Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Khoùa III Ngaøy 04 thaùng 12 Naêm 1963
Phaoloâ Giaùm Muïc
Toâi Tôù Caùc Toâi Tôù Thieân Chuùa
Hieäp Nhaát Vôùi Caùc Nghò Phuï Cuûa Thaùnh Coâng Ñoàng
Ñeå Muoân Ñôøi Ghi Nhôù
Saéc Leänh
veà Caùc Phöông Tieän
Truyeàn Thoâng Xaõ Hoäi
Inter Mirifica
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Lôøi Môû Ñaàu
1. YÙ nghóa töø ngöõ. Trong nhöõng phaùt minh kyø dieäu veà kyõ thuaät, maø, nhôø ôn Chuùa, taøi naêng con ngöôøi ñaõ töøng khai thaùc töø taïo vaät, nhaát laø trong thôøi ñaïi chuùng ta, thì Giaùo Hoäi laø Meï, ñaëc bieät aân caàn tieáp ñoùn vaø theo doõi, töø nhöõng phaùt minh lieân quan ñaëc bieät tôùi tinh thaàn con ngöôøi, ñeán nhöõng phaùt minh môû nhieàu con ñöôøng môùi ñeå truyeàn thoâng moät caùch heát söùc deã daøng ñuû caùc loaïi tin töùc, tö töôûng vaø meänh leänh. Tuy nhieân giöõa nhöõng phaùt minh naøy, troåi vöôït hôn caû laø nhöõng phöông tieän töï baûn tính khoâng nhöõng coù lieân heä vaø aûnh höôûng ñeán töøng ngöôøi, maø coøn ñeán chính ñaïi chuùng vaø toaøn theå xaõ hoäi nhaân loaïi 1* nhö baùo chí, ñieän aûnh, phaùt thanh, voâ tuyeán truyeàn hình vaø nhöõng thöù khaùc töông töï. Do ñoù nhöõng phöông tieän naøy ñaùng ñöôïc goïi laø nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi.
2. Lyù do thuùc ñaåy Coâng ñoàng quan taâm ñeán vaán ñeà. Giaùo Hoäi laø Meï cuõng bieát raèng nhöõng phöông tieän ñoù, neáu ñöôïc xöû duïng ñuùng ñaén seõ mang laïi nhöõng lôïi ích höõu hieäu cho nhaân loaïi vì chuùng ñoùng goùp raát nhieàu vaøo vieäc giaûi trí, huaán luyeän tinh thaàn cuõng nhö vieäc môû roäng vaø cuûng coá Nöôùc Chuùa. Giaùo Hoäi cuõng bieát raèng con ngöôøi coù theå duøng chuùng nghòch laïi vôùi yù ñònh cuûa Ñaáng Taïo Hoùa, vaø laøm cho chuùng quay laïi phaûn mình; hôn nöõa Giaùo Hoäi laø Meï hieàn heát söùc ñau loøng vì nhöõng thieät haïi 2* quaù thöôøng xaûy ra cho xaõ hoäi con ngöôøi do vieäc coá yù duøng sai nhöõng phöông tieän naøy.
Vì theá, ñeå nhaán maïnh ñeán moái quan taâm cuûa caùc Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø caùc Ñöùc Giaùm Muïc veà vaán ñeà raát quan troïng naøy, Thaùnh Coâng Ñoàng nghó raèng coù nhieäm vuï ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà chính yeáu lieân quan tôùi nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi. Hôn nöõa Thaùnh Coâng Ñoàng cuõng tin töôûng raèng giaùo thuyeát vaø chæ thò ñöôïc trình baøy sau ñaây khoâng nhöõng seõ giuùp ích cho phaàn roãi caùc Kitoâ höõu maø coøn giuùp cho vieäc tieán boä cuûa toaøn theå coäng ñoaøn nhaân loaïi.
Chöông I
Phöông Tieän Truyeàn Thoâng Xaõ Hoäi
3. Nhieäm vuï cuûa Giaùo Hoäi. Vì ñöôïc Chuùa Kitoâ thieát laäp ñeå mang laïi phaàn roãi cho heát moïi ngöôøi, vaø do ñoù coù nhieäm vuï phaûi rao giaûng Phuùc AÂm, Giaùo Hoäi Coâng Giaùo nhaän thaáy mình coù boån phaän duøng caû phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi maø loan baùo ôn cöùu roãi vaø daïy con ngöôøi bieát söû duïng chuùng cho ñuùng ñaén.
