Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 14 -
Löông Taâm Phaûi Theo Chaân Lyù
Môùi ñaây moät toøa aùn taïi bang Michigan, Hoa Kyø, ñaõ tha boång cho moät Baùc só bò toá caùo coù haønh ñoäng saùt nhaân khi oâng taét maùy loàng kieáng nuoâi treû em sinh non, chaám döùt söï soáng ñöùa con cuûa oâng, vì sôï noù lôùn leân khoâng bình thöôøng. Ra tröôùc toøa, vieân Baùc só naøy khai raèng oâng khoâng coù yù ñònh saùt haïi ñöùa con, oâng chæ haønh ñoäng do tình thöông vì khoâng muoán thaáy ñöùa beù voâ toäi phaûi soáng trong ñau khoå vaø khoâng xöùng vôùi nhaân vò cuûa noù. Toøa aùn ñaõ döïa treân lyù do haønh ñoäng naøy ñeå tha boång cho ñöông söï.
Coù theå vieân baùc só ñaõ haønh ñoäng theo löông taâm, nhöng lieäu löông taâm cuûa oâng coù phaùn ñoaùn ñuùng khoâng? Löông taâm laø luaät toái thöôïng caàn phaûi ñöôïc tuaân theo, nhöng vôùi nhöõng ñieàu kieän naøo?
Tröôùc heát, chuùng ta phaûi khaúng ñònh raèng löông taâm khoâng phaûi laø moät thöù trung gian giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi. Löông taâm cuõng khoâng phaûi laø moät thöù baûn naêng luaân lyù caù bieät cuûa moãi ngöôøi. Löông taâm thieát yeáu laø moät phaùn ñoaùn cuûa lyù trí nhaèm chæ daãn chuùng ta bieát ñaâu laø ñuùng, ñaâu laø sai trong haønh ñoäng cuûa chuùng ta. Lyù trí coù khaû naêng bieát baûn chaát cuõng nhö cöùu caùnh cuûa söï vaät laø Thieân Chuùa, vaø döïa treân hieåu bieát naøy, löông taâm ra leänh cho chuùng ta khoâng ñöôïc quay maët khoûi Thieân Chuùa hay taùch rôøi söï vaät ra khoûi Thieân Chuùa. Löông taâm coù tính toái thöôïng laø theá ñoù. Dó nhieân, söï hieåu bieát cuûa lyù trí ñöôïc ñieàu kieän hoùa bôûi thöïc taïi. Khoâng bieát hoaëc nhaàm laãn veà baûn chaát ñích thöïc cuûa söï vaät nhö ñöôïc Thieân Chuùa thieát ñònh ñoù khoâng coøn laø moät hieåu bieát ñích thöïc nöõa, do ñoù tính toái thöôïng cuûa löông taâm coøn tuøy thuoäc chính söï toái thöôïng cuûa thöïc taïi khaùch quan nöõa. Moät löông taâm ñöôïc xem laø toái thöôïng khi noù coøn bieát laéng nghe tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa, moät löông taâm ñöôïc xem laø toái thöôïng khi noù ñöôïc hieåu laø chính tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa trong con ngöôøi.
Nhö vaäy noùi ñeán löông taâm laø noùi ñeán moái töông quan vôùi Thieân Chuùa. Laø tieáng noùi toái thöôïng, löông taâm khoâng chæ coù quyeàn toái thöôïng, maø coøn coù nhöõng nghóa vuï phaûi tuaân theo nöõa. Löông taâm coù nghóa vuï phaûi tìm kieám chaân lyù, khaùm phaù ra nhöõng tieâu chuaån luaân lyù khaùch quan höôùng daãn ñeán ñieàu ñuùng, ñieàu thieän. Noùi khaùc ñi, löông taâm coù nghóa vuï phaûi laéng nghe tieáng noùi cuûa Chuùa, hoïc bieát nhöõng luaät luaân lyù chi phoái traät töï töï nhieân vaø sieâu nhieân; löông taâm phaûi khoâng ngöøng hoïc hoûi, tìm hieåu ñeå haønh ñoäng cho phuø hôïp chaân lyù.
