Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 66 -
Nhöõng Loãi Nghòch Ñöùc Baùc AÙi
Ngöôøi ta thuaät laïi raèng thôøi noäi chieán Taây Ban Nha 1936 - 1939, caùc phieán quaân ñoát phaù nhaø thôø, nhaø thöông, Tu vieän, vaø saùt haïi nhieàu linh muïc cuõng nhö Nöõ tu. Ngaøy noï, moät vò linh muïc giaø bò phieán quaân baét vaø keát aùn töû hình. Khi bò troùi vaø daãn ñeán tröôùc ñoäi lính haønh quyeát, vò linh muïc noùi vôùi teân tröôûng toaùn: "Xin anh laøm ôn caét daây troùi naøy ñeå toâi coù theå giô tay chuùc laønh cho caùc anh tröôùc khi cheát". Vöøa nghe xong, teân tröôûng toaùn lieàn caàm chieác rìu, khoâng nhöõng chaët ñöùt sôïi daây thöøng, maø coøn caû ñoâi tay cuûa vò linh muïc nöõa. Maëc daàu ñau ñôùn, vò linh muïc vaãn coá söùc giô cao cuøm tay ñaày maùu me leân ñeå chuùc laønh cho keû vöøa haønh haï mình, vöøa noùi: "Toâi tha thöù cho anh vaø xin Thieân Chuùa cuõng tha thöù vaø chuùc laønh cho anh".
Caâu chuyeän treân khoâng nhöõng neâu baät haønh ñoäng baùc aùi cao ñeïp cuûa vò linh muïc, maø coøn phôi baøy haän thuø soâi suïc trong loøng con ngöôøi. Haän thuø, oaùn gheùt voán laø hình thöùc loãi baùc aùi tröïc tieáp nhaát. Ñi ñoâi vôùi haän thuø oaùn gheùt laø loøng ganh tò.
Toäi oaùn thuø ngöôøi khaùc ñöôïc coi nhö moät haønh ñoäng hoaøn toaøn ngöôïc laïi ñöùc yeâu thöông. Ngöôøi coù ñöùc baùc aùi bieát nhìn tha nhaân nhö moät thuï taïo ñöôïc döïng neân gioáng hình aûnh cuûa Thieân Chuùa vaø ñöôïc Thieân Chuùa môøi goïi tham döï vaøo söï soáng cuûa Ngaøi. Töø caùi nhìn ñoù, ngöôøi coù ñöùc baùc aùi seõ ñoái xöû vôùi tha nhaân trong nieàm kính troïng, yeâu meán vaø saün saøng giuùp ñôõ. Traùi laïi, keû oaùn thuø tha nhaân thì nhìn ngöôøi khaùc nhö moät tai öông, nhö moät ñieàu khoâng ñaùng hieän höõu treân traàn theá naøy vaø do ñoù tìm caùch xa traùnh hoaëc loaïi tröø hoï. Khi moät ngöôøi oaùn thuø ai, thì hoï seõ nhìn taát caû moïi vieäc laøm hoaëc nhöõng gì trong ngöôøi aáy laø ñaùng gheùt. Ngöôøi oaùn thuø cuõng thöôøng mong cho keû mình gheùt gaëp phaûi tai öông baát haïnh, hay ít ra laø vui möøng khi hoaïn naïn xaûy ñeán cho ngöôøi aáy.
Treân ñaây laø baûn chaát cuûa toäi oaùn thuø. Luaân lyù Kitoâ giaùo phaân bieät aùc caûm töï nhieân vôùi toäi oaùn thuø ngöôøi khaùc moät caùch coù chuû taâm. Thöïc teá nhieàu khi chuùng ta töï nhieân coù aùc caûm ñoái vôùi moät ngöôøi naøo ñoù, tình caûm naøy chöa phaûi laø toäi loãi, bao laâu chuùng ta khoâng chieàu theo vaø khoâng ñeå noù höôùng daãn haønh ñoäng cuûa chuùng ta. Cuõng vaäy khi chuùng ta leân aùn ñieàu xaáu hoaëc moät haønh ñoäng sai traùi nôi ngöôøi khaùc maø khoâng keát aùn hay oaùn thuø chính con ngöôøi cuûa hoï, thì haønh ñoäng naøy khoâng phaûi laø haønh ñoäng toäi loãi. Traùi laïi, vieäc söûa chöõa hoaëc khieån traùch ñieàu sai loãi laø moät haønh ñoäng thuoäc nhaân ñöùc yeâu thöông vaø phuø hôïp vôùi nhöõng ñoøi hoûi cuûa ñöùc baùi aùi, vì thöïc teá, chuùng ta seõ khoâng yeâu thöông tha nhaân moät caùch thaønh thöïc, neáu chuùng ta toû ra döûng döng laõnh ñaïm vôùi nhöõng haønh ñoäng xaáu xa cuûa ngöôøi ñoù.
