Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 64 -
Töông Quan Giöõa Coâng Baèng Vaø Baùc AÙi
Meï Teâreâsa Calcutta, ngöôøi Nöõ tu ñöôïc giaûi Nobel Hoøa bình naêm 1979 vì nhöõng hoaït ñoäng baùc aùi töø thieän cho nhöõng ngöôøi ngheøo taïi AÁn Ñoä vaø treân khaép theá giôùi, khoâng phaûi laø moät ngöôøi khoâng gaëp choáng ñoái. Nhieàu ngöôøi cho raèng cung caùch hoaït ñoäng cuûa Meï laø moät caùch traùnh neù vaán ñeà ngheøo khoå, Meï chæ mang laïi moät lieàu thuoác taïm thôøi, chöù khoâng muoán nhoå taän goác söï ngheøo khoå. Meï thöôøng traû lôøi cho vaán naïn naøy nhö sau: "Nhöõng ngöôøi ñöôïc ñöa ñeán caùc trung taâm cuûa chuùng toâi yeáu nhöôïc ñeán ñoä khoâng caàm noåi treân tay caùi caàn caâu caù; coâng vieäc cuûa chuùng toâi chæ laø giuùp hoï ñuû söùc ñöùng daäy maø thoâi".
Meï Teâreâsa khoâng coù nhöõng chöông trình caûi caùch lôùn, Meï chæ bieát soáng vaø laøm vieäc baùc aùi thoâi. Nhieàu ngöôøi thì traùi laïi chuû tröông hoaït ñoäng cho coâng baèng xaõ hoäi, bao laâu coù coâng baèng thì baáy laâu heát ngheøo ñoùi vaø nhö vaäy khoâng coøn choã hoaït ñoäng baùc aùi nöõa.
Baùc aùi vaø coâng baèng coù töông phaûn vôùi nhau khoâng? Ñaâu laø töông quan ñích thöïc giöõa coâng baèng vaø baùc aùi? Ñaâu laø thaùi ñoä cuûa ngöôøi kitoâ höõu trong coá gaéng soáng caû hai ñoøi hoûi naøy?
Noùi caùch vaén goïn, ngöôøi ta coù theå toùm taét laäp tröôøng cuûa luaân lyù Coâng giaùo nhö sau: Baùc aùi vaø coâng baèng laø hai tieâu chuaån neàn taûng ñieàu khieån moái quan heä giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. Ñaây laø hai nhaân ñöùc khaùc bieät nhau, nhöng coù lieân heä maät thieát vôùi nhau, ñeán ñoä khoâng theå coù baùc aùi ñích thöïc neáu khoâng coù coâng baèng, vaø ngöôïc laïi. Baùc aùi laø nguoàn maïch vaø toät ñænh cuûa coâng baèng, ngöôïc laïi, coâng baèng laø ñoøi hoûi ñaàu tieân cuûa baùc aùi, laø daáu chöùng baùc aùi coù chaân thaät hay khoâng. Thí duï: moät quoác gia giaøu vieän trôï cho moät nöôùc ngheøo, nhöng tröôùc ñoù hoaëc ñoàng thôøi boùc loät ngöôøi ngheøo, hoaëc baét chính phuû nöôùc ngheøo naøy phaûi tuaân haønh chính saùch cuûa nöôùc giaøu, thì haønh ñoäng vieän trôï kia chæ laø moät haønh vi baùc aùi giaû taïo, noù chæ che laáp söï ích kyû vaø baát coâng maø thoâi.
Nhöng coâng baèng maø khoâng coù baùc aùi ñi keøm cuõng chæ laø moät haønh ñoäng vuï luaät vaø nhieàu khi coøn ñi ñeán choã voâ nhaân ñaïo nöõa. Nhieàu nöôùc ngheøo maéc nôï haøng chuïc tyû Myõ kim ñoái vôùi caùc nöôùc giaøu; neáu nhöõng chuû nôï naøy cöù khaêng khaêng thi haønh coâng baèng ñoøi con nôï phaûi traû ñuùng thôøi haïn, khieán ngöôøi daân nöôùc ngheøo theâm laàm than ñoùi khoå, thì haønh ñoäng goïi laø coâng baèng cuûa caùc nöôùc giaøu chæ laø moät haønh ñoäng baát coâng, vì khoâng coù loøng baùc aùi ñi keøm. Chính vì theá ngaïn ngöõ La-tinh coù noùi: "Quaù coâng baèng seõ trôû thaønh quaù baát coâng".
