Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 11 -
Löông Taâm Theo Luaân Lyù Kitoâ Giaùo
Löông taâm laø moät khaû naêng gaén lieàn vôùi söï soáng: coøn soáng laø coøn coù löông taâm, chæ coù ñieàu laø trong moãi ngöôøi coù moät löông taâm, nhöng thaùi ñoä cuûa moãi ngöôøi ñoái vôùi löông taâm laïi khaùc nhau. Khoâng ai thoaùt khoûi tieáng noùi cuûa löông taâm, nhöng laém khi coù ngöôøi coá boùp ngheït tieáng noùi löông taâm, hoaëc do hoaøn caûnh ngöôøi ta khoâng nhaän ra moät caùch ñuùng ñaén tieáng noùi löông taâm vaø toäi aùc phaùt xuaát töø ñoù. Hôn bao giôø heát trong hoaøn caûnh hieän nay, ñaøo luyeän löông taâm, hay ñuùng hôn giuùp con ngöôøi soáng theo tieáng noùi löông taâm laø moät trong nhöõng ñieàu caáp baùch nhaát neáu muoán caûi taïo xaõ hoäi.
Döôùi khía caïnh taâm lyù, löông taâm tröôùc tieân laø moät yù thöùc giuùp con ngöôøi nhaän ra chính mình nhö moät höõu theå coù lyù trí vaø töï do. Nhaän thöùc naøy laøm phaùt sinh töùc khaéc yù thöùc luaân lyù, nghóa laø vì yù thöùc mình coù lyù trí vaø töï do, con ngöôøi cuõng caûm nhaän thaáy ngay laø mình ñöôïc môøi goïi ñeå laøm ñieàu thieän vaø traùnh ñieàu aùc. Döôùi khía caïnh luaân lyù, löông taâm gaén lieàn vôùi luaät luaân lyù. Trong Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" Coâng ñoàng Vaticanoâ II cho raèng trong ñaùy thaúm cuûa löông taâm con ngöôøi khaùm phaù moät leà luaät maø noù khoâng ñaët ra cho mình, nhöng vaãn phaûi tuaân theo, vaø tieáng noùi cuûa löông taâm luoân keâu goïi con ngöôøi phaûi yeâu thích vaø laøm ñieàu thieän cuõng nhö traùnh ñieàu aùc. Tieáng noùi aáy aâm vaâng ñuùng luùc trong taâm hoàn con ngöôøi. Nhö vaäy coù moät luaät leä laøm tieâu chuaån cho nhöõng phaùn ñoaùn vaø quyeát ñònh cuûa con ngöôøi. Tuaân theo luaät leä ñoù laø tuaân theo chaân lyù veà con ngöôøi, ñoàng thôøi ñaûm baûo cho phaåm giaù con ngöôøi. Noùi khaùc ñi, vôùi löông taâm, con ngöôøi trôû thaønh thaåm phaùn veà tính caùch luaân lyù cuûa haønh ñoäng cuï theå cuûa mình. Nhöng löông taâm khoâng chæ laø thaåm phaùn, maø coøn laø chöùng nhaân nöõa. Tröôùc chöùng töø cuûa löông taâm, con ngöôøi khoâng theå choái caõi ñöôïc. Con ngöôøi coù theå thoaùt khoûi moät phaùn quyeát cuûa toøa aùn loaøi ngöôøi, nhöng khoâng ai thoaùt khoûi söï luaän phaït vaø laøm chöùng cuûa toøa aùn löông taâm. Löông taâm khoâng chæ laøm chöùng, noù coøn quyeát ñònh vaø ra leänh, vaø leänh cuûa löông taâm laø tuyeät ñoái, nghóa laø khoâng theå mieãn chöôùc vì baát cöù lyù do hay hoaøn caûnh naøo. Xeùt cho cuøng, löông taâm chính laø tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa trong thaåm cung loøng con ngöôøi. Thaùnh Bonaventura so saùnh löông taâm vôùi söù giaû cuûa Thieân Chuùa, söù giaû khoâng loan baùo moät söù ñieäp cuûa rieâng mình, nhöng chæ loan baùo nhöõng gì xuaát phaùt töø Thieân Chuùa, do ñoù löông taâm ñoøi hoûi moät caùch tuyeät ñoái.
Nhöõng nhaän ñònh treân ñöa ñöa ñöa chuùng ta ñeán keát luaän: con ngöôøi khoâng theå laø ngöôøi voâ thaàn. Con ngöôøi coù theå töï cho mình laø voâ thaàn, nhöng bao laâu coøn soáng thì baáy laâu con ngöôøi vaãn nghe thaáy tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa taän ñaùy thaúm loøng mình. Con ngöôøi coù theå bòt tai tröôùc tieáng noùi aáy vaø khöôùc töø lôøi môøi goïi ñoái thoaïi cuûa Thieân Chuùa, nhöng con ngöôøi khoâng theå choái ñöôïc raèng coù moät tieáng noùi töø saâu thaúm loøng mình. Thaûm traïng bi ñaùt nhaát maø con ngöôøi ngaøy nay ñang rôi vaøo, chính laø coá gaéng boùp ngheït tieáng noùi cuûa Thieân Chuùa trong taâm hoàn mình. Nhöng duø coù coá gaéng ñaøo thoaùt ñeán ñaâu, tieáng noùi aáy vaãn cöù vang voïng trong con ngöôøi. Kinh Thaùnh ñaõ dieãn taû cuoäc ñaøo thoaùt cuûa con ngöôøi qua hình aûnh troán chaïy voâ voïng cuûa Cain sau khi gieát em mình: coù aån saâu trong loøng ñaát, Cain vaãn thaáy aùnh maét doõi theo vaø nghe ñöôïc gioïng noùi "Cain, em ngöôi ñaâu?"
Trieát gia Pascal ñaõ nhaän ra trong muoân vaøn saùng kieán giaûi trí cuûa con ngöôøi laø moät cuoäc troán chaïy. Con ngöôøi muoán troán chaïy khoûi chính mình, con ngöôøi muoán laãn troán tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa, nhöng caøng troán chaïy, con ngöôøi caøng rôi vaøo troáng roãng vaø ñaùnh maát chính mình. Thaät ra, Thieân Chuùa ñaët ñeå trong löông taâm con ngöôøi khoâng phaûi ñeå haïn cheá töï do hay luaän phaït con ngöôøi, nhöng laø ñeå môøi goïi con ngöôøi soáng neân ngöôøi hôn. Löông taâm xeùt cho cuøng cuõng chính laø tieáng goïi yeâu thöông cuûa Thieân Chuùa. Boùp ngheït hay khöôùc töø tieáng noùi löông taâm laø khöôùc töø chính tình yeâu vaø do ñoù cuõng laø haï giaûm phaåm giaù con ngöôøi.