Nhö theá, Giaùo Hoäi ñöông nhieân coù quyeàn xöû duïng vaø laøm chuû baát cöù moät loaïi truyeàn thoâng xaõ hoäi naøo, tuøy theo söï caàn thieát hay lôïi ích cho vieäc giaùo duïc Kitoâ höõu vaø cho vieäc möu caàu phaàn roãi caùc linh hoàn; caùc vò Chuû Chaên ñaùng kính coù nhieäm vuï huaán luyeän vaø höôùng daãn caùc tín höõu theá naøo ñeå hoï bieát duøng caû nhöõng phöông tieän naøy maø theo ñuoåi phaàn roãi vaø söï toaøn thieän cuûa mình cuõng nhö cuûa toaøn theå gia ñình nhaân loaïi.
Ngoaøi ra, giaùo daân ñaëc bieät coù boån phaän laøm cho caùc phöông tieän naøy thaám nhieãm tinh thaàn nhaân ñaïo vaø Kitoâ giaùo, ñeå chuùng ñaùp öùng ñaày ñuû nieàm mong ñôïi lôùn lao cuûa xaõ hoäi nhaân loaïi vaø ñuùng vôùi yù ñònh cuûa Thieân Chuùa.
4. Luaät luaân lyù. Ñeå xöû duïng ñöùng ñaén nhöõng phöông tieän naøy, moïi ngöôøi khi xöû duïng caàn phaûi hieåu bieát nhöõng nguyeân taéc luaân lyù vaø phaûi aùp duïng trung thaønh trong phaïm vi naøy. Vaäy hoï phaûi caân nhaéc noäi dung nhöõng gì ñöôïc truyeàn thoâng, tuøy baûn tính cuûa moãi phöông tieän; ñoàng thôøi hoï cuõng phaûi chuù yù ñeán moïi tröôøng hôïp hay hoaøn caûnh, töùc laø muïc ñích, khaùn thính giaû, ñòa ñieåm, thôøi gian lieân quan ñeán vieäc truyeàn thoâng naøy: chính nhöõng tröôøng hôïp hay hoaøn caûnh ñoù coù theå bieán caûi hoaëc ñoåi môùi hoaøn toaøn tính caùch luaân lyù cuûa söï truyeàn thoâng. Trong soá hoaøn caûnh ñoù phaûi keå ñeán caùch thöùc taùc ñoäng rieâng, nghóa laø söùc maïnh thuyeát phuïc cuûa moãi moät phöông tieän, söùc maïnh ñoù coù theå huøng haäu ñeán noãi con ngöôøi - nhaát laø neáu khoâng ñöôïc chuaån bò - khoù coù theå nhaän thöùc, cheá ngöï vaø töø khöôùc neáu caàn.
5. Quyeàn thoâng tin. Tuy nhieân, ñieàu quan troïng nhaát laø taát caû nhöõng ngöôøi lieân heä ñeán vaán ñeà naøy caàn phaûi töï ñaøo taïo cho mình moät löông taâm ngay thaúng veà vieäc xöû duïng caùc phöông tieän ñoù, nhaát laø nhöõng gì lieân quan tôùi moät soá vaán ñeà ngaøy nay ñang ñöôïc baøn caõi soâi noåi.
