hôïp giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi, 4) noù laø tình yeâu nhaân baûn: vöøa caûm giaùc vöøa thieâng lieâng, phaùt sinh töø yù chí töï do, chöù khoâng chæ do tình caûm vaø baûn naêng maø thoài, 5) noù troïn veïn, nghóa laø khieán hai beân chia seû moïi söï vaø tìm möu ích cho baïn hôn laø cho mình, 6) noù chung thuûy vaø duy nhaát ñeán giôø cheát, 7) vaø ñöa tôùi keát quaû ngoaøi ích lôïi cho ñoâi beân, nghóa laø noù höôùng veà vieäc sinh saûn con caùi. (Trôû laïi ñaàu trang)
57* Taát caû nhöõng cöû chæ aâu yeám thaân xaùc, ñeán chính vieäc phoái hôïp maät thieát, ñeàu laø phöông phaùp rieâng bieät ñeå bieåu loä, theå hieän vaø coå voõ tình yeâu hoân nhaân. Laø nhöõng haønh ñoäng cuûa con ngöôøi, cuûa con Thieân Chuùa, ñeå soáng ôn goïi cuûa mình, haønh ñoäng ñoù khoâng coù gì laø baát xöùng. Khoâng phaûi hoân nhaân cho pheùp ñeå thöïc haønh nhöõng ñieàu ñeâ tieän. Hoân nhaân thöôøng thöôøng ñoøi hoûi nhöõng haønh ñoäng aáy, coát nhö phöông phaùp ñeå theå hieän ôn goïi cuûa Chuùa. Vieäc thuù vaät cuõng coù nhöõng taùc ñoäng töông töï beân ngoaøi, khoâng neân gaây ra söï ngoä nhaän. Dó nhieân ñoâi vôï choàng phaûi thöïc hieän nhöõng haønh ñoäng ñoù moät caùch xöùng hôïp vôùi con ngöôøi, nghóa laø moät caùch hôïp lyù vaø hôïp ñöùc tin, chöù khoâng phaûi chæ vì baûn naêng tính duïc, vì ích kyû vaø baát chaáp hoaøn caûnh cuûa baïn mình, cuûa con caùi, cuûa gia ñình vaø cuûa xaõ hoäi. (Trôû laïi ñaàu trang)
58* Hoân nhaân laø ñeå hai vôï choàng yeâu nhau, hieäp nhaát vôùi nhau, boå tuùc cho nhau, hay laø ñeå sinh saûn con caùi? Tröôùc khi coù Coâng Ñoàng, giaùo lyù coâng giaùo traû lôøi: muïc ñích thöù nhaát laø ñeå sinh saûn con caùi. Coøn vieäc vôï choàng giuùp ñôõ nhau vaø vieäc keát hieäp tính duïc vôùi nhau laø muïc ñích thöù nhì vaø phuï thuoäc. Trong ghi chuù 1 (soá 48a) Coâng Ñoàng nhaéc laïi vaøi taøi lieäu phaân bieät caùc muïc ñích nhö theá. Dó nhieân giaùo lyù ñaõ khoâng coi thöôøng tình yeâu vôï choàng, bôûi vì ba muïc ñích aáy ñeàu phaûi ñöôïc thöïc haønh trong baàu khoâng khí yeâu nhau. Nhöng Coâng Ñoàng ñaõ nhaán maïnh ñeán tình yeâu trong khi khoâng chæ löu yù ñeán khía caïnh phaùp lyù cuûa hoân nhaân, nhöng ñaõ ñeà cao phöông dieän nhaân vò. Neân, baây giôø ta phaûi noùi raèng hoân nhaân laø ñeå hai beân yeâu nhau vaø töï hieán cho nhau, nhôø ñoù maø sinh saûn con caùi, vì chính tình yeâu vôï choàng cuõng nhö hoân nhaân ñeàu höôùng veà vieäc sinh saûn. Giöõa tình yeâu vôï choàng vaø vieäc sinh saûn con caùi khoâng coù söï maâu thuaãn gì caû, traùi laïi neáu boû moät trong hai, thì seõ khoâng theå hieåu ñieàu kia ñöôïc. Yeâu nhau vôùi tình yeâu naøy (hoân nhaân) maø laïi coá gaéng ngaên caûn vieäc sinh saûn con caùi ñaáy laø ñieàu maâu thuaãn. Traùi laïi, muoán coù con maø khoâng chòu yeâu nhau thì khoâng xöùng hôïp vôùi phaåm giaù con ngöôøi. Töï hieán cho nhau, nhöng cuøng moät luùc coá yù loaïi tröø khaû naêng cao quí nhaát cuûa mình laø khaû naêng laøm cha laøm meï, coù phaûi töï hieán mình troïn veïn khoâng? coù phaûi yeâu thaät khoâng? (Trôû laïi ñaàu trang)
