Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 25 -
Giaùo Hoäi Vôùi Caùc Theå Cheá Daân Chuû
Ngaøy nay, haàu heát caùc quoác gia ñaõ ñi vaøo con ñöôøng daân chuû. Giaùo Hoäi voán khoâng phaûi laø moät cheá ñoä daân chuû, vaäy thì ñaâu laø laäp tröôøng vaø giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi caùc theå cheá daân chuû? Ñeå traû lôøi cho caâu hoûi aáy, thieát töôûng caàn phaûi xaùc ñònh theá naøo laø daân chuû ñích thöïc.
Theo yù nghóa ñöôïc caùc nöôùc daân chuû chaáp nhaän, thì daân chuû laø moät theå cheá xaây döïng treân moät soá nguyeân taéc nhö sau: Tröôùc heát laø moät baûn hieán phaùp ñöôïc coäng ñoàng daân chuùng töï do chaáp nhaän; thöù ñeán laø luaät leä bình ñaúng ñoái vôùi moïi ngöôøi ñöôïc ban haønh döïa treân caên baûn hieán phaùp; yeáu toá thöù ba cuûa moät neàn daân chuû ñích thöïc ñoù laø ñöôïc phaân quyeàn roõ reät giöõa ba laõnh vöïc: laäp phaùp, haønh phaùp, tö phaùp; nhöng yeáu toá quan troïng nhaát ñoù laø söï baàu cöû töï do nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong ñôøi soáng coäng ñoàng. Moät theå cheá daân chuû thöïc söï cuõng phaûi ñöôïc xaây treân khaû naêng kieåm soaùt cuûa ngöôøi daân ñoái vôùi chính quyeàn döïa vaøo coâng luaän, caùc Hoäi ñoàng, caùc ñaïi bieåu Quoác hoäi. Moät neàn daân chuû ñích thöïc cuõng phaûi nhaém tôùi vieäc phuïc vuï coâng ích. Sau cuøng coøn moät yeáu toá khoâng keùm quan troïng ñoù laø söï hieän dieän cuûa khoái thieåu soá ñoái laäp ñeå kieåm soaùt, khuyeán khích, vaø ngay caû chaën ñöùng nhöõng laïm duïng cuûa phe ña soá ñang caàm quyeàn. Noùi chung, daân chuû coù nghóa laø caùc coâng daân ñöôïc tham döï tích cöïc vaøo vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån ñoái vôùi quoác gia, söï tham döï naøy ñoøi hoûi quyeàn töï do chính trò cuûa ngöôøi daân ñöôïc baûo ñaûm, toân troïng. Ngöôøi daân cuõng phaûi ñöôïc töï do bieåu loä quan ñieåm chính trò cuûa mình, nghóa laø hoï phaûi ñöôïc quyeàn töï do ngoân luaän, töï do baùo chí, töï do choïn ngöôøi ñaïi dieän tham gia guoàng maùy haønh chaùnh vaø laäp phaùp.
Veà thaùi ñoä cuûa Giaùo Hoäi ñoái vôùi caùc theå cheá daân chuû, phaûi nhìn nhaän raèng luùc ban ñaàu Giaùo Hoäi toû ra raát deø daët. Ñieàu naøy cuõng deã hieåu: vaøo ñaàu theá kyû 19, ôû AÂu Chaâu haàu heát ñaõ bò lung lay vì caùch maïng Phaùp 1789. Luùc ñoù ngöôøi ta nhaân danh lyù töôûng daân chuû ñeå keát lieãu caùc cheá ñoä quaân chuû moät caùch daõ man. Neáu daân chuû ñoàng nghóa vôùi nhaân quyeàn, vôùi töï do, thì quaû thöïc nhöõng haønh ñoäng ñoù ñaõ khieán cho nhieàu ngöôøi nghi ngaïi veà lyù töôûng daân chuû. Chính trong boái caûnh ñoù, Giaùo Hoäi ñaõ toû ra deø daët ñoái vôùi theå cheá daân chuû. Rieâng Ñöùc Greâgoârioâ XVI ñaõ khoâng ngaàn ngaïi leân aùn theå cheá daân chuû, dó nhieân hieåu nhö laø moät theå cheá vi phaïm nhöõng quyeàn cô baûn nhaát cuûa ngöôøi daân. Trong giai ñoaïn keá tieáp, vieäc thöïc thi daân chuû coù tính caùch quaân bình hôn, do ñoù laäp tröôøng cuûa Giaùo Hoäi cuõng thay ñoåi. Ñöùc Leâoâ XIII ñaõ coâng nhaän nhöõng chính theå khaùc nhau, trong ñoù coù theå cheá daân chuû, nhöng ngaøi xaùc ñònh roõ raøng laø theå cheá naøy phaûi höôùng ñeán coâng ích vaø khoâng caûn trôû Giaùo Hoäi trong vieäc chu toaøn söù meänh cuûa mình.
