Moät Cuoäc Haønh Trình Thieâng Lieâng

Tìm hieåu khoùa linh thao theo thaùnh I-nhaõ

Linh Muïc Ñinh Vaên Trung, SJ, Vieät Nam

Prepared for internet by Vietnamese Missionaries in Taiwan

BAØI TAÄP MOÄT VEÀ TOÄI
(s. 45-54)

Toäi laø moät vaán ñeà lôùn maø khoâng moät tín höõu Kitoâ naøo ñöôïc pheùp laøm ngô nhö khoâng bieát ñeán, bôûi leõ toäi lieân quan tröïc tieáp ñeán maàu nhieäm cöùu ñoä vaø do ñoù ñeán söù meänh cöùu theá cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Chính Ngaøi ñaõ tuyeân boá: "Con loaøi ngöôøi ñeán khoâng phaûi ñeå ñöôïc phuïc vuï, nhöng ñeå phuïc vuï vaø hieán söï soáng mình laøm giaù chuoäc muoân ngöôøi" (Mc 10,45); vaø tröôùc khi ñi chòu cheát, trong böõa tieäc bieät ly, Ngaøi ñaõ caàm laáy cheùn röôïu nho maø phaùn raèng "Caùi naøy laø maùu Thaày, maùu cuûa Giao öôùc môùi, ñoå ra cho muoân ngöôøi ñeå tha toäi" (Mt 26,28). Thaùnh Phaoloâ cuõng vieát: "Ñöùc Kitoâ ñaõ cheát vì toäi chuùng ta" (1 Cr 15,13). Moãi ngöôøi chuùng ta, vieäc ñaàu tieân phaûi laøm ñeå ñöôïc chính thöùc gia nhaäp Giaùo hoäi, laø lónh nhaän bí tích Röûa toäi.

Baøi taäp ñaàu tieân cuûa Tuaàn Nhaát coù nhan ñeà laø "Baøi taäp thöù nhaát laø baøi suy nieäm baèng ba taøi naêng veà toäi thöù nhaát, thöù hai vaø thöù ba (...)" Nhö ñaõ noùi, baøi taäp goàm ba phaàn maø chuùng ta seõ laàn löôït tìm hieåu vaø phaân tích döôùi ñaây.

1. Phaàn nhaäp ñeà

Phaàn nhaäp ñeà goàm lôøi nguyeän chuaån bò vaø hai maøo ñaàu. Veà lôøi nguyeän chuaån bò laø lôøi nguyeän duøng chung cho heát caùc baøi suy nieäm vaø chieâm nieäm, khoâng coù gì phaûi noùi theâm. Chuùng ta ñi vaøo hai maøo ñaàu.

Maøo ñaàu moät: caáu taïo nôi choán.

Nôi choán ñöôïc caáu taïo treân ñaây gôïi hình aûnh veà tình traïng thaûm haïi maø con ngöôøi phaûi chòu nhö haäu quaû cuûa caùc toäi cuûa mình.

Noùi "thaân xaùc deã hö naùt", chuùng ta lieân töôûng ñeán aùn phaït maø toå toâng Añam phaûi chòu: "Ngöôi laø buïi ñaát, ngöôi seõ trôû veà buïi ñaát" (St 3,19). Noùi "linh hoàn toâi bò giam caàm trong theå xaùc", chuùng ta nghó ñeán söï kieän laø do toäi - toäi cuûa toå toâng Añam vaø toäi rieâng cuûa moãi ngöôøi - maø baûn thaân con ngöôøi maát söï thoáng nhaát haøi hoøa, trôû neân thaùo thöù hoãn ñoän do caùc tình duïc daáy leân, nhö thaùnh Phaoloâ ñaõ noùi: "(Tröôùc kia) khi chuùng ta ôû trong xaùc thòt, caùc tình duïc xaáu xa ñaõ duøng Leà luaät ñeà hoaønh haønh trong chi theå chuùng ta" (Rm 7,5), "Toâi laø xaùc thòt, toâi bò baùn laøm noâ leä toäi loãi. Thaät, toâi khoâng hieåu chi veà vieäc toâi laøm: ñieàu toâi muoán thì toâi khoâng laøm, nhöng ñieàu toâi gheùt thì toâi laïi laøm" (7,14-15). Hình aûnh naøy gôïi laïi quan nieäm nhò nguyeân cuûa trieát gia Plato veà con ngöôøi, theo ñoù con ngöôøi ôû trong theå xaùc cuõng nhö hoa tieâu ôû trong chieác taøu cuûa mình. Chuùng ta khoâng baøn ñeán trieát thuyeát naøy. Ñieàu maø chuùng ta nhaän thaáy laø nôi baûn thaân vaãn coù nhöõng xung ñoät giöõa thaønh phaàn maø chuùng ta goïi laø linh hoàn vaø thaønh phaàn maø chuùng ta goïi laø theå xaùc. Thaùnh Phaoloâ thuù nhaän: "Toâi bieát raèng söï thieän khoâng ôû trong toâi, toâi muoán noùi laø ôû trong xaùc thòt toâi: muoán söï thieän laø thuoäc taàm söùc cuûa toâi, nhöng thöïc hieän thì khoâng, bôûi vì ñieàu thieän maø toâi muoán thì toâi khoâng laøm, vaø ñieàu aùc maø toâi khoâng muoán thì toâi laïi laøm" (Rm 7,18-19), vaø oâng than thôû: "Ai cöùu toâi khoûi thaân xaùc naøy laø caùi thuoäc veà söï cheát?" (7,24). OÂng noùi ñeán thaân xaùc toäi loãi phaûi ñöôïc huûy dieät ñi (6,6).

Söï caáu taïo nôi choán tieáp tuïc: "Taát caû hôïp theå (toâi) trong thung luõng naøy, nhö bò ñaøy aûi giöõa caùc thuù vaät ñaàn ñoän. Toâi noùi: taát caû hôïp theå hoàn vaø xaùc." YÙ töôûng ñaøy aûi gaàn guõi vôùi yù töôûng oâng Añam vaø baø Evaø bò ñuoåi ra khoûi vöôøn ñòa ñaøng ñaày laïc thuù. Söï kieän phaûi ôû chung vôùi thuù vaät gôïi yù söï xuoáng caáp oâ nhuïc cuûa con ngöôøi: con ngöôøi chæ coøn nhö ngang haøng vôùi loaøi vaät, trong khi toå toâng nhaân loaïi, tröôùc khi phaïm toäi, ñöôïc laøm chuû noù (St 1,26 ; 2,20).

Vaäy ôû baøi Nguyeân lyù vaø Neàn taûng ngöôøi tónh taâm thaáy mình ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân vôùi cuøng ñích troïng ñaïi laø taùn döông, toân kính vaø phuïng söï Ngaøi, vaø thaáy caùc vaät thuï taïo khaùc ñöôïc Ngaøi ban cho ñeå chuùng giuùp mình ñi tôùi cuøng ñích ñoù ñoàng thôøi ñeå thöïc hieän vaän meänh cuûa mình. Nhöng ôû baøi suy nieäm ñaàu tieân cuûa khoùa Linh thao naøy, qua maáy hình aûnh treân thuoäc töôûng töôïng, hoï nhìn thaáy tình traïng thaûm haïi cuûa mình do toäi gaây ra.

Maøo ñaàu hai: ôn xin.

Ôn xin ôû maøo ñaàu naøy cho bieát muïc ñích cuûa baøi suy nieäm. ÔÛ ñaây ngöôøi tónh taâm tìm söï hoå theïn vì chính baûn thaân khi ñöùng tröôùc söï kieän laø voâ soá ngöôøi khaùc ñaõ phaûi chòu aùn phaït ñôøi ñôøi chæ vì ñaõ phaïm moät toäi troïng, coøn mình thì ñaõ nhieàu laàn ñaùng chòu phaït nhö theá vì ñaõ phaïm muoân vaøn toäi. Söï so saùnh naøy taïo ra caùi töông phaûn giöõa ngöôøi tónh taâm vaø nhöõng ngöôøi toäi loãi khaùc; coù theå noù khoâng thích hôïp vôùi quan nieäm thôøi nay vì bò coi laø thieáu cô sôû. Nhöng chuùng ta haõy ñeå yù ñeán muïc ñích cuûa noù laø giuùp ngöôøi tónh taâm hoå theïn vì caûm nghieäm söï baát xöùng ñaùng cuûa mình tröôùc maët Thieân Chuùa. Ñieàu boå di hai noùi roõ hôn: hoå theïn vì ñaõ xuùc phaïm ñeán Ñaáng ñaõ ban cho mình nhieàu taëng vaät vaø aân hueä (s. 74,2). Nhö vaäy söï hoå theïn naøy xuaát phaùt töø söï nhìn mình vaø ñaët mình trong quan heä vôùi Thieân Chuùa - laø Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa, laø Ñaáng toát laønh voâ cuøng (s. 52,2-3) - chöù khoâng phaûi töø vieäc thaáy mình xaáu hay thaáp keùm vaø caû raát ñaùng khinh bæ do nhaän thaáy khoaûng caùch lôùn lao giöõa con ngöôøi cuï theå mình vaø caùi lyù töôûng cuûa baûn ngaõ cuûa mình.

Söï xin bieát hoå theïn vì mình haøm caû söï xin bieát vaø nhaän mình laø keû coù toäi, vì coù bieát vaø nhaän mình nhö theá thì môùi hoå theïn vì mình.

2. Phaàn suy gaãm

Phaàn suy gaãm goàm ba ñieåm, töông öùng vôùi ba thöù toäi:

Moãi ñieåm suy gaãm ñeàu duøng ñeán ba hoaït ñoäng taâm lyù chuû yeáu thuoäc veà ba taøi naêng laø trí nhôù, trí hieåu vaø loøng muoán.

2.1. Ñieåm moät: toäi cuûa aùc thaàn

AÙp duïng trí nhôù

ÔÛ ñaây chuùng ta nhôù laïi caâu truyeän veà moät soá thieân thaàn do phaûn nghòch cuøng Thieân Chuùa maø trôû thaønh aùc thaàn hay quyû. Veà vaán ñeà aùc thaàn naøy, thaùnh Pheâroâ vieát: "Thieân Chuùa ñaõ khoâng dung thöù caùc thaàn coù toäi, nhöng ñaõ dìm chuùng xuoáng, ñaõ toáng chuùng vaøo hang toái taêm cuûa aâm ti" (2 P 2,4). Trong giaùo huaán cuûa Giaùo hoäi, chuùng ta bieát Giaùo hoaøng Gioan III (theá kyû thöù saùu) vaø coâng ñoàng Braga leân aùn nhöõng ai khoâng tin coù nhöõng quyû laø nhöõng thaàn sa ngaõ. Sau ñoù maáy theá kyû, Coâng ñoàng Lateâranoâ IV (naêm 1215) tuyeân boá raèng coù nhöõng thaàn ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân, ñoù laø nhöõng thaàn laønh, nhöng do haønh vi töï do cuûa mình maø trôû neân xaáu, töùc thaønh thaàn döõ vaø quyû. Söï khaúng ñònh naøy bao haøm yù töôûng raèng khoâng coù höõu theå naøo nhö laø moät quyeàn löïc xaáu song song vôùi quyeàn löïc toát laø Thieân Chuùa, vaø khoâng moät höõu theå thuï taïo naøo - heát moïi loaøi moïi vaät ñeàu do Thieân Chuùa döïng neân - laïi xaáu ngay töø ñaàu.