59* Coâng Ñoàng khoâng baèng loøng phaân bieät caùc muïc ñích nhö cuõ. Chæ nhaéc laïi hai muïc ñích quan troïng nhaát laø töï hieán cho nhau vaø sinh saûn con caùi. Thöïc ra, hai muïc ñích naøy (vaø nhieàu muïc ñích khaùc ñeå phaùt trieån nhaân phaåm veà moïi phöông dieän...) ñeàu laø chính yeáu, nghóa laø hoân nhaân ñoøi hoûi quyeàn lôïi ñeå hai beân coù theå nhôø nhau maø ñaït tôùi nhöõng muïc ñích aáy. Laäp kheá öôùc hoân nhaân, nhöng loaïi tröø quyeàn lôïi ñeå sinh saûn con caùi thaät laø voâ lyù vaø kheá öôùc khoâng thaønh. Vaäy thì, coá yù loaïi tröø quyeàn lôïi ñeå yeâu nhau vaø ñeå töï hieán cho nhau, cuõng laø voâ lyù, vì kheá öôùc naøy coát ñeå trao ñoåi cho nhau. (Trôû laïi ñaàu trang)
60* ÔÛ ñaây Coâng Ñoàng daïy moät giaùo lyù môùi meû: laäp gia ñình ñeå (nhôø tình yeâu nhau) laøm cha vaø laøm meï; noùi nhö theá thì chöa ñuû. Phaûi noùi theâm: ñeå laøm baäc cha meï coù traùch nhieäm! Nhö theá coù nghó a gì? Coâng Ñoàng daïy: 1) sinh saûn con caùi laø söù meänh cuûa vôï choàng, 2) phaûi thöïc haønh nhö laø coäng taùc vieân cuûa Chuùa vaø laø “thoâng ngoân vieân” cho tình yeâu cuûa Chuùa (nghóa laø: tình yeâu Chuùa luoân luoân muoán döïng neân con ngöôøi môùi, nhöng hai vôï choàng phaûi tìm hieåu yù Chuùa trong hoaøn caûnh thöïc teá cuûa hoï), 3) thöïc haønh vôùi loøng kính troïng Thieân Chuùa, 4) vaø tin caäy Ngaøi, 5) cuõng nhö vôùi tinh thaàn hy sinh, 6) ñeå vinh danh Chuùa, 7) vaø thaùnh hoùa baûn thaân.
Theo caùc nguyeân taéc aáy, vôï choàng neân sinh haï bao nhieâu con caùi? Tröôùc ñaây nhöõng tín höõu ñaïo ñöùc coù leõ ñaõ traû lôøi: “Chuùa muoán bao nhieâu thì chuùng con seõ sinh ra baáy nhieâu”. Nhöng caâu ñoù khoâng hôïp vôùi giaùo lyù nhö Coâng Ñoàng daïy. Khoâng khaùc gì vôùi laäp tröôøng cuûa ngöôøi chæ ham meâ khoaùi laïc vaø do ñoù seõ aùp duïng caùc phöông phaùp ñeå ngaên caûn söï sinh saûn, caâu aáy coù theå toû ra yù muoán ñeà cao nguyeân taéc “phaûi thoûa maõn tính duïc” tröôùc ñaõ! Nhö vaäy chöa phaûi laø coù traùch nhieäm. Bôûi ñoù Coâng Ñoàng ngôïi khen nhöõng vôï choàng saün saøng coù ñoâng con, nhöng roài daïy raèng hoï phaûi quyeát ñònh soá con caùi coù theå coù theo nhöõng nguyeân taéc sau ñaây: 1) ích lôïi veà moïi phöông dieän cuûa hai vôï choàng (ví duï: ngöôøi meï coù ñuû söùc khoâng?) 2) ích lôïi cuûa con caùi (ví duï gia ñình coù ñuû phöông tieän ñeå giaùo duïc chuùng noù khoâng?) 3) tuøy theo thôøi gian, hoaøn caûnh vaät chaát vaø tinh thaàn, 4) tuøy theo ích lôïi cuûa ñaïi gia ñình, cuûa xaõ hoäi vaø cuûa Giaùo Hoäi.
