Toùm taét veà lòch söû truyeàn giaùo
cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi AÙ Chaâu
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Moät Löôïng Ñònh toùm taét veà lòch söû truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo taïi AÙ Chaâu.
Ñöùc Tin vaø Taùc Ñoäng cuûa Ñöùc Tin.
Ôn Ñöùc Tin
Töø thôøi caùc Toâng Ñoà cho tôùi nay, nieàm tin vaøo Ñöùc Gieâsu Kitoâ laø hoàng aân nhôø caùc nhaø truyeàn giaùo vaø ñöôïc ban taëng cho taát caû moïi ngöôøi taïi AÙ Chaâu. Thuaät ngöõ "truyeàn giaùo" khoâng nhöõng bao haøm caùc nhaø truyeàn giaùo ngoaøi AÙ Chaâu, nhöng goàm taát caû caùc nhaø truyeàn giaùo baûn xöù, giaùo só vaø giaùo daân, giaùo só trieàu hoaëc tu doøng, vaø nhöõng coäng ñoàng Kitoâ höõu laøm chöùng cho Ñöùc Gieâsu Kitoâ vaø ñem Tin Möøng cho nhöõng ngöôøi laân caän trong luïc ñòa Chaâu AÙ hoaëc caùc vuøng ñaát xa xoâi. Maãu göông baùc aùi Kitoâ giaùo, tinh thaàn daâng hieán, phuïc vuï vaø hy sinh cuûa hoï gieo haït gioáng ñöùc tin trong loøng bieát bao laø ngöôøi daân chaâu AÙ. Haøng ngaøn Kitoâ höõu hy sinh maïng soáng trong thôøi baét ñaïo taïi caùc quoác gia AÙ Chaâu, ñaëc bieät laø ôû Vieät Nam, Nhaät, Trung Hoa vaø Trieàu Tieân, laø baèng chöùng cuûa ñöùc tin ñaõ ñaâm reã saâu vaøo loøng daân toäc AÙ Chaâu. Do ñoù, Giaùo Hoäi taïi AØ Chaâu vui möøng vaø toû loøng bieát ôn caùc vò truyeàn giaùