Chaân Lyù vaø Töï Do
(Taøi Lieäu Giaùo Lyù Cho Ngöôøi Tröôûng Thaønh
cuûa Ñaøi Phaùt Thanh Chaân Lyù AÙ Chaâu
Radio Veritas Asia)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 01 -
Töông Quan giöõa Chaân Lyù vaø Töï Do
Taïi hoa kyø vaán ñeà phaù thai ñaõ taïo ra moät cuoäc chieán gay gaét phaân ranh giöõa hai phía: moät beân coù khaåu hieäu "baûo veä söï soáng", coù theå laø baûo veä caùc thai nhi coøn trong loøng meï; vaø moät beân coù khaåu hieäu tranh ñaáu cho "phuï nöõ ñöôïc quyeàn choïn löïa" giöõa vieäc giöõ hoaëc huûy boû thai nhi. Hai chöõ "choïn löïa" dó nhieân haøm chöùa hai chöõ "töï do": coù töï do môùi coù choïn löïa.
Tuy nhieân vaán ñeà ñöôïc ñaët ra laø con ngöôøi coù thöïc söï töï do khi choïn löïa ñieàu aùc khoâng? Ñaâu laø töï do ñích thöïc cuûa con ngöôøi? Con ngöôøi caûm nhaän töï do, con ngöôøi khao khaùt töï do, nhöng coù leõ con ngöôøi chöa thaáu trieät ñöôïc theá naøo laø töï do ñích thöïc, vaø do ñoù cuõng khoâng naém vöõng ñöôïc chaân lyù veà con ngöôøi.
Con ngöôøi ñöôïc ñònh nghóa laø moät höõu theå coù lyù trí vaø töï do. Suy tö laø moät theå hieän noãi khao khaùt chaân lyù nôi con ngöôøi. Theá nhöng con ngöôøi laïi coù nhieàu thaùi ñoä khaùc nhau; coù ngöôøi coù theå ñieân roà vaø ngu xuaån tröôùc chaân lyù; con ngöôøi coù theå döûng döng, nghi ngôø ñoái vôùi chaân lyù, thaäm chí con ngöôøi coù theå choïn laáy söï giaû doái vaø trôû neân doái traù. Con ngöôøi ñöôïc sinh ra cho chaân lyù, do ñoù noù ñöôïc trang bò lyù trí tìm kieám vaø thöïc thi chaân lyù.
Trong soá 15 cuûa Hieán cheá "Vui möøng vaø Hy voïng" Coâng ñoàng Vaticanoâ II ñaõ noùi veà phaåm giaù cao caû cuûa con ngöôøi nhö sau:
Vôùi trí khoân, con ngöôøi döï phaàn vaøo aùnh saùng cuûa Thieân Chuùa, con ngöôøi coù lyù ñeå thaáy mình vöôït treân moïi taïo vaät. Qua caùc thôøi ñaïi, nhôø chuyeân caàn söû duïng taøi naêng cuûa mình, con ngöôøi ñaõ thöïc hieän ñöôïc nhöõng tieán boä khoa hoïc thöïc nghieäm trong kyõ thuaät vaø ngheä thuaät. Vaø trong thôøi ñaïi chuùng ta, con ngöôøi ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng ñaùng keå. Tuy nhieân, con ngöôøi ñaõ luoân luoân tìm kieám vaø khaùm phaù ra chaân lyù saâu sa hôn. Thaät theá, trí khoân con ngöôøi khoâng chæ giôùi haïn trong nhöõng hieän töôïng, nhöng coøn coù theå thaáu trieät thöïc taïi sieâu nhieân moät caùch chaéc chaén, cho duø trí khoân coù phaàn naøo bò lu môø vaø suy nhöôïc do haäu quaû cuûa toäi loãi. Cuoái cuøng baûn chaát tri thöùc cuûa con ngöôøi ñöôïc kieän toaøn vaø phaûi ñöôïc kieän toaøn nhôø söï hieåu bieát. Chính söï hieåu bieát loâi keùo moät caùch nheï nhaøng taâm trí con ngöôøi tìm kieám vaø aùi moä nhöõng gì laø Chaân Thieän Myõ. Roài nhôø thaám nhuaàn söï hieåu bieát maø con ngöôøi ñöôïc ñöa töø theá giôùi höõu hình tôùi theá giôùi voâ hình.
Vôùi lí trí luoân thoâi thuùc ñeå tìm kieám chaân lyù, con ngöôøi laïi caûm nhaän mình coù töï do, vaø töï do aáy luoân laø moät töï do coù giôùi haïn. Con ngöôøi yù thöùc raèng nhöõng hoaøn caûnh xaõ hoäi trong ñoù mình ñang soáng luoân ñaët ra nhöõng giôùi haïn töï do cuûa noù. Nhöõng ñieàu kieän noäi taâm aáy cuõng khoâng ngöøng giôùi haïn töï do con ngöôøi, ñoâi khi nhöõng ñieàu kieän aáy coù theå boùp ngheït hoaøn toaøn töï do cuûa con ngöôøi. Theá nhöng con ngöôøi luoân yù thöùc raèng töï do laø moät khaû naêng ñöôïc uûy thaùc cho mình, ñeán ñoä khoâng gì vaø khoâng ai coù theå töôùc ñoaït ñöôïc. Chæ con ngöôøi môùi boùp meùo yù nghóa thaâm saâu cuûa töï do vaø ñaùnh maát töï do ñích thöïc maø thoâi. Nhöõng ñieàu kieän trong ñoù con ngöôøi caûm thaáy töï do cuûa mình bò giôùi haïn, thöïc ra cuõng coù theå laø thaùch ñoá ñeå giuùp töï do tröôûng thaønh vaø traùch nhieäm hôn.
Con ngöôøi laø moät höõu theå coù lyù trí vaø töï do, lyù trí höôùng veà chaân lyù. Do ñoù, giöõa chaân lyù vaø töï do coù moät moái töông quan thieát yeáu: khoâng coù chaân lyù, töï do seõ laïc höôùng; chæ trong chaân lyù môùi coù töï do ñích thöïc. Lòch söû cuûa caù nhaân vaø xaõ hoäi laø lòch söï töông quan giöõa chaân lyù vaø töï do.
Trong thoâng ñieäp kyû nieäm 100 naêm ban haønh Thoâng ñieäp "Taân söï" cuûa Ñöùc Leâoâ XIII, Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ neâu baät töông quan aáy; söï tuaân phuïc chaân lyù veà Thieân Chuùa vaø con ngöôøi laø ñieàu kieän ñaàu tieân cuûa töï do, nhôø ñoù con ngöôøi môùi coù theå ñieàu chænh nhöõng yeâu caàu, öôùc muoán, vaø thoûa maõn chuùng theo moät traät töï ñuùng ñaén. Laøm theá naøo ñeå vieäc chieám höõu söï vaät trôû thaønh moät phöông tieän giuùp cho con ngöôøi. Neáu khoâng coù moät chaân lyù sieâu vieät maø con ngöôøi phaûi tuaân thuû ñeå coù ñöôïc caên tính ñaày ñuû cuûa mình, thì khoâng coù gì ñaûm baûo quan heä toát ñeïp giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. Neáu chaân lyù sieâu vieät khoâng ñöôïc nhìn nhaän, thì söùc maïnh cuûa quyeàn löïc seõ thaéng theá. Nhöng töï do chæ ñöôïc ñaùnh giaù ñaày ñuû khi chaân lyù ñöôïc ñoùn nhaän maø thoâi.
Naêm 1991, sau khi böùc töôøng Baù Linh suïp ñoå, Thöôïng hoäi ñoàng Giaùm muïc AÂu chaâu ñaõ leân tieáng baùo ñoäng: "Chaéc chaén söï suïp ñoå cuûa caùc yù thöùc heä coù nhöõng lyù do kinh teá, chính trò, xaõ hoäi. Theá nhöng trong chieàu saâu coøn coù moät lyù do khaùc coù tính caùch ñaïo ñöùc nhaân baûn, vaø thieâng lieâng". Töông quan giöõa chaân lyù vaø töï do laø moät vaán ñeà thieát yeáu; chaân lyù vaø töï do hoã töông nhau ñeán ñoä khoâng theå ñaït ñieàu naøy maø khoâng coù ñieàu kia.