A

Aaron

Khoâng bieát nghóa do thaùi cuûa danh töø naøy, nhöng trong kinh thaùnh duøng nhö teân cuûa ngöôøi em Maisen. Theo truyeàn thoáng Aaron ñöôïc Chuùa chæ ñònh nhö thaøy Levi (Ex. 4:14) khi daân Do thaùi ñöôïc giaûi phoùng khoûi aùch noâ leä Ai caäp. öùng cuõng noùi thay cho Maisen vaø ñöôïc goïi laø ngoân söù cuûa Maisen tröôùc maët Pharaon. (Ex.7:1-2). Cuõng nhö trong truyeàn thoáng Aaron ñöôïc duøng nhö danh töø chæ taäp theå giai caáp linh muïc " con caùi Aaron" (Ex.28:1) vaø ñieàu naøy ruùt ra do söï kieän Aaron laø linh muïc thöôïng phaåm ñaàu tieân. Chöùc linh muïc cuûa oâng ñöôïc Chuùa minh xaùc vaø qua pheùp laï nöôùc töø hoøn ñaù chaûy ra. Moïi linh muïc ñaïo cuõ ñeàu laø con caùi Aaron. Aaron khoâng ñöôïc vaøo ñaát höùa vì thieáu tin caäy vaøo loøng nhaân laønh cuûa Chuùa.

Abba

Tieáng Aram Ab coù nghóa laø cha. Treû con do thaùi keâu cha mình thaân maät. Gioáng nhö tieáng anh "Dad" Chuùa Gieâsu duøng tieáng naøy khi Ngaøi caàu nguyeän vôùi cha. Ñaây laø tieáng kính troïng goïi giaùm muïc trong nghi leã Syria, Coptic vaø Abyssinia.

Abraham

Nhaân vaät raát ñaëc bieät trong Kinh thaùnh. Truyeän cuûa oâng ñöôïc keå trong chöông 12-25 saùch Saùng theá. Sinh vaøo khoaûng 19 theá kyû tröôùc Chuùa Kitoâ oâng coù teân laø Abram. Khi ñöôïc 99 tuoåi Chuùa hieän ra vôùi oâng vaø noùi: "Ta thieát laäp giao öôùc giöõa ngöôi vaø ta vaø ta seõ cho ngöôi nhieàu con chaùu.. Ngöôi khoâng coøn coù teân laø Abram nöõa, teân ngöôi seõ laø Abraham, vì ta laøm cho ngöôi thaønh cha cuûa nhieàu daân toäc." (ST 17:2-5). Vì lôøi keâu goïi ñaëc bieät naøy oâng ñöôïc bieát nhö toå phuï daân Do thaùi vaø cha tinh thaàn cuûa nhöõng ngöôøi tin. Trong kinh nguyeän thaùnh theå 3, Giaùo hoäi keâu ngaøi laø cha chuùng toâi trong ñöùc tin. Ñöùc tin theo yù nghóa hoaøn toaøn tín thaùc vaøo Chuùa vaø trung thaønh theo yù Ngaøi laø ñaëc tính cuoäc soáng cuûa oâng.

Adam

Tieáng Do thaùi laø Adamah, ñaát, teân cuûa nhaân vaät ñaàu tieân ñaïi dieän cho con ngöôøi trong nhöõng caâu chuyeän thuoäc saùch Saùng theá kyù (1-4)

Adonai

Tieáng Hi baù coù nghóa "Chuùa" Ñaây laø danh xöng chæ veà Chuùa trong Thaùnh Kinh ngöôøi Do thaùi. Nhö ngöôøi Vieät, ngöôøi Do thaùi kieâng kò goïi teân tuïc, teân caùi.

Agape

Tieáng Hilaïp coù nghóa yeâu. Ñaây laø teân chæ böõa tieäc Thaùnh Theå hay tieäc yeâu thöông maø Kitoâ höõu tieân khôûi cöû haønh ñeå töôûng nieäm Chuùa Gieâsu.

