Cuoäc Töû Ñaïo Cuûa Chò Aneâ Daàn
Hoï Bình Cang, Giaùo Phaän Nha Trang
Cuoäc Töû Ñaïo Cuûa Chò Aneâ Daàn, Hoï Bình Cang, Giaùo Phaän Nha Trang.
Voøng hoa chieán thaéng töû ñaïo ñeïp nhaát cuûa tænh Khaùnh Hoøa ñaõ veà tay moät thieáu nöõ teân Daàn.
Chò Aneâ Daàn, thuoäc hoï Bình Cang, tænh Khaùnh Hoøa, giaùo phaän Nha Trang. Khi nghieân cöùu söû lieäu, chuùng toâi khoâng tìm ra teân thaùnh vaø tuoåi taùc chính xaùc cuûa Chò Daàn. Nhöng theo lôøi keå, coù leõ Chò Daàn ñöôïc röûa toäi vôùi teân thaùnh Aneâ. Chuùng toâi xin duøng danh xöng Chò Aneâ Daàn trong baøi giôùi thieäu cuoäc töû ñaïo cuûa Chò. Theo lôøi khai cuûa nhieàu nhaân chöùng khaùc nhau, Chò Aneâ Daàn tuoåi töø 16 ñeán 20. Chò gia nhaäp nhaø phöôùc Meán Thaùnh Giaù ñoä hai ba naêm tröôùc khi bò baét. Khi qua ñôøi, vaøo naêm Canh-Thaân 1860, Chò Daàn coøn maëc aùo traéng nhaø phöôùc, nghóa laø coøn trong thôøi kyø tieàn thænh sinh, nhö teân goïi baây giôø.
Cha meï Chò Daàn laø oâng Ñaây vaø baø Ti. Chò Daàn cuõng coù moät ngöôøi chò. Khi cuoäc baét bôù ñaïo Coâng Giaùo lan roäng khaép nöôùc vaøo cuoái thaäp nieân 1850, Chò Daàn bò baét cuøng vôùi cha meï, chò caû vaø bò toáng giam nôi phuû gioáng caùc tín höõu Coâng Giaùo khaùc.
1/ Baûn töôøng trình cuûa Cha Francois-Marie Geffroy, Linh Muïc thuoäc Hoäi Thöøa Sai Paris (MEP), lieân quan ñeán caùi cheát vì ñaïo cuûa Chò Aneâ Daàn.
Cha Francois-Marie Geffroy truyeàn giaùo taïi Vieät Nam toång coäng 47 naêm, trong ñoù coù 8 naêm taïi Nha Trang, tænh Khaùnh Hoøa, töø 1871-1879. Nhö theá, Cha ñeán Nha-Trang chæ voûn veïn môùi hôn 10 naêm sau caùi cheát cuûa Chò Aneâ Daàn. Caùc boån ñaïo tænh Khaùnh Hoøa luùc aáy vaãn coøn ghi khaéc nhö in vaø nhaéc nhôû nhau veà taám göông soáng ñoäng cuûa Chò. Vöøa ñeán Nha Trang, Cha Francois-Marie Geffroy thu thaäp ngay moät soá chöùng töø vaø gôûi Baûn Töôøng Trình veà Paris cho caùc Beà Treân vaøo naêm 1871.
Cuoäc baùch haïi ñaïo cuûa Töï Ñöùc dieãn ra voâ cuøng khoác lieät taïi tænh Khaùnh Hoøa. Ñieàu naøy phaàn lôùn do loãi cuûa caùc tín höõu, hay ñuùng hôn, do loãi cuûa caùc baäc Caâu Bieän, thua xa caùc boån ñaïo thöôøng trong ñôøi soáng ñaïo ñöùc. Caùc oâng Caâu oâng Bieän naøy quaù giao thaân vôùi ngöôøi ngoaïi giaùo. Moät vaøi ngöôøi laøm phuï taù hoaëc thö kyù cho caùc quan; vaøi ngöôøi khaùc chæ huy binh lính. Do ñoù, hoï laø nhöõng ngöôøi saün saøng quay löng "huøa theo phía keû maïnh". Hoï baûo nhau: "Ñi ngöôïc gioù hoaëc loäi ngöôïc doøng, chaúng ích lôïi gì; chi baèng haõy nöông theo chieàu gioù ñeå khoûi bò beû gaõy. Khi naøo gioâng toá qua ñi, chuùng ta seõ trôû laïi laøm con chieân ngoan ñaïo nhö tröôùc, bôûi vì, chuùng ta chæ choái ñaïo baèng moâi mieäng, chöù taâm loøng chuùng ta vaãn khoâng thay ñoåi!".