Tin Möøng Mattheâu cuõng thuaät laïi duï ngoân noùi leân töông quan maät thieát giöõa coâng baèng vaø baùc aùi, ñoù laø duï ngoân vò vua kia muoán tính soå vôùi caùc ñaày tôù cuûa mình. Khi baét ñaàu kieåm tra, ngöôøi ta ñöa ñeán trình dieän vôùi vua laø moät ngöôøi maéc nôï moät vaïn neùn baïc. Thaáy ngöôøi ñoù khoâng coù gì ñeå traû, vua truyeàn leänh baùn haén vaø vôï con cuøng saûn nghieäp cuûa haén ñeå traû nôï. Theá nhöng khi ngöôøi naøy saáp mình van xin, thì vua ñoäng loøng thöông tha cho haén veà vaø tha caû nôï nöõa. Nhöng vöøa ra khoûi ñeàn vua, haén gaëp ngöôøi baïn maéc nôï haén moät traêm ñoàng; haén lieàn boùp coå maø raèng: "Haõy traû nôï cho ta". Baïn haén van xin, nhöng haén cöù baét baïn boû tuø cho ñeán khi traû heát nôï. Thaáy vaäy, caùc ñaày tôù khaùc buoàn phieàn lieàn ñeán keå laïi cho vua moïi vieäc xaûy ra. Vua lieàn ñoøi ñaày tôù aáy ñeán vaø traùch raèng: "Hôõi teân ñoäc aùc, ta ñaõ tha heát nôï cho ngöôi, vì ngöôi ñaõ xin ta. Coøn ngöôi laïi chaúng thöông baïn mình nhö ta ñaõ thöông ngöôi". Noåi giaän, vua giao haén cho lyù hình haønh toäi cho ñeán ngaøy haén traû heát nôï. Vaø Chuùa Gieâsu keát luaän veà caâu chuyeän naøy nhö sau: "Neáu anh em khoâng thaät loøng tha loãi cho nhau, thì Cha Ta ôû treân trôøi cuõng ñoái vôùi anh em nhö vaäy".
Duï ngoân treân ñaây cho thaáy thaùi ñoä cuûa Vua laø ngöôøi bieát haønh ñoäng theo leõ coâng baèng, nhöng khoâng loaïi tröø baùc aùi; traùi laïi ñaõ ñeå cho baùc aùi höôùng daãn haønh ñoäng cuûa mình. Coøn ngöôøi ñaày tôù ñoäc aùc ñaõ haønh ñoäng theo leõ coâng baèng maø khoâng coù loøng baùc aùi, chæ bieát ñoøi nôï moät caùch ích kyû maø khoâng bieát ñoái xöû roäng löôïng vôùi anh em; anh ta chính laø ngöôøi haønh ñoäng traùi vôùi tinh thaàn Tin Möøng, do ñoù bò Chuùa Gieâsu nghieâm khaéc aùp duïng cho haén moät nguyeân taéc maø haén vaãn chuû tröông.
Duï ngoân treân ñaây cuõng coù theå giuùp caùc kitoâ höõu giaûi ñaùp ñöôïc vaán naïn thöôøng ñöôïc ñaët ra: neáu Chuùa laø Ñaáng coâng minh, thì chaéc chaén Ngaøi seõ tröøng phaït nhöõng keû toäi loãi theo leõ coâng baèng; nhöng neáu Ngaøi tröøng phaït chuùng ta laø nhöõng keû coù toäi, thì laøm sao coù theå noùi laø Ngaøi taän tình yeâu thöông chuùng ta? Coù ñieàu chaéc chaén laø neáu caùc kitoâ höõu ñöôïc môøi goïi soáng troïn veïn coâng baèng vaø baùc aùi, thì nôi Thieân Chuùa, hai ñöùc tính naøy khoâng theå xung khaéc nhau, traùi laïi coøn ñöôïc bieåu loä moät caùch hoøa hôïp veïn toaøn.
Xöa kia, trong Cöïu öôùc, Moâseâ ñaõ thieát ñònh luaät coâng baèng cho daân Do-thaùi "Maét ñeàn maét, raêng ñeàn raêng", luaät coâng baèng naøy coù yù baûo veä ngöôøi khaùc, nghóa laø khoâng ñöôïc traû thuø keû laøm haïi mình moät caùch thaùi quaù: moät ngöôøi laøm haïi ta moät con maét, ta chæ coù quyeàn moùc laïi moät con maét, chöù khoâng coù quyeàn moùc hai con maét cuûa hoï. Tuy nhieân, trong Taân öôùc, ñöùc coâng baèng theo nghóa ñen naøy ñöôïc thaêng hoa nhôø ñöùc baùc aùi, nhö Chuùa Gieâsu ñaõ daïy trong baøi giaûng treân nuùi: "Anh em ñaõ nghe baûo: Maét ñeàn maét, raêng thay raêng. Nhöng Ta, Ta baûo anh em: ñöøng cöï laïi ngöôøi aùc, nhöng neáu ai vaû maù phaûi anh em, haõy giô caû maù kia nöõa. Anh em ñaõ nghe baûo: Haõy yeâu thaân nhaân vaø haõy gheùt thuø ñòch. Coøn Ta, Ta baûo anh em: haõy yeâu thuø ñòch vaø laøm ôn cho nhöõng ngöôøi baét bôù anh em".