L & M

laøm cheát sôùm (euthanasia)

tieáng hi laïp coù nghóa cheát deã daøng. Theo thaùnh boä tín lyù thì ñaây laø haønh ñoäng hay söï thoâi boû naøo coù yù laøm cho cheát ñeå ngöôøi bònh khoûi ñau ñôùn. Caàn phaûi xaùc ñònh laø khoâng ai khoâng gì coù quyeàn gieát ngöôøi voâ toäi hoaëc laø baøo thai hoaëc laø ngöôøi lôùn, ngöôøi giaø, ngöôøi bò bònh nan trò hay ñang cheát daàn moøn. Khoâng ai ñöôïc pheùp xin pheùp haønh ñoäng ñoù cho mình hay cho ngöôøi ñöôïc giao phoù cho mình, cuõng khoâng ñöôïc ñoàng yù cho haønh ñoäng ñoù. Vì laøm theá laø phaïm tôùi luaät Chuùa, phaåm giaù con ngöôøi, choáng laïi söï soáng vaø nhaân loaïi.

laøm pheùp (Blessing)

Khi Chuùa laøm pheùp, ngaøi ban söï soáng söùc maïnh vaø bình an cho daân Ngaøi. Khi ta chuùc phuùc cho ai ta caàu Chuùa ban bình an söï soáng vaø söùc maïnh, haïnh phuùc cho ngöôøi ñoù.

laøm pheùp daàu (Blessing of the holy oil)

Leã nghi ñaëc bieät trong thöù naêm tuaàn thaùnh Giaùm muïc laøm pheùp ba thöù daàu duøng cho caùc bí tích.

leã caùc linh hoàn (caùc ñaúng)

Ngaøy 2 thaùng 11. Ngaøy ñaëc bieät caàu nguyeän vaø töôûng nhôù nhöõng ngöôøi ñaõ cheát.

leã caùc thaùnh

Leã möøng ngaøy 1 thaùng 11 toân kính taát caû caùc thaùnh hay hieàn nhaân ñaõ leân trôøi tröôùc chuùng ta. Giaùo hoäi toân kính ñaëc bieät nhöõng vò khoâng coù leã möøng trong moät ngaøy naøo ñoù trong naêm.

leã Ñöùc Baø linh hoàn vaø xaùc leân trôøi (Moâng trieäu).

Leã troïng ngaøy 15 thaùng 8 cöû haønh maøu nhieäm Trinh nöõ Maria ñöôïc ñem leân trôøi caû hoàn laãn xaùc. Ñaây laø tín ñieàu do Ñöùc Giaùo Hoaøng Pioâ XII tuyeân boá naêm 1950.

Leã Giaùng Sinh (Christmas)

Tieáng Anh coå coù nghóa Cristes maesse, leã Chuùa Kitoâ, leã möøng vieäc sinh ra cuûa Chuùa Kitoâ. Kitoâ giaùo choïn ngaøy 25 thaùng 12, moät nhaät kyø ñöôïc löïa choïn thay theá cho leã cuûa löông daân, leã thôø thaàn maët trôøi khoâng chieán baïi cuûa daân Roma.

leã leân trôøi

Leã buoäc vaø troïng (40 ngaøy sau leã Phuïc sinh) cöû haønh maàu nhieäm Chuùa Kitoâ töø giaõ moân ñeä veà vôùi Cha. Truyeän keå trong saùch Coâng vuï Toâng ñoà 1:6-11 laø moät caùch dieãn taû vaên chöông chaân lyù Chuùa Gieâsu ñang ôû treân trôøi tröôùc maët Thieân Chuùa vaø ñang coi soùc daân Ngaøi döôùi ñaát.

Leã Neán (Candlemas)

Leã Chuùa daâng mình vaøo ñeàn thôø ngaøy 2 thaùng 2. Goïi laø leã neán vì trong ngaøy ñoù laøm pheùp neán.

Leã nghi Chaldean (Chaldean rite)

Cuõng goïi laø Ñoâng Syria, Assyria hay Batö laø nghi leã cuûa giaùo hoäi Syria hieäp nhaát Uniates thöôøng ñöôïc cöû haønh baèng tieáng Syria coå.

leã qui (canon of the mass)

töø dieãn taû lôøi nguyeän thaùnh theå trong thaùnh leã trong ñoù chöùa ñöïng phaàn truyeàn pheùp troïng theå vaø chính yeáu laøm cho hình baùnh hình röôïu trôû neân Mình vaø Maùu Thaùnh Chuùa vaø hi teá cuûa Chuùa Kitoâ treân thaäp giaù ñöôïc löu truyeàn qua muoân theá heä. Nhöõng lôøi caàu nguyeän trong leã qui nhaéc laïi nhöõng maøu nhieäm cuûa ñöùc tin Kitoâ giaùo vaø coù nhöõng lôøi caàu cho Giaùo hoäi, cho ngöôøi soáng vaø ngöôøi cheát cuõng nhö töôûng nieäm caùc thaùnh vaø caùc vò töû ñaïo. Töø naêm 1985 Giaùo hoäi pheâ chuaån 4 lôøi nguyeän Thaùnh Theå duøng chung, ba cho treû con, vaø hai cho nghi leã hoaø giaûi.