Ñoù laø lyù leõ ñaùng thöông cuûa nhöõng baäc ñaàu muïc khoâng xöùng ñaùng. Theá roài hoï khoâng tieác lôøi traùch maéng caùc tín höõu Coâng Giaùo kieân trung, nhaát möïc khoâng phaûn boäi Ñöùc Tin, nhö chuùng ta seõ thaáy sau ñaây trong caâu chuyeän cuûa thieáu nöõ Daàn, bôûi leõ, chính thaùi ñoä cöông duõng gan daï naøy keát aùn loái soáng baát xöùng cuûa caùc baäc vò voïng trong giaùo xöù.
Voøng hoa chieán thaéng töû ñaïo ñeïp nhaát cuûa tænh Khaùnh Hoøa ñaõ veà tay moät thieáu nöõ teân Daàn. Chò qua ñôøi trong tuø vì bò ñaùnh ñaäp taøn nhaãn. Coù leõ hoà sô xin phong chaân phöôùc cho Chò chæ thieáu duy nhaát moät ñieàu: baûn keát aùn töû hình, hoaëc caàn coù moät thænh nguyeän vieân heát loøng chaêm lo aùn xin phong thaùnh cho Chò. Chò môùi 16 tuoåi khi bò baét cuøng vôùi cha, meï vaø ngöôøi chò caû. Gia ñình Chò raát ngheøo vaø thuoäc hoï Bình Cang. Trong tuø, caû gia ñình bò ñoùi khoå, bôûi vì theo thoùi tuïc xöù An-Nam baáy giôø, tröôùc khi thöïc söï bò keát aùn, caùc tuø nhaân khoâng ñöôïc cung caáp löông thöïc, hoï phaûi töï xoay xôû nuoâi soáng chính mình.
Vì khoâng coù ai beân ngoaøi lo laéng giuùp ñôõ, neân gia ñình Chò Daàn chæ aên nhôø cuûa boá thí. Sau hai naêm soáng khoán cöïc nhö theá, vì khoâng theå tieáp tuïc ñöôïc nöõa, baø meï vaø ngöôøi chò caû cuûa Chò Daàn ñaønh choái ñaïo ñeå ñöôïc traû töï do veà nhaø kieám aên. Ngöôøi cha caàm cöï ñeán cuoái, nhöng sau ñoù cuõng choái ñaïo luoân, chæ coøn laïi Chò Daàn, cöông duõng trung thaønh vôùi ñaïo Coâng Giaùo cho ñeán khi taét thôû.