Agnus Dei

Tieáng Latinh coù nghóa Con chieân Thieân Chuùa. Lôøi caàu nguyeän vôùi Chuùa Gieâsu ñoïc hay haùt trong Thaùnh Leã tröôùc phaàn Hieäp leã. Hình aûnh Con Chieân töôïng tröng Chuùa Gieâsu mang côø coù Thaùnh giaù ñoû treân ñoù.

Alba

Do tieáng Latinh Albus, traéng, aùo daøi traéng cuûa caùc thöøa taùc vieân Thaùnh Theå. AÙo maëc trong cuûa Giaùm muïc vaø Linh muïc khi cöû haønh thaùnh leã.

Alexandria

Thaønh phoá quan troïng thöù hai cuûa ñeá quoác Roma gaàn vuøng chaâu thoå soâng Nile mieàn baéc Aicaäp. Taïi ñaây coù moät coäng ñoàng Do thaùi raát ñoâng trong theá kyû 1 tröôùc khi Chuùa Gieâsu ra ñôøi. Trung taâm vaên hoaù quan troïng trong theá kyû 2 vaø 3.

alleluia

Tieáng Dothaùi coù nghóa: "Chuùc tuïng Chuùa" Thöôøng duøng trong khi caàu nguyeän hay thôø phöôïng trong ñeàn thôø. Linh muïc keâu: 'hallelu' (haõy ca tuïng) vaø toaøn daân keâu phaàn ñaàu cuûa teân Chuùa Yahweh. Vaø theá laø coù tieáng 'hallelu'-Ya!"

alpha vaø omega

Chöõ ñaàu tieân vaø cuoái cuøng cuûa maãu töï Hilaïp. Coù nghóa Chuùa laø nguyeân thuûy vaø cuøng ñích moïi loaøi. Kyù hieäu naøy cuõng töôïng tröng Chuùa Gieâsu trong saùch Khaûi huyeàn.( 22:13). Hai chöõ naøy cuõng duøng trong ngheä thuaät Kitoâ giaùo nhö daáu hieäu thaàn tính Chuùa Kitoâ, cuõng dieãn taû söï soáng laïi cuûa nhöõng ai beàn vöõng trong ôn Chuùa.

Alphonsoâ

Sinh gaàn Naples 1696, ngaøi hoïc luaät vaø laøm ngheà luaät sö trong voøng 8 naêm. Chòu chöùc linh muïc trieàu naêm 1726, ngaøi löu yù tôùi nhöõng ngöôøi ngheøo khoâng ñöôïc rao giaûng tin möøng taïi mieàn queâ. Thaønh laäp doøng Chuùa Cöùu Theá naêm 1732 ñaëc bieät ñeå rao giaûng tin möøng cho ngöôøi ngheøo. Ngaøi vieát treân 100 cuoán saùch veà cuoäc soáng Kitoâ höõu. Nhöng danh tieáng nhaát laø boán cuoán thaàn hoïc luaân lyù höôùng daãn caùc cha giaûi toäi. Taùc phaåm cuûa ngaøi phi baùc boû Jansenisme. Ngaøi ñöôïc taán phong giaùm muïc naêm 1762 vaø cai quaûn giaùo phaän St. Agatha of the Goths cho ñeán naêm 1775. Ngaøi qua ñôøi naêm 1787, ñöôïc phong thaùnh naêm 1839, ñöôïc toân phong danh hieäu tieán só hoäi thaùnh naêm 1871 vaø ñaët laøm quan thaøy caùc nhaø luaân lyù hoïc vaø caùc cha giaûi toäi naêm 1950.

Amen

Tieáng dothaùi coù nghóa "chaéc chaén, thaät theá" Tieáng Amen thöôøng keát thuùc caùc lôøi nguyeän. Khi nhoùm ngöôøi ñoïc Amen sau lôøi nguyeän coù nghóa hoï ñoàng yù vôùi taâm tình vaø caûm nghó dieãn taû trong lôøi caàu nguyeän. Khi linh muïc trao Mình Thaùnh ta thöa Amen laø ta tuyeân xöng Mình Thaùnh chính laø Chuùa Gieâsu. Amen gioáng nhö OK trong Anh vaên.