Caâu truyeän caùc thaàn phaûn loaïn choáng laïi Thieân Chuùa maø baøi suy nieäm veà toäi ôû ñaây nhaéc tôùi, laø döïa vaøo ñoaïn vaên tieân tri Isaia vieát veà söï quî ngaõ cuûa vua xöù Babilon. Tieân tri vieát: "Hôõi Tinh tuù saùng laùng laø Con cuûa Raïng ñoâng, laøm sao ngöôi bò sa khoûi trôøi? Laøm sao ngöôi bò haát xuoáng ñaát, ngöôi laø keû chinh phuïc caùc nöôùc, ngöôi laø keû ñaõ noùi: "Ta seõ leân caùc taàng trôøi, ta seõ döïng ngai toøa cuûa ta beân treân caùc vì sao cuûa Thieân Chuùa, ta seõ ngöï treân nuùi cuûa hoäi nghò thaàn linh ôû phía cöïc baéc, ta seõ leân ñænh nhöõng ñaùm maây, ta seõ neân nhö Ñaáng Toái cao." Nhöng ngöôi ñaõ phaûi xuoáng döôùi gaàm ñaát, ôû taän ñaùy hoá" (Is 14,12-15). Thay vì "tinh tuù saùng laùng" trong caâu trích daãn, baûn Phoå thoâng dòch laø Luxiphe. Do ñoù caùc giaùo phuï giaûi thích söï sa ngaõ cuûa "tinh tuù saùng laùng" nhö laø söï quî ngaõ cuûa töôùng quyû mang teân Luxiphe. Vaäy theo saùch Linh thao, phuø hôïp vôùi nhöõng ñieàu vöøa noùi, Luxiphe cuøng vôùi caû baêng nhoùm cuûa haén, laø nhöõng keû ñöôïc döïng neân trong aân suûng cuûa Thieân Chuùa, nghóa laø ñöôïc soáng trong tình thaân maät vôùi Ngaøi, nhöng moät laàn kia chuùng ñaõ kieâu ngaïo khoâng chòu toân kính phuïc tuøng Ngaøi laø "Ñaáng taïo hoùa vaø Chuùa cuûa chuùng", vì theá ñang töø tình traïng aân suûng chuùng ñi vaøo tình traïng hö ñoán vaø "bò ñuoåi khoûi trôøi maø vaøo hoûa nguïc".

AÙp duïng trí hieåu

Baûn vaên ghi: "Vaø sau ñoù aùp duïng trí hieåu cuõng vaøo toäi ñoù baèng vieäc suy nghó", vaø caùch ñaáy maáy doøng: "Vaø roài suy nghó caùch chi tieát hôn baèng trí hieåu." Baûn vaên khoâng noùi gì theâm veà trí hieåu. Caên cöù vaøo tích truyeän veà söï sa ngaõ cuûa caùc thaàn ñaõ ñöôïc nhaéc ñeán ôû phaàn veà trí nhôù, chuùng ta coù theå coù maáy suy nghó döôùi ñaây.

Chuùng ta ñang noùi veà toäi. Vaäy toäi, xeùt nhö moät haønh vi, laø vieäc con ngöôøi töï yù choáng laïi yù muoán cuûa Thieân Chuùa. Söï choáng laïi naøy bao haøm söï phuû nhaän khoâng nhöõng quyeàn bính maø coøn caû tình yeâu cuûa Ngaøi, bôûi leõ yù muoán cuûa Ngaøi - ñöôïc bieåu loä qua leà luaät cuûa Ngaøi - laø yù muoán thaùnh vaø toaøn haûo, neân noù chæ nhaèm ñem haïnh phuùc ñích thöïc cho con ngöôøi maø thoâi. Vì theá noùi ñeán toäi bao giôø cuõng laø noùi ñeán töông quan cuûa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa, vaø laø töông quan tieâu cöïc. Ñeå möôïn caùch dieãn yù töôïng hình quen thuoäc, chuùng ta baûo ñaây laø söï quay löng laïi vôùi Thieân Chuùa. Con ngöôøi quay löng laïi Thieân Chuùa vì hoï muoán choái boû moïi nghóa vuï ñoái vôùi Ngaøi, vaø daønh veà cho mình söï ñoäc laäp ñoái vôùi Ngaøi. Chuùng ta nhôù ñeán caâu Chuùa Gieâsu noùi: "Ai khoâng ñi vôùi Ta laø choáng laïi Ta" (Mt 12,30). Ñieàu noùi veà toäi treân ñaây cuõng aùp duïng vaøo tröôøng hôïp caùc aùc thaàn. Neân chuù yù ñeán caâu naøy trong baûn vaên: "Chuùng ñaõ ñöôïc döïng neân trong aân suûng." Chuùng ñaõ ñöôïc döïng neân coù nghóa laø chuùng laø loaøi thuï taïo, vaø vì theá chuùng leä thuoäc vaøo Ñaáng Taïo hoùa; ñöôïc döïng neân trong aân suûng coù nghóa laø chuùng laø nhöõng höõu theå thuï taïo ñöôïc höôûng söï thaân aùi cuûa Ñaáng döïng neân chuùng; ñieàu naøy nhaán maïnh raèng Ñaáng Taïo hoùa laø Ñaáng ñaày tình yeâu. Nhöng veà phía chuùng, ñeå ñaùp laïi, chuùng ñaõ töï yù phuû nhaän söï leä thuoäc vaøo Ngaøi, vaø moái quan heä leä thuoäc naøy leõ ra phaûi ñöôïc bieåu loä baèng söï toân kính vaø phuïc tuøng, nhö baûn vaên ghi: "Chuùng/.../ñaõ khoâng muoán duøng söï töï do cuûa mình ñeå toân kính vaø phuïc tuøng Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa cuûa chuùng." Cuõng neân nhaán maïnh cuïm töø Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa. YÙ nieäm Ñaáng Taïo hoùa haøm aån söï caùch bieät khoâng taû noåi giöõa Ñaáng Taïo hoùa vaø loaøi thuï taïo, quyeàn naêng voâ bieân cuûa Ngaøi vaø söï leä thuoäc hoaøn toaøn cuûa vaät thuï taïo vaøo Ngaøi; töø Chuùa chæ ñòa vò thaàn linh toái cao cuûa Ngaøi. ÔÛ ñieåm suy gaãm ba khi noùi veà toäi caù nhaân, baøi suy nieäm seõ duøng laïi cuïm töø Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa.

Roõ raøng caùc aùc thaàn ñaõ phaïm toäi kieâu ngaïo, nhö baûn vaên ghi roõ. Phuû nhaän söï leä thuoäc vaøo Thieân Chuùa vaø khöôùc töø tình yeâu cuûa Ngaøi, xeùt veà maët töông quan, thì ñoù laø quay löng laïi Ngaøi; xeùt veà maët giaù trò toân giaùo vaø luaân lyù, thì ñoù laø haønh vi xaáu, baát chính. Neân xaùc ñònh theâm raèng haønh vi naøy cuûa chuùng xaáu xa vaø baát chính khoâng nhöõng vì noù laø haønh vi kieâu ngaïo, maø coøn vì noù laø haønh vi voâ aân baïc nghóa: chuùng quay löng laïi Ñaáng ñaõ ban ôn troïng ñaïi laø döïng neân chuùng thaønh nhöõng höõu theå toát laønh vaø cho chuùng soáng trong tình thaân aùi vôùi Ngaøi.

"Vaø ñaõ bò ñuoåi khoûi trôøi maø vaøo hoûa nguïc".- Ñaây laø haäu quaû gheâ sôï maø caùc aùc thaàn phaûi chòu veà haønh ñoäng cuûa mình. Tröôùc khi phaïm toäi, chuùng ôû treân trôøi vôùi Thieân Chuùa ; nhöng sau khi phaïm toäi, chuùng phaûi sa vaøo hoûa nguïc, nhö Phuùc aâm vieát: "Löûa ñôøi ñôøi ñaõ doïn cho quyû vaø caùc thaàn cuûa noù" (Mt 25,41). Thieân ñaøng chæ tình traïng haïnh phuùc voâ cuøng, ñoái laäp vôùi hoûa nguïc laø tình traïng ñau khoå cöïc ñieåm. Theo bieåu töôïng daân gian, thieân ñaøng ôû treân trôøi cao (nôi cöûu truøng), vaø hoûa nguïc ôû trong loøng traùi ñaát (aâm phuû, aâm ti): söï caùch xa vaø khaùc nhau moät trôøi moät vöïc! Phuùc aâm duøng hình aûnh ñeå moâ taû hoûa nguïc laø löûa (Mt 13, 42.50), laø löûa ñôøi ñôøi (18,8 ; 25,41), laø nôi khoùc loùc nghieán raêng (22,13 ; 24,51 ; 25,30), laø nôi toái taêm (8,12 ; 22,13 ; 25,30).

Vì caùc aùc thaàn töï yù khöôùc töø tình yeâu cuûa Thieân Chuùa, töï yù phuû nhaän quyeàn bính vaø ñòa vò cuûa Ñaáng laø Taïo hoùa vaø laø Chuùa muoân loaøi muoân vaät, neân vieäc chuùng sa vaøo hoûa nguïc laø ñieàu thuoäc söï choïn löïa töï do cuûa chuùng. Ñeå chính xaùc hôn, phaûi noùi laø chuùng töï yù choïn haønh vi daãn tôùi haäu quaû laø chòu hình phaït, nhö baûn vaên ghi raèng chuùng bò ñuoåi khoûi trôøi maø vaøo hoûa nguïc. Ñieàu naøy cuõng haøm yù raèng söï quan heä thaân aùi cuûa chuùng vôùi Thieân Chuùa khoâng coøn, nhöng vaãn coøn söï quan heä leä thuoäc vaøo Ngaøi, nghóa laø khoâng phaûi vì vaøo hoûa nguïc maø chuùng trôû thaønh nhöõng höõu theå ñoäc laäp ñoái vôùi Ngaøi vaø caû ngang haøng vôùi Ngaøi veà quyeàn löïc.

