Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 09 -
Ba Yeáu Toá Neàn Taûng Cuûa Luaân Lyù
Trong thoâng ñieäp "Tin Möøng Söï Soáng" Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ neâu baät moät maâu thuaãn lôùn lao cuûa thôøi ñaïi: moät ñaøng ngöôøi ta long troïng tuyeân boá nhöõng quyeàn baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi, nhöng ñaøng khaùc, khi hôïp thöùc hoùa vieäc phaù thai vaø gieát ngöôøi moät caùch eâm dòu, ngöôøi ta laïi choái boû nhöõng quyeàn baát khaû xaâm phaïm aáy cuûa caùc thai nhi vaø ngöôøi giaø caû beänh taät. Moät trong nhöõng coäi reã cuûa thaùi ñoä naøy laø quan nieäm sai laàm veà töï do. Ñöùc Thaùnh Cha vieát trong soá 19 cuûa Thoâng ñieäp: "Töï do seõ choái boû chính mình, töï do seõ huûy dieät vaø chuaån bò loaïi boû ngöôøi khaùc, khi noù khoâng coøn nhaän bieát vaø toân troïng moái lieân keát thieát yeáu cuûa noù vôùi chaân lyù. Moãi khi töï do muoán thoaùt khoûi truyeàn thoáng vaø quyeàn bính, khöôùc töø ngay caû aùnh saùng hieån nhieân cuûa moät chaân lyù khaùch quan vaø phoå quaùt laø neàn taûng cuûa ñôøi soáng caù nhaân vaø xaõ hoäi, thì luùc ñoù con ngöôøi seõ khoâng coøn nhìn veà chaân lyù, veà thieän aùc nhö laø tieâu chuaån cho nhöõng choïn löïa, maø chæ bieát coù yù nghóa chuû quan vaø thay ñoåi hoaëc nhöõng lôïi loäc ích kyû vaø yù thöùc thaát thöôøng cuûa mình maø thoâi".
Giaùo huaán treân ñaây neâu baät moái lieân keát giöõa ba yeáu toá neàn taûng trong luaân lyù, ñoù laø löông taâm, töï do, vaø tieâu chuaån khaùch quan veà thieän aùc.
Nhieàu ngöôøi ngaøy nay cho raèng löông taâm con ngöôøi ñöôïc töï do hôn khi noù khoâng coøn tuaân theo baát cöù moät tieâu chuaån luaân lyù khaùch quan naøo. Noùi khaùc ñi, ngöôøi ta cho raèng töï do seõ bò haïn cheá neáu noù phaûi tuøng phuïc nhöõng tieâu chuaån khaùch quan, bôûi vì theo quan nieäm thoâng thöôøng thì töï do laø muoán laøm gì thì laøm, vaø töï do löông taâm coù nghóa laø khoâng tuaân theo baát cöù tieâu chuaån khaùch quan naøo veà thieän aùc. Thaät ra khi choái boû moïi tieâu chuaån khaùch quan, con ngöôøi cuõng choái boû chính löông taâm hay ñôn thuaàn khoâng hieåu theá naøo laø löông taâm. Haønh ñoäng nhö theá, con ngöôøi khoâng coù moät yù nieäm naøo veà thieän aùc, nhöng chæ choïn löïa döïa theo tình caûm, ñam meâ hay nhöõng gì coù lôïi cho mình maø thoâi; haønh ñoäng nhö theá, con ngöôøi seõ töï ñaët mình laøm tieâu chuaån toái haäu. Chuùng ta coù theå so saùnh ngöôøi ñoù vôùi moät ñòa baøn: kim ñòa baøn voán phaûi ñöôïc höôùng veà phöông Baéc; choái boû moïi tieâu chuaån khaùch quan veà thieän aùc thì cuõng gioáng nhö kim cuûa moät ñòa baøn, thay vì chæ phöông Baéc, noù laïi baét phöông Baéc quay veà phía mình.
