Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 65 -
Thöù Töï Khi Thöïc Thi Baùc AÙi
Thöïc teá cuoäc soáng haøng ngaøy nhieàu khi ñaët caùc kitoâ höõu vaøo theá khoù xöû: moät ñaøng phaûi yeâu tha nhaân, nhöng ñaøng khaùc laïi phaûi yeâu chính baûn thaân. Chuùng ta haõy töôûng töôïng moät tröôøng hôïp nhö sau: hai ngöôøi cuøng bò ñaém taøu, caû hai ñeàu coá baùm vaøo moät maûnh goã ñeå soáng coøn, nhöng maûnh goã chæ coù theå noåi ñöôïc vôùi moät ngöôøi maø thoâi; trong tröôøng hôïp nhö theá, hoï phaûi xöû söï theá naøo cho phaûi ñaïo? laøm theá naøo coù theå yeâu ngöôøi nhö chính mình ñoàng thôøi cuõng thöïc thi baùc aùi vôùi chính mình? phaûi chaêng coù moät thöù töï caàn phaûi theo khi thöïc thi baùc aùi?
Baùc aùi laø nghóa vuï. Khi tha nhaân laâm vaøo moät hoaøn caûnh khoù khaên traàm troïng, ñöùc baùc aùi ñoøi buoäc caùc kitoâ höõu phaûi giuùp ñôõ hoï, ngay caû khi phaûi hy sinh nhieàu. Ngöôøi kitoâ höõu coù nhieäm vuï phaûi yeâu thöông tha nhaân vaø coá gaéng khoâng ngöøng ñeå tieán boä trong nhaân ñöùc naøy, nhöng ñieàu ñoù khoâng baét buoäc hoï phaûi thöïc haønh ôû möùc ñoä tuyeät ñoái vaø moät caùch anh huøng.
Nguyeân taéc thöù hai höôùng daãn vieäc thöïc thi baùc aùi trong ñôøi soáng kitoâ höõu ñoù laø ích chung phaûi chieám ñòa vò öu tieân ñoái vôùi lôïi ích caù nhaân. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi coù xung ñoät giöõa ích chung vaø ích rieâng treân cuøng moät bình dieän, thì ngöôøi kitoâ höõu phaûi choïn ích chung hôn laø haønh ñoäng theo ích rieâng. Thaät ra, ñaây khoâng chæ laø moät nguyeân taéc höôùng daãn ñôøi soáng ñaïo cuûa ngöôøi kitoâ höõu, maø coøn laø ñoøi hoûi cuûa baát cöù cuoäc soáng xaõ hoäi naøo. Cuoäc soáng xaõ hoäi chæ laønh maïnh vaø haøi hoøa khi moïi ngöôøi bieát ñaët coâng ích leân treân quyeàn lôïi caù nhaân. Dó nhieân coâng ích ôû ñaây phaûi hieåu laø coâng ích ñích thöïc, chöù khoâng phaûi laø coâng ích töôûng töôïng hay giaû taïo. Noùi chung, khi coâng ích ñích thöïc ñöôïc phuïc vuï, thì lôïi ích rieâng cuõng ñöôïc baûo ñaûm. Nhö vaäy toân troïng coâng ích ñích thöïc cuõng chính laø thöïc thi baùc aùi.