Sau khi suy nghó veà toäi cuûa caùc aùc thaàn vaø veà haäu quaû cuûa toäi maø chuùng phaûi chòu, ngöôøi tónh taâm nhìn vaøo baûn thaân ñeå töï so saùnh vôùi chuùng. Söï töông phaûn seõ noåi roõ:

ÔÛ ñaây khoâng coù yù ñi saâu vaøo vaán ñeà giaùo lyù hay thaàn hoïc, nhöng thieát nghó cuõng neân baøn qua veà con soá lôùn lao caùc toäi maø ngöôøi tónh taâm nhaän laø mình ñaõ phaïm, nhö baûn vaên khaúng ñònh. Vaäy chuùng ta phaûi ñi xa hôn quan nieäm mang tính caùch phaùp lyù veà toäi, theo ñoù toäi coát ôû vi phaïm leà luaät cuûa Thieân Chuùa, nghóa laø khoâng tuaân thuû nhöõng ñieàu truyeàn daïy cuûa Ngaøi vaø cuûa Giaùo hoäi thay quyeàn Ñöùc Kitoâ. Laïi theo thaàn hoïc luaân lyù, ñeå moät haønh vi naøo ñoù trôû thaønh toäi, phaûi hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän laø chuû theå coù ñuû töï do, coù ñuû suy nghó, bieát söï vi phaïm laø toäi, vaø coù yù ñònh vi phaïm. Neáu caên cöù vaøo quan nieäm naøy thì chuùng ta deã hieåu taïi sao khoâng ít ngöôøi caûm thaáy mình ít toäi vaø caû khoâng coù toäi gì caû. Nhöng chuùng ta neân coù caùi nhìn khaùc nöõa veà toäi. Thöïc vaäy, neáu chuùng ta thaønh thöïc nhìn vaøo baûn thaân, chuùng ta chaéc chaén seõ nhaän thaáy nôi mình ñaày daãy nhöõng neát xaáu - maø chuùng ta ñaõ khoâng coá gaéng ñuû ñeå söûa - laø nhöõng caùi laøm phaùt sinh bieát bao yù ñònh, tình caûm vaø haønh vi xaáu, tuy coù theå nhöõng thöù naøy chöa hoaëc khoâng phaûi laø toäi theo ñònh nghóa phaùp lyù veà toäi, nhöng thöïc söï chuùng thuoäc veà cöïc ñi ngöôïc laïi Thieân Chuùa, chuùng laøm oâ danh Ngaøi. Chuùng ta coù theå nhaéc ñeán moät soá tröôøng hôïp laøm ví duï: hôøn oaùn, ghen tò, töï cao töï ñaïi, töï aùi, töï phuï, khoe khoang, ham meâ nhöõng söï theá gian, v.v. Nhöõng tröôøng hôïp naøy coù khi chæ xaûy ra ngaám ngaàm trong loøng, coù khi loä ra baèng nhöõng lôøi noùi, cöû chæ, haønh vi maø coù leõ chuùng ta nhö khoâng kieàm cheá noåi, hoaëc coù khi chuùng bieåu loä moät caùch haàu nhö töï nhieân ñeán noåi chuùng ta khoâng coù yù thöùc veà tính caùch xaáu cuûa chuùng, vaø do ñoù chuùng ta coù aûo töôûng laø mình laønh thaùnh. Laïi coøn nhöõng bieåu hieän quanh co hoaëc giaùn tieáp cuûa caùc neát xaáu, vaø chuùng chæ giaûm ñi hoaëc bieán maát neáu, vôùi ôn phuø trôï cuûa Thieân Chuùa, chuùng ta coá gaéng khoâng ngöøng söûa taän goác laø caùc neát xaáu ñeå khoâng ngöøng vöôn leân söï thaùnh thieän.

Neáu chuùng ta nhaán maïnh ñeán tình yeâu, tình yeâu cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi chuùng ta vaø tình yeâu phaûi coù cuûa chuùng ta ñoái vôùi Ngaøi, vaø laáy noù laøm chuaån ñeå ñaùnh giaù öùng xöû cuûa chuùng ta trong töông quan vôùi Ngaøi, thì chuùng ta coøn thaáy ranh giôùi cuûa toäi môû roäng hôn nöõa. Thöïc vaäy, quay löng laïi vôùi Thieân Chuùa laø quay löng laïi tình yeâu vì, nhö thaùnh Gioan noùi, Thieân Chuùa laø tình yeâu (1 Ga 4,8). Nhö vaäy, vieäc quay löng naøy ñoàng nghóa vôùi vieäc khoâng ñaùp öùng laïi tình yeâu voâ bieân cuûa Ngaøi ñoái vôùi chuùng ta. Maø noùi yeâu laø noùi tìm caùch laøm thoûa loøng ngöôøi mình yeâu, vì neáu khoâng theá thì khoâng coøn laø yeâu thöïc söï vaø yeâu chaân thaønh. Vaäy laøm thoûa loøng Thieân Chuùa coát ôû thöïc hieän yù muoán cuûa Ngaøi. Nhöng yù muoán cuûa Ngaøi ñöôïc bieåu loä khoâng phaûi chæ trong caùc giôùi leänh cuûa Ngaøi vaø trong caùc leà luaät cuûa Hoäi thaùnh, maø coøn trong caùc ôn soi saùng vaø thuùc ñaåy noäi taâm, vaø taát caû lieân quan ñeán caùch soáng trong quan heä vôùi Thieân Chuùa, vôùi tha nhaân vaø vôùi chính baûn thaân.

Hieåu nhö treân, toäi coù moät phaïm vi heát söùc roäng lôùn. Noùi caùch cuï theå, moãi laàn chuùng ta coù theå laøm ñöôïc ñieàu gì ñeïp loøng Thieân Chuùa maø chuùng ta laïi khöôùc töø, hoaëc moãi laàn chuùng ta coù theå thöïc hieän ñöôïc vieäc gì caùch toát hôn ñeå laøm ñeïp loøng Thieân Chuùa hôn maø chuùng ta laïi khoâng coá gaéng thöïc hieän, thì ñoù laø chuùng ta coù toäi vôùi Ngaøi. Ñaây chính laø nhöõng ñieàu "boû soùt" maø chuùng ta thuù nhaän vôùi Ngaøi trong kinh "Toâi thuù nhaän". Nhöõng ñieàu boû soùt coøn goàm caû nhöõng laàn chuùng ta khöôùc töø caùc ôn cuûa Thieân Chuùa hoaëc ngaên caûn caùc ôn ñoù hoaït ñoäng nôi chuùng ta. Vaø coøn bieát bao laàn chuùng ta phung phí caùc aân hueä sieâu nhieân hoaëc töï nhieân cuûa Ngaøi! Ruùt cuoäc, toäi coát ôû vieäc con ngöôøi, vôùi tö caùch höõu theå coù traùch nhieäm vì coù töï do, ñaõ khoâng heát loøng laáy tình yeâu cuûa mình ñaùp laïi tình yeâu cuûa Thieân Chuùa.

Chính vì nhìn vaøo söï thaùnh thieän vaø tình yeâu voâ bieân cuûa Thieân Chuùa, nhìn vaøo Thaùnh giaù cuûa Ñöùc Kitoâ, bieåu hieän ñaëc öu cuûa tình yeâu ñoù - ñieàu naøy seõ ñöôïc nhaéc tôùi ôû phaàn taâm söï - maø con ngöôøi nhaän ra mình ñaày nhöõng toäi, cho duø ñaây khoâng phaûi laø nhöõng toäi xeùt theo ñònh nghóa coù tính caùch phaùp lyù cuûa khoa thaàn hoïc luaân lyù coå ñieån. Ñieàu vöøa noùi cuõng ñaõ coù trong saùch Linh thao ôû baøi taäp hai veà toäi, ôû caâu: "Toäi troïng maø toâi phaïm, cho duø noù khoâng bò caám" (s. 57). Do nhìn toäi trong vieãn töôïng treân ñaây maø chuùng ta cuõng deã hieåu taïi sao thaùnh Gioan vieát: "Neáu chuùng ta noùi raèng chuùng ta khoâng phaûi laø nhöõng keû coù toäi thì chuùng ta coi Chuùa laø keû noùi doái, vaø lôøi Ngaøi khoâng ôû trong chuùng ta" (1 Ga 1.10); thaùnh Phaoloâ vieát: "Moïi ngöôøi, Do-thaùi cuõng nhö Hy-laïp, ñeàu bò toäi loãi thoáng trò" (Rm 3,9). Tröôùc ñoù, trong Cöïu öôùc, taùc giaû thaùnh vònh cuõng ñaõ thöa cuøng Thieân Chuùa raèng "Laïy Chuùa, neáu Chuùa chaáp toäi thì naøo ai ñöùng vöõng ñöôïc?" (Tv 129,3), vaø "Laïy Chuùa, xin ñöøng xeùt xöû toâi tôù Chuùa, bôûi vì khoâng moät ai laø coâng chính tröôùc maët Chuùa" (Tv 142,2). Hôn nöõa, keû caøng yeâu meán Thieân Chuùa vaø hieåu roõ tình yeâu cuûa Ngaøi thì caøng nhìn thaáy roõ söï traàm troïng vaø aùc ñoäc cuûa toäi mình. Cuõng do vaäy maø coù nhöõng ñaáng thaùnh nhaän mình laø ñaïi toäi nhaân. Chuùng ta coù cô sôû ñeå nghó raèng caùc ngaøi nhìn nhaän ñuùng vaø thaønh thöïc, chöù khoâng phaûi töï ñaùnh löøa, caøng khoâng phaûi laø giaû ñaïo ñöùc. Laïi nöõa, cho duø caùc ngaøi khoâng phaïm toäi naøy hay toäi noï nhö nhöõng ngöôøi khaùc, nhö khoâng gieát ngöôøi, khoâng taø daâm, khoâng cöôùp cuûa, v.v., nhöng caùc ngaøi coù yù thöùc saâu xa veà tính höõu haïn cuûa con ngöôøi mình xeùt nhö laø höõu theå thuï taïo. Söï höõu haïn ñi ñoâi vôùi söï baát toaøn, söï yeáu ñuoái, söï moûng manh. Vì theá caùc ngaøi cho raèng mình sôû dó ñaõ khoâng phaïm toäi naøy hay toäi noï nhö nhöõng ngöôøi khaùc, thì ñoù laø mình nhôø hoaøn toaøn vaøo ôn phuø trôï cuûa Thieân Chuùa, ñuùng nhö lôøi Chuùa Gieâsu phaùn: "Khoâng coù thaày, anh em khoâng theå laøm ñöôïc gì" (Ga 15,5). Thieát nghó coøn coù quyeàn suy ñoaùn raèng, ñeå nhaän mình laø ñaïi toäi nhaân, caùc ngaøi khoâng caàn phaûi duøng ñeán söï so saùnh giöõa mình vaø nhöõng ngöôøi khaùc, nhöng - dó nhieân do ôn Chuùa giuùp - nhôø ôû vieäc nhaän thöùc vaø caûm thaáy saâu saéc söï baát xöùng ñaùng trong öùng xöû töông giao cuûa mình vôùi Thieân Chuùa raát ñaùng yeâu meán vaø voâ cuøng thaùnh thieän.