Vaán ñeà thöù nhaát laø veà thoâng tin, nhö ngöôøi ta thöôøng noùi, nghóa laø vieäc thu thaäp vaø phoå bieán tin töùc. Dó nhieân ai cuõng thaáy nhôø tieán boä cuûa xaõ hoäi nhaân loaïi ngaøy nay vaø nhôø caùc phaàn töû xaõ hoäi lieân laïc chaët cheõ vôùi nhau hôn, vieäc thoâng tin ñaõ trôû neân raát höõu ích vaø nhieàu khi caàn thieát; thaät vaäy vieäc thoâng tri ñuùng luùc caùc bieán coá vaø caùc söï kieän giuùp cho töøng caù nhaân bieát 3* ñaày ñuû vaø lieân tuïc caùc vieäc ñoù, nhö theá chính hoï coù theå tham gia vaøo ích chung moät caùch höõu hieäu hôn, vaø nhôø ñoù moïi ngöôøi caøng deã daøng ñoùng goùp vaøo vieäc thaêng tieán toaøn theå xaõ hoäi hôn nöõa. Vì vaäy, xaõ hoäi nhaân loaïi coù quyeàn thoâng tin nhöõng gì thích hôïp vôùi con ngöôøi - hoaëc caù nhaân hoaëc lieân keát vôùi nhau trong ñoaøn theå - tuøy theo hoaøn caûnh töøng ngöôøi. Tuy nhieân vieäc thöïc thi ñuùng ñaén quyeàn naøy ñoøi noäi dung vieäc truyeàn thoâng phaûi luoân luoân xaùc thöïc - vaø vaãn giöõ ñöùc coâng bình vaø baùc aùi - vaø phaûi ñaày ñuû; ngoaøi ra caùch thöùc truyeàn thoâng cuõng phaûi löông thieän vaø thích hôïp, nghóa laø caû trong vieäc saên tin laãn loan tin, tuyeät ñoái phaûi tuaân giöõ luaät leä luaân lyù, caùc quyeàn lôïi chính ñaùng vaø phaåm giaù con ngöôøi; thaät vaäy khoâng phaûi moïi söï hieåu bieát ñeàu höõu ích, “coøn baùc aùi thì xaây döïng” (1Cor 8,1).
6. Luaân lyù vaø ngheä thuaät. Vaán ñeà thöù hai laø xeùt ñeán ñieàu maø ngöôøi ta thöôøng noùi laø nhöõng töông quan giöõa quyeàn lôïi cuûa ngheä thuaät, vôùi tieâu chuaån cuûa luaät luaân lyù. Vì nhöõng cuoäc tranh luaän thöôøng xuyeân veà vaán ñeà naøy nhieàu khi baét nguoàn töø nhöõng hoïc thuyeát sai laàm veà luaân lyù vaø thaåm myõ, neân Thaùnh Coâng Ñoàng tuyeân boá moïi ngöôøi phaûi tuyeät ñoái tuaân giöõ quyeàn öu tieân cuûa laõnh vöïc luaân lyù khaùch quan, bôûi vì laõnh vöïc naøy laø laõnh vöïc ñoäc nhaát troåi vöôït vaø phoái hôïp moät caùch thích ñaùng vôùi moïi laõnh vöïc khaùc - duø raát cao quyù - cuûa hoaït ñoäng con ngöôøi, keå caû ngheä thuaät nöõa. Thaät vaäy, chæ coù laõnh vöïc luaân lyù môùi lieân heä ñeán toaøn dieän baûn tính con ngöôøi, moät taïo vaät coù lyù trí maø Thieân Chuùa ñaõ taïo döïng vaø môøi goïi vaøo ñôøi soáng sieâu nhieân; vì neáu trung thaønh tuaân giöõ troïn veïn laõnh vöïc luaân lyù, con ngöôøi seõ ñaït tôùi hoaøn thieän 4* vaø haïnh phuùc ñaày ñuû.
7. Khi phaûi tröng baøy toäi aùc. Sau cuøng, vieäc töôøng thuaät, moâ taû hay trình baày ñieàu xaáu veà phöông dieän luaân lyù, ngay caû baèng nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi, chaéc chaén coù theå giuùp nhaän bieát vaø khaùm phaù con ngöôøi moät caùch saâu roäng hôn, giuùp baøy toû vaø bieåu döông veû huy hoaøng cuûa ñieàu Chaân, ñieàu Thieän, nhôø caùc taùc ñoäng kòch ngheä thích hôïp; tuy nhieân ñeå khoûi laøm haïi hôn laø laøm ích cho caùc taâm hoàn, caùc hoaït ñoäng treân vaãn phaûi tuyeät ñoái tuaân theo luaät luaân lyù, nhaát laø neáu ñeà caäp ñeán nhöõng vaán ñeà ñoøi phaûi ñöôïc kính troïng töông xöùng, hay ñeán nhöõng gì deã khích ñoäng duïc voïng xaáu xa cuûa con ngöôøi ñaõ mang veát toäi toå toâng. 5*
8. Dö luaän quaàn chuùng. Vì dö luaän quaàn chuùng ngaøy nay coù söùc maïnh vaø uy quyeàn raát nhieàu treân ñôøi soáng tö cuõng nhö coâng cuûa moïi taàng lôùp daân chuùng, neân moïi phaàn töû xaõ hoäi caàn phaûi chu toaøn boån phaän coâng bình vaø baùc aùi cuûa mình, ngay caû trong laõnh vöïc naøy; bôûi ñoù, hoï cuõng phaûi duøng nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi maø coá gaéng taïo dö luaän ngay chính vaø phoå bieán nhöõng dö luaän ñoù.