Nguyeân taéc thöù ba: moãi ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm veà chính baûn thaân tröôùc ñaõ. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø tình yeâu ñoái vôùi baûn thaân chieám choã cao hôn tình yeâu ñoái vôùi tha nhaân. Noùi raèng moãi ngöôøi phaûi chòu traùch nhieäm veà baûn thaân tröôùc ñaõ, ñieàu ñoù coù nghóa laø moãi ngöôøi phaûi tröïc tieáp quyeát ñònh veà chính mình trong tinh thaàn traùch nhieäm. Ñaây chính laø yù nghóa cuûa caâu noùi: "baùc aùi baét ñaàu töø chính baûn thaân". Yeâu ngöôøi nhö chính mình, tình yeâu toâi daønh cho tha nhaân chæ coù yù nghóa vaø giaù trò neáu noù cuõng xuaát phaùt töø chính söï toân troïng yeâu thöông ñoái vôùi chính phaåm giaù cuûa toâi tröôùc. Toâi khoâng theå thöïc söï yeâu thöông ngöôøi khaùc, neáu toâi laïi gheùt chính mình; toâi khoâng theå thöïc söï yeâu thöông ngöôøi khaùc, neáu chính toâi xao laõng nhöõng boån phaän ñoái vôùi cuoäc soáng vaø söï tröôûng thaønh nhaân caùch cuûa toâi. Chaúng haïn, gieát ngöôøi ñeå giuùp ñôõ tha nhaân xem ra chæ laø moät thöù nguïy bieän, toâi khoâng theå phaïm toäi aùc ñeå giuùp ñôõ tha nhaân, phaïm toäi aùc thieát yeáu cuõng laø moät haønh ñoäng töï saùt. ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy giaù trò cuûa phöông chaâm: "cöùu caùnh khoâng theå bieän minh cho phöông tieän"; moät haønh ñoäng xaáu khoâng theå naøo bieän minh cho moät muïc ñích baùc aùi, duø cao caû ñeán ñaâu. Tuy nhieân trong moät soá tröôøng hôïp, ngöôøi kitoâ höõu coù theå chaáp nhaän nguy cô phaïm toäi ñeå cöùu vôùt vaø giuùp ñôõ ngöôøi khaùc, nhaát laø khi ñoù laø con ñöôøng duy nhaát ñeå cöùu giuùp hoï. Chuùng ta coù theå keå ñeán tröôøng hôïp cuûa nhöõng tu só, linh muïc hoaït ñoäng trong nhöõng moâi tröôøng chaúng nhöõng khoâng laønh maïnh, maø coøn nguy hieåm nöõa, nhö giôùi maõi daâm, nghieän ngaäp, baát löông. Dó nhieân, ngöôøi daán thaân nhö theá phaûi laø ngöôøi coù baûn laõnh.
Nguyeân taéc thöù boán: thöù töï cuûa ñöùc baùc aùi khoâng caám ñoaùn, cuõng khoâng ñoøi hoûi tín höõu phaûi töø boû taøi saûn vaät chaát hoaëc chính maïng soáng mình ñeå cöùu giuùp ngöôøi khaùc. Moãi ngöôøi ñeàu coù khuynh höôùng muoán baûo ñaûm vaø duy trì maïng soáng mình. Ñaây khoâng phaûi laø xu höôùng ích kyû, toäi loãi, vì theá daønh öu tieân cho chính mình khi ôû trong cuøng moät hoaøn caûnh, cuøng moät bình dieän nhö ngöôøi khaùc, thì haønh ñoäng naøy khoâng phaûi laø moät haønh ñoäng toäi loãi. Tuy nhieân, Chuùa Gieâsu môøi goïi tín höõu tieán treân ñöôøng troïn laønh hôn laø chæ döøng laïi ôû nhöõng ñoøi hoûi toái thieåu cuûa luaân lyù. Chuùa Gieâsu noùi vôùi ngöôøi thanh nieân giaøu coù muoán theo Ngaøi: "Neáu anh muoán troïn laønh haõy veà baùn cuûa caûi anh coù vaø boá thí cho ngöôøi ngheøo". Hoaëc nôi khaùc, Ngaøi noùi: "Khoâng ai coù tình yeâu lôùn hôn ngöôøi hieán maïng soáng mình vì baïn höõu". Maëc duø ñaây laø nhöõng lyù töôûng cao thöôïng, nhöng luaân lyù Kitoâ giaùo khoâng ñoøi buoäc tín höõu phaûi haønh ñoäng moät caùch anh huøng nhö theá.