AÙp duïng loøng muoán

Treân kia ngöôøi tónh taâm ñaõ nhôù laïi toäi cuûa caùc aùc thaàn, ñaõ, qua vieäc so saùnh, suy veà toäi cuûa caùc aùc thaàn vaø veà caùc toäi cuûa mình, suy veà vieäc caùc aùc thaàn bò phaït ñôøi ñôøi vaø veà vieäc mình khoâng bò phaït nhö theá. Hoï ñaõ laøm hai coâng vieäc naøy cuûa trí nhôù vaø trí hieåu laø vì, nhö caâu tröng daãn cho bieát, hoï muoán; vaø hoï muoán laøm hai coâng vieäc naøy laø ñeå caûm thaáy hoå theïn hôn - maøo ñaàu hai cuûa baøi suy nieäm ñaõ xaùc ñònh raèng ñaây laø söï hoå theïn vì baûn thaân. Taïi sao laïi hoå theïn vì baûn thaân? Ñieåm suy gaãm moät naøy khoâng giaûi thích. Nhöng maøo ñaàu hai ñaõ cho bieát laø hoå theïn "khi thaáy bao nhieâu ngöôøi ñaõ bò phaït trong hoûa nguïc chæ vì moät toäi troïng, vaø toâi bieát bao laàn ñaùng bò phaït ñôøi ñôøi vì muoân vaøn toäi cuûa toâi." Vaäy döïa vaøo caâu naøy, söï so saùnh treân kia giöõa tröôøng hôïp cuûa toâi vaø tröôøng hôïp caùc aùc thaàn cho thaáy ít laø hai lyù do hoå theïn. Lyù do thöù nhaát, toâi hoå theïn vì ñaõ khoâng phaûi chæ moät laàn, nhöng muoân ngaøn laàn daùm töï yù xuùc phaïm ñeán Ñaáng laø Taïo hoùa vaø laø Chuùa cuûa toâi. Maøo ñaàu moät veà caáu taïo nôi choán ñaõ baûo toâi töôûng töôïng mình "bò ñaøy aûi giöõa caùc thuù vaät ñaàn ñoän." Vaäy ñaây laø moät hình aûnh gôïi yù raèng toâi ôû trong tình traïng ñaùng xaáu hoå bôûi leõ caùch aên ôû cuûa toâi trong töông quan vôùi Thieân Chuùa khieán toâi khoâng xöùng ñaùng laø moät con ngöôøi, töùc moät höõu theå coù lyù tính bieát söû duïng söï töï do cuûa mình, vaø ñaùng bò haï xuoáng haøng con vaät ñaàn ñoän. Lyù do thöù hai, toâi hoå theïn vì thaáy mình khoâng laø gì theá maø toâi cöù tieáp tuïc phaïm toäi, vaø Thieân Chuùa vaãn khoâng tröøng phaït toâi nhö Ngaøi ñaõ tröøng phaït caùc aùc thaàn.

Caâu trong baûn vaên: "Thuùc ñaåy caùc tình caûm hôn, baèng loøng muoán" laø moät hình thöùc dieãn yù ñeå baûo ngöôøi tónh taâm haõy muoán tìm caûm nghieäm ñöôïc söï hoå theïn vì baûn thaân toäi loãi cuûa mình. Neân ñeå yù ñeán töø hôn ñöôïc duøng hai laàn trong caâu trích daãn noùi veà aùp duïng loøng muoán: "Ñeå toâi xaáu hoå theïn thuøng hôn" vaø "Thuùc ñaåy caùc tình caûm hôn, baèng loøng muoán." Khi noùi hôn laø noùi ñeán söï so saùnh. Theo vaên caûnh, ôû ñaây laø söï so saùnh veà möùc ñoä (hoaëc cöôøng ñoä) khaùc nhau cuûa cuøng moät traïng thaùi tình caûm (hoå theïn): nhôø nhôù laïi vaø suy nghó veà toäi cuûa caùc aùc thaàn vaø aùn phaït ñôøi ñôøi cuûa chuùng, ngöôøi tónh taâm seõ coù theå caûm ñöôïc söï hoå theïn hôn laø neáu hoï khoâng coù söï nhôù laïi vaø suy nghó ñoù; hoaëc nhôø coù söï nhôù laïi vaø suy nghó ñoù, hoï seõ kheâu gôïi ñöôïc söï hoå theïn nôi mình hôn laø neáu hoï khoâng laøm hai vieäc ñoù.

2.2. Ñieåm hai: toäi cuûa toå toâng Añam vaø Evaø

AÙp duïng trí nhôù

Hai ñieàu ñöôïc nhaéc ñeán trong caâu tröng daãn: toå toâng Añam vaø Evaø phaûi laøm vieäc ñeàn toäi laâu ngaøy; do toäi toå toâng, nhaân loaïi trôû neân hö hoûng vaø do ñoù khoâng bieát bao nhieâu laø ngöôøi ñang ñi tôùi hoûa nguïc, töùc boû maát Thieân Chuùa caùch vónh vieãn vaø chòu hình phaït ñôøi ñôøi. Sau khi neâu ra hai ñieàu treân, baûn vaên nhaéc vaén taét ñeán tích truyeän sa ngaõ cuûa toå toâng Añam vaø Evaø nhö sau.

AÙp duïng trí hieåu

Veà aùp duïng trí hieåu, baûn vaên chæ ghi vaén taét nhö treân. Vaäy tích truyeän cho pheùp chuùng ta coù nhöõng suy nghó döôùi ñaây.

Veà phía Thieân Chuùa, Thieân Chuùa ñaõ döïng neân hai oâng baø. Ñieàu naøy nhaéc ñeán vò trí cuûa hai oâng baø trong töông quan vôùi Thieân Chuùa : hai oâng baø laø keû thuï taïo cuûa Thieân Chuùa. Söï xa caùch giöõa loaøi thuï taïo vaø Ñaáng Taïo hoùa laø söï xa caùch khoâng theå dieãn taû cuõng nhö khoâng theå töôûng töôïng noåi. Tieân tri Isaia duøng hình aûnh ñeå gôïi yù phaàn naøo söï toái cao cuûa Thieân Chuùa: "Naøy ñaây caùc daân toäc nhö moät gioït nöôùc ôû thuøng nhoû xuoáng. Chuùng nhö haït buïi treân baøn caân. Naøy ñaây caùc haûi ñaûo: Ngaøi naâng leân nhö naâng haït buïi" (Is 40,15), vaø: "Trôøi laø toøa Ta ngöï, ñaát laø buïc ñeå Ta töïa chaân" (66,1). Toå phuï Abraham ví mình nhö buïi tro tröôùc maët Thieân Chuùa (St 18,27).

Thieân Chuùa ñaày traøn tình yeâu, bôûi leõ Ngaøi ñaõ döïng neân hai oâng baø vaø cho ôû trong vöôøn Ñòa ñaøng, nghóa laø cho hai oâng baø ñöôïc höôûng haïnh phuùc trong caûnh soáng thaân maät vôùi Ngaøi (saùch Saùng theá noùi laø Ngaøi ñi daïo trong vöôøn: St 3,8).

Ñaáng laø Taïo hoùa, laø Thieân Chuùa ñaày traøn tình yeâu, ñaõ ra leänh cho hai oâng baø khoâng ñöôïc aên traùi caây bieát phuùc hoïa. Veà phía hai oâng baø, hai oâng baø ñaõ vi phaïm leänh caám. Baø Evaø vì nghe lôøi caùm doã cuûa con raén - töùc quyû (Kn 2,24) - vaø vì bò loâi cuoán bôûi söùc haáp daãn cuûa traùi caám, neân ñaõ aên vaø ñöa cho oâng Añam cuøng aên. ÔÛ ñaây neân nhaéc ngay raèng Xatan hay Luxiphe, töùc aùc thaàn ñaõ phaïm toäi treân kia (ôû ñieåm suy gaãm moät), daây mình vaøo lòch söû nhaân loaïi ngay töø ñaàu baèng caùch goùp phaàn ñöa toäi vaøo theá gian, vôùi vai troø cuûa moät teân löøa gaït (St 3,13) maø Phuùc aâm theo thaùnh Gioan goïi laø teân noùi doái vaø laø cha cuûa moïi söï doái traù (Ga 8,44). Baøi Hai laù côø hieäu seõ noùi ñeán nhöõng möu moâ cuûa haén trong yù ñoà vaây baét con ngöôøi. Muïc ñích chính cuûa haén laø thieát laäp vöông quoác cuûa haén trong nhaân loaïi, nhö thaùnh Gioan vieát: "Ai phaïm toäi thì thuoäc veà quyû, bôûi vì ngay töø thuôû ban ñaàu quyû laø teân phaïm toäi" (1 Ga 3,8). Lòch söû cöùu ñoä chính laø lòch söû cuoäc giaûi thoaùt nhaân loaïi khoûi aùch Xatan.

Theo Thaùnh kinh, hai oâng baø Añam vaø Evaø ñaõ phaïm toäi khoâng vaâng lôøi Thieân Chuùa; nhöng nguyeân nhaân ñöa ñeán söï baát phuïc tuøng naøy, chính laø söï kieâu ngaïo - ít ra ñaây laø lyù do hay ñoäng cô khoâng theå khoâng noùi ñeán - kieâu ngaïo vì muoán phuû nhaän quyeàn toái thöôïng cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi mình, kieâu ngaïo vì muoán töï mình, chöù khoâng caàn leä thuoäc vaøo Thieân Chuùa, ñeå thuû ñaéc khaû naêng bieát phuùc hoïa. Nhö theá, hai oâng baø muoán töï coi mình laø ñuû cho mình, laøm chuû laáy mình hoaøn toaøn ; hai oâng baø muoán trôû thaønh thaàn minh, nhö con raén ñaõ thuyeát phuïc: "OÂng baø seõ neân nhö caùc thaàn, bieát ñöôïc phuùc hoïa" (St 3,5). Toùm laïi, hai oâng baø muoán töï yù caét ñöùt moái töông quan leä thuoäc ñoái vôùi Thieân Chuùa, töï yù khöôùc töø tình thaân aùi cuûa Thieân Chuùa ; hai oâng baø muoán gaït boû nhieäm vuï ñoái vôùi Ngaøi maø baøi Nguyeân lyù vaø Neàn taûng ñaõ neâu ra, töùc taùn döông, toân kính vaø phuïng söï Ngaøi.

