Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 43 -
Nhöõng Hình Thöùc Voâ Thaàn
Andreù Gide, vaên só noåi tieáng cuûa Phaùp ñaõ töï xöng laø ngöôøi voâ thaàn. OÂng qua ñôøi ngaøy 19 thaùng 02 naêm 1951, vaøi ngaøy sau, tröôùc linh cöûu cuûa oâng, moät vò Muïc sö ñaõ ñoïc vaøi haøng töï thuaät ñöôïc oâng ghi laïi naêm 1916: "Laïy Chuùa, con ñeán tröôùc maët Chuùa vôùi taát caû veát thöông coøn röôùm maùu vaø toäi loãi cuûa con, taâm hoàn con ñang bò ñeø beïp döôùi söùc naëng aáy. Laïy Chuùa, neáu Chuùa phaûi trôï giuùp con, Chuùa coøn chôø ñôïi gì nöõa, xin ñöøng ñeå aùc thaàn chieám laáy choã cuûa Chuùa trong traùi tim con. Laïy Chuùa, xin ñöøng ñeå con phaûi hö maát; neáu Chuùa ruùt lui hoaøn toaøn thì aùc thaàn seõ ñeán; xin ñöøng ñeå con ñoàng hoùa vôùi noù, con khoâng yeâu thöông gì noù, con xin ñoan höùa vôùi Chuùa. Laïy Chuùa, con ñeán vôùi Chuùa nhö moät treû thô maø Chuùa muoán con trôû neân, moät treû thô bieát phoù thaùc cho Chuùa. Con khöôùc töø nhöõng gì taïo neân söï kieâu ngaïo cuûa con, taát caû nhöõng gì laøm con phaûi tuûi hoå tröôùc maët Chuùa. Con xin phoù thaùc taâm hoàn con cho Chuùa".
Nhöõng doøng treân ñaây noùi leân nieàm tin saâu saéc, nhöng ñoàng thôøi cuõng cho thaáy raèng con ngöôøi voán coù theå choái boû Thieân Chuùa ñeå trôû thaønh moät ngöôøi voâ thaàn. Ñaây haún phaûi laø moät thaûm kòch. Andreù Gide chaéc ñaõ thaáy tröôùc thaûm kòch aáy, cho neân oâng ñaõ tha thieát caàu xin Chuùa cöùu oâng khoûi aùc thaàn.
Voâ thaàn voán laø moät thaûm kòch ñau thöông nhaát cuûa nhaân loaïi. Nhöng theá naøo laø voâ thaàn? Coù bao nhieâu hình thöùc voâ thaàn?
Voâ thaàn laø moät hieän töôïng coù nhieàu hình thöùc vaø noäi dung raát ña daïng. Tröôùc heát laø chuû nghóa voâ thaàn minh nhieân mang tính giaùo ñieàu. Ñaây laø moät heä thoáng tö töôûng choái boû Thieân Chuùa moät caùch coù yù thöùc tuyeät ñoái cuõng nhö khöôùc töø moïi hình thöùc toân giaùo. Chuû nghóa voâ thaàn naøy cuõng coù nhieàu hình thöùc dieãn taû khaùc nhau: Coù nhöõng ngöôøi chuû tröông choái boû moïi thöù tuyeät ñoái, coù nhöõng ngöôøi maëc duø minh nhieân choái boû Thieân Chuùa, nhöng laïi bieán nhöõng lyù töôûng nhaân baûn thaønh tuyeät ñoái. Chuû nghóa voâ thaàn khoâng chæ laø xaùc tín cuûa moät soá caù nhaân, maø coøn bieán thaønh yù thöùc heä cuûa moät quoác gia. Ñaây laø ñieàu maâu thuaãn roõ reät nhaát: Ngöôøi ta choái boû Thieân Chuùa vaø ñaùnh ñoå nieàm tin toân giaùo, nhöng laïi muoán bieán chuû nghóa voâ thaàn thaønh moät thöù quoác giaùo. Trong soá 19 cuûa Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ thaåm ñònh veà thöù chuû nghóa voâ thaàn naøy nhö sau: Chaéc chaén nhöõng ngöôøi khoâng muoán nghe theo tieáng noùi löông taâm cuûa mình, coá tình loaïi boû Thieân Chuùa ra khoûi loøng mình vaø traùnh neù nhöõng vaán ñeà toân giaùo, moät thaùi ñoä nhö theá khoâng theå laø khoâng coù loãi.