Quaû thaät löông taâm laø moät nhaø höôùng ñaïo maø con ngöôøi phaûi trieät ñeå ñi theo. Theá nhöng ñeå coù ñöôïc giaù trò toái thöôïng löông taâm phaûi khoâng ngöøng tuaân theo chaân lyù. Lyù trí coù theå caûm thaáy chaáp nhaän chaân lyù laø ñieàu khoù khaên, noù coù theå khaùng cöï laïi chaân lyù, nhöng moät khi ñaõ nhaän ra chaân lyù, thì lyù trí khoâng coù choïn löïa naøo khaùc hôn laø tuyeät ñoái ñaàu haøng tröôùc chaân lyù. Trong Tuyeân ngoân veà Töï do Toân giaùo, Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ khaúng ñònh veà quyeàn toái thöôïng cuûa chaân lyù nhö sau: "Chaân lyù töï noù coù söùc eùp buoäc treân lyù trí con ngöôøi, ñaây laø moät söùc maïnh vöøa eâm dòu, vöøa maõnh lieät. Chaân lyù coù quyeàn toái thöôïng treân lyù trí; ñaàu haøng tröôùc chaân lyù, qui phuïc tröôùc chaân lyù khoâng phaûi laø moät söï thaát baïi ñoái vôùi lyù trí. Moät khi ñaõ nhoïc coâng tìm kieám vaø cuoái cuøng khaùm phaù ra chaân lyù, chaéc chaén lyù trí seõ caûm nhaän ñöôïc nieàm vui."
Con ngöôøi coù theå ñoùn nhaän moät chaân lyù vaø laáy ñoù laøm xaùc tín rieâng cuûa mình. Theá nhöng trong vieäc tìm kieám chaân lyù, thöôøng thöôøng con ngöôøi luoân caàn coù söï höôùng daãn cuûa ngöôøi khaùc. Trong baát cöù laõnh vöïc naøo, caâu chaâm ngoân "Khoâng thaày ñoá maøy laøm neân" vaãn luoân coù giaù trò. Nhieàu ngöôøi cho raèng moät trong nhöõng daáu hieäu cuûa söï tröôûng thaønh laø chæ tin töôûng nôi mình, töï mình kieåm chöùng moïi söï; coøn phaûi ñeå cho ngöôøi khaùc aûnh höôûng hay höôùng daãn hoaëc khoâng töï mình khaùm phaù chaân lyù laø moät daáu hieäu coøn aáu tró. Trong thöïc teá, chuùng ta khoâng theå tieán böôùc trong cuoäc soáng maø khoâng coù söï höôùng daãn vaø giuùp ñôõ cuûa ngöôøi khaùc hay cuûa moät quyeàn bính lôùn hôn chuùng ta. Soáng laø caàn phaûi coù söï tin töôûng: khi chuùng ta ñi gaëp baùc só, chuùng ta phaûi tin töôûng nôi baùc só, khi chuùng ta ñi mua thuoác, chuùng ta cuõng phaûi tin töôûng nôi döôïc só laø ngöôøi baùn thuoác. Moät ngöôøi khoâng bieát ai mình coù theå tin töôûng ñöôïc hoaëc phaûi tin töôûng vaøo ñieàu gì trong cuoäc soáng seõ laø moät keû coâ ñôn, baát haïnh. Nhö vaäy, löông taâm coù quyeàn toái thöôïng ñoái vôùi con ngöôøi, nhöng löông taâm khoâng theå ñöùng treân chaân lyù. Vaø ñeå coù theå khaùm phaù chaân lyù, con ngöôøi caàn ñöôïc söï höôùng daãn cuûa moät ngöôøi khaùc hay moät quyeàn bính cao hôn mình. Moät caùch cuï theå, quyeàn bính ñoái vôùi moät ngöôøi Coâng giaùo chính laø Giaùo Hoäi, vì Giaùo Hoäi ñaõ ñöôïc Chuùa Kitoâ uûy thaùc cho kho taøng maïc khaûi, töùc laø kho taøng chaân lyù veà söï cöùu roãi cuûa con ngöôøi.