Neáu phaân tích theâm, chuùng ta coøn nhaän thaáy haønh vi kieâu ngaïo cuûa hai oâng baø Añam vaø Evaø xuùc phaïm Thieân Chuùa caùch naëng neà ôû choã, qua haønh vi naøy, hai oâng baø toû ra hoaøi nghi loøng toát cuûa Thieân Chuùa, vì coi Thieân Chuùa nhö moät ñoái thuû ích kyû, ghen tuoâng, Ngaøi noùi doái ñeå giöõ ñoäc quyeàn, baèng côù laø hai oâng baø aên traùi caám sau khi nghe con raén giaûi thích raèng "Khoâng, oâng baø seõ khoâng cheát, nhöng Thieân Chuùa bieát raèng ngaøy naøo oâng baø aên traùi ñoù thì maét oâng baø seõ môû ra." Rieâng veà baø Evaø, chuùng ta coù theå nghó theâm, döôùi aùnh saùng cuûa baøi Nguyeân lyù vaø Neàn taûng, raèng baø khoâng ñuû döûng döng tröôùc traùi caám, vì baø aên traùi caám khoâng chæ taïi nghe theo lôøi con raén xuùi giuïc, maø coøn taïi "thaáy traùi ngon, quyeán ruõ con maét" (St 3,6).

Sau khi ñaõ phaïm toäi, hai oâng baø vaãn coøn kieâu ngaïo khoâng nhaän toäi. OÂng Añam töï baøo chöõa tröôùc maët Thieân Chuùa raèng mình aên traùi caám laø taïi ngöôøi ñaøn baø ñöa cho mình; khoâng nhöõng theá, oâng coøn giaùn tieáp ñoå traùch nhieäm cho Thieân Chuùa ñaõ cho mình ngöôøi ñaøn baø: "Ngöôøi ñaøn baø maø Chuùa ñaõ ñaët caïnh toâi, ngöôøi ñoù ñaõ cho toâi traùi caây" (St 3,12). Ñeán löôït baø Evaø, baø ñoå loãi cho con raén: "Con raén ñaõ löøa gaït toâi" (3,13).

Veà nhöõng haäu quaû tai haïi do haønh vi baát phuïc tuøng gaây ra, khoâng keå vieäc hai oâng baø seõ phaûi chòu nhieàu noãi cöïc nhoïc vaø sau cuøng seõ phaûi trôû veà nôi ñaát buïi (St 3,16-19), haäu quaû töùc thôøi laø vieäc hai oâng baø bò ñuoåi ra khoûi vöôøn ñòa ñaøng. Soáng trong vöôøn ñòa ñaøng, nôi Thieân Chuùa "ñi daïo maùt" (3,8), ñoù laø soáng trong söï thaân maät vôùi Thieân Chuùa. Sau khi phaïm toäi, hai oâng baø tìm aån maët ñi trong ñaùm caây ñeå traùnh gaëp Thieân Chuùa, ñieàu naøy coù nghóa laø hai oâng baø bieát mình khoâng coøn ñaùng tieáp xuùc vôùi Thieân Chuùa nöõa. Veà phía Thieân Chuùa, vieäc Ngaøi khai tröø hai oâng baø ra khoûi vöôøn chæ nghóa söï thöøa chuaån haønh vi traùnh maët cuûa hai oâng baø ñoàng thôøi chæ nghóa hình phaït khoâng cho hai ngöôøi ñöôïc höôûng tình thaân aùi cuûa Ngaøi nöõa, töùc bò maát söï coâng chính. Tuy nhieân cuõng neân noùi theâm raèng hai oâng baø khoâng trôû thaønh keû thuø cuûa Thieân Chuùa nhö tröôøng hôïp caùc aùc thaàn, vì hai oâng baø bò ñuoåi ra khoûi vöôøn ñòa ñaøng chöù khoâng bò ñuoåi xuoáng hoûa nguïc; vaãn theo saùch Saùng theá, Thieân Chuùa coøn thöông yeâu hai oâng baø: Ngaøi laáy da thuù vaät laøm aùo cho maëc (3,21); laïi nhöõng lôøi Ngaøi quôû traùch con raén xem ra haøm yù raèng Ñaáng Meâsia seõ ñöôïc ban sau naøy cho mieâu dueä cuûa hai oâng baø.

Theâm veà toäi nguyeân toå

Nhö chuùng ta ñeàu bieát, theo thaàn hoïc veà toäi nguyeân toå, taát caû con chaùu oâng Añam cuõng bò maát söï coâng chính nguyeân thuûy vaø phaûi chôø ñeán khi Ñöùc Kitoâ, vôùi caùi cheát treân thaäp giaù, Ngaøi seõ coâng chính hoùa con ngöôøi, seõ taùi taïo con ngöôøi vaø tieâu huûy aùn phaït do toå toâng gaây ra (xem Rm 5,16).

Treân ñaây chuùng ta theo quan nieäm truyeàn thoáng, döïa vaøo Thaùnh kinh Baûn Baûy Möôi vaø Baûn Phoå Thoâng, coi Añam laø moät caù nhaân coù teân goïi laø Añam. Thaùnh Phaoloâ cuõng hieåu nhö vaäy - ít laø neáu chuùng ta hieåu baûn vaên cuûa oâng theo saùt nghóa - khi oâng baûo raèng do moät ngöôøi maø toäi vaøo theá gian, vaø do toäi aùc maø coù söï cheát (Rm 5,12). Hieän nay coù luoàng thaàn hoïc nhaán maïnh söï kieän raèng töø Añam laø moät teân goïi chung (hoaëc chæ chuûng loaïi) vaø coù nghóa laø ngöôøi hoaëc con ngöôøi (coù yù kieán cho raèng töø Añam lieân heä vôùi töø añama, añamah; vaø añam coù nghóa laø ñaát ñoû hoaëc ñaát seùt; theo saùch Saùng theá, con ngöôøi ñöôïc döïng neân töø ñaát). Do ñoù Añam laø danh töø duøng ñeå chæ nhaân loaïi thuôû ban ñaàu. Nhaân loaïi nguyeân thuûy naøy ñaõ phaïm toäi. Vì theá noùi ñeán toäi oâng Añam laø noùi ñeán caùi bí nhieäm cuûa toäi: toäi xuaát hieän trong nhaân loaïi ngay töø thuôû ban ñaàu vaø gaây xaùo troän yù ñònh taïo thaønh cuûa Thieân Chuùa maø caûnh soáng trong vöôøn ñòa ñaøng laø nhö moâ hình hoaëc hình aûnh cuûa nhaân loaïi maø Ngaøi coù yù döïng neân. Do toäi maø caùi moâ hình naøy khoâng thaønh, toaøn theå theá giôùi qua caùc theá heä ñeàu bò oâ nhieãm bôûi toäi. Caâu truyeän oâng Añam phaïm toäi cuõng laø caâu truyeän moïi ngöôøi phaïm toäi, nhö thaùnh AÂu-tinh noùi: "Moïi ngöôøi ñeàu laø Añam" (omnis homo Adam: PL 37, 1735); vì theá caâu truyeän oâng Añam töôïng tröng cho tính phoå quaùt cuûa toäi: toäi xaâm nhaäp moâi tröôøng soáng ngay töø khi con ngöôøi sinh ra, toäi aên saâu vaøo trong con ngöôøi ñeán noãi, ñeå duøng hình aûnh maø noùi, noù gioáng nhö chaát ñoäc thaám vaøo taän xöông tuûy, vaøo luïc phuû nguõ taïng con ngöôøi khieán con ngöôøi trôû thaønh con beänh khoâng theå naøo töï chöõa mình laønh ñöôïc nöõa.

Cuõng neân nhaéc laïi giaùo lyù trong saùch Giaùo lyù cuûa Giaùo hoäi coâng giaùo: toäi toå toâng goïi laø toäi theo kieåu loaïi suy (analogie) maø thoâi, noù laø toäi maø ngöôøi ta maéc phaûi chöù khoâng phaûi toäi ngöôøi ta phaïm, noù laø moät tình traïng chöù khoâng phaûi moät haønh vi. Noù laø söï thieáu maát söï thaùnh thieän vaø söï coâng chính nguyeân thuûy (xem soá 404-405).

Baøi suy nieäm veà toäi noùi ñeán haäu quaû cuûa toäi nguyeân toå maø nhaân loaïi phaûi chòu, laø trôû neân hö hoûng, "bieát bao ngöôøi ñang ñi ñeán hoûa nguïc" (s. 51,2). Quan nieäm cho raèng hieän coù voâ soá ngöôøi ñang chòu hình phaït hoûa nguïc laø quan nieäm laâu ñôøi phoå caäp trong Giaùo hoäi vaø toàn taïi cho tôùi khoaûng ñaàu theá kyû hai möôi. Vaãn theo quan nieäm ñoù, tuyeät ñaïi ña soá nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo - trong theá giôùi xöa vaø nay, hoï ñoâng hôn nhöõng ngöôøi Thieân Chuùa giaùo gaáp nhieàu laàn - ñeàu sa xuoáng hoûa nguïc khi cheát, chæ tröø moät soá raát ít nhöõng keû soáng theo loøng ngay hoaëc chòu bí tích Thanh taåy baèng öôùc voïng. Caâu "ngoaøi Giaùo hoäi khoâng coù söï cöùu ñoä" (extra Ecclesiam nulla salus) töøng ñöôïc hieåu nhö theá. Thöïc ra chuùng ta khoâng theå bieát nhöõng ai laø nhöõng keû ñang chòu aùn phaït ñôøi ñôøi; chuùng ta caøng khoâng coù theå quaû quyeát gì veà con soá nhöõng keû chòu aùn phaït ñoù. Tuy nhieân caâu "Bieát bao ngöôøi ñang ñi ñeán hoûa nguïc" cuõng nhaéc gôïi quan ñieåm thaàn hoïc veà toäi nguyeân toå: toaøn theå nhaân loaïi maát tình thaân aùi cuûa Thieân Chuùa vaø phaûi soáng döôùi quyeàn löïc cuûa toäi laø caùi daãn ñeán söï cheát ñôøi ñôøi. Ñoù cuõng chính laø yù töôûng cuûa thaùnh Phaoloâ trong thö göûi caùc tín höõu Roâma. Sôû dó nhaân loaïi seõ ñöôïc thoaùt khoûi caùi caûnh chòu phaït kia, vaãn theo thaùnh Phaoloâ, laø nhôø ôû caùi cheát cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Gieâsu treân Thaùnh giaù, caùi cheát chieán thaéng toäi moät caùch oanh lieät, caùi cheát ñöa moïi ngöôøi vaøo coõi soáng vónh cöûu.