Haän thuø oaùn gheùt heä taïi gheùt chính con ngöôøi cuûa tha nhaân vaø coi hoï nhö moät tai öông, khoâng ñaùng hieän höõu vaø caàn nhaát phaûi loaïi tröø. Bao laâu chuùng ta khoâng coù chuû taâm gheùt ngöôøi khaùc, thì baáy laâu chöa theå goïi laø toäi oaùn thuø tha nhaân ñöôïc. Veà haønh ñoäng oaùn thuø, coù theå phaân bieät hai loaïi: Moät laø gheùt ngöôøi khaùc vì hoï gaây thieät haïi moät caùch naøo ñoù cho baûn thaân ta, hai laø gheùt ngöôøi khaùc vì chính hoï. Toäi thöù hai naøy naëng hôn toäi thöù nhaát, vì noù hoaøn toaøn ngöôïc laïi ñöùc baùc aùi Kitoâ giaùo; chaúng haïn oaùn thuø nhöõng treû thô voâ toäi laø moät haønh ñoäng toäi loãi naëng neà hôn oaùn thuø nhöõng ngöôøi ñaõ laøm thieät hai cho chính mình moät caùch naøo ñoù.
Ngoaøi ra, oaùn thuø taäp theå, nghóa laø oaùn thuø moät nhoùm ngöôøi, moät giai caáp hoaëc moät daân toäc: tuy haønh ñoäng oaùn thuø naøy khoâng naëng neà laém, vì noù khoâng nhaém haún vaøo moät ngöôøi cuï theå, nhöng ñoù laø taâm lyù taäp theå thuùc ñaåy. Thöù oaùn thuø naøy coù theå coù cöôøng ñoä cao vaø taïo neân nhöõng thieät haïi lôùn lao ñöa ñeán xung ñoät giöõa giai caáp vaø caùc daân toäc vôùi nhau.
Sang ñeán toäi ghen tò cuõng laø moät thöù toäi nghòch ñöùc baùc aùi, tuy ôû cöôøng ñoä nheï hôn: ngöôøi ghen tò khoâng vui möøng khi thaáy tha nhaân ñöôïc ñieàu toát laønh vaø haïnh phuùc, trong khi mình khoâng ñöôïc nhö vaäy. Toäi ghen tò khaùc toäi oaùn thuø ôû ñieåm naøy: ngöôøi oaùn thuø mong muoán cho keû khaùc maát taát caû nhöõng ñieàu toát ñeïp, coøn ngöôøi ghen tò seõ khoâng töùc toái vôùi ngöôøi khaùc nöõa, neáu chính mình cuõng ñöôïc nhöõng ñieàu toát ñeïp vaø haïnh phuùc baèng hoaëc hôn ngöôøi khaùc. Khi moät ngöôøi caûm thaáy ghen tò vôùi ngöôøi khaùc vaø thöïc söï chieàu theo hoaëc ñeå tình caûm ñoù höôùng daãn haønh ñoäng toäi loãi vaø daàn daø toäi ghen tò naøy seõ lôùn maïnh thaønh toäi oaùn thuø.
Toäi ghen tò ñích thöïc bao haøm moät quan nieäm sai laàm veà Thieân Chuùa, vì ngöôøi ghen tò döôøng nhö muoán traùch moùc Thieân Chuùa ñaõ cho ngöôøi khaùc nhöõng ñieàu toát ñeïp vaø haïnh phuùc maø khoâng ban cho mình ñöôïc nhö vaäy. Thay vì xaùc tín raèng Thieân Chuùa hoaøn toaøn töï do ban phaùt nhöõng ñieàu toát ñeïp tuøy theo söï khoân ngoan cuûa Ngaøi. Ngoaøi ra toäi ghen tò nhieàu khi cuõng laø keát quaû cuûa moät thaùi ñoä coi troïng nhöõng cuûa caûi choùng qua hôn laø nhöõng cuûa caûi tinh thaàn vaø söï hieäp thoâng vôùi Thieân Chuùa.
Ngoaøi hai thöù toäi nghòch ñöùc baùc aùi treân ñaây, thaùi ñoä döûng döng khoâng quan taâm yeâu meán vaø giuùp ñôõ tha nhaân cuõng laø moät haønh ñoäng nghòch vôùi ñöùc thöông ngöôøi. Haønh ñoäng naøy khoâng ñaùp öùng nhöõng ñoøi hoûi cuûa ñöùc baùc aùi ñích thöïc, vì ngöôøi coù loøng baùc aùi seõ luoân saün saøng ngaên ngöøa nhöõng thieät haïi ñeå chuùng khoûi xaûy ñeán cho ngöôøi mình yeâu meán, ñoàng thôøi quan taâm möu caàu ñieàu toát ñeïp cho hoï, nhö thaùnh Phaoloâ ñaõ daïy trong thö 1 Tx: "Anh em haõy luoân nhaém ñeán ñieàu thieän giöõa anh em cuõng nhö ñoái vôùi moïi ngöôøi". Thaùi ñoä coá yù döûng döng laø moät ñieàu toäi loãi, toäi naøy caøng naëng, neáu tha nhaân laø ngöôøi coù quyeàn ñöôïc chuùng ta chuù yù saên soùc, chaúng haïn döûng döng giöõa vôï choàng, giöõa cha meï vaø con caùi.