Anamnesis

Tieáng Hilaïp coù nghóa töôûng nieäm nhôù ñeán. Ñaây laø phaàn thaùnh leä theo sau lôøi tung hoâ sau truyeàn pheùp. Phaàn anamnesis töôûng nieäm coâng trình cuûa Chuùa cöùu ñoä qua caùi cheát, cuoäc soáng, söï phuïc sinh vaø leân trôøi.

Anaphora

Tieáng Hilaïp coù nghóa daâng leân. Phaàn thaùnh leã khôûi ñaàu baèng Kinh tieàn tuïng vaø lôøi tung hoâ Amen troïng theå tröôùc khi ñoïc kinh Laïy Cha.

anh em (Brother)

Trong tieáng do thaùi tieáng naøy chuû anh em hoï, chaùu coâ chaùu caäu vaø nhöõng ngöôøi cuøng moät boä laïc. Cuõng chæ tu só nam coù lôøi khaán khoù ngheøo trong saïch vaâng lôøi nhöng khoâng laø linh muïc.

Anh Giaùo

Nhöõng ngöôøi röûa toäi trong Giaùo hoäi Anh giaùo. Giaùo hoäi naøy taùch rôøi khoûi giaùo hoäi Roma vaøo theá kyû 16 vaø mau choùng trôû thaønh giaùo hoäi cuûa ña soá taïi Anh, UÙc. Naêm 1534 vua Henri VIII ban luaät Toái thöôïng coi nhaø vua laø thuû laõnh giaùo hoäi taïi Anh. Taïi Hoa kyø goïi Anh giaùo laø Episcopalian töø Chieán tranh caùch maïng. Vieäc ly khai hoaøn toaøn vôùi Giaùo hoäi coâng giaùo dieãn ra naêm 1563 khi nghò vieän pheâ chuaån 39 ñieàu luaät: Thaùnh Kinh chöùa ñöïng moïi ñieàu caàn thieát cho ñöôïc cöùu ñoä, coâng ñoàng chung cuõng sai laàm, thuyeát "thay ñoåi baûn tính" trong pheùp Thaùnh Theå khoâng theå chaáp nhaän ñöôïc (duø hieän nay nhieàu ngöôøi Anh giaùo coi Thaùnh Theå nhö ngöôøi coâng giaùo), theá quyeàn coù quyeàn treân giaùo hoäi. Cuoán saùch Common Prayer laø giaây lieân keát quan troïng caùc giaùo hoäi anh giaùo.

Anno Domini(AD)

Tieáng Latinh coù nghóa "naêm cuûa Chuùa". Ngaøy thaùng cuûa ta qui ñònh töø khi Chuùa ra ñôøi. AD baây giôø ñöôïc thay theá baèng CE, coâng nguyeân, ñöôïc nhöõng ngöôøi khoâng tin vaøo taàm quan troïng cuûa Chuùa Gieâsu nhö nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu.

Antioch

Thaønh phoá lôùn thöù ba trong ñeá quoác Roma naèm gaàn soâng Orontes mieàn Ñoâng Nam Thoå nhó kyø. Taïi ñaây ngöôøi theo Chuùa Gieâsu ñöôïc goïi laàn ñaàu tieân laø Kitoâ höõu.

Aramaic Ngoân ngöõ ngöôøi do thaùi noùi trong thôøi Chuùa Gieâsu Taân öôùc, cuõng laø ngoân ngöõ Chuùa duøng raát gaàn tieáng do thaùi. Archimandrite

Tieáng Hilaïp archos: thuû laõnh; mandra: tu vieän; beà treân cuûa moät hay nhieàu tu vieän theo nghi leã ñoâng phöông. Moät dnah hieäu daønh cho thaøy doøng ñaëc bieät hay linh muïc khoâng laäp gia ñình trong giaùo hoäi ñoâng phöông.