AÙp duïng loøng muoán

Cuïm töø "caùch ñaët bieät hôn" ôû ñaây xem ra muoán nhaán maïnh ñeán vieäc duøng loøng muoán, neáu so saùnh vôùi vieäc duøng trí hieåu ôû treân. Cuõng nhö ôû ñieåm suy gaãm moät, ôû ñieåm suy gaãm hai naøy ngöôøi tónh taâm duøng loøng muoán ñeå tìm coù ñöôïc söï hoå theïn vì baûn thaân. ÔÛ ñieåm suy gaãm moät, hoï ñaõ hoå theïn khi ñöùng tröôùc caùi töông phaûn giöõa tröôøng hôïp cuûa mình vaø tröôøng hôïp caùc aùc thaàn, baây giôø ôû ñieåm suy gaãm hai naøy hoï hoå theïn khi ñöùng tröôùc caùi töông phaûn giöõa tröôøng hôïp cuûa mình vaø tröôøng hôïp cuûa toå toâng Añam vaø Evaø. Toå toâng chæ coù moät laàn vi phaïm leänh Thieân Chuùa maø ñaõ di hoïa cho heát caùc con chaùu sau naøy, vaø chính baûn thaân ñaõ phaûi chòu nhöõng haäu quaû khoác haïi laø bò ñuoåi khoûi vöôøn ñòa ñaøng, phaûi lao khoå, v.v., trong khi mình laø keû ñaõ phaïm voâ soá toäi vaø do ñoù ñaõ goùp phaàn laøm oâ nhieãm theá giôùi hieän taïi vaø töông lai, thì khoâng bò Thieân Chuùa tröøng phaït vaø coøn ñöôïc Ngaøi cho soáng tôùi baây giôø ñeå coù theå ñoùn nhaän ôn cöùu ñoä cuûa Ngaøi.

2.3. Ñieåm ba: toäi rieâng, töùc toäi caù nhaân

Ñieåm ba noùi ñeán toäi rieâng cuûa moãi ngöôøi, töùc toäi caù nhaân: coù ngöôøi vì phaïm moät toäi troïng maø ñaõ ñi vaøo hoûa nguïc, vaø voâ soá ngöôøi ñaõ phaïm toäi ít hôn ngöôøi tónh taâm, cuõng ñaõ phaûi chòu aùn phaït ñôøi ñôøi. Neân nhaéc laïi: noùi voâ soá ngöôøi ñang ôû trong hoûa nguïc laø noùi theo quan nieäm phoå thoâng tröôùc kia. Theo truyeän thaùnh Catarina Xieâna thì, trong moät thò kieán, vò thaùnh naøy ñaõ thaáy neàn hoûa nguïc ñöôïc laùt baèng nhöõng soï cuûa caùc giaùm muïc! Thöïc ra, nhö ñaõ noùi, veà vaán ñeà ai ñaùng phaûi chòu aùn phaït ñôøi vaø con soá nhöõng keû ñang phaûi chòu aùn phaït naøy, chuùng ta khoâng bieát gì caû. Vì theá neáu coù baûo raèng keû naøy ngöôøi noï phaûi sa hoûa nguïc, thì chæ neân coi ñoù laø moät caùch noùi bình daân dieãn ñaït söï traàm troïng vaø taø aùc cuûa toäi maø hoï ñaõ phaïm, ví duï toäi aùc cuûa nhöõng baïo chuùa, cuûa nhöõng keû gieát ngöôøi ñeå cöôùp cuûa, v.v.

ÔÛ ñieåm suy gaãm ba naøy baûn vaên baûo: "Haõy laøm nhö treân", yù noùi laø haõy aùp duïng ba taøi naêng nhö ôû ñieåm suy gaãm moät vaø hai.

AÙp duïng trí nhôù

ÔÛ ñieåm suy gaãm moät vaø hai, ngöôøi tónh taâm ñaõ nhôù ñeán toäi cuûa caùc aùc thaàn vaø cuûa toå toâng; hoï ñaõ nhôù ñeán nhöõng haäu quaû cuûa toäi: caùc aùc thaàn bò sa vaøo hoûa nguïc, toå toâng bò ñuoåi ra khoûi vöôøn ñòa ñaøng, v.v. Hoï ñaõ nhôù vaø suy veà söï taø aùc cuûa toäi cuûa caùc aùc thaàn: chuùng xuùc phaïm ñeán "Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa cuûa chuùng". YÙ töôûng veà Ñaáng Taïo hoùa ñöôïc nhaéc laïi ôû ñieåm suy gaãm hai khi baûn vaên ghi raèng oâng Añam ñöôïc Thieân Chuùa döïng neân vaø baø Evaø ñöôïc Thieân Chuùa laáy xöông söôøn cuûa oâng maø laøm thaønh. Nhöõng ñieàu vöøa noùi veà chính haønh vi phaïm toäi vaø veà haäu quaû cuûa noù ñaõ chæ roõ tính caùch taø aùc cuûa toäi. Caû hai ñieåm suy gaãm moät vaø hai khoâng noùi ñeán tính caùch traàm troïng cuûa noù, nhöng thöïc ra tính caùch naøy tieàm aån trong ñieàu vöøa noùi treân, vaø baây giôø ôû ñieåm suy gaãm ba noù ñöôïc neâu roõ ra beân caïnh tính caùch taø aùc, trong cuïm töø: "Söï traàm troïng vaø taø aùc cuûa toäi." Vieäc neâu roõ tính caùch traàm troïng cuûa toäi coù theå laø moät caùch nhaéc ngöôøi tónh taâm raèng ñaây laø luùc neân chuù yù theâm ñeán khía caïnh ñoù cuûa toäi. Vaø sôû dó coù hai tính caùch traàm troïng vaø taø aùc naøy laø vì toäi laø söï xuùc phaïm ñeán Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa, nhö chuùng ta ñaõ ñoïc thaáy ôû caâu tröng daãn: "Söï traàm troïng vaø taø aùc cuûa toäi choáng laïi Ñaáng Taïo hoùa vaø Chuùa cuûa mình." Hình phaït ñôøi ñôøi maø keû phaïm toäi phaûi chòu, giuùp cho thaáy möùc traàm troïng vaø taø aùc cuûa toäi ñeán nhö theá naøo.

AÙp duïng trí hieåu

"Duøng trí hieåu suy nghó xem khi phaïm toäi vaø haønh ñoäng choáng laïi Ñaáng toát laønh voâ cuøng, con ngöôøi ñoù ñaõ, moät caùch chính ñaùng, bò phaït ñôøi ñôøi nhö theá naøo" (s. 52,3).

Treân kia baûn vaên baûo haõy nhôù raèng phaïm toäi laø haønh ñoäng choáng laïi Ñaáng laø Taïo hoùa vaø laø Chuùa ; ôû ñaây baûn vaên noùi ñeán söï xuùc phaïm "Ñaáng toát laønh voâ cuøng"; cuõng ôû ñaây laàn ñaàu tieân baøi suy nieäm duøng ñeán cuïm töø naøy, tuy yù töôûng veà söï toát laønh ñaõ haøm aån ngay trong nhöõng ñieåm suy gaãm moät vaø hai, caùch rieâng ngay trong chính vieäc nhìn nhaän Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo hoùa vaø laø Chuùa. Thöïc vaäy, vì Thieân Chuùa toát laønh voâ cuøng neân Ngaøi ñaõ döïng neân caùc thaàn - theo caâu "bonum diffusivum sui", caùi toát thì töï toûa lan (hoaëc khueách taùn)! - vaø Ngaøi döïng neân khoâng phaûi ñeå laøm "ñoà chôi" cho Ngaøi, nhöng laø döïng neân ñeå cho soáng trong aân suûng, töùc trong söï thaân maät vôùi Ngaøi. Cuõng theá, Ngaøi döïng neân toå toâng loaøi ngöôøi theo gioáng hình aûnh Ngaøi, cho höôûng laïc thuù trong vöôøn ñòa ñaøng, cho laøm chuû vaïn vaät, v.v. Söï toát laønh cuûa Ngaøi ñöôïc bieåu hieän baèng loøng nhaân haäu, baèng tình yeâu trong coâng cuoäc taïo thaønh cuûa Ngaøi. Vaäy ñaây laø luùc ngöôøi tónh taâm tieán xa hôn nöõa trong söï suy gaãm: hoï suy gaãm veà söï toát laønh cuûa Thieân Chuùa. Söï toát laønh cuûa Ngaøi caøng laøm noåi roõ söï traàm troïng vaø taø aùc lôùn lao cuûa toäi. Söï traàm troïng vaø taø aùc lôùn lao ñeán noåi vieäc chòu hình phaït ñôøi ñôøi laø ñieàu chính ñaùng.

AÙp duïng loøng muoán

Cuõng nhö ôû hai ñieåm suy gaãm moät vaø hai, ôû ñaây, sau khi suy gaãm veà söï traàm troïng vaø taø aùc cuûa toäi, ngöôøi tónh taâm duøng loøng muoán ñeå "thuùc ñaåy caùc tình caûm", ñeå "tìm söï hoå theïn vì baûn thaân". Nhö theá söï hoå theïn laø keát quaû maø caû ba ñieåm suy gaãm ñeàu nhaèm ñaït tôùi, tuy moãi ñieåm suy gaãm ñi theo caùch thöùc rieâng. ÔÛ ñieåm suy gaãm ba naøy, ngöôøi tónh taâm hoå theïn khi ñaët mình tröôùc söï töông phaûn giöõa tröôøng hôïp cuûa mình vaø tröôøng hôïp cuûa nhöõng ngöôøi khaùc: bieát bao keû ñaõ phaïm toäi ít hôn mình, hoaëc trong khi coù ngöôøi chæ phaïm moät toäi (toäi troïng, dó nhieân) maø ñaõ phaûi cheát ôû trong tình traïng thuø nghòch cuøng Thieân Chuùa, hoï khoâng coøn coù ñöôïc thôøi giôø nhö mình ñang coù ñaây, töùc ñöôïc Thieân Chuùa coøn cho soáng, ñeå suy nghó veà toäi cuûa mình, ñeå aên naên thoáng hoái vaø laøm laønh cuøng Thieân Chuùa, ñeå ñoùn nhaän laïi tình thöông cuûa Ngaøi.