Hình thöùc voâ thaàn thöù hai laø chuû tröông cuûa nhöõng ngöôøi cho raèng con ngöôøi hoaøn toaøn khoâng theå quaû quyeát baát cöù gì veà Thieân Chuùa. Theo hoï, sôû dó con ngöôøi khoâng theå bieát coù Thieân Chuùa hay khoâng, laø bôûi vì con ngöôøi khoâng theå vöôït qua söï hieåu bieát thöïc nghieäm do giaùc quan mang laïi; con ngöôøi chæ coù theå hieåu bieát trong phaïm vi thöïc nghieäm maø thoâi. Nhö vaäy, Thieân Chuùa khoâng theå laø ñoái töôïng cuûa söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi; con ngöôøi khoâng theå quaû quyeát baát cöù ñieàu gì veà Thieân Chuùa, do ñoù toân giaùo chæ laø chuyeän tình caûm, thieáu neàn taûng lyù luaän. Moät chuû tröông nhö theá coù phaàn ñuùng: noù nhaéc nhôû chuùng ta raèng con ngöôøi khoâng theå hieåu bieát Thieân Chuùa nhö caùc söï vaät traàn theá; con ngöôøi chæ coù theå nhaän bieát Ngaøi nhö moät maàu nhieäm maø thoâi. Hôn nöõa, ngay caû treân Thieân ñaøng, khi dieän ñoái dieän vôùi Thieân Chuùa, con ngöôøi cuõng khoâng bao giôø coù theå muùc caïn maàu nhieäm cuûa Ngaøi. Tuy nhieân, khoâng muùc caïn maàu nhieäm khoâng coù nghóa laø khoâng nhaän bieát. Trong Hieán cheá veà Maïc khaûi, Coâng ñoàng Vaticanoâ II khaúng ñònh : Con ngöôøi coù theå nhaän bieát Thieân Chuùa baèng lyù trí töï nhieân cuõng nhö aùnh saùng sieâu nhieân.
Ngoaøi hai hình thöùc voâ thaàn treân, trong soá 19 cuûa Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" Coâng ñoàng Vaticanoâ II coøn moâ taû moät hình thöùc voâ thaàn khaùc nhö sau: "Moät soá ngöôøi cöùu xeùt vaán ñeà lieân quan ñeán Thieân Chuùa theo moät phöông phaùp cuoái cuøng laøm cho vaán ñeà trôû thaønh voâ nghóa. Vöôït quaù phaïm vi khoa hoïc thöïc nghieäm moät caùch voâ lyù, nhieàu ngöôøi hoaëc chuû tröông giaûi thích moïi söï chæ baèng khoa hoïc, hoaëc traùi laïi, hoaøn toaøn khoâng chaáp nhaän moät chaân lyù naøo laø tuyeät ñoái". Nhö theá, Coâng ñoàng Vaticanoâ II nhaém ñeán thaùi ñoä cuûa moät soá ngöôøi xem tri thöùc khoa hoïc thöïc nghieäm nhö phöông phaùp duy nhaát vaø coù giaù trò trong vieäc hieåu bieát thöïc taïi. Töïu trung laäp tröôøng naøy muoán choái boû nhöõng bí aån vaø huyeàn nhieäm cuûa cuoäc soáng, cuûa caùi cheát, cuõng nhö cuûa ñau khoå gaén lieàn vôùi thaân phaän con ngöôøi. Khoâng caàn phaûi ñaët vaán ñeà veà Thieân Chuùa, bí aån cuûa cuoäc soáng, caùi cheát vaø nhaát laø ñau khoå cuõng ñaõ laø nhöõng thöïc taïi maø khoâng moät khoa hoïc thöïc nghieäm naøo coù theå lyù giaûi vaø thaáu hieåu ñöôïc.