9. Boån phaän cuûa khaùn thính giaû. Taát caû moïi ngöôøi xöû duïng caùc phöông tieän truyeàn thoâng nghóa laø nhöõng ñoäc giaû, khaùn giaû vaø thính giaû nhaän ñöôïc söï truyeàn thoâng qua caùc phöông tieän ñoù, tuøy theo söï löïa choïn caù nhaân vaø töï do, ñeàu phaûi coù nhöõng boån phaän ñaëc bieät. Thaät vaäy, vieäc löïa choïn ñuùng ñaén ñoøi hoï phaûi öng thuaän nhöõng gì laø ñöùc haïnh, khoa hoïc vaø ngheä thuaät; hoï phaûi traùnh nhöõng gì neân côù hay laøm dòp cho hoï phaûi thieät haïi veà phaàn thieâng lieâng, hoaëc coù theå vì göông xaáu maø laøm cho ngöôøi khaùc phaûi nguy hieåm, hoaëc laïi ngaên caûn nhöõng vieäc truyeàn thoâng toát maø coå voõ nhöõng truyeàn thoâng xaáu: ñieàu naøy thöôøng xaûy ra khi ngöôøi ta traû tieàn cho nhöõng ngöôøi khai thaùc nhöõng phöông tieän naøy chæ vì lyù do kinh taøi. 6*
Vì theá ñeå chu toaøn luaät luaân lyù, chính nhöõng ngöôøi xöû duïng khoâng ñöôïc queân boån phaän phaûi tìm hieåu ñuùng luùc nhöõng phaùn quyeát cuûa cô quan coù thaåm quyeàn trong nhöõng vaán ñeà ñoù, vaø phaûi tuaân giöõ nhöõng phaùn quyeát ñoù theo tieâu chuaån löông taâm ngay thaúng; hôn nöõa ñeå choáng laïi nhöõng quyeán ruõ thieáu ngay chính moät caùch deã daøng hôn, vaø ñeå hoaøn toaøn beânh vöïc nhöõng aûnh höôûng toát, hoï phaûi chuù taâm höôùng daãn vaø ñaøo luyeän löông taâm mình baèng nhöõng phöông theá thích hôïp.
10. Boån phaän cuûa thanh thieáu nieân vaø phuï huynh. Nhöõng ngöôøi xöû duïng, nhaát laø thanh thieáu nieân, phaûi lo taäp cho quen ñieàu ñoä vaø kyû luaät trong vieäc duøng nhöõng phöông tieän naøy; ngoaøi ra hoï cuõng phaûi coá gaéng thaáu hieåu saâu xa hôn nhöõng ñieàu hoï thaáy, nghe vaø ñoïc; hoï phaûi thaûo luaän vôùi nhöõng nhaø giaùo, nhöõng ngöôøi chuyeân moân, vaø phaûi hoïc phaùn ñoaùn cho ñöùng ñaén. Coøn baäc phuï huynh thì phaûi nhôù mình coù boån phaän taän taâm coi soùc keûo kòch aûnh, saùch baùo vaø nhöõng thöù cuøng loaïi traùi nghòch vôùi Ñöùc Tin, traùi thuaàn phong myõ tuïc, loït vaøo ngöôõng cöûa gia ñình, cuõng ñöøng ñeå con caùi gaëp nhöõng thöù ñoù ôû nôi khaùc.