Chính vôï choàng phaûi quyeát ñònh soá con, chöù khoâng phaûi chæ ngöôøi choàng hay oâng baø. Hoï seõ quyeát ñònh theo löông taâm cuûa hoï: moät löông taâm coá gaéng hieåu bieát luaät Chuùa nhö Giaùo Hoäi trình baøy.
Ñöùc Phaoloâ VI (Humanae Vitae soá 10) nhaán maïnh raèng chính tình yeâu hoân nhaân ñoøi hoûi traùch nhieäm naøy. Ngaøi cuõng caét nghóa traùch nhieäm: 1) theo phöông dieän sinh lyù laø toân troïng leà luaät cuûa caùc tieán trieån sinh lyù (noù cuõng thuoäc veà nhaân vò), 2) theo phöông phaùp cheá ngöï caùc xu höôùng baûn naêng vaø duïc voïng, ñoù laø bieát töï chuû theo lyù trí, 3) theo phöông dieän hoaøn caûnh vaät lyù, kinh teá, taâm lyù, xaõ hoäi, ñoù laø quyeát ñònh tuøy theo hoaøn caûnh cho pheùp theâm con, hay khoâng, 4) theo phöông dieän luaân lyù, coù traùch nhieäm laø quyeát ñònh vaø thöïc hieän quyeát ñònh ñoù moät caùch thích hôïp vôùi nhieäm vuï ñoái vôùi Chuùa, ñoái vôùi chính mình, ñoái vôùi gia ñình vaø xaõ hoäi. Löông taâm cuûa hai vôï choàng khoâng töï yù taïo ra con ñöôøng toát ñeïp cho mình, nhöng noù phaûi khaùm phaù ra con ñöôøng aáy nôi baûn tính hoân nhaân vaø nôi baûn tính caùc hoaït ñoäng hoân nhaân, theo nhö Giaùo Hoäi caét nghóa.
Veà phöông phaùp cuï theå khi vôï choàng caàn haïn cheá sinh saûn, xin coi soá 51. (Trôû laïi ñaàu trang)
12 Xem 1Cor 7,5. (Trôû laïi ñaàu trang)
13 Xem Pioâ XII, Huaán töø Tra le Visite, 20-1-1958: AAS 50 (1958), trg 91. (Trôû laïi ñaàu trang)
61* Vaán ñeà haïn cheá sinh saûn laø vaán ñeà veà caùc phöông phaùp. Vôï choàng muoán soáng hôïp vôùi lyù töôûng hoân nhaân ñaõ ñöôïc trình baøy ôû treân, laém luùc seõ phaûi haïn cheá soá con. Nhöng khoâng gaàn guõi nhau, hay chæ theo chu kyø cuûa ngöôøi vôï, coù theå laøm haïi cho tình yeâu nhau, do ñoù cuõng laøm haïi cho ñôøi soáng hoân nhaân vaø cho con caùi nöõa. Coâng Ñoàng khoâng giaáu kín söï kieän naøy. Vaäy khi caàn haïn cheá soá con, coù theå aùp duïng phöông phaùp naøo? Coâng Ñoàng chæ traû lôøi moät caùch ñaïi cöông maø thoâi: phaûi loaïi tröø phöông phaùp xaáu xa, nhö gieát ngöôøi (soá 51b), phaù thai vaø gieát treû em (soá 51c). Roài Coâng Ñoàng daïy nguyeân taéc phaûi aùp duïng trong vieäc choïn löïa phöông phaùp. Phöông phaùp bao giôø cuõng phaûi 1) toân troïng giaù trò cuûa söù meänh löu truyeàn söï soáng vaø toân troïng phaåm giaù con ngöôøi, 2) noù khoâng