Cuõng bôûi Chò Daàn treû tuoåi nhaát trong soá nhöõng boån ñaïo nhaát möïc tín trung, neân caùc quan ñoå doàn moïi chuù yù treân Chò, ñaâm boå vaøo Chò, caáu xeù Chò nhö sö töû caén moài, haàu khieán Chò phaûi choái ñaïo. Thaät toäi nghieäp Chò, treû thaân taát baïc, thòt da non nôùt! Luùc ra giöõa coâng ñöôøng, neân khoå naõo cho caùc quan, vì thua nöõ nhi thô yeáu, khi veà nhaø giam laïi neân cay ñaéng sæ hoã cho nhöõng ngöôøi choái Chuùa.. Luùc aáy, caùc boån ñaïo coù daáu gì choái ñaïo, quan cho veà laøng laäp töùc, coøn maáy ñaàu muïc, daàu ñaõ xieâu loøng choái ñaïo, quan vaãn chöa tin vaø giam laïi ñoù. Nhöõng ngöôøi naøy thaáy Chò Daàn coøn nhoû tuoåi maø coù loøng tin vöõng vaøng cuøng cam loøng chòu khoå hôn mình thì laáy laøm sæ nhuïc theïn thuoàng, chòu khoâng ñöôïc. Hoï nhaïo baùng Chò Daàn, keâu Chò con noï con kia maø raèng: "Ñoà quaân voâ hình khoán kieáp, mi daùm daïy khoân ta? ÔÙ con chai ñaàu, cöùng coå kia, haõy choái ñaïo veà nhaø kieám aên cho roài!". Keû thì nhieác maéng, ngöôøi thì doã daønh. Nhöng Chò Daàn laëng leõ chòu traän, khoâng ñaùp laïi ai lôøi naøo, ngoaïi tröø caâu noùi: "Khoâng bao giôø con choái ñaïo. Khoâng! Khoâng! Con seõ khoâng bao giôø choái boû Thieân Chuùa con". Trong khi ñoù, caùc boån ñaïo tín trung thaáy Chò Daàn maïnh meõ vöõng vaøng, ñem loøng quí meán vaø yeâu thöông Chò laém.
OÂng truøm Neân ôû hoï Chôï Môùi, thuoäc tænh Khaùnh Hoøa, thuaät laïi raèng. Moät ngaøy, con gaëp Chò Daàn vaø hoûi: "Con chòu ñoøn ñaùnh thòt naùt tan xöông, nhöng khoâng bao giôø thaáy con than van naên næ gì heát. Boä con khoâng ñau sao?". Chò Daàn thöa: "Con ñau ñôùn laém, nhöng con cöù laøm ngô cho khuaây laûng. Laïi nöõa, khi naøo ngöôøi ta baét ñaàu ñaùnh ñaäp con, con cuõng baét ñaàu ñoïc kinh "baét ñaïo", töùc laø Kinh Doác Loøng. Ñoïc keát Kinh, con ñoïc trôû laïi. Cöù theá, con ñoïc ñi ñoïc laïi nhieàu laàn Kinh Doác Loøng cho ñeán khi naøo ngöôøi ta ngöøng ñaùnh con".
Sau ñaây laø nguyeân vaên Kinh Doác Loøng:
- Laïy Chuùa, con saáp mình döôùi chaân Chuùa laø Ñaáng döïng neân trôøi ñaát muoân loaøi. Chuùa cuõng döïng neân con ñeå ôû ñôøi naøy con toân thôø Chuùa. Vì theá, boån phaän chính yeáu cuûa con laø coù loøng tin, caäy, meán vaø giöõ ñaïo ñaøng hoaøng. Bôûi vì, taïi toäi loãi con vaø vì thöông xoùt con maø Chuùa ñaõ sai Ngoâi Hai xuoáng theá laøm Ngöôøi vaø Ñöùc Chuùa Gieâsu ñaõ phaûi chòu haønh haï roài chòu cheát ñeå mang laïi cho con ôn cöùu roãi, cuõng nhö chuoäc con khoûi löûa hoûa nguïc ñôøi ñôøi. Coøn con, khi ñeán giôø, con laïi khoâng muoán chòu ñau khoå ñeå ñaùp ñeàn ôn Ñaáng ñaõ yeâu thöông con ñeán voâ ngaàn sao? Khoâng! Khoâng theå ñöôïc! Vì theá, keå töø ngaøy hoâm nay vaø cho ñeán maõi maõi, duø ngöôøi ta baét con, troùi con, duø ngöôøi