Töø vaøi thaäp nieân qua, Giaùo quyeàn ñaõ nhìn nhaän nhöõng khía caïnh tích cöïc cuûa theå cheá daân chuû, nhöng ñoàng thôøi cuõng keâu goïi ñeà phoøng tröôùc thaùi ñoä tuyeät ñoái hoùa theå cheá naøy. Chuùng ta coù theå ñoïc thaáy giaùo huaán chính thöùc cuûa Giaùo Hoäi veà theå cheá daân chuû trong soá 75 cuûa Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng": "Thieát laäp nhöõng cô caáu chính trò phaùp lyù laø ñieàu phuø hôïp vôùi baûn tính con ngöôøi, vì nhôø ñoù moïi coâng daân, khoâng phaân bieät ai, ñeàu coù theå moãi ngaøy coù cô hoäi tham gia moät caùch töï do vaø tích cöïc vaøo vieäc thieát laäp neàn taûng phaùp lyù cuûa coäng ñoaøn chính trò, tham gia vaøo vieäc ñieàu haønh quoác gia vaø xaùc ñònh muïc tieâu vaø phaïm vi cuûa nhöõng cô quan khaùc nhau cuõng nhö tham gia vaøo vieäc choïn löïa nhaø caàm quyeàn".
Tieáp noái truyeàn thoáng treân, trong caùc chuyeán vieáng thaêm muïc vuï khaép theá giôùi, Ñöùc Gioan Phaoloâ II luoân nhaán maïnh ñeán nhöõng giaù trò cuûa daân chuû vaø khoâng ngöøng leân aùn nhöõng vi phaïm nhaân quyeàn. Giaùo huaán cuûa ngaøi thaät roõ raøng: söï toân troïng caùc quyeàn con ngöôøi laø ñieàu phaùt xuaát töø chính phaåm giaù con ngöôøi, bôûi vì con ngöôøi ñöôïc taïo döïng theo hình aûnh cuûa Thieân Chuùa vaø coù moät ñònh meänh sieâu vieät, do ñoù moïi haønh ñoäng xuùc phaïm ñeán con ngöôøi cuõng ñeàu laø nhöõng xuùc phaïm ñeán chính Ñaáng Taïo Hoùa.
Tuy nhieân, khoâng thieáu nhöõng quoác gia meänh danh laø töï do daân chuû cuõng ñang laïm duïng daân chuû töï do ñeå möu tö lôïi vaø laøm haïi cho coâng ích. Trong Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng", Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñeà cao nhöõng giaù trò cuûa cheá ñoä daân chuû nhöng ñoàng thôøi cuõng baùc boû thaùi ñoä toân thôø daân chuû. Nhöõng ngöôøi toân thôø daân chuû cho raèng baát cöù ñieàu gì khoâng daân chuû thì ñöông nhieân phaûn tieán boä vaø khoâng xöùng ñaùng vôùi con ngöôøi; nhöõng ngöôøi naøy nhaém vaøo quan nieäm quyeàn bính vaø caùch toå chöùc trong Giaùo Hoäi, hoï ñoøi hoûi trong Giaùo Hoäi phaûi coù daân chuû, theo nghóa laø phaûi coù phe ñoái laäp, phe tranh ñaáu. Thöïc teá cho thaáy trong Giaùo Hoäi khoâng phaûi laø moät toå chöùc theo theå cheá daân chuû; nguyeân taéc neàn taûng ñieàu khieån sinh hoaït Giaùo Hoäi vaãn laø söï tham döï töï nguyeän cuûa moïi ngöôøi vaøo ích chung cuûa Giaùo Hoäi. Neáu ngay trong caùc cheá ñoä daân chuû, coâng löïc laø moät yeáu toá caàn thieát ñeå baûo ñaûm an ninh traät töï, thì traùi laïi trong Giaùo Hoäi khoâng coù nhaø tuø, khoâng coù boùng coâng an naøo maø moïi sinh hoaït vaãn dieãn ra moät caùch toát ñeïp.