Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 08 -
Chieàu Kích Luaân Lyù Cuûa Con Ngöôøi
Noùi ñeán luaân lyù laø noùi ñeán traùch nhieäm, vaø bôûi vì con ngöôøi laø taïo vaät duy nhaát coù yù thöùc traùch nhieäm veà baûn than, veà tha nhaân, veà theá giôùi, cho neân con ngöôøi laø höõu theå coù luaân lyù. Theo maïc khaûi Kitoâ giaùo, con ngöôøi laø höõu theå coù luaân lyù vì ñöôïc taïo döïng theo vaø gioáng hình aûnh Thieân Chuùa. Con ngöôøi laø taïo vaät duy nhaát ñöôïc ñaët vaøo trong töông quan ñoái thoaïi: ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa, vôùi tha nhaân, vôùi vuõ truï. Noùi khaùc ñi, con ngöôøi laø taïo vaät duy nhaát ñaõ ñöôïc Ñaáng Taïo Hoùa uûy thaùc cho söù meänh phaûi thöïc thi moät caùch coù traùch nhieäm trong lòch söû.
Con ngöôøi laø höõu theå coù luaân lyù, coù traùch nhieäm. Ñoù laø ñieàu ñaõ ñöôïc neâu baät ngay töø nhöõng trang ñaàu saùch Khôûi Nguyeân. Kinh thaùnh ñaõ noái lieàn söï kieän con ngöôøi ñöôïc taïo döïng theo vaø gioáng hình aûnh Thieân Chuùa, vôùi söù meänh thoáng trò treân chim trôøi vaø caù bieån. Nôi Khôûi Nguyeân 9,6 meänh leänh lieân quan ñeán vieäc toân troïng söï soáng con ngöôøi laïi caøng roõ neùt hôn: "Ai ñoå maùu ngöôøi, do ngöôøi, maùu noù seõ phaûi ñoå ra". Vieäc gieát ngöôøi bò caám vaø bò tröøng phaït bôûi leõ con ngöôøi laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa; laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa. Con ngöôøi tham döï vaøo söï baát khaû xaâm phaïm cuûa Thieân Chuùa. Nhö vaäy neân taûng cuûa phaåm giaù vaø tính caùch baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi cuõng nhö nghóa vuï phaûi toân troïng maïng soáng con ngöôøi chính laø hình aûnh Thieân Chuùa nôi moãi ngöôøi.
Sang ñeán Taân öôùc, chieàu kích luaân lyù cuûa phaïm truø hình aûnh Thieân Chuùa ñöôïc khai trieån trong töông quan vôùi Ñöùc Gieâsu Kitoâ. Trong thö 1Corintoâ 11,7 khi baøn veà moät soá cöû chæ trong Phuïng vuï, thaùnh Phaoloâ vieát: "Ñaøn oâng khoâng neân che ñaàu, moät khi laø hình aûnh, laø aùnh quang cuûa Thieân Chuùa". Trong lyù luaän cuûa Phaoloâ, hình aûnh Thieân Chuùa bao haøm moät giaù trò luaân lyù: vì laø hình aûnh Thieân Chuùa, neân con ngöôøi khoâng ñöôïc pheùp laøm ñieàu naøy hay ñieàu noï. Theo thaùnh Giacoâbeâ, phaåm giaù cao troïng vaø baát khaû xaâm phaïm cuûa con ngöôøi chính laø vì mang laáy hình vì mang laáy hình aûnh Thieân Chuùa trong mình. Nhöng baûn vaên quan troïng nhaát cuûa Taân öôùc veà chieàu kích luaân lyù cuûa phaïm truø hình aûnh Thieân Chuùa coù leõ laø Coârintoâ 3,9-10: "Anh em ñaõ loät boû ngöôøi cuõ vôùi caùc haønh vi cuûa noù, vaø maëc laáy ngöôøi môùi ñöôïc caên taân, haàu ñaït thaáu söï am töôøng ñích thöïc, chieáu theo hình aûnh cuûa Ñaáng ñaõ döïng neân noù". Ñoái vôùi Phaoloâ, canh taân laø moät nghóa vuï gaén lieàn vôùi hình aûnh Thieân Chuùa maø con ngöôøi mang trong mình.