theå traùi ngöôïc leà luaät cuûa Chuùa veà vieäc löu truyeàn maïng soáng, 3) vôï choàng phaûi coù yù ngay laønh, nhöng chöa ñuû, 4) chính phöông phaùp phaûi xöùng hôïp vôùi caùc qui taéc khaùch quan veà luaân lyù, 5) ñoù laø nhöõng qui taéc döïa treân baûn tính con ngöôøi vaø taùc ñoäng cuûa con ngöôøi, 6) neân phöông phaùp phaûi khoâng ñöôïc xaâm phaïm yù nghóa tình yeâu hoân nhaân laø töï hieán cho nhau, vaø tính caùch nhaân baûn cuûa vieäc sinh saûn con caùi, 7) bôûi ñoù, ñöùc trinh khieát hoân nhaân laø caàn thieát, 8) cuõng nhö loøng trung thaønh vôùi Giaùo Huaán cuûa Giaùo Hoäi. (Trôû laïi ñaàu trang)
14 Xem Pioâ XI, Tñ. Casti Connubii: AAS 22 (1930), trg 559-561 : Dz 2239-2241 (3716-3718). - Pioâ XII, Huaán töø cho Ñaïi hoäi Hieäp hoäi caùc Nöõ Hoä Sinh YÙ, 29-10-1951: AAS 43 (1951), trg 835-854. - Phaoloâ VI, Huaán töø cho caùc Nghò Phuï Hoàng Y, 23-6-1964: AAS 56 (1964), trg 581-589. Theo leänh cuûa ÑGH, moät soá vaán ñeà caàn tìm hieåu saâu xa hôn ñaõ ñöôïc trao cho moät uûy ban ñaëc traùch nghieân cöùu veà daân soá, gia ñình, tæ soá sinh saûn, ñeå sau khi coäng taùc hoaøn thaønh, ÑGH coù theå thaåm ñònh. Vaø vôùi giaùo huaán hieän thôøi cuûa Giaùo Hoäi, Thaùnh Coâng Ñoàng khoâng coù yù caáp thôøi ñeà ra nhöõng giaûi phaùp cuï theå. (Trôû laïi ñaàu trang)
62* Ghi chuù 14 trình baøy lyù do taïi sao Coâng Ñoàng khoâng phaùt bieåu yù kieán veà phöông phaùp cuï theå do khoa hoïc ñaõ khaùm phaù ra, nhö thuoác vieân, voøng xoaén, v.v... Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI ñaõ nhôø uûy ban do Ñöùc Gioan XXIII thieát laäp nhaèm hoïc hoûi veà caùc vaán ñeà gia ñình, ñeå nghieân cöùu vaán ñeà haïn cheá sinh saûn. UÛy ban goàm coù caùc nhaø thaàn hoïc, xaõ hoäi hoïc, baùc só, caùc ñoâi vôï choàng (treân 70 hoäi vieân) ñaõ laøm vieäc töø naêm 1963 ñeán cuoái naêm 1967. Theo nhö chính Ñöùc Giaùo Hoaøng xaùc nhaän (Humanae Vitae soá 6) ña soá caùc hoäi vieân beânh vöïc laäp tröôøng chaáp nhaän baát cöù phöông phaùp naøo ñeå haïn cheá sinh saûn. Khoâng nhaéc ñeán loøng ích kyû, ham khoaùi laïc, sôï traùch nhieäm naëng neà trong vieäc sinh saûn vaø giaùo duïc con caùi, keå caû laäp tröôøng choáng ñoái Giaùo Hoäi cuõng nhö laäp tröôøng kinh teá vaø chính trò cuûa moät soá quoác gia, AÁn Ñoä chaúng haïn..., chính Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ chæ nhaéc laïi lyù do cuûa ña soá trong uûy ban: 1) Coù lyù do ngoaïi taïi, nghóa laø nhöõng lyù do khoâng tröïc tieáp quan heä tôùi vaán ñeà, nhö vieäc daân soá gia taêng quaù mau; nhöõng hoaøn caûnh laøm vieäc, nhaø ôû, kinh teá; quan nieäm môùi meû veà nhaân phaåm phuï nöõ vaø vai troø cuûa phuï nöõ trong xaõ hoäi; vieäc sinh saûn con caùi ñoøi hoûi hy sinh ñoâi khi tôùi möùc ñoä anh huøng (Humanae Vitae soá 2-3). 2) Cuõng coù lyù do noäi taïi nhö quan nieäm veà giaù trò tình yeâu hoân nhaân vaø cöû chæ xaùc thòt; quyeàn naêng cuûa con ngöôøi treân thieân nhieân vaø baûn thaân; nguyeân taéc toaøn dieän, nghóa laø hoân nhaân höôùng veà con caùi nhöng khoâng phaûi töøng hoaït ñoäng vôï choàng phaûi tröïc tieáp höôùng veà noù; nguyeân taéc phaûi choïn söï xaáu nheï hôn, nghóa laø thaø aùp duïng phöông phaùp nhaân taïo ñeå haïn cheá sinh saûn coøn hôn laø maát tình yeâu vôï choàng vaø haïnh phuùc gia ñình (Humanae Vitae soá 2-3; 14, 16-17).
Ngaøy 25-7-1968 Ñöùc Phaoloâ VI “nhaän söù meänh Chuùa Kitoâ ñaõ trao phoù” (Humanae Vitae soá 6) coâng boá caâu traû lôøi veà vaán ñeà caùc phöông phaùp cuï theå: “Caám baát cöù haønh ñoäng naøo nhaèm ngaên chaën söï sinh saûn, duø nhö moät muïc ñích hay chæ nhö phöông tieän, duø coù haønh ñoäng nhö vaäy tröôùc vieäc vôï choàng, hay laø khi vieäc vôï choàng ñang tieán tôùi haäu quaû töï nhieân cuûa noù” (Humanae Vitae soá 14). Nghóa laø khoâng ñöôïc pheùp duøng thuoác vieân ngaên caûn thuï thai (noù coù theå gieát tinh truøng, gieát tröùng, ngaên caûn tröùng chín ruïng, ngaên caûn tinh truøng vaøo trong tröùng), caám duøng thuoác vieân phaù thai, ñaët voøng xoaén vaøo töû cung, duøng bao cao su cuûa ñaøn oâng hay ñoà giöõ boä phaän cuûa ñaøn baø, giaûi phaãu ñeå caét hay buoäc caùc oáng daãn tinh dòch hay tröùng, hoaït ñoäng nhö Onan (Stk 38,9: coá yù xuaát tinh ôû ngoaøi), caám phaù thai... Vì moãi khi vôï choàng giao hôïp vôùi nhau, vieäc hoân nhaân phaûi ñöôïc môû ngoû ñeå “coù theå löu truyeàn maïng soáng” (Humanae Vitae soá 11).
Ñöùc Giaùo Hoaøng “nhaän söù meänh Chuùa Kitoâ ñaõ trao phoù” maø daïy con caùi Giaùo Hoäi phaûi boû yù kieán rieâng (Humanae Vitae soá 28) vaø hôn nöõa phaûi vaâng lôøi maëc duø coù theå laø raát khoù (Humanae Vitae soá 19-20) bôûi vì phaûi vaâng theo luaät cuûa Giaùo Hoäi vaø luaät cuûa Chuùa (Humanae Vitae soá 18).