ARCIC

Uyû ban quoác teá Anh giaùo vaø coâng giaùo do Ñöùc Giaùo Hoaøng vaø Toång Giaùm Muïc thaønh Canterbury thieát laäp: nhoùm hoïc giaû giaùo só hay giaùo daân cuûa hai giaùo hoäi nghieân cöùu vaø hoaït ñoäng cho vieäc hieäp nhaát vaø thoâng caûm giöõa Anh giaùo vaø coâng giaùo.

Augustine

Sinh taïi Tagaste Baéc Phi naêm 354 do moät ngöôøi cha khoâng coù ñaïo vaø moät ngöôøi meï laø Kitoâ höõu (thaùnh nöõ Monica). Ngaøi ñöôïc giaùo duïc phaàn naøo veà ñöùc tin nhöng ngaøi maát ñöùc tin vaø say meâ caùc trieát thuyeát ñöông thôøi. Sau nhieàu naêm tìm kieám yù nghóa cuoäc ñôøi vaø soáng nhö ngöôøi ngoaïi ñaïo, Ngaøi trôû laïi vaø chòu pheùp röûa toäi naêm 387. Ngaøi laøm giaùm muïc Hippo vaø ñöôïc coi nhö laø giaùo phuï aûnh höôûng nhaát vì ngaøi giaûi thích thaáu ñaùo chaân lyù Kitoâ giaùo. Ngaøi vieát nhieàu saùch veà ñöùc tin vaø cuoäc soáng Kitoâ giaùo nhaát laø cuoán Confessions vaø City of God. Ngaøi qua ñôøi naêm 430.

aùo daøi röûa toäi (baptismal robe)

Trong nghi thöùc coâng giaùo coù phaàn "maëc aùo traéng" luùc ñoù ngöôøi laõnh nhaän vieäc röûa toäi ñöôïc mang töôïng tröng moät aùo traéng vaø ñöôïc khuyeán khích: "mang aùo naøy tinh tuyeàn cho ñeán khi ñeán tröôùc toaø Chuùa phaùn xeùt ñeå ñöôïc söï soáng ñôøi ñôøi."

aùo doøng (Cassock)

Y phuïc cuûa haøng giaùo só: maøu ñen hay traéng daøi ñeán maét caù chaân.

aùo leã (chasuble)

y phuïc cuûa giaùm muïc hay linh muïc maëc beân ngoaøi khi cöû haønh thaùnh leã. Maøu aùo tuyø theo muøa phuïng vuï.

aên naên toäi Kinh ñoïc hay thaùi ñoä thoáng hoái gheùt toäi thöïc tình vaø cöông quyeát chöøa toäi. aên naên toäi (contrition)

tieáng latinh contritus coù nghóa laø tan naùt: yù chí cheâ gheùt toäi loãi vì loøng yeâu Chuùa vaø cöông quyeát söûa mình. Coù hai caùch aên naên toäi: caùch troïn khi gheùt toäi vì yeâu Chuùa, caùch chaúng troïn khi gheùt toäi vì nhöõng lyù do khaùc nhö sôï sa hoaû nguïc, sôï thieät haïi ñau khoå. Khi ñi xöng toäi coù theå aên naên toäi caùch chaúng troïn, nhöng khi gaàn cheát khoâng gaëp linh muïc phaûi aên naên toäi caùch troïn. Neân hoïc thuoäc kinh AÊn naên toäi. "Laïy Chuùa con, Chuùa laø Ñaáng troïn toát troïn laønh voâ cuøng, Chuùa ñaõ döïng neân con, vaø cho Con Chuùa ra ñôøi, chòu naïn chòu cheát vì con, maø con ñaõ caû loøng phaûn nghòch loãi nghóa cuøng Chuùa, thì con lo buoàn ñau ñôùn, cuøng cheâ gheùt moïi toäi con treân heát moïi söï, con doác loøng chöøa caûi vaø nhôø ôn Chuùa thì con seõ traùnh xa dòp toäi cuøng laøm vieäc ñeàn toäi cho xöùng.Amen."

(C) Copyright 1998
by Rev. Ngo tuong Dzung, Texas, USA.

Back to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page