11. Boån phaän cuûa taùc giaû. Boån phaän luaân lyù chính yeáu ñoái vôùi vieäc xöû duïng ñöùng ñaén nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng xaõ hoäi laø cuûa caùc nhaø baùo, nhaø vaên, caùc dieãn vieân, caùc nhaø daøn caûnh, nhaø saûn xuaát, nhöõng ngöôøi xuaát voán, ngöôøi phaân phoái, caùc quaûn ñoác vaø nhöõng ngöôøi buoân baùn, nhöõng ngöôøi pheâ bình 0* vaø taát caû nhöõng ngöôøi, baèng caùch naøy hay caùch khaùc, goùp phaàn vaøo vieäc thöïc hieän hay phoå bieán nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng naøy; trong hoaøn caûnh hieän taïi cuûa nhaân loaïi, moïi ngöôøi ñeàu thaáy roõ raèng nhöõng ngöôøi ñoù mang nhöõng traùch nhieäm heát söùc quan troïng, vì chính hoï, trong khi thoâng tin vaø coå ñoäng, coù theå daãn ñöa nhaân loaïi moät caùch ngay chính hay sai laïc.
Bôûi theá hoï coù boån phaän tìm caùch phoái hôïp nhöõng yeáu toá kinh teá, chính trò hay ngheä thuaät ñeå chuùng khoâng bao giôø nghòch laïi ích chung; muoán ñaït tôùi ñieàu ñoù moät caùch deã daøng hôn, chính hoï neân ghi teân vaøo nhöõng hieäp hoäi lieân quan ñeán ngheà nghieäp mình: nhöõng hieäp hoäi naøy baét buoäc caùc hoäi vieân toân troïng luaät luaân lyù trong nhöõng coâng vieäc vaø boån phaän ngheà nghieäp, vaø neáu caàn, ñi ñeán choã kyù keát moät quy öôùc luaân lyù 7* phaûi tuaân giöõ chu ñaùo.
Hoï cuõng phaûi luoân nhôù raèng phaàn lôùn caùc ñoäc giaû vaø khaùn giaû laø thanh thieáu nieân: nhöõng lôùp ngöôøi naøy caàn baùo chí vaø kòch aûnh ñeå giaûi trí laønh maïnh vaø naâng cao taâm hoàn. Hôn nöõa, hoï phaûi lo uûy thaùc cho nhöõng ngöôøi xöùng ñaùng vaø chuyeân moân vieäc truyeàn thoâng nhöõng ñieàu lieân quan ñeán toân giaùo, vaø lo cho vieäc truyeàn thoâng ñoù ñöôïc thöïc hieän vôùi taát caû nieàm toân troïng xöùng hôïp.
12. Boån phaän cuûa chính quyeàn. Trong vaán ñeà naøy, chính quyeàn mang moät traùch nhieäm ñaëc bieät vì lyù do coâng ích maø nhöõng phöông tieän naøy nhaèm tôùi. Thaät vaäy, vì nhieäm vuï, chính quyeàn coù boån phaän phaûi beânh vöïc vaø baûo ñaûm söï töï do ñích thöïc vaø chính ñaùng cuûa vieäc thoâng tin, söï töï do maø xaõ hoäi ngaøy nay raát caàn ñeå tieán boä, nhaát laø nhöõng gì thuoäc veà baùo chí; chính quyeàn cuõng coù boån phaän naâng ñôõ toân giaùo, vaên hoùa, nhöõng ngheä thuaät chaân chính, vaø phaûi baûo ñaûm cho nhöõng ngöôøi xöû duïng coù theå töï do höôûng thuï quyeàn lôïi chính ñaùng. Ngoaøi ra chính quyeàn cuõng coù boån phaän giuùp ñôõ nhöõng coâng cuoäc khoâng theå thöïc hieän, neáu khoâng coù söï trôï giuùp cuûa chính quyeàn, nhaát laø nhöõng coâng cuoäc ñaëc bieät höõu ích cho giôùi treû.
Sau cuøng, chính coâng quyeàn, cô quan chính thöùc lo laéng cho söùc khoûe cuûa daân chuùng, coù boån phaän phaûi xem xeùt coâng minh vaø caån thaän, baèng caùch ban haønh luaät leä vaø thi haønh nghieâm chænh, ñöøng ñeå cho nhöõng phöông tieän naøy bò laïm duïng maø gaây thieät haïi naëng neà cho thuaàn phong myõ tuïc vaø söï tieán boä xaõ hoäi. Xem xeùt caån thaän 8* nhö theá, khoâng phaûi laø ñaøn aùp töï do caù nhaân hay ñoaøn theå, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngöôøi vì ngheà nghieäp phaûi duøng caùc phöông tieän naøy maø khoâng coù söï thaän troïng phaûi leõ.
