Thaùnh Coâng Ñoàng Chung Vaticanoâ II
Saéc Leänh
Veà Toâng Ñoà Giaùo Daân
Apostolicam Actuositatem
Baûn dòch Vieät Ngöõ cuûa Giaùo Hoaøng Hoïc Vieän Pioâ X
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöông II
Muïc Tieâu Phaûi Ñaït Tôùi 5*
5. Nhaäp ñeà. Coâng trình cöùu chuoäc cuûa Chuùa Kitoâ coát yeáu nhaèm vieäc cöùu roãi nhaân loaïi, nhöng cuõng bao haøm vieäc canh taân taát caû traät töï traàn theá. Do ñoù söù meänh cuûa Giaùo Hoäi khoâng nhöõng laø ñem Phuùc AÂm cuûa Chuùa Kitoâ vaø aân suûng cuûa Ngöôøi cho nhaân loaïi, maø coøn ñem tinh thaàn Phuùc AÂm thaám nhuaàn vaø hoaøn thieän nhöõng thöïc taïi traàn theá. Bôûi vaäy, trong khi thi haønh söù meänh naøy cuûa Giaùo Hoäi, ngöôøi giaùo daân laøm vieäc toâng ñoà trong Giaùo Hoäi cuõng nhö giöõa ñôøi, trong phaïm vi thieâng lieâng cuõng nhö trong phaïm vi traàn theá. Hai phaïm vi tuy khaùc bieät, nhöng trong yù ñònh duy nhaát cuûa Thieân Chuùa, chuùng ñöôïc lieân keát vôùi nhau ñeán noãi chính Thieân Chuùa muoán thaâu toùm vuõ truï laïi trong Chuùa Kitoâ thaønh moät taïo vaät môùi, khôûi söï ôû traàn gian vaø hoaøn taát trong ngaøy sau heát. Trong caû hai phaïm vi, ngöôøi giaùo daân, vöøa laø tín höõu vöøa laø coâng daân, phaûi ñöôïc höôùng daãn lieân tuïc baèng moät löông taâm Kitoâ giaùo duy nhaát.
6. Vieäc Toâng ñoà nhaèm rao giaûng Phuùc AÂm vaø thaùnh hoùa. Söù meänh cuûa Giaùo Hoäi nhaèm cöùu ñoä con ngöôøi, söï cöùu ñoä thaønh ñaït ñöôïc nhôø ñöùc tin vaøo Chuùa Kitoâ vaø nhôø aân suûng Ngöôøi. Vaäy vieäc toâng ñoà cuûa Giaùo Hoäi vaø cuûa taát caû caùc chi theå trong Giaùo Hoäi tröôùc heát nhaèm loan baùo söù ñieäp cuûa Chuùa Kitoâ baèng lôøi noùi, vieäc laøm vaø nhaèm chuyeån thoâng aân suûng cuûa Ngöôøi cho traàn gian. Coâng vieäc naøy ñöôïc thöïc hieän chính laø do taùc vuï giaûng lôøi Chuùa vaø ban caùc bí tích, ñaëc bieät ñöôïc trao phoù cho haøng giaùo só, trong taùc vuï ñoù, caû giaùo daân cuõng phaûi hoaøn taát phaàn quan troïng cuûa mình ñeå trôû neân "nhöõng keû hôïp taùc vôùi chaân lyù" (3 Gio 8). Nhaát laø trong laõnh vöïc naøy, vieäc toâng ñoà giaùo daân vaø taùc vuï chuû chaên boå tuùc cho nhau.
Ngöôøi giaùo daân coù raát nhieàu cô hoäi laøm vieäc toâng ñoà: rao giaûng Phuùc AÂm vaø thaùnh hoùa. Chính chöùng taù cuûa ñôøi soáng Kitoâ vaø nhöõng vieäc laønh ñöôïc laøm vôùi tinh thaàn sieâu nhieân coù söùc loâi keùo ngöôøi ta ñeán ñöùc tin vaø ñeán vôùi Thieân Chuùa, vì Chuùa phaùn: "Söï saùng caùc con phaûi soi tröôùc maét ngöôøi ta, nhö vaäy ñeå hoï xem thaáy vieäc laønh caùc con maø ngôïi khen Cha caùc con ôû treân trôøi" (Mt 5,16).