ta buoäc con mang goâng mang cuøm, duø ngöôøi ta toáng nguïc hay bieät giam con; hoaëc nöõa, daàu cho con bò ñaøy ñi xa hoaëc bò taùch lìa khoûi cha meï, gia ñình con cuøng moïi cuûa caûi con; hay laø, neáu con phaûi chòu tra taán haønh haï döõ daèn cho ñeán cheát ñi nöõa vì Ñöùc Tin, con vaãn cöông quyeát chaáp nhaän chòu moïi ñau khoå vaø tin töôûng vöõng vaøng raèng, moïi ñoäc aùc taøn baïo ngöôøi ta duøng choáng laïi con, vaãn khoâng thaám vaøo ñaâu, so vôùi caùc cöïc hình Chuùa ñaõ chòu ngaøy xöa vì toäi loãi con. Hôn nöõa, con tin vöõng chaéc raèng, caùc ñau khoå con chòu ngaøy hoâm nay roài seõ qua mau, nhöng phaàn thöôûng Chuùa daønh cho con mai sau treân thieân ñaøng seõ voâ bieân vaø baát taän. Vì theá, con khaån naøi Chuùa, laïy Thieân Chuùa con, xin ban cho con söùc maïnh vaø loøng cöông quyeát, haàu keå töø giaây phuùt naøy, baèng moät loøng kieân trung, con thaø chòu moïi hình khoå ñoäc döõ nhaát vaø ngay caû caùi cheát khuûng khieáp nhaát, chöù khoâng thaø choái boû ñaïo thaùnh Chuùa. Bôûi vì, choái ñaïo chæ daønh cho con ôû ñôøi naøy moät cuoäc soáng khoán cuøng, nhöng sau ñoù, nôi ñôøi sau, con laïi bò keát aùn traàm luaân khoán cöïc voâ cuøng nôi hoûa nguïc. Amen.
Quan aùn Töôøng ñöôïc ñoåi voâ Khaùnh Hoøa vaøo cuoái thôøi kyø baùch haïi ñaïo Coâng Giaùo. OÂng quan ñeán töø Hueá naøy döõ nhö coïp. OÂng ñoäc aùc ñeán ñoä laøm cho phaân nöûa tín höõu Coâng Giaùo coøn bò giam ñaõ choái ñaïo heát, trong soá ñoù coù oâng Ñaây thaân phuï Chò Daàn.
OÂng Ñaây noùi vôùi Chò Daàn raèng oâng caûm thaáy khoâng ñuû can ñaûm khaùng cöï laâu vôùi oâng quan môùi hung tôïn naøy. OÂng quyeát ñònh choái ñaïo ngay ôû buoåi ra toøa ñaàu tieân. Chò Daàn khoùc loùc nöùc nôû. Chò van naøi thaân phuï haõy kieân trung ñeán cuøng. Chò thöa vôùi thaân phuï: "Choái ñaïo sau khi ñaõ roøng raõ chòu ñöïng gian khoå trong voøng ba naêm trôøi, aáy chaúng phaûi cha bieán thaønh voâ ích moïi cöïc hình cha ñaõ vui loøng chaáp nhaän cho ñeán ngaøy hoâm nay sao? Choái boû Thieân Chuùa ö! Haù chaúng thaø cheát ngaøn laàn hôn laø ñi ñeán choã toài baïi aáy? Xeùt cho cuøng, cha ñöôïc lôïi ích gì khi choái ñaïo? Cha seõ ñöôïc thaû veà, ñuùng theá, nhöng ñeå roài cha seõ cheát ngay sau ñoù?". Vaø quaû thöïc ñaõ xaûy ra nhö lôøi Chò Daàn noùi.
Chò Daàn khoùc loùc ngaøy ñeâm, van xin thaân phuï ñöùng vöõng vaø caû ñeán vieäc chaáp nhaän caùi cheát, neáu caàn. Nhöng taát caû ñeàu voâ hieäu. Ngay buoåi ra toøa ñaàu tieân tröôùc quan aùn Töôøng, oâng Ñaây ñaïp leân Thaùnh Giaù choái ñaïo. Chò Daàn ñau ñôùn khoùc roøng. Sau ñoù, khi oâng Ñaây ñeán töø bieät con gaùi, Chò Daàn noùi vôùi cha: "Cha ñaõ choái boû Thieân Chuùa, con khoâng nhaän cha laø cha con nöõa. Haõy ñi ñi vaø xin Thieân Chuùa thöông xoùt linh hoàn cha".