Töø nhöõng chæ daãn Kinh Thaùnh treân, chuùng ta coù theå thaáy moät vaøi ñaëc ñieåm cuûa nghóa vuï luaân lyù:
1. Ñaëc ñieåm thöù nhaát: laø nghóa vuï luaân lyù khoâng ñeán töø beân ngoaøi, nhöng xuaát phaùt töø chính con ngöôøi. Vì laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi caûm thaáy nhö moät ñoøi hoûi noäi taïi phaûi soáng theá naøo ñeå theå hieän hình aûnh aáy, ñeå laøm vinh danh Thieân Chuùa. Nghóa vuï luaân lyù, hay noùi moät caùch cuï theå, nghóa vuï phaûi laøm ñieàu thieän vaø traùnh ñieàu aùc, khoâng do moät aùp ñaët töø beân ngoaøi, nhöng laø moät ñoøi hoûi xuaát phaùt töø baûn chaát con ngöôøi.
2. Ñaëc ñieåm thöù hai: baát cöù haønh ñoäng luaân lyù naøo cuûa con ngöôøi cuõng luoân coù moät giaù trò toân giaùo, coäng ñoàng vaø vuõ truï. Laø hình aûnh cuûa Thieân Chuùa, tröôùc tieân con ngöôøi ñöôïc ñaët vaøo töông quan ñoái thoaïi vôùi Thieân Chuùa. Nhö vaäy khoâng moät haønh ñoäng luaân lyù naøo cuûa con ngöôøi maø khoâng lieân heä vôùi Thieân Chuùa: moïi haønh ñoäng luaân lyù hoaëc laø moät choái boû, hoaëc laø moät tuyeân xöng Thieân Chuùa. Thöù ñeán, khoâng moät haønh ñoäng luaân lyù naøo cuûa con ngöôøi maø khoâng lieân quan ñeán ngöôøi khaùc, bôûi vì con ngöôøi vöøa ñaët ñaët vaøo töông quan ñoái thoaïi vôùi ngöôøi khaùc, vöøa ñi vaøo töông quan ñoái thoaïi vôùi tha nhaân. Cuoái cuøng, vôùi söù meänh thoáng trò vuõ truï, con ngöôøi coøn coù traùch nhieäm ñoái vôùi vuõ truï nöõa.
3. Ñaëc ñieåm thöù ba: laø tính caùch lòch söû cuûa haønh ñoäng luaân lyù. Noùi ñeán lòch söû laø noùi ñeán thôøi gian: moãi haønh ñoäng luaân lyù cuûa con ngöôøi dieãn ra trong hieän taïi, nhöng laïi lieân heä vôùi quaù khöù vaø töông lai; con ngöôøi khoâng theå choái boû quaù khöù cuûa mình, nhöng laïi ñoàng thôøi höôùng veà töông lai. Hôn nöõa, haønh ñoäng luaân lyù cuûa moãi ngöôøi khoâng chæ laø haønh ñoäng cuûa töøng caù nhaân, nhöng coøn ñöôïc ñaët trong lieân ñôùi traùch nhieäm vôùi ngöôøi khaùc nöõa. Do ñoù moãi haønh ñoäng luaân lyù ñeàu lieân heä ñeán lòch söû cuûa coäng ñoàng. Sau cuøng haønh ñoäng luaân lyù cuûa con ngöôøi mang tính lòch söû, bôûi vì noù ñöôïc ñoù ñöôïc ñaët trong toaøn boä lòch söû cöùu ñoä. Toäi Nguyeân toå vaãn tieáp tuïc taùc ñoäng treân haønh ñoäng luaân lyù cuûa con ngöôøi. Nôi con ngöôøi laø caû moät ñaáu tröôøng maø aâm höôûng cuûa toäi Nguyeân toå coøn dieãn ra "Ñieàu thieän toâi muoán, toâi khoâng laøm, con ñieàu aùc toâi khoâng muoán, toâi laïi laøm". Nhöng lòch söû cöùu ñoä khoâng chæ laø lòch söû cuûa toäi loãi maø coøn laø aân suûng, lòch söï cöùu ñoä laø lòch söû cuûa cuoäc song ñaáu giöõa toäi loãi vaø aân suûng trong con ngöôøi, lòch söû cöùu ñoä laø lòch söû cuûa tieáng goïi cuûa Thieân Chuùa vaø söï ñaùp traû cuûa con ngöôøi.