Tuy nhieân vieäc toâng ñoà naøy khoâng chæ ôû taïi vieäc laøm chöùng baèng ñôøi soáng. Ngöôøi toâng ñoà ñích thöïc coøn tìm dòp loan truyeàn Chuùa Kitoâ baèng lôøi noùi hoaëc cho ngöôøi chöa tin ñeå ñöa hoï ñeán ñöùc tin, hoaëc cho tín höõu ñeå giaùo huaán hoï, cuûng coá vaø thuùc ñaåy hoï soáng soát saéng hôn "vì tình yeâu Chuùa Kitoâ thoâi thuùc chuùng ta" (2 Cor 5,14) vaø trong loøng moïi ngöôøi phaûi aâm vang lôøi Thaùnh Toâng Ñoà: "Thaät khoán cho toâi neáu toâi khoâng rao giaûng Phuùc AÂm" (1Cor 9,16) 1.
ÔÛ thôøi ñaïi chuùng ta phaùt sinh nhieàu vaán ñeà môùi vaø nhieàu sai laàm traàm troïng ñang hoaønh haønh nhaèm khuynh ñaûo taän goác toân giaùo, traät töï luaân lyù vaø chính xaõ hoäi nhaân loaïi, neân Thaùnh Coâng Ñoàng naøy heát loøng khuyeân nhuû giaùo daân moãi ngöôøi tuøy taøi naêng vaø voán lieáng giaùo lyù, phaûi theo tinh thaàn cuûa Giaùo Hoäi maø aân caàn chu toaøn phaän vuï cuûa mình trong vieäc laøm saùng toû, baûo veä caùc nguyeân taéc Kitoâ giaùo vaø aùp duïng ñuùng ñaén nhöõng nguyeân taéc ñoù vaøo nhöõng vaán ñeà cuûa thôøi ñaïi naøy.
7. Canh taân traät töï traàn theá theo tinh thaàn Kitoâ giaùo. Haún thaät yù ñònh Thieân Chuùa veà theá giôùi laø loaøi ngöôøi ñoàng taâm canh taân vaø lieân tuïc laøm cho traät töï traàn theá theâm toát ñeïp.
Taát caû nhöõng gì taïo neân traät töï traàn theá nhö giaù trò cuûa cuoäc soáng vaø cuûa gia ñình, vaên hoùa, kinh teá, ngheä thuaät vaø ngheà nghieäp, toå chöùc coäng ñoàng chính trò, bang giao quoác teá, vaø nhöõng thöïc taïi töông töï khaùc, cuõng nhö söï bieán chuyeån vaø tieán boä cuûa chuùng, taát caû nhöõng thöïc taïi ñoù, hoaëc xeùt ngay trong chính baûn tính cuûa chuùng, hoaëc xeùt chuùng nhö thaønh phaàn cuûa toaøn theå traät töï traàn theá, chaúng nhöõng chuùng laø phöông theá giuùp con ngöôøi ñaït tôùi muïc ñích toái haäu, maø chuùng coøn coù giaù trò rieâng do Thieân Chuùa phuù baåm: "Vì Thieân Chuùa nhìn thaáy vaïn vaät Ngaøi ñaõ taïo thaønh thaûy ñeàu raát toát ñeïp" (Stk 1,31). Söï thieän haûo töï nhieân aáy cuûa vaïn vaät coøn coù theâm moät giaù trò ñaëc bieät do söï lieân laïc cuûa chuùng vôùi con ngöôøi, vì chuùng ñöôïc taïo döng ñeå phuïc vuï con ngöôøi. Sau cuøng, Thieân Chuùa ñaõ vui loøng qui tuï moïi loaøi, töï nhieân cuõng nhö sieâu nhieân, neân moät trong Chuùa Gieâsu Kitoâ "ñeå Ngöôøi ñöôïc naém quyeàn toái cao treân heát thaûy" (Col 1,18). Nhöng söï ñaët ñònh naøy chaúng nhöõng khoâng laøm cho traät töï traàn theá maát söï töï laäp, maát cöùu caùnh rieâng cuõng nhö caùc ñònh luaät vaø nhöõng phöông tieän rieâng, hay maát taàm quan troïng ñoái vôùi ích lôïi cuûa con ngöôøi, maø traùi laïi coøn laøm cho söùc maïnh vaø giaù trò rieâng cuûa traät töï ñoù theâm hoaøn haûo, ñoàng thôøi naâng cao cho hôïp vôùi thieân chöùc toaøn veïn cuûa con ngöôøi treân traùi ñaát.