Buoåi ra toøa tieáp theo ñoù, vì bieát roõ Chò Daàn töø choái khoâng nghe lôøi thaân phuï ñaïp leân Thaùnh Giaù, quan aùn Töôøng duøng ñuû moïi thuû ñoaïn gheâ rôïn nhaát. Döôùi nhöõng laèn roi ñaùnh tôùi taáp, Chò Daàn ngaát xæu. Chò ñöôïc ñöa trôû laïi nhaø giam, maùu me ñaàm ñìa. Maëc daàu theá, chæ voûn veïn hai ngaøy sau, Chò laïi bò ñöa ra coâng ñöôøng vaø bò ñaùnh ñaäp taøn nhaãn. Laàn nöõa, Chò Daàn laïi lòm ñi. Lính lieàn keùo leâ thaân xaùc raùch naùt Chò ra khoûi toøa vaø boû cho cheát ngoaøi haøng raøo. OÂng Söï, ngöôøi queâ Phuù-Yeân vaø laø moät trong nhöõng tín höõu Coâng Giaùo kieân trung vôùi Ñöùc Tin, ñaõ ra ngoaøi raøo, beá Chò Daàn treân tay vaø ñöa vaøo nhaø giam, ñaët treân moät phaûn goã cöùng nhaéc.
Töø treân taám goã ñoù, Chò Daàn khoâng coøn nhuùc nhích gì ñöôïc nöõa. Bò ñau ñôùn voâ cuøng, nhöng Chò Daàn nhaãn nhuïc chòu ñöïng, khoâng heù moâi than traùch lôøi naøo. Töø töø, caùc veát thöông cuûa Chò nöng muû sinh gioøi vaø lôõ loeùt moãi ngaøy moät lan roäng. Cuøng vôùi moät ngöôøi nöõa, oâng Söï tieáp tuïc giuùp ñôõ Chò Daàn. Cöù theá, Chò Daàn kieân trung anh duõng chòu ñöïng trong voøng hai tuaàn leã, cho ñeán khi truùt hôi thôû cuoái cuøng, vaøo naêm Canh Thaân 1860.
Maáy naêm sau, Cha Vaän hoát coát Chò Daàn cuøng vôùi 8 vò tuyeân xöng Ñöùc Tin khaùc, trong soá naøy coù Chuù Giuse Höõu, vaø ñem veà choân nôi nghóa trang Chôï Môùi.
Treân ñaây laø baûn töôøng trình cuûa Cha Francois-Marie Geffroy, gôûi veà caùc Beà Treân Hoäi Thöøa Sai Paris vaøo naêm 1871.
50 naêm sau - 1920 - Ñòa phaän Ñoâng Ñaøng Trong, coù toøa giaùm muïc ñaët taïi Qui-Nhôn, thu thaäp moät soá chöùng töø lieân quan ñeán cuoäc töû ñaïo cuûa Chò Aneâ Daàn. Hoà sô hoaøn thaønh vaø gôûi veà Toøa Thaùnh cuøng naêm 1920.
2/ Lôøi cung khai cuûa oâng Antoân Hieån, 72 tuoåi, hoï Haø-Döøa, tænh Khaùnh-Hoøa, Nha Trang.
Con ñaõ töøng coù dòp gaëp maët Chò Daàn, vì Chò thuoäc hoï Bình-Cang, con thuoäc hoï Haø-Döøa, hai giaùo xöù caùch nhau khoâng xa. Vaõ laïi luùc aáy, moãi khi ñi leã Chuùa Nhaät ôû Bình-Cang, con laïi coù dòp troâng thaáy Chò Daàn.
Cha Chò Daàn teân Ñaây. Hoï laø caùc tín höõu ñaïo ñöùc, sieâng naêng xöng toäi, röôùc leã. Gia ñình Chò Daàn raát ngheøo, laøm ngheà ñan vaø baùn thuùng roå ñeå coù tieàn sinh soáng. Con khoâng roõ soá tuoåi chính xaùc cuûa Chò Daàn, chæ bieát raèng, Chò Daàn lôùn hôn con khoaûng 2-3 tuoåi. Con cuõng khoâng bieát teân thaùnh röûa toäi cuûa Chò Daàn.
