Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Tuyeân Ngoân
veà Töï Do Toân Giaùo
Digitatis Humanae
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Lôøi Giôùi Thieäu
Tuyeân Ngoân veà Töï Do Toân Giaùo laø moät vaên kieän ñaùng keå vaø quan troïng trong lòch söû Giaùo Hoäi, khai môû moät kyû nguyeân môùi cho moái lieân laïc cuûa Giaùo Hoäi vôùi theá giôùi hieän ñaïi.
Baûn vaên hình thaønh raát phöùc taïp. Coù ñeán saùu löôïc ñoà ñöôïc ñeä trình cho caùc Nghò Phuï tranh luaän, söûa chöõa ñeå ñuùc keát thaønh baûn vaên chính thöùc. Chuû ñeà naøy ñaõ taïo neân cuoäc tranh luaän soâi noåi trong Coâng Ñoàng vaø khieán theá giôùi ngoaøi Kitoâ giaùo chuù troïng ñaëc bieät ñeå tìm hieåu Giaùo Hoäi thaønh thöïc ñeán möùc naøo trong noã löïc côûi môû vôùi theá giôùi cuõng nhö daønh cho löôïc ñoà naøy taàm quan troïng theá naøo.
Khi trình baøy löôïc ñoà cho caùc Nghò Phuï ôû Coâng Ñoàng, Ñöùc Cha De Smedt ñaõ löu yù ñeán nhieàu lyù do coå voõ cho tuyeân ngoân naøy. Tröôùc heát laø lyù do "chaân lyù": Giaùo Hoäi phaûi truyeàn daïy vaø beânh vöïc quyeàn töï do toân giaùo vì ñaây laø moät chaân lyù Chuùa Kitoâ ñaõ uûy thaùc cho Giaùo Hoäi gìn giöõ. Thöù ñeán, ngaøi noùi tôùi lyù do "baûo veä": chuùng ta hieän soáng trong moät thôøi ñaïi maø phaân nöûa nhaân loaïi khoâng coù Töï Do Toân Giaùo vì söï ngaên caûn thieân hình vaïn traïng cuûa chuû nghóa duy vaät voâ thaàn, neân Giaùo Hoäi coù boån phaän phaûi baûo veä quyeàn Töï Do naøy. Sau ñoù, ngaøi ñeà caäp ñeán lyù do "soáng chung hoøa bình": trong moät thôøi ñaïi ngaäp traøn nhieàu lyù thuyeát khaùc bieät. Giaùo Hoäi phaûi vaïch ñöôøng loái höôùng ñeán vieäc coäng taùc vôùi nhau nhieàu hôn vaø roäng lôùn hôn. Sau cuøng Ñöùc Cha ñöa ra lyù do "hieäp nhaát": vì nhieàu ngöôøi ngoaøi Coâng Giaùo nghi ngôø Giaùo Hoäi Coâng Giaùo theo thuyeát cuûa Machiavello, nghóa laø chæ coå ñoäng Töï Do Toân Giaùo nôi naøo Coâng Giaùo chæ laø thieåu soá, vaø coi thöôøng hay töø choái quyeàn Töï Do ñoù khi ngöôì Coâng Giaùo chieám ña soá, bôûi theá Giaùo Hoäi caàn coá gaéng laøm saùng toû vaán ñeà.
Thöïc söï, neáu Coâng Ñoàng chæ muoán neâu ra vaøi tieâu chuaån haønh ñoäng, chaéc chaén baûn vaên seõ deã daøng ñöôïc taát caû caùc Nghò Phuï ñoàng yù. Nhöng coâng vieäc quaû thaät raát khoù khaên, vì ôû ñaây Coâng Ñoàng ñöa ra vaán ñeà döïa vaøo nhöõng neàn taûng giaùo lyù vöõng chaéc. Vaø rieâng ñieåm naøy cuõng ñaõ laø nan giaûi, vì nhieàu quan ñieåm ñoái nghòch nhau coù theå deã daøng phaùt khôûi tính caùch phöùc taïp cuûa vaán ñeà; chaúng haïn nhö nhöõng kieåu giaûi thích caùc vaên kieän thuoâc quyeàn Giaùo Huaán ôû caùc theá kyû vöøa qua, cuõng nhö hoaøn caûnh vaên hoùa dò bieät cuûa nhöõng coäng ñoaøn Coâng Giaùo khaùc nhau maø caùc Nghò Phuï ñaïi dieän. Nhaát laø coøn phaûi traùnh taát caû moïi nguy hieåm thuyeát döûng döng, cuûa chuû tröông xu thôøi, cuõng nhö cuûa thuyeát töông ñoái veà vaán ñeà toân giaùo... Do ñoù, phaûi neâu roõ boån phaän ñi tìm chaân lyù cuûa moãi caù nhaân vaø ñoàng thôøi vaãn baûo veä quyeàn töï do thieát yeáu cuûa hoï trong coâng cuoäc ñi tìm chaân lyù aáy treân bình dieän xaõ hoäi.
Moät trong nhöõng khoù khaên lôùn lao nhaát laø phaûi tìm ra moät khía caïnh thích ñaùng ñeà caäp vaán ñeà. YÙ nieäm coå truyeàn veà söï "khoan dung" thì quaù thieáu soùt vaø tieâu cöïc. Coøn yù nieäm veà quyeàn cuûa moät löông taâm sai laàm (yù nieäm raát thoâng thöôøng trong thaàn hoïc luaân lyù) laïi ñoøi hoûi nhieàu teá nhò. Lyù luaän nhö theá coù theå khieán cho löông daân khoâng theà naøo hieåu ñöôïc, vì noù giaû thieát phaûi chuyeån bieán töø laõnh vöïc luaân lyù sang laõnh vöïc phaùp lyù. Cuoái cuøng, caùc Nghò Phuï ñaõ tìm gaëp yù nieäm nhaân phaåm; vaø döôùi nhieàu khía caïnh phuï thuoäc khaùc nhau, yù nieäm naøy ñaõ trôû thaønh neàn taûng caên baûn duy nhaát cho Tuyeân Ngoân veà Töï Do Toân Giaùo.
Coù theå noùi raèng tieán trình soaïn thaûo chaäm chaïp cuûa baûn Tuyeân Ngoân ñaõ ñaùnh daáu moät noã löïc kieân trì cuûa Thaùnh Coâng Ñoàng nhaèm traùnh vieäc ñeà caäp vaán ñeà moät caùch quaù tín lyù. Ñoàng thôøi Tuyeân Ngoân coá gaéng döïa vaøo söù meänh ñaëc bieät maø Giaùo Hoäi ñaõ laõnh nhaän nôi Chuùa Kitoâ ñeå dieãn taû phaïm vi naøy laø moät phaïm vi caàn thieát cho heát moïi ngöôøi cuõng nhö cho taát caû nhöõng coäng ñoaøn toân giaùo trong haønh trình ñi tìm chaân lyù, moät phaïm vi ñuû ñeå Giaùo Hoäi chu toaøn söù meänh Chuùa Kitoâ uûy thaùc.
Ngaøy 7 thaùng 12 naêm 1965, vôùi 2,308 phieáu thuaän vaø 70 phieáu choáng, baûn vaên ñaõ ñöôïc caùc nghò Phuï chaáp thuaän vaø ñöôïc Ñöùc Giaùo Hoaøng Phaoloâ VI tuyeân boá laø vaên kieän thuoäc Quyeàn Giaùo Huaán.