Qua doøng lòch söû, vieäc söû duïng nhöõng söï vaät traàn theá maéc phaûi nhöõng sai laïc traàm troïng, bôûi vì loaøi ngöôøi ñaõ bò nhieãm toäi nguyeân toå, thöôøng sa vaøo nhieàu laàm laãn veà Thieân Chuùa ñích thöïc, veà baûn tính con ngöôøi vaø veà nhöõng nguyeân taéc cuûa luaät luaân lyù: do ñoù, phong hoùa vaø nhöõng ñònh cheá cuûa loaøi ngöôøi bò hö hoûng, vaø chính nhaân vò ñoâi khi cuõng bò chaø ñaïp. Ngaøy nay cuõng vaäy, nhieàu ngöôøi vì quaù tin töôûng vaøo tieán boä khoa hoïc vaø kyõ thuaät, neân döôøng nhö muoán toân thôø söï vaät traàn theá, ñeán noãi trôû thaønh noâ leä söï vaät hôn laø laøm chuû chuùng.
Coâng cuoäc hoaït ñoäng cuûa toaøn theå Giaùo Hoäi laø phaûi laøm cho con ngöôøi coù khaû naêng xaây döïng ñuùng ñaén toaøn theå traät töï söï vaät traàn theá vaø qui höôùng chuùng veà Thieân Chuùa nhôø Chuùa Kitoâ. Caùc vò chuû chaên coù nhieäm vuï trình baøy roõ raøng caùc nguyeân taéc veà muïc ñích vieäc taïo döïng vaø vieäc xöû duïng söï vaät traàn theá ñöôïc canh taân trong Chuùa Kitoâ. 6*
Coøn giaùo daân phaûi ñaûm nhaän vieäc canh taân traät töï traàn theá nhö laø nhieäm vuï rieâng, vaø trong nhieäm vuï ñoù, nhôø ñöôïc aùnh saùng Phuùc AÂm soi chieáu tinh thaàn cuûa Giaùo Hoäi höôùng daãn, vaø baùc aùi Kitoâ giaùo thuùc ñaåy, hoï phaûi tröïc tieáp vaø cöông quyeát haønh ñoäng. Vôùi tö caùch laø coâng daân, hoï phaûi ñem khaû naêng chuyeân moân cuøng tinh thaàn traùch nhieäm ñeå coäng taùc vôùi caùc coâng daân khaùc. Hoï phaûi tìm söï coâng chính nöôùc Thieân Chuùa ôû moïi nôi vaø trong moïi söï. Phaûi canh taân traät töï traàn theá caùch naøo ñeå vaãn toân troïng toaøn veïn caùc ñònh luaät rieâng cuûa noù maø vaãn laøm cho traät töï ñoù phuø hôïp vôùi caùc nguyeân taéc cao caû cuûa ñôøi soáng Kitoâ giaùo, cuøng thích nghi vôùi caùc hoaøn caûnh khaùc nhau cuûa caùc ñòa phöông, caùc thôøi ñaïi vaø caùc daân toäc. Trong nhöõng coâng cuoäc cuûa vieäc toâng ñoà naøy noåi baät hôn caû laø hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa ngöôøi Kitoâ höõu. Thaùnh Coâng Ñoàng öôùc ao hoaït ñoäng ñoù lan ñeán moïi laõnh vöïc traàn theá keå caû laõnh vöïc vaên hoùa 2.