lòch (calendar)

Tieáng latinh calendae, ngaøy ñaàu tieân trong thaùng cuûa ngöôøi Roma, heä thoáng tính vaø xeáp ñaët ngaøy thaùng naêm. Lòch duøng ôû Taây phöông hieän nay laø lòch Gregorian ñaõ qui ñònh do Ñöùc Giaùo Hoaøng Gregorio XIII naêm 1582. Giaùo hoäi Ñoâng phöông khoâng theo lòch naøy nhöng tieáp tuïc duøng lòch Julius do Julius Caesar ra leänh duøng vaøo naêm 46 tröôùc Taây lòch. Nhöõng nhoùm khaùc nhö hoài giaùo vaø do thaùi coù lòch rieâng khaùc lòch Gregorian.

lôøi höùa khi röûa toäi (Baptismal promises)

Lôøi tuyeân boá khi saép röûa toäi: tuyeân xöng nieàm tin vaøo Chuùa Gieâsu vaø giaùo hoäi vaø coù yù soáng ñôøi Kitoâ höõu. Khi röûa toäi haøi nhi thì cha meï hay nhöõng ngöôøi ñôõ ñaàu höùa thay cho em nhoû. Trong ñeâm voïng phuïc sinh moïi ngöôøi cuõng ñöôïc keâu goïi tuyeân xöng laïi nhöõng lôøi naøy.

lôøi nguyeän taét

tieáng la tinh aspirare, thôû, lôøi nguyeän raát ngaén goïn coù theå noùi trong moät nhòp thôû. Chaúng haïn: Laïy Chuùa Gieâsu xin thöông xoùt con.

Luaät Canon (canon law)

Tuyeån taäp chính thöùc nhöõng luaät Giaùo hoäi coâng giaùo. Luaät naøy ñöôïc xeùt laïi vaø canh taân theo giaùo huaán cuûa coâng ñoàng Vatican. Quyeån luaät môùi xuaát baûn naêm 1983. Giaùo hoäi Ñoâng phöông thoâng hieäp vôùi Giaùo hoäi coâng giaùo cuõng coù luaät rieâng theo truyeàn thoáng ñaëc bieät luaät leä vaø phong tuïc. Luaät hieän nay coù 1752 khoaûn vaø qui ñònh naêm 1983.

löông taâm (conscience)

phaàn taâm trí ta cho ta hay khi naøo vieäc phaûi khi naøo vieäc traùi. Löông taâm toát khi ta bieát mình luoân coá gaéng laøm vieäc phaûi vaø hoái tieác veà vieäc traùi quaáy. Ta coù boån phaän theo löông taâm khi khoâng coøn tieâu chuaån höôùng daãn naøo khaùc. Neân giaùo duïc löông taâm ñuùng, traùnh löông taâm quaù phoùng tuùng hay quaù boái roái.

M

maùu (Blood)

Trong kinh thaùnh do thaùi maùu laø söï soáng. Maùu ñoå trong hi teá moät con vaät, daáu chæ ngöôøi daâng con vaät ñoù muoán daâng mình hoaøn toaøn cho Chuùa. Maùu seõ ñoå treân baøn thôø vaø raûy treân daân chuùng. Chuùa Gieâsu ñoå maùu treân thaäp giaù nhö daáu hieäu giao öôùc môùi giöõa Chuùa vaø daân Ngaøi. Trong bí tích thaùnh theå Kitoâ höõu chia xeû cuoäc soáng môùi cuûa Chuùa Gieâsu.

minh giaùo

Khoa thaàn hoïc coù muïc ñích chöùng minh ñöùc tin Kitoâ giaùo laø höõu lyù vaø coù theå binh vöïc choáng laïi nhöõng luaän chöùng cuûa nhöõng keû coâng kích.

moái toäi ñaàu (capital sins)

thöôøng goïi laø toäi cheát ngöôøi laø nhöõng khuynh höôùng toäi loãi chính yeáu trong con ngöôøi vì baûn tính sa ngaõ, laø nguyeân nhaân chính sinh ra caùc toäi khaùc. Ta thöôøng ñoïc ngaøy chuû nhaät: "Caûi toäi baûy moái coù baûy ñöùc: khieâm nhöôøng chôù kieâu ngaïo, roäng raõi chôù haø tieän, giöõ mình saïch seõ chôù meâ daâm duïc, hay nhòn chôù hôøn giaän, kieâng bôùt chôù meâ aên uoáng, yeâu ngöôøi chôù ghen gheùt sieâng naêng vieäc Ñöùc Chuùa Trôøi chôù laøm bieáng."

muøa voïng

Tieáng Latinh Adventus (ñeán gaàn, söï tôùi) Thôøi gian caàu nguyeän söûa soaïn cho vieäc Chuùa ñeán trong leã Sinh nhaät. Coù 4 chuû nhaät muøa voïng, khôûi ñaàu cho naêm phuïng vuï.

L & M

M

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page