Con nhôù coù dòp troâng thaáy Chò Daàn khi Chò coøn ôû nhaø vôùi cha meï. Sau ñoù Chò vaøo nhaø phöôùc, ôû ñöôïc khoaûng hai ba naêm thì bò baét vaø vui loøng cheát vì ñaïo. Khi cheát Chò coøn mang aùo traéng.
Vaøo thôøi kyø ñaïo Coâng Giaùo bò baùch haïi, caùc quan baét Chò Daàn cuøng luùc vôùi caùc tín höõu khaùc. Cha meï Chò Daàn ñaïp leân Thaùnh Giaù neân ñöôïc thaû ra. Chò Daàn khoâng chòu choái ñaïo neân bò giam ôû phuû. Cha con luùc aáy cuõng bò giam ôû phuû. Do ñoù con thöôøng vaøo taän nhaø giam mang côm nuoâi cha con. Con coù dòp thöôøng xuyeân troâng thaáy Chò Daàn. Chò bò giam vôùi 3 Chò nhaø phöôùc, nôi daõy nhaø taùch bieät. Ba con bò giam vôùi maáy tín höõu khaùc nôi daõy nhaø beân caïnh, daønh rieâng cho ñaøn oâng.
Chò Daàn bò giam khoaûng hai naêm. Chò thöôøng bò goïi ra haàu toøa, trung bình 5 ngaøy moät laàn. Caùc quan baét Chò boû ñaïo vaø moãi laàn Chò töø choái, quan truyeàn lính duøng roi coù moùc saét ñaùnh Chò döõ doäi. Khi quan ra leänh: "Ñaïp chaân leân Thaùnh Giaù", Chò Daàn traû lôøi: "Thöa quan lôùn, ñaïo Ñöùc Chuùa Gieâsu Kitoâ, toâi cöông quyeát giöõ ñeán cuøng vaø nhaát ñònh khoâng bao giôø choái boû". Moãi laàn Chò Daàn noùi nhö theá, quan truyeàn ñaùnh Chò 5 roi, maïnh ñeán ñoä maùu tuoân ra vaø thòt raùch naùt tôi bôøi. Sau ñoù, quan laïi ra leänh: "Haõy boû ñaïo thì seõ ñöôïc thaû veà nhaø kieám keá sinh nhai". Chò Daàn vaãn anh duõng traû lôøi: "Khoâng bao giôø! Khoâng bao giôø toâi choái ñaïo!". Quan truyeàn ñaùnh ñoøn laàn thöù ba, cho ñeán khi thaáy moïi lôøi doïa naït duï doã ñeàu voâ hieäu, quan ra leänh ñöa Chò Daàn veà laïi nhaø giam.
Moãi laàn quan truyeàn ñöa Chò Daàn haàu toøa vaø ñaùnh ñaäp Chò haàu buoäc Chò phaûi choái ñaïo, nhaèm luùc con ñang coù maët trong phuû doïn côm cho ba con, con lieàn chaïy ra xem coù chuyeän gì. Sau moãi phieân toøa, khi maáy ngöôøi lính thaùo coïc vaø côûi troùi cho Chò, Chò Daàn khoâng coøn söùc löïc naøo nöõa, vì bò ñaùnh ñaäp quaù taøn nhaãn. Phaûi moät luùc thaät laâu Chò môùi leát ñöôïc ra khoûi coâng ñöôøng, ngöøng moät laùt, laáy laïi chuùt hôi taøn, tröôùc khi khoù nhoïc leát veà ñeán nhaø giam.
Caùc quan chöa chính thöùc vieát baûn vaên keát aùn töû Chò Daàn. Nhöng khi ñaùnh ñaäp Chò taøn nhaãn ñeán ñoä toaøn thaân Chò Daàn trôû thaønh moät veát thöông lôû loùi, bò gioøi boï ruùc ræa vaø taét thôû sau 15 ngaøy ñau ñôùn cuøng cöïc nhö theá, caùi cheát cuûa Chò Daàn cuõng töông töï y nhö Chò bò keát aùn traûm quyeát vaäy.