Trong nhieàu hình thöùc voâ thaàn cuûa thôøi ñaïi, coøn coù chuû nghóa voâ thaàn nhaân baûn vaø hieän sinh. Thöù chuû nghóa voâ thaàn naøy ñöôïc Coâng ñoàng Vaticanoâ II moâ taû trong soá 19 cuûa Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" nhö sau: "Moät soá ngöôøi ñeà cao con ngöôøi ñeán ñoä tin töôûng nôi Thieân Chuùa laø ñieàu voâ nghóa; nhöõng ngöôøi naøy xem ra muoán ñeà cao con ngöôøi hôn laø muoán choái boû Thieân Chuùa". Nhaän bieát vaø ñeà cao giaù trò cuûa con ngöôøi nhö theá töï noù laø moät thaùi ñoä ñuùng ñaén, theá nhöng ñeà cao con ngöôøi ñeán ñoä phaûi choái boû Thieân Chuùa laø moät thaùi ñoä leäch laïc taïo ra bieát bao nhieâu haäu quaû nghieâm troïng trong ñôøi soáng chính trò, kinh teá, xaõ hoäi. Moät trong nhöõng hình thöùc quan troïng nhaát cuûa khuynh höôùng naøy chính laø chuû nghóa meänh danh laø voâ thaàn nhaân baûn khoa hoïc. Nhöõng ngöôøi theo chuû tröông naøy ñeà cao tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät, maø nhôø ñoù con ngöôøi thôøi ñaïi ñaõ thay ñoåi ñöôïc boä maët theá giôùi; hoï nghó raèng nieàm tin nôi Thieân Chuùa ngaên caûn söï nghieân cöùu vaø tieán boä, bôûi vì moät khi tin töôûng nôi Thieân Chuùa, con ngöôøi seõ choái boû moïi thöù daán thaân. Nhö theá toân giaùo töï baûn chaát laø moät chöôùng ngaïi cho giaûi phoùng vaø phaùt trieån, bôûi vì noù höôùng con ngöôøi ñeán cuoäc soáng mai haäu haõo huyeàn maø xao laõng vieäc xaây döïng xaõ hoäi traàn theá. Moät caùch cuï theå treân phöông dieän chính trò vaø xaõ hoäi, chuû tröông naøy ñoàng hoùa vieäc giaûi phoùng coâng nhaân vôùi vieäc giaûi phoùng khoûi Thieân Chuùa vaø khoûi toân giaùo; theo hoï, giaûi phoùng ñích thöïc khoâng chæ coù nghóa laø giaûi phoùng khoûi nhöõng baát coâng xaõ hoäi, nhöng thieát yeáu laø giaûi phoùng khoûi aùp böùc cuûa Thieân Chuùa vaø cuûa toân giaùo.
Ngaøy nay, khoâng thieáu nhöõng ngöôøi töï veõ ra moät Thieân Chuùa theo oùc töôûng töôïng vaø suy luaän cuûa hoï ñeå roài mieät maøi choái boû Thieân Chuùa aáy. Trong soá 19 cuûa Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" Coâng ñoàng Vaticanoâ II noùi raèng Thieân Chuùa maø moät soá ngöôøi hình dung ra theo caùch theá cuûa hoï vaø choái boû hoaøn toaøn khoâng phaûi laø Thieân Chuùa cuûa Tin Möøng. Ñaây laø tröôøng hôïp cuûa moät Thieân Chuùa bò boùp meùo, moät Thieân Chuùa bò xem laø ñoái thuû cuûa con ngöôøi trong trieát lyù hieän sinh. Thaät ra, nhöõng ngöôøi voâ thaàn naøy khoâng choái boû Thieân Chuùa cho baèng choái boû nhöõng yù töôûng leäch laïc maø hoï coù veà Ngaøi. Duø muoán hay khoâng, qua caùch soáng vaø suy nghó cuûa mình, ngöôøi kitoâ höõu ñaõ goùp phaàn vaøo vieäc hình thaønh nhöõng hình aûnh meùo moù nhö theá veà Thieân Chuùa; qua tieáp xuùc vôùi ngöôøi kitoâ höõu, nhöõng ngöôøi xung quanh nhieàu khi chöa nhaän thaáy ñöôïc moät Thieân Chuùa maø Ñöùc Gieâsu ñaõ maïc khaûi trong Tin Möøng, traùi laïi khoâng chöøng hoï chæ thaáy moät Thieân Chuùa saùt maùu, moät Thieân Chuùa baát khoan dung.
Tuy nhieân, moät thöù chuû nghóa voâ thaàn khoâng phaûi laø ñieàu ñaùng sôï ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coù nieàm tin, bôûi vì duø coù hung haõn ñeán ñaâu, chuû nghóa voâ thaàn aáy cuõng khoâng bao giôø tieâu dieät ñöôïc nieàm tin toân giaùo. Ñaùng sôï nhaát ñoái vôùi nieàm tin chính laø thaùi ñoä döûng döng hay coøn ñöôïc goïi laø voâ thaàn thöïc tieãn. Coâng ñoàng Vaticanoâ II moâ taû thöù voâ thaàn naøy nhö sau: "Coù moät soá ngöôøi khoâng heà ñaët vaán ñeà Thieân Chuùa, xem chöøng hoï khoâng coøn caûm thaáy baát cöù moät noãi baên khoaên naøo veà toân giaùo; nhöõng ngöôøi naøy khoâng haún minh nhieân choái boû Thieân Chuùa, nhöng hoï soáng nhö theå khoâng coù Thieân Chuùa, Thieân Chuùa khoâng coøn baát cöù choã ñöùng naøo trong cuoäc soáng cuûa hoï". Ñaây khoâng phaûi chæ laø thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi khoâng coù nieàm tin toân giaùo, nhöng coøn coù theå laø caùch soáng cuûa raát nhieàu ngöôøi mang danh hieäu Kitoâ hoaëc soáng trong xaõ hoäi meänh danh laø Kitoâ: hoï khoâng choái boû Thieân Chuùa, nhöng laïi ñaët Ngaøi vaøo haøng thöù yeáu trong cuoäc soáng.
Con ngöôøi choái boû Thieân Chuùa vì khoâng nhaän ra dung maïo ñích thöïc cuûa Ngaøi; con ngöôøi soáng nhö theå Thieân Chuùa khoâng hieän höõu, ñaây laø hai thaùi ñoä thöôøng thaáy trong theá giôùi ngaøy nay. Ngoaøi ra, cuõng khoâng thieáu nhöõng ngöôøi choái boû Thieân Chuùa khi ñöùng tröôùc maàu nhieäm cuûa ñau khoå. Ñau khoå bôûi ñaâu maø ra? Taïi sao con ngöôøi phaûi ñau khoå? Neáu coù Thieân Chuùa toaøn naêng vaø thieän haûo, taïi sao Ngaøi ñeå cho con ngöôøi, nhaát laø nhöõng ngöôøi voâ toäi phaûi ñau khoå? Giaûi thích theá naøo veà voâ soá nhöõng thieân tai gieát haïi bieát bao keû voâ toäi? Ñoái vôùi moät soá ngöôøi giaûi ñaùp ñôn sô phaûi laø: Neáu coù moät Thieân Chuùa, thì hoaëc laø Ngaøi baát löïc, hoaëc laø Ngaøi khoâng troïn haûo, moät Thieân Chuùa nhö theá dó nhieân seõ khoâng coøn laø Thieân Chuùa nöõa. Nhö vaäy, söï choái boû Thieân Chuùa nôi moät soá ngöôøi thôøi ñaïi, xeùt cho cuøng chæ laø tieáng keâu thaûm thieát tröôùc maàu nhieäm cuûa ñau khoå maø thoâi.
Cuoái cuøng, coøn moät hình thöùc voâ thaàn raát phoå bieán trong theá giôùi ngaøy nay, ñoù laø voâ thaàn cuûa nhöõng keû toân thôø ngaãu töôïng. Nhu caàu toân giaùo voán laø nhu caàu cô baûn nhaát cuûa con ngöôøi, khi con ngöôøi choái boû Thieân Chuùa thì noù phaûi töï taïo ra moät thöù Thieân Chuùa khaùc. Nhöõng vò thaàn môùi ñöôïc con ngöôøi thôøi ñaïi toân thôø laø quyeàn bính, danh voïng, söùc khoûe, saéc ñeïp. Toân thôø ngaãu töôïng laø côn caùm doã trieàn mieân trong taâm hoàn moãi ngöôøi, baát luaän tin hay khoâng tin Thieân Chuùa. Moãi khi Thieân Chuùa bò ñaët vaøo thöù yeáu trong cuoäc soáng con ngöôøi, thì ñoù laø luùc con ngöôøi choái boû Ngaøi vaø chaïy theo caùc thöù ngaãu töôïng. Khoâng theå tin nhaän Thieân Chuùa maø laïi ñaët Ngaøi ngang haøng hoaëc ñaøng sau caùc giaù trò khaùc. Töông quan cuûa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa chæ coù theå laø hoaëc Ngaøi laø Ñaáng treân heát moïi söï, hoaëc Ngaøi khoâng laø gì caû.