Nguyeân taéc thöù naêm: ngöôøi kitoâ höõu boù buoäc phaûi giuùp ñôõ tha nhaân ñang ôû trong tình traïng khoù khaên veà ñaøng thieâng lieâng cho duø mình phaûi hy sinh nhieàu veà ñaøng vaät chaát, ngay caû maïng soáng cuûa mình. Nguyeân taéc naøy aùp duïng tröôùc tieân cho caùc vò chuû chaên laø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm tröïc tieáp ñoái vôùi phaàn roãi linh hoàn cuûa caùc tín höõu. Chaúng haïn vò linh muïc boù buoäc phaûi ban Bí tích cho caùc tín höõu ñang ôû trong hoaøn caûnh nguy töû giöõa côn dòch, cho duø khi haønh ñoäng nhö theá vò linh muïc coù theå bò laây beänh vaø thieät maïng.
Nguyeân taéc thöù saùu: khi yeâu thöông tha nhaân, ngöôøi kitoâ höõu coù theå vaø phaûi daønh öu tieân cho nhöõng ngöôøi gaàn guõi vôùi mình hôn veà hoï haøng hoaëc veà nhöõng quan heä töông töï. Nguyeân taéc naøy giaû thieát nhöõng ngöôøi chuùng ta caàn giuùp ñôõ ñeàu ôû trong tình traïng thieáu thoán hoaëc khoán khoù nhö nhau. Ñieàu naøy coù nghóa laø neáu chuùng ta giuùp ñôõ moät ngöôøi hoï haøng chæ thieáu thoán khoâng ñaùng keå, maø boû khoâng giuùp ñôõ moät ngöôøi khaùc ñang ôû trong moät hoaøn caûnh thieáu thoán traàm troïng chæ vì hoï khoâng phaûi laø baø con cuûa mình, thì haønh ñoäng naøy ñi ngöôïc vôùi ñöùc baùc aùi. Thöù töï öu tieân theo nguyeân taéc thöù saùu naøy laø: vôï choàng phaûi coù traùch nhieäm ñoái vôùi nhau, cha meï coù traùch nhieäm ñoái vôùi con caùi, con caùi ñaõ khoân lôùn phaûi coù traùch nhieäm ñoái vôùi cha meï giaø yeáu, anh chò em ruoät thòt coù traùch nhieäm giuùp ñôõ nhau; sau ñoù môùi ñeán nhöõng ngöôøi cuøng laøng, cuøng phoá, cuøng quoác gia.
Vaán ñeà thöù töï phaûi giöõ khi thöïc thi ñöùc baùc aùi Kitoâ coù theå taïo ra cho chuùng ta caùi caûm töôûng raèng caùc nghóa vuï baùc aùi luoân caïnh tranh vôùi nhau gaây neân tình traïng giaèng co nôi taâm hoàn tín höõu khi phaûi quyeát ñònh haønh ñoäng. Tuy nhieân noùi chung, luoân coù söï hoøa hôïp vaø thoáng nhaát saâu xa trong ñöùc baùc aùi sieâu nhieân. Khi chuùng ta caøng yeâu meán Chuùa, chuùng ta caøng haønh ñoäng moät caùch ñuùng ñaén ñoái vôùi chính mình vaø ñoái vôùi tha nhaân; khi chuùng ta caøng hieán thaân cho Chuùa vaø tha nhaân baèng moät tình yeâu chaân thaønh, chuùng ta caøng tröôûng thaønh vaø trôû neân ngöôøi hoaøn haûo trong Chuùa Kitoâ. Trong cuï theå, khi chuùng ta daønh öu tieân giuùp ñôõ moät ngöôøi naøo ñoù, chaúng haïn cha meï, hoï haøng, baïn höõu, thì chuùng ta khoâng ñaûo loän thöù töï cuûa ñöùc baùc aùi; traùi laïi baûo ñaûm cho muïc tieâu cuûa nhaân ñöùc naøy vaø chu toaøn nhieäm vuï giuùp ñôõ vaø saên soùc moät caùch toát ñeïp hôn cho nhöõng ngöôøi chuùng ta coù traùch nhieäm tröïc tieáp hôn.