Sau khi Chò Daàn taét thôû, binh lính choân xaùc Chò beân ngoaøi thaønh. Xaùc khoâng ñöôïc ñaët trong hoøm, nhöng chæ ñöôïc quaán chieáu keïp giöõa 4 khuùc tre vaø boû xuoáng loã.
Taän thaúm saâu loøng con, con raát quí meán vaø ngöôõng moä Chò Daàn. Chò Daàn khoâng bò keát aùn chaët ñaàu, ñuùng theá, nhöng cheát trong tuø nhö Chò, sau khi bò ñaùnh ñaäp taøn nhaãn khieán toaøn thaân lôû loeùt thuùi röõa, gioøi boï luùc nhuùc, Chò Daàn quaû xöùng ñaùng mang danh hieäu töû vì ñaïo.
3/ Lôøi cung khai cuûa baø Lucia Ñieàu.
Con teân Lucia Ñieàu, luùc tröôùc thuoäc hoï Ñaïi-Ñieàn. Sau khi cha meï qua ñôøi, con veà soáng vôùi ngöôøi chaùu ôû hoï Caàu-Keù. Naêm nay con 73 tuoåi. Vaøo naêm 1860, con ôû löùa tuoåi 14-15 vaø vaãn coøn soáng vôùi cha meï ôû Ñaïi-Ñieàn. Ñaïi-Ñieàn khoâng caùch xa phuû bao nhieâu. Chò Daàn luùc aáy khoaûng 16-17 tuoåi.
Ngöôøi ta keå cho nhau nghe raèng, caùc quan truyeàn baét vaø giam Chò Daàn nôi phuû. Taïi ñaây, caùc quan tìm caùch boù buoäc Chò Daàn böôùc qua Thaùnh Giaù. Chò Daàn quyeát lieät töø choái. Caùc quan ra leänh cho lính ñaùnh chò taøn nhaãn hôn baát cöù tuø nhaân naøo khaùc. Caùc quan thöôøng xuyeân goïi Chò Daàn ra toøa, baûo phaûi choái ñaïo. Chò Daàn luoân luoân traû lôøi raèng: "Quan lôùn ñaùnh toâi, toâi chòu ñaùnh, quan lôùn gieát toâi, toâi baèng loøng cheát, nhöng thaø cheát chöù khoâng thaø choái boû Thieân Chuùa toâi toân thôø".
Moät ngaøy, khi ñi baùn daïo, con ngang qua phuû. Con nghe tieáng ñaùnh ñaäp moät ngöôøi naøo ñoù. Con hoûi thì ngöôøi ta cho con bieát laø lính ñang ñaùnh Chò Daàn. Con lieàn vaøo phuû ñeå xem. Vaø ñaây laø ñieàu con thaáy taän maét. Chò Daàn naèm döôùi ñaát, bò coät vaøo coïc vaø moät ngöôøi lính ñöùng beân caïnh, duøng roi ñaùnh Chò. Quan boá vaø quan aùn heùt lôùn vôùi Chò Daàn raèng: "Haõy choái ñaïo". Nhöõng ngöôøi lính cuõng thuùc giuïc Chò Daàn haõy nghe lôøi quan vaø choái ñaïo. Nhöng Chò Daàn vaãn khoâng lay chuyeån. Vöøa khoùc vì quaù ñau ñôùn Chò Daàn vöøa khaúng khaùi traû lôøi: "Quan coù theå ñaùnh toâi ñeán cheát, toâi baèng loøng cheát, coøn vieäc choái boû Thieân Chuùa toâi toân thôø, toâi seõ khoâng bao giôø laøm".