8. Coâng cuoäc baùc aùi daáu hieäu cuûa vieäc toâng ñoà. Moïi hoaït ñoäng toâng ñoà phaûi baét nguoàn vaø laáy söùc maïnh töø ñöùc aùi 7*. Nhöng moät vaøi coâng vieäc töï baûn chaát cuûa chuùng coù theå bieåu loä tình yeâu caùch soáng ñoäng. Chuùa Kitoâ ñaõ muoán nhöõng vieäc ñoù laø daáu chæ cuûa söù meänh cöùu ñoä (x. Mt 11,4-5).
Giôùi raên quan troïng nhaát trong leà luaät laø yeâu meán Thieân Chuùa heát taâm hoàn vaø yeâu tha nhaân nhö chính mình (x. Mt 22,37-40). Thaät vaäy, Chuùa Kitoâ ñaõ laøm cho giôùi raên baùc aùi ñoái vôùi tha nhaân thaønh moät giôùi raên rieâng cuûa Ngöôøi vaø maëc cho noù moät yù nghóa môùi phong phuù hôn, khi Ngöôøi muoán ñoàng hoùa mình vôùi anh em nhö chính ñoái töôïng cuûa baùc aùi, Ngöôøi noùi: "Bao nhieâu laàn caùc ngöôi laøm nhöõng vieäc ñoù cho moät trong nhöõng ngöôøi heøn moïn laø anh em Ta ñaây, töùc laø caùc ngöôi laøm cho Ta vaäy" (Mt 25,40). Bôûi vì khi nhaän laáy baûn tính nhaân loaïi chính Ngöôøi ñaõ noái keát toaøn theå nhaân loaïi vôùi Ngöôøi thaønh moät gia ñình baèng moät tình lieân ñôùi sieâu nhieân, vaø Ngöôøi ñaõ duøng ñöùc aùi laøm daáu chæ cuûa caùc moân ñeä Ngöôøi, khi Ngöôøi noùi: "Neáu caùc con yeâu thöông nhau, thieân haï cöù daáu aáy maø nhaän bieát caùc con laø moân ñeä Thaày" (Gio 13,35).
Trong thôøi sô khai, Giaùo Hoäi thaùnh ñaët böõa aên thaân tình "agapeâ" ñi lieàn vôùi böõa tieäc Thaùnh Theå ñeå bieåu loä söï hieäp nhaát hoaøn toaøn trong tình yeâu thöông chung quanh Chuùa Kitoâ. Nhö vaäy, baát cöù thôøi ñaïi naøo, ngöôøi ta cuõng nhaän ra Giaùo Hoäi nhôø daáu chæ tình yeâu naøy, vaø Giaùo Hoäi ñaõ töï ñaûm nhaän nhöõng coâng cuoäc baùc aùi nhö laø nhieäm vuï vaø quyeàn lôïi baát khaû di nhöôïng cuûa mình, daáu Giaùo Hoäi vaãn haân hoan tröôùc nhöõng saùng kieán cuûa ngöôøi khaùc. Vì theá, Giaùo Hoäi ñaëc bieät ñeà cao loøng xoùt thöông ñoái vôùi ngöôøi ngheøo ñoùi, beänh taät, cuõng nhö nhöõng coâng cuoäc meänh danh laø töø thieän vaø töông trôï ñeå xoa dòu moïi noãi thoáng khoå cuûa nhaân loaïi 3.
Thôøi nay nhôø nhöõng phöông tieän giao thoâng deã daøng vaø nhanh choùng hôn, khoaûng caùch giöõa loaøi ngöôøi haàu nhö khoâng coøn nöõa, vaø daân chuùng treân hoaøn caàu ñöôïc coi nhö nhöõng ngöôøi cuøng soáng trong moät gia ñình, neân nhöõng hoaït ñoäng vaø nhöõng coâng cuoäc baùc aùi caøng trôû neân khaån thieát vaø caàn ñöôïc toå chöùc roäng lôùn hôn. Ngaøy nay, hoaït ñoäng baùc aùi coù theå vaø phaûi nhaém tôùi taát caû moïi ngöôøi vaø moïi nhu caàu. ÔÛ ñaâu coù ngöôøi thieáu aên, thieáu uoáng, thieáu maëc, thieáu nhaø ôû, thieáu thuoác men, thieáu vieäc laøm, thieáu giaùo duïc, thieáu nhöõng phöông tieän caàn thieát ñeå soáng xöùng danh con ngöôøi, ôû ñaâu coù ngöôøi bò ñau khoå vì nghòch caûnh, oám yeáu, chòu caûnh löu ñaøy, tuø nguïc, thì ôû ñoù baùc aùi Kitoâ giaùo phaûi tìm gaëp, aân caàn saên soùc, uûi an vaø xoa dòu hoï baèng nhöõng trôï giuùp thích ñaùng. Thi haønh boån phaän naøy tröôùc heát laø boån phaän cuûa nhöõng ngöôøi giaøu vaø caùc daân toäc giaøu 4.