ÔÛ ñaây chuùng ta thaáy ñöôïc yù nghóa cuûa söï sa ngaõ cuûa OÂng Baø Nguyeân toå: caû hai OÂng Baø muoán tö quyeát ñònh veà thieän aùc, muoán ñaët mình ngang haøng Thieân Chuùa, nghóa laø khoâng chaáp nhaän moät quyeàn bính naøo ôû beân ngoaøi vaø beân treân mình. Ñaây laø hình thöùc toân thôø ngaãu töôïng nguy haïi nhaát, töùc laø toân thôø chính mình vaø do ñoù daãn ñeán söï cheát. Trong soá 19 cuûa Thoâng ñieäp "Tin Möøng Söï Soáng" Ñöùc Gioan Phaoloâ II vaïch traàn quan nieäm sai laàm veà chuû theå cuûa con ngöôøi thôøi ñaïi. Ngöôøi ta cho raèng chæ moät ngöôøi coù söï töï trò hoaøn toaøn môùi laø moät chuû theå coù quyeàn lôïi: moät thai nhi coøn trong trong loøng meï, moät em beù coøn leä thuoäc nhöõng ngöôøi chung quanh, chöa phaûi laø moät chuû theå coù moïi quyeàn lôïi. Moät quan nieäm nhö theá choái boû moïi töông quan lieân vò giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi, giöõa con ngöôøi vôùi Thieân Chuùa; vaø choái boû moïi töông quan lieân vò, con ngöôøi ñöông nhieân ñaët mình laøm tieâu chuaån toái haäu cuûa moïi söï. Moät quan nieäm nhö theá seõ tieâu dieät cuoäc soáng xaõ hoäi, bôûi vì moãi ngöôøi chæ phaùn ñoaùn vaø haønh ñoäng theo ñam meâ vaø quyeàn lôïi.
Trong thöïc teá, con ngöôøi khoâng theå soáng cho ra ngöôøi, neáu choái boû moïi thöù tieâu chuaån khaùch quan vaø caùc quan heä vôùi ngöôøi khaùc. Caû theá giôùi ngaøy nay ñeàu chaáp nhaän chieác ñoàng hoà treo tröôùc Truï sôû Quoác Hoäi Anh laø tieâu chuaån ñeå chænh giôø giaác. Trong cuoäc soáng luaân lyù, chuùng ta cuõng caàn coù moät thöù tieâu chuaån: moät ngöôøi khoâng Coâng giaùo coù theå laéng nghe tieáng noùi löông taâm, nhöng coù leõ hoï seõ raát boái roái khi phaûi ñieàu chænh löông taâm cuûa mình: ñaâu laø tieâu chuaån ñeå hoï döïa vaøo vaø phaùn ñoaùn veà nhöõng haønh ñoäng cuûa mình? Coøn ñoái vôùi ngöôøi Coâng giaùo, giaùo huaán cuûa Chuùa Kitoâ laø tieâu chuaån chaéc chaén ñeå ñieàu chænh löông taâm vaø phaùn ñoaùn tính caùch luaân lyù cuûa moät haønh ñoäng.
Ai cuõng muoán ñöôïc chaéc chaén veà nhöõng haäu quaû do quyeát ñònh cuûa mình. Khoâng gì thieáu khoân ngoan vaø lieàu lónh cho baèng khi quyeát ñònh moät caùch muø quaùng, nghóa laø khoâng ñoaùn tröôùc nhöõng haäu quaû do quyeát ñònh cuûa mình. Kyõ thuaät ngaøy caøng taân tieán giuùp con ngöôøi ñöôïc chính xaùc hôn trong nhöõng tính toaùn. Caùc nhaø doanh nghieäp döïa vaøo maùy vi tính ñeå ñöôïc chaéc chaén hôn veà keát quaû cuûa moät döï aùn, ngay caû moät hoïc sinh tieåu hoïc cuõng tin ôû chieác maùy vi tính cuûa mình. Xem ra con ngöôøi tin ôû maùy moùc hôn laø ôû boä oùc chaäm chaïp cuûa mình. Ñieàu naøy cuõng coù theå ñuùng trong laõnh vöïc luaân lyù: con ngöôøi khoâng theå coù moät trí khoân quaùn xuyeán vaø khoâng sai laïc khi quyeát ñònh trong lónh vöïc luaân lyù. Trong lòch söû nhaân loaïi chæ coù moät trí khoân khoâng theå sai laïc, ñoù laø trí khoân cuûa Ñöùc Gieâsu Kitoâ - Chaân lyù nhaäp theå, maø Ngaøi ñaõ ñeå laïi cho Giaùo Hoäi. Chính Ngaøi ñaõ noùi vôùi caùc toâng ñoà: "Ai nghe caùc con laø nghe Ta". Do ñoù khi suy nghó vaø haønh ñoäng phuø hôïp vôùi giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi, chuùng ta ñang qui chieáu veà chính trí khoân cuûa Ñöùc Kitoâ, vaø nhö vaäy chuùng ta khoâng theå sai laïc. Noùi khaùc ñi, khi Giaùo Hoäi ñaõ ñaët nhöõng baûng chæ ñöôøng, thì chaéc chaén chuùng ta khoâng theå laïc ñöôøng.