Ñöùc Giaùo Hoaøng ñaõ aùp duïng nguyeân taéc Coâng Ñoàng Vaticanoâ II laäp ra vaø ñaõ coâng nhaän raèng neáu coá yù ngaên caûn vieäc thuï thai khi vôï choàng aên ôû vôùi nhau, haønh ñoäng ñoù khoâng coøn giöõ yù nghóa saâu xa cuûa tình yeâu vaø cuûa hoân nhaân, cuõng nhö cuûa taùc ñoäng hoân nhaân nhö Thieân Chuùa ñaõ muoán (Humanae Vitae soá 9-13). (Trôû laïi ñaàu trang)
63* Caùc gia ñình vaø ñaïi gia ñình (keå caû caùc linh muïc lo cho ñoâi taân hoân) neân löu yù tôùi caâu naøy cuûa Coâng Ñoàng. Vì eùp duyeân khoâng nhöõng laø toäi baát coâng ñoái vôùi thanh nieân thieáu nöõ coù quyeàn lôïi baát khaû xaâm phaïm ñeå laäp gia ñình vaø choïn ngöôøi baïn, maø coøn gaây neân nhieàu khoù khaên vaø nhieàu dòp toäi loãi, khoâng keå tröôøng hôïp hoân nhaân baát thaønh vì maëc daàu hai beân ñaõ öng thuaän, nhöng chæ vì sôï haõi quaù ñaùng (Giaùo luaät, khoaûn 1087). Laïm duïng loøng hieáu thaûo cuûa con mình ñeå eùp duyeân laø ñieàu khoâng thích hôïp vôùi giaùo lyù coâng giaùo. (Trôû laïi ñaàu trang)
15 Xem Eph 5,16; Col 4,5. (Trôû laïi ñaàu trang)
64* Coâng Ñoàng laäp laïi hai nhieäm vuï chính cuûa caùc linh muïc lo cho ñoâi taân hoân laø: 1) giaùo duïc ñoâi beân veà ôn keâu goïi, veà lyù töôûng, veà ñôøi soáng gia ñình, veà nhöõng khoù khaên, v.v..., 2) naâng ñôõ caùc caëp vôï choàng gaëp khoù khaên vôùi loøng nhaân töø vaø kieân nhaãn. Do ñoù vieäc khaûo kinh hai beân saép laäp gia ñình vaø sau ñoù chæ lo vieäc röûa toäi cho con caùi vaø daïy giaùo lyù, ban bí tích cho keû lieät... thì chöa ñuû.
Caùc ngaøi neân ñaëc bieät löu yù tôùi tinh thaàn môùi trong vieäc muïc vuï (khi ngoài toøa chaúng haïn). “Trong vieäc naøy (töùc vieäc daïy toaøn boä giaùo lyù, baát chaáp nhöõng khoù khaên seõ gaëp phaûi nhö khi ñeà caäp tôùi vaán ñeà nghieâm caám söï aùp duïng caùc phöông phaùp haïn cheá sinh saûn chaúng haïn), caàn phaûi giöõ ñöùc nhaãn naïi vaø nhaân töø nhö chính Chuùa ñaõ laøm göông trong caùch ñoái xöû vôùi moïi ngöôøi. Chuùa... ñaõ giöõ thaùi ñoä quyeát lieät ñoái vôùi toäi loãi, nhöng ñoàng thôøi ñaõ toû loøng thöông xoùt ñoái vôùi con ngöôøi. Khi gaëp khoù khaên, chôù gì caùc ñoâi vôï choàng luoân luoân tìm thaáy nôi lôøi noùi vaø nôi taâm hoàn cuûa caùc linh muïc, tieáng vang lôøi noùi vaø tình yeâu cuûa Chuùa Cöùu Theá” (Humanae Vitae soá 29). Chuùa khoâng ñuoåi keû sa ngaõ vì yeáu ñuoái... (Trôû laïi ñaàu trang)
16 Xem Sacramentarium Gregorianum : PL 78, 262. (Trôû laïi ñaàu trang)
17 Xem Rm 5,15 vaø 18; 6, 5-11; Gal 2,20. (Trôû laïi ñaàu trang)
18 Xem Eph 5,25-27. (Trôû laïi ñaàu trang)