Ñeå thöïc thi baùc aùi maø khoâng bò chæ trích vaø ñeå toû ra laø baùc aùi ñích thöïc, caàn phaûi nhìn nhaän nôi tha nhaân hình aûnh Thieân Chuùa vì hoï ñaõ ñöôïc döïng neân gioáng hình aûnh Ngaøi vaø nhìn nhaän nôi hoï chính Chuùa Kitoâ, bôûi vì baát cöù söï gì ñöôïc taëng cho ngöôøi ngheøo laø ñaõ thöïc söï ñöôïc daâng cho Ngöôøi. Phaûi heát söùc teá nhò toân troïng töï do vaø nhaân phaåm cuûa ngöôøi ñöôïc trôï giuùp. Ñöøng laøm hoen oá yù höôùng ngay laønh vì möu caàu tö lôïi hay vì moät tham voïng thoáng trò naøo 5. Phaûi thoûa maõn nhöõng ñoøi hoûi coâng bình tröôùc ñaõ keûo nhöõng taëng phaåm ñem cho töôûng laø vì baùc aùi, maø thöïc ra phaûi ñeàn traû vì ñöùc coâng baèng. Phaûi toå chöùc giuùp ñôõ sao cho nhöõng ngöôøi ñöôïc trôï giuùp daàn daàn thoaùt khoûi söï leä thuoäc ngöôøi khaùc vaø coù theå töï tuùc.
Vaäy ngöôøi giaùo daân phaûi quí troïng vaø tuøy söùc giuùp vaøo caùc vieäc töø thieän vaø nhöõng saùng kieán nhaèm cöùu trôï xaõ hoäi cuûa tö nhaân cuõng nhö cuûa quoác gia, keå caû quoác teá. Nhôø nhöõng coâng cuoäc ñoù, ngöôøi ta môùi trôï giuùp höõu hieäu cho moãi ngöôøi vaø moãi daân toäc ñang laâm caûnh khoán cuøng. Trong vieäc naøy, giaùo daân caàn coäng taùc vôùi moïi ngöôøi thieän chí 6.
Chuù Thích:
5* Coâng ñoàng neâu leân nguyeân taéc höôùng daãn toång quaùt cho vieäc toâng ñoà naøy: traät töï sieâu nhieân vaø töï nhieân, tuy vaãn phaân bieät nhau, nhöng cuøng hôïp nhaát trong moät yù ñònh cuûa Thieân Chuùa, laø Ngaøi muoán qui tuï toaøn theá giôùi trong Chuùa Kitoâ, vaø chính do yù ñònh naøy maø hoaït ñoäng toâng ñoà giaùo daân caàn thieát coù maët trong laõnh vöïc traàn tuïc.