Tôùi ñaây, nhìn laïi nhöõng ñieàu ñaõ trình baøy veà ba ñieåm suy gaãm, chuùng ta thaáy coù ñieåm chung naøy laø, trong caû ba ñieåm suy gaãm, ngöôøi tónh taâm ñeàu baét ñaàu baèng caùi nhìn vaøo toäi cuûa nhöõng chuû theå khaùc ñeå töø ñoù seõ höôùng vaøo baûn thaân. ÔÛ ñieåm suy gaãm moät, hoï nhìn vaøo toäi cuûa caùc aùc thaàn laø toäi thuoäc theá giôùi thieâng lieâng voâ hình; neáu taïm duøng phaïm truø khoâng gian vaø thôøi gian, chuùng ta baûo raèng ñaây laø toäi vöøa ôû ngoaøi khoâng gian vaø thôøi gian, vöøa coù tröôùc toäi ôû trong theá giôùi höõu hình. Ñieåm suy gaãm hai ñeà caäp toäi thuoäc theá giôùi höõu hình cuûa loaøi ngöôøi, vaø ñaây laø toäi nguyeân toå, töùc toäi thuoäc thuôû ban ñaàu cuûa nhaân loaïi. Ñieåm suy gaãm ba tieáp tuïc ñeà caäp toäi thuoäc theá giôùi höõu hình, nhöng ñi vaøo caùc toäi cuûa con chaùu oâng Añam vaø baø Evaø trong suoát doøng lòch söû. Trong caû ba thöù toäi naøy, caùi coù tröôùc lieân heä ñeán caùi coù sau: trong tröôøng hôïp toäi cuûa toå toâng, coù con raén töôïng tröng cho aùc thaàn hoaëc quyû, xen vaøo, vì noù duï doã vaø phænh gaït toå toâng; toäi cuûa toå toâng laøm cho toå toâng maát söï coâng chính nguyeân thuûy vaø khieán con chaùu cuõng phaûi maát theo ñeå trôû neân yeáu ñuoái deã sa ngaõ, töùc deã ñi tôùi vieäc phaïm caùc toäi rieâng. Ngöôøi tónh taâm nhìn vaøo nhöõng chuû theå ñaõ phaïm toäi roài nhìn vaøo mình vaø thaáy mình ñaùng phaûi phaït hôn caùc chuû theå ñoù. Ñaøng khaùc, hoï thaáy mình khoâng taùch ra khoûi doøng lòch söû, vaø ñieàu naøy coù nghóa laø toäi khoâng nhöõng vaây boïc laáy hoï maø coøn ôû trong chính con ngöôøi hoï, ñuùng nhö thaùnh vònh noùi: "Naøy ñaây toâi ñaõ sinh ra trong toäi, vaø meï toâi ñaõ mang thai toâi trong toäi" (Tv 50,7). Nhaân tieän cuõng nhaéc ñeán vieäc con ngöôøi bò tieâm nhieãm bôûi nhöõng caùi xaáu hoaëc sai leäch trong nhöõng chuaån möïc xaõ hoäi leäch laïc, trong nhöõng caùch ñaùnh giaù khoâng ñuùng cuûa xaõ hoäi, trong nhöõng cô caáu vaø ñònh cheá xaõ hoäi coøn nhieàu khuyeát ñieåm, v.v.

Cuõng neân neâu ra moät chi tieát. Trong saùch Linh thao, chæ rieâng baøi taäp thöù nhaát veà toäi maø chuùng ta ñang baøn tôùi, môùi goïi ba ñieåm suy gaãm laø nhöõng ñieåm chính: "Noù goàm /.../ ba ñieåm chính vaø moät cuoäc taâm söï" (s. 45,2). Vaäy chaéc haún goïi laø nhöõng ñieåm chính laø coù yù baûo raèng caû ba ñieåm ñeàu quan troïng cho vieäc hình thaønh moät toång theå hoaøn chænh cuûa baøi suy nieäm. Tuy nhieân, ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø nhaát thieát phaûi daønh cho moãi ñieåm thôøi gian suy gaãm laâu xuyùt xoaùt nhö nhau, nhö ñieàu boå di boán ñaõ noùi roõ (s. 76,3). Theo thieån yù, vieäc nhìn vaøo toäi cuûa aùc thaàn, cuûa toå toâng Añam vaø Evaø (hoaëc cuûa nhaân loaïi nguyeân thuûy) vaø cuûa muoân vaøn ngöôøi khaùc, giuùp ngöôøi tónh taâm coù moät caùi nhìn bao quaùt veà vöông quoác cuûa toäi ; vieäc nhìn vaøo nhöõng haäu quaû tai haïi cuûa caùc toäi ñoù giuùp hoï xaùc tín vaø caûm nghieäm söï traàm troïng vaø taø aùc cuûa chuùng. Nhöng neân khai trieån vaø nhaán maïnh yù töôûng cuûa ñieåm suy gaãm ba: söï traàm troïng vaø taø aùc cuûa toäi coát ôû söï xuùc phaïm Ñaáng laø Taïo hoùa vaø laø Chuùa, Ñaáng toát laønh voâ cuøng.

3. Phaàn taâm söï

ÔÛ phaàn suy gaãm, ngöôøi tónh taâm suy veà nhöõng toäi cuûa mình choáng laïi Thieân Chuùa, roài duøng loøng muoán ñeå kích thích mình hoå theïn vì ñaõ phaïm nhöõng toäi ñoù. Cuõng ôû phaàn suy gaãm, ngöôøi tónh taâm khi suy nghó veà nhöõng toäi cuûa mình, hoï chæ môùi nghó ñeán moái quan heä cuûa mình ñoái vôùi Thieân Chuùa, chöù chöa ñaët mình trong töông giao vôùi Ngaøi, ít laø xeùt theo lyù thuyeát - trong thöïc teá, khoâng coù gì ngaên caûn hoï than thôû vôùi Thieân Chuùa giöõa luùc ñang suy gaãm veà toäi, tuøy theo traïng huoáng taâm hoàn. Baây giôø, böôùc sang phaàn taâm söï, hoï tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi Thieân Chuùa Ngoâi Hai laø Ñöùc Kitoâ, vaø baét ñaàu laø baèng caùi nhìn töôûng töôïng vaøo Ngaøi: "Töôûng töôïng Ñöùc Kitoâ Chuùa chuùng ta ñang ôû tröôùc maët vaø treo treân Thaùnh giaù." Neân ñeå yù : phaàn suy gaãm noùi ñeán Ñaáng Taïo hoùa, noùi ñeán Ñaáng laø Chuùa, nhöng khoâng noùi ñeán Ñöùc Kitoâ. Vaäy ñieàu naøy ít ra cuõng coù moät phaàn deã hieåu do ôû choã Ngoâi Hai chöa giaùng traàn khi caùc aùc thaàn phaûn loaïn vaø khi toå toâng Añam vaø Evaø phaïm toäi. Phaàn taâm söï noùi Ñaáng maø ngöôøi tónh taâm gaëp gôõ laø Ñöùc Kitoâ; vaø khi noùi ñeán Ñöùc Kitoâ, phaàn taâm söï khoâng queân nhaéc ñeán ñòa vò vaø töôùc hieäu Chuùa vaø Taïo hoùa cuûa Ngaøi. Ñieàu naøy coù nghóa laø Ñaáng maø ngöôøi tónh taâm tieáp xuùc chính laø Thieân Chuùa vaø laø Ñaáng Taïo hoùa, nhöng laø Thieân Chuùa vaø laø Ñaáng Taïo hoùa laøm ngöôøi. Nhaân tieän cuõng theâm nhaän xeùt döôùi ñaây.

Trong nhöõng baøi taäp khaùc, khoâng keå ôû nhieàu choã Ñöùc Kitoâ ñöôïc goïi laø Chuùa chuùng ta (ví duï s. 71; 130; 195; 206), Ngaøi coøn ñöôïc xöng tuïng laø Chuùa vónh cöûu cuûa vaïn vaät (s. 98,1), laø Chuùa uy linh (s. 98,4 ; 147,2); vaø taát caû nhöõng töôùc hieäu naøy cuõng ñeàu aùp duïng cho Thieân Chuùa. Ngoaøi ra, ôû Tuaàn Ba vaø Boán trong saùch Linh thao coøn coù choã noùi ñeán thaàn tính cuûa Ñöùc Kitoâ töï aån ñi (s. 196) hoaëc hieån loä (s. 223). Rieâng baøi Vöông quoác cuûa Tuaàn Hai noùi ñeán phuïng söï vaø taùn döông Chuùa vónh cöûu cuûa vaïn vaät (s. 98,1), töùc Ñöùc Kitoâ, trong khi baøi Nguyeân lyù vaø Neàn taûng neâu ra vieäc phuïng söï vaø taùn döông nhö laø thuoäc nhieäm vuï cuûa con ngöôøi ñoái vôùi Thieân Chuùa, vaø nhieäm vuï naøy ñöôïc nhaéc laïi trong lôøi nguyeän chuaån bò cuûa taát caû caùc baøi suy ngaém (s. 46). Vaäy söï kieän treân nhaéc ngöôøi tónh taâm raèng hoï ñang ôû trong maàu nhieäm veà Thieân Chuùa nôi Ñöùc Kitoâ hoaëc maàu nhieäm Ñöùc Kitoâ laø Thieân Chuùa: Ñöùc Kitoâ chính laø Thieân Chuùa laøm ngöôøi ñeå ñi vaøo trong lòch söû nhaân loaïi, hieän dieän giöõa nhaân loaïi, ban mình cho nhaân loaïi, vaø ñeå, trong söï hieäp nhaát vôùi Ngaøi ñoàng thôøi qua söï trung gian cuûa Ngaøi, moïi ngöôøi vaø moãi ngöôøi thöïc hieän töông giao vôùi Thieân Chuùa Ba Ngoâi.

Chuùng ta trôû laïi vaán ñeà taâm söï, cuõng nhö khi caàu nguyeän chuùng ta nhìn vaøo töôïng Chuùa chòu ñoùng ñanh thì, ôû ñaây cuõng theá, nhö baûn vaên ghi, ngöôøi tónh taâm "töôûng töôïng Ñöùc Kitoâ Chuùa chuùng ta ñang ôû tröôùc maët vaø treo treân Thaùnh giaù". Hieån nhieân ñaây khoâng phaûi laø töôûng töôïng suoâng, nhöng laø duøng töôûng töôïng ñeå nghó ñeán Ñöùc Kitoâ ; vaø khoâng nhöõng nghó ñeán Ngaøi, nhöng coøn coù maët thöïc söï beân Ngaøi maø ngöôøi tónh taâm hình dung qua aûnh töôïng Ngaøi chòu treo treân Thaùnh giaù. AÛnh töôïng naøy nhaéc laïi söï thaät lòch söû vó ñaïi laø vieäc Ngaøi ñaõ laáy caùi cheát cuûa Ngaøi treân Thaùnh giaù laøm giaù cöùu chuoäc nhaân loaïi. Taát caû cuoäc taâm söï naøy ñöôïc thöïc hieän döôùi chaân Thaùnh giaù.