Cuõng phaûi coù nhöõng phöông theá ñaëc bieät ñeå baûo veä thanh thieáu nieân khoûi nhöõng baùo chí vaø kòch aûnh laøm haïi löùa tuoåi chuùng.
Chuù Thích:
1* Giöõa nhöõng phöông tieän truyeàn thoâng do nhaân loaïi phaùt minh, Giaùo Hoäi löu yù tôùi nhöõng phöông tieän troåi vöôït vaø coù aûnh höôûng lôùn lao ñeán con ngöôøi nhö caùc veä tinh nhaân taïo duøng ñeå thu phaùt tín hieäu ñieän tín, ñieän thoaïi, phaùt thanh vaø truyeàn hình khaép theá giôùi. (Trôû laïi ñaàu trang)
2* Chuùng ta coù theå nghó ñeán Ñöùc Quoác Xaõ: tröôùc theá chieán thöù hai hoï ñaõ duøng caùc phöông tieän raát nguy haïi ñeå gieo thuø oaùn nôi caùc daân toäc AÂu Chaâu. (Trôû laïi ñaàu trang)
3* Caùc phöông tieän xaõ hoäi laø nhöõng duïng cuï ñaéc löïc nhaát giuùp caùc daân toäc quen bieát nhau, hieåu nhau vaø ñi ñeán hieäp nhaát. (Trôû laïi ñaàu trang)
4* Caû luaân lyù laãn myõ thuaät ñeàu phaùt xuaát bôûi Ñaáng Taïo Hoùa, neân khoâng theå maâu thuaãn nhau. Neáu coù maâu thuaãn thì loãi ôû vieäc khoâng hieåu nhöõng nguyeân taéc tôùi nôi tôùi choán. (Trôû laïi ñaàu trang)
5* Coâng Ñoàng raát thöïc teá: vì con ngöôøi deã höôùng veà toäi loãi vaø ích kyû, neân neáu töï do khoâng kyû luaät, con ngöôøi seõ trôû thaønh phoùng ñaõng vaø gaây nhieàu tai hoïa. (Trôû laïi ñaàu trang)
6* Thoûa maõn thò hieáu coâng chuùng ñeå laøm tieàn laø moät caùch boùc loät vaät chaát vaø phaù hoaïi tinh thaàn. (Trôû laïi ñaàu trang)
0* Chuù thích cuûa ngöôøi dòch: rieâng veà nhöõng tieáng chuyeân moân naøy chuùng toâi ñaõ tham khaûo caùc baûn dòch ngoaïi ngöõ: Anh, Phaùp, YÙ, Taây ban nha... vaø nhaän thaáy caùc baûn dòch ñoù khoâng ñoàng nhaát khi dòch moät vaøi tieáng maø nguyeân baûn La tinh khoâng roõ nghóa. ÔÛ ñaây chuùng toâi dòch theo baûn dòch cuûa “taïp chí quoác teá veà ñieän aûnh” (Revue internationale du Cinema) soá 77-78 thaùng 12-1963 - 1-1964. (Trôû laïi ñaàu trang)
7* Laø moät soá nhöõng luaät leä do chính nhöõng nhaø saûn xuaát vaïch ra ñeå traùnh cho khaùn giaû, thính giaû vaø ñoäc giaû nhöõng noäi dung xaáu xa voâ boå. (Trôû laïi ñaàu trang)
8* Vaán ñeà kieåm duyeät cuûa chính quyeàn vaø söï töï do ngoân luaän laø moät vaán ñeà raát khoù giaûi quyeát, nhöng treân nguyeân taéc, phaûi chaáp nhaän. Trong nhieàu tröôøng hôïp, vieäc kieåm duyeät khoâng theå traùnh ñöôïc, vì moät vaøi caù nhaân coù theá löïc ñoâi khi ñeå quyeàn lôïi rieâng laøm haïi ñeán quyeàn lôïi chung. (Trôû laïi ñaàu trang)