Ñöùc Phaoloâ VI, vaøo ngaøy 3 thaùng Gieâng naêm 1964, ñaõ noùi vôùi nhöõng ngöôøi toát nghieäp khoùa "Coâng Giaùo Tieán Haønh": "Chuùng con phaûi yù thöùc veà hai xaõ hoäi khaùc bieät nhau naøy, chuùng luoân ñi ñoâi vôùi nhau vaø lieân heä vôùi nhau. Vaø chính khi chuùng con nhìn nhaän caû hai quyeàn haønh naøy, quyeàn cuûa Giaùo Hoäi vaø quyeàn cuûa traàn gian, maø chöùc vuï cuûa chuùng con ñöôïc phaùt trieån... chuùng con trôû neân chöùng nhaân Kitoâ giaùo trong laõnh vöïc ngheà nghieäp cuûa chuùng con vaø laø coâng daân göông maãu trong ñôøi soáng coâng giaùo". (Trôû laïi ñaàu trang)
1 Xem Pioâ XI. Tñ Ubi arcano, 23-12-1922: AAS 14 (1922) trg 659. - Pioâ XII, Tñ Summi pontificatus, 20-10-1939: AAS 31 (1939), trg 442-443. (Trôû laïi ñaàu trang)
6* Ñeå baûo ñaûm giaù trò ôn goïi traàn theá cuûa ngöôøi giaùo daân, Coâng Ñoàng ñaõ nhaéc laïi nhöõng nguyeân taéc neàn taûng cuûa giaù trò traàn theá. Ñaõ töø laâu, nhieàu Kitoâ höõu vaø tröôøng phaùi tu ñöùc toû ra coi thöôøng nhöõng giaù trò nhaân baûn, vaø thöôøng hoï chæ ñaùnh giaù cuûa caûi vaät chaát nhö nhöõng phöông tieän giuùp cho vieäc cöùu roãi cuõng nhö cho muïc ñích sieâu nhieân cuûa ngöôøi Kitoâ höõu.
Coâng Ñoàng xaùc ñònh raèng nhöõng taøi saûn cuûa ñôøi soáng vaø gia ñình, neàn vaên hoùa, kinh teá, chaùnh trò, hay nhöõng lieân laïc quoác teá v.v... ñeàu coù nhöõng giaù trò rieâng cuûa chuùng do yù muoán cuûa chính Thieân Chuùa (x. MV 36).
Nhöng baäc thang giaù trò ñuùng ñaén ñoøi hoûi raèng nhöõng taøi saûn vaät chaát aáy, thay vì trôû neân thaàn töôïng hay nhöõng oâng chuû ñoäc taøi cuûa con ngöôøi, phaûi tuøy phuïc vaøi lyù trí con ngöôøi cuõng nhö vaøo nhöõng nguyeân taéc cuûa ñôøi soáng luaân lyù. Vì chöng, do söï lieân laïc maät thieát vôùi nhaân phaåm con ngöôøi maø nhöõng taøi saûn vaät chaát aáy giöõ giaù trò cuûa chuùng. (Trôû laïi ñaàu trang)
2 Xem Leoâ XIII. Tñ Rerum Novarum: AAS 23 (1890-91), trg 647. - Pioâ XI, Tñ Quadragesimo Anno: AAS 23 (1931), trg 190. - Pioâ XII, Nuntius radiophonicus, 1-6-1941: AAS 33 (1941), trg 207. (Trôû laïi ñaàu trang)
7* Hoaït ñoäng baùc aùi naèm trong laõnh vöïc sieâu nhieân vaø traàn theá, vì theá töï noù, hoaït ñoäng toâng ñoà giaùo daân luoân bao haøm hoaït ñoäng baùc aùi. Tuy nhieân hoaït ñoäng baùc aùi naøy vaãn luoân coù ñaëc tính thuùc ñaåy töï nhieân trong moïi laõnh vöïc, vaø ñieàu naøy chöùng toû caùch ñaëc bieät tinh thaàn cuûa Chuùa Kitoâ. (Trôû laïi ñaàu trang)
3 Xem Gioan XXIII, Tñ Mater et Magistra: AAS 53 (1961), trg 402. (Trôû laïi ñaàu trang)
4 Xem n.v.t. trg 440-441. (Trôû laïi ñaàu trang)
5 Xem n.v.t. trg 442-443. (Trôû laïi ñaàu trang)
6 Xem Pioâ XII, Huaán töø ad Pax Romana MIIC, 25-4-1957: AAS 49 (1957), trg 298-299. Vaø nhaát laø Gioan XXIII, ad Conventum Consilii "Food and Agriculture Organisation" (F.A.O.), 10-11-1959: AAS 51 (1959), trg 856,866. (Trôû laïi ñaàu trang)