Khoâng chæ döøng laïi ôû söï töôûng töôïng veà Ñöùc Kitoâ, ngöôøi tónh taâm coøn tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi Ngaøi: hoï thöa vôùi Ngaøi raèng laøm sao Ngaøi laø Ñaáng Taïo hoùa maø laïi trôû thaønh ngöôøi (höõu theå thuï taïo), laøm sao Ngaøi coù söï soáng vónh cöûu maø laïi nhaän laáy caùi cheát, vaø laø caùi cheát vì toäi cuûa hoï! Ñaây laø nhöõng töông phaûn thaät laï luøng. ÔÛ maøo ñaàu moät, ngöôøi tónh taâm, baèng töôûng töôïng, coi mình laø keû bò ñaøy aûi, moät tình huoáng maø chính hoï gaây ra do phaïm toäi; ôû phaàn taâm söï, Ñöùc Kitoâ töï yù ñeán gaëp hoï, nhö baûn vaên ghi laø Ngaøi laøm ngöôøi, Ngaøi ñeán gaëp hoï laø keû bò ñaøy aûi ñeå giaûi thoaùt hoï, vaø, ñeå laøm vieäc naøy, Ngaøi ñaõ nhaän laáy nhöõng caùi töông phaûn kia. Vaäy trong vieãn töôïng cuûa maàu nhieäm cöùu chuoäc, caâu hoûi maø ngöôøi tónh taâm töï ñaët cho mình tröôùc maët Ñöùc Kitoâ, bao haøm nhöõng ñieàu troïng yeáu naøy: Thieân Chuùa laø Ñaáng Taïo hoùa ñaõ trôû thaønh keû thuï taïo, laø Ñaáng voâ cuøng ñi vaøo höõu haïn, laø Ñaáng laøm ngöôøi nhö moïi ngöôøi ñeå:

Nhö vaäy, ngöôïc laïi vôùi söï töôûng töôïng ôû maøo ñaàu moät veà caáu taïo nôi choán (con ngöôøi bò ñaøy aûi, ôû chung vôùi thuù vaät ñaàn ñoän), giôø ñaây linh hoàn ngöôøi tónh taâm ñöôïc thanh thaûn vaø bình an, ñöôïc ôû trong traïng thaùi haøi hoøa thoáng nhaát vôùi theå xaùc, vì toaøn theå con ngöôøi hoï ñöôïc höôûng ôn cöùu chuoäc (linh hoàn khoâng coøn nhö bò "giam tuø" nôi thaân xaùc). Cuõng ôû maøo ñaàu moät, ngöôøi tónh taâm töôûng töôïng mình bò soáng trong ñaøy aûi; noùi ñaøy aûi laø noùi moät caûnh ngoä maø hoï baét buoäc phaûi chòu, traùi vôùi öôùc voïng ñöôïc töï do. Vaäy giôø ñaây, nhôø caùi cheát cuûa Ñöùc Kitoâ treân Thaùnh giaù, hoï ñöôïc giaûi thoaùt, ñoàng thôøi hoï khoâng coøn bò xeáp haïng chung vôùi thuù vaät bôûi leõ hoï ñöôïc phuïc hoài quyeàn laøm con caùi Thieân Chuùa.

Böôùc vaøo phaàn taâm söï, ngöôøi tónh taâm caûm nghieäm moät töông phaûn lôùn lao. Tröôùc ñoù, hoï laâm phaûi hoaëc chöùng kieán caûnh töôïng thaät ñen toái, ñaày tieâu cöïc vaø ñoå naùt:

Baây giôø ngöôøi tónh taâm ñöùng tröôùc maët Ñöùc Kitoâ treo treân Thaùnh giaù: caûnh töôïng luùc naõy laø ñoå naùt, caûnh töôïng luùc naøy laø haøn gaén (cöùu ñoä); caûnh töôïng tröôùc laø bi quan, caûnh töôïng sau laø laïc quan. ÔÛ ñaây ngöôøi tónh taâm khoâng coøn nhaéc ñeán caùi caûnh töôïng ñen toái nöõa, hoï nhö queân ñi aùn phaït cuûa caùc aùc thaàn, cuûa toå toâng Añam vaø Evaø vaø cuûa muoân vaøn ngöôøi khaùc, ñeå moät mình ñoái dieän vôùi Ñaáng treo treân Thaùnh giaù vaø cheát cho hoï. Nghóa laø hoï nhìn leân Ñöùc Kitoâ roài nhìn vaøo mình, vaø thaáy mình ñang ñöôïc höôûng ôn cöùu ñoä.

Qua ñieàu vöøa trình baøy vaén taét, baøi suy gaãm muoán tuaàn töï ñaët ngöôøi tónh taâm tröôùc hai caûnh noái tieáp nhau töông phaûn vôùi nhau, vaø nhaèm gôïi cho hoï nhöõng taâm tình ñaïo ñöùc töông öùng vôùi moãi caûnh. Vì theá, theo thieån yù, thaät khoù maø thay ñoåi boá cuïc cuûa baøi suy gaãm naøy maø khoâng laøm thay ñoåi noäi dung cuõng nhö muïc ñích cuûa noù. Laïi cuõng neân bieát raèng baøi taäp naøy laø moät chuaån bò cho taâm hoàn tieán tôùi baøi taäp keá tieáp.

Töø söï hoå theïn khi suy ñeán nhöõng toäi ñaõ phaïm, ngöôøi tónh taâm baây giôø ñi tôùi choã töï hoûi:

Ñaây laø ba caâu hoûi hoï töï neâu ra cho mình, nhöng laø neâu ra tröôùc maët Ñöùc Kitoâ (nhu caâu ñaàu tieân cuûa phaàn taâm söï cho bieát). Laïi nöõa, vôùi ba caâu hoûi naøy, hoï khoâng töï kheùp kín vaøo baûn thaân, maø laø höôùng tröïc tieáp vaøo Ñöùc Kitoâ: laøm cho Ngaøi. Ba caâu hoûi lieân quan ñeán chieàu daøi cuûa cuoäc ñôøi goàm dó vaõng, hieän taïi vaø töông laïi, töùc toâi ñaõ, toâi ñang vaø toâi phaûi laøm gì - noùi phaûi laøm gì laø haøm yù thôøi gian töø nay veà sau.

Veà caâu hoûi lieân quan ñeán ñieàu ñaõ laøm cho Ñöùc Kitoâ, ngöôøi tónh taâm ñaõ tìm thaáy caâu traû lôøi trong phaàn suy gaãm: hoï laø keû ñaõ phaïm toäi, vaø khoâng phaûi moät nhöng voâ soá toäi. Veà caâu hoûi lieân quan ñeán hieän taïi, neáu hieän taïi hieåu laø chính giôø phuùt suy nieäm naøy, thì caâu traû lôøi cuõng deã, vì noù ñöôïc chuaån bò ôû phaàn suy gaãm ôû ñoù ngöôøi tónh taâm ñaõ coá gaéng kích thích mình hoå theïn. Vaø neáu ôû phaàn suy gaãm hoï ñaõ bieát hoå theïn, thì ôû phaàn taâm söï naøy hoï hoå theïn hôn nöõa, bôûi leõ ôû phaàn suy gaãm hoï chæ môùi nghó ñeán Ñaáng hoï xuùc phaïm laø Taïo hoùa vaø laø Chuùa, coøn ôû phaàn taâm söï naøy hoï nghó theâm ñeán Ñaáng hoï xuùc phaïm laø Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa laøm ngöôøi vì hoï vaø chòu ñoùng ñanh treân Thaùnh giaù vì hoï, töùc Ñaáng ñaõ khoâng nhöõng döïng neân hoï vaø ban cho hoï muoân vaøn aân hueä, maø coøn hy sinh chính maïng soáng vì hoï. Vaäy thieát nghó ñieàu phuø hôïp vôùi dieãn tieán taâm lyù laø baây giôø hoï baøy toû cuøng Ñöùc Kitoâ söï hoå theïn cuûa mình. Ñieàu naøy coù nghóa laø söï hoå theïn khoâng laøm cho hoï kheùp kín mình laïi ñeå trong coâ ñoäc nghieàn ngaãm tình traïng toäi loãi cuûa mình, traùi laïi noù khieán hoï töï môû ra ñeå ñoùn tieáp Chuùa. Vaø moät khi ñaõ baøy toû vôùi Chuùa noãi hoå theïn cuûa mình, thì vieäc nghó ñeán phaûi gaït boû nhöõng caùi khieán mình hoå theïn, laø ñieàu dó nhieân vì, ngay treân bình dieän töï nhieân, khoâng moät ngöôøi naøo laønh maïnh veà taâm thaàn maø laïi chaáp nhaän soáng trong tình traïng hoå theïn vì mình. Nhöng neáu vieäc nghó ñeán gaït boû nhöõng caùi khieán mình hoå theïn laø vieäc thuoäc hieän taïi (ñang laøm cho Ñöùc Kitoâ), thì chính vieäc gaït boû chuùng laïi lieân heä tröïc tieáp ñeán töông lai. Vì theá caâu hoûi "Toâi ñang laøm gì cho Ñöùc Kitoâ?" khoâng taùch rôøi khoûi caâu hoûi "Toâi phaûi laøm gì cho Ñöùc Kitoâ?" Tuy vaäy, phaàn taâm söï chæ môùi neâu ra caâu hoûi naøy chöù khoâng cung caáp caâu traû lôøi, vaø keát thuùc baèng caâu: "Vaø khi thaáy Ngaøi nhö theá vaø chòu treo treân Thaùnh giaù nhö vaäy, suy nghó veà ñieàu xuaát hieän trong taâm trí."

Toùm laïi, söï bieát vaø nhaän mình laø keû coù toäi, söï hoå theïn vì ñaõ phaïm toäi, ñaõ khoâng laøm cho ngöôøi tónh taâm co ruùt mình laïi, nhöng noù môû roäng cöûa cho hoï thaáy tình thöông voâ bieân cuûa Thieân Chuùa ñöôïc bieåu loä nôi caùi cheát cöùu chuoäc cuûa Ñöùc Kitoâ, vaø vì theá noù laø böôùc ñaàu daãn hoï tieán tôùi vieäc töï caûi hoùa ñöôïc gôïi yù qua caâu hoûi raèng "toâi phaûi laøm gì cho Ñöùc Kitoâ". Hoï töø dó vaõng toäi loãi cuûa mình höôùng veà töông lai trong laïc quan vì tin töôûng vaøo Ñaáng ñaõ chòu cheát cho mình treân Thaùnh giaù.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page