Khi aáy con nghe maáy ngöôøi lính noùi vôùi quan raèng: "Thöa quan lôùn, chuùng toâi ñaùnh con nhoû naøy ñeán ñoä toaøn thaân noù laø veát thöông ñoû loùi, khoâng coøn bieát phaûi ñaùnh choã naøo nöõa. Vaø noù cöù nhaát möïc khoâng nghe lôøi quan vaø choái ñaïo. Chæ coøn caùch sau cuøng laø cheùm ñaàu noù cho xong. Xin quan lôùn quyeát ñònh phaûi laøm gì baây giôø". Luùc ñoù con ñöùng thaät gaàn vaø ôû laïi moät luùc thaät laâu vaø chöùng kieán taän maét, nghe taän tai nhöõng ñieàu con vöøa keå. Xong con boû ñi vì khoâng daùm ôû laïi laâu hôn nöõa. Khoaûng 10 ngaøy sau, con nghe ngöôøi ta keå raèng, vì bò ñaùnh ñaäp quaù taøn nhaãn, neân Chò Daàn ñaõ truùt hôi thôû cuoái cuøng.
Ngay nhöõng ngöôøi ngoaïi giaùo, khi noùi veà Chò Daàn hoï cuõng khaùo laùo vôùi nhau raèng: "Chò aáy can ñaûm thaät! vì daùm khaùng cöï laïi caùc quan vaø thaø cheát chöù khoâng thaø boû ñaïo. Ñuùng laø lieät nöõ, anh thö! Bôûi vì, neáu ôû vaøo tröôøng hôïp cuûa Chò, haún laø mình ñaõ choái ñaïo ngay sau 4 hay 5 cuù ñaùnh vaø baèng loøng laøm theo moïi lôøi quan lôùn truyeàn!". Veà phaàn caùc boån ñaïo, moïi ngöôøi ñeàu nöùc lôøi khen ngôïi Chò Daàn. Ai ai cuõng caûm phuïc loøng kieân trung cuûa Chò vaø moïi ngöôøi cho raèng Chò Daàn xöùng ñaùng ñöôïc mang danh hieäu töû vì ñaïo. Rieâng con, con tin chaéc raèng, khi cheát trong moät hoaøn caûnh nhö theá, quaû Chò Daàn xöùng ñaùng ñöôïc bay thaúng veà Trôøi ngay sau khi taét thôû.
... Kinh Thaùnh Maãu La Vang:
Laïy Meï Maria Thaùnh Maãu La Vang,
ñaày muoân ôn phöôùc, ngôøi choùi vaïn haøo quang,
muoân vaøn Thaàn Thaùnh khoâng ai saùnh baèng.
Ñöùc Chuùa Trôøi ñaõ ñoaùi thöông choïn Meï,
tinh tuyeàn thaùnh thieän, sinh Ñaáng Cöùu Ñoä muoân loaøi.
Meï ñaõ choïn La Vang maø hieän ñeán,
cöùu giuùp hoä phuø toå tieân chuùng con löông giaùo,
giöõa thôøi ly loaïn caám caùch, khoán khoå traêm beà.
Töø aáy goùt chaân Meï böôùc ñeán,
vaãn maõi ñaày ôn thieâng.
Ôn phaàn hoàn, ôn phaàn xaùc,
ngöôøi beänh taät, keû öu phieàn,
naøo ai caàu khaån maø Meï khoâng nhaäm lôøi.
Laïy Meï Maria, Thaùnh Maãu La Vang,
Meï laø Thaùnh Maãu Chuùa Trôøi,
cuõng laø Thaùnh Maãu loaøi ngöôøi chuùng con.
Cuùi xin xuoáng phöôùc haûi haø,
ñoaùi thöông con caùi thieát tha van naøi.
Xin cho chuùng con taám loøng töø bi nhaân haäu,
ñaïi löôïng bao dung,
cuøng nhau boài ñaép neàn vaên minh tình thöông vaø söï soáng.
Xin Meï phuø hoä chuùng con
luoân soáng ñöùc haïnh, ñaày loøng caäy troâng.
Vaø sau cuoäc ñôøi naøy,
xin cho chuùng con ñöôïc veà soáng beân Meï,
höôûng vinh phuùc trong Chuùa Ba Ngoâi muoân ñôøi. Amen.
Sr. Jean Berchmans Minh Nguyeät
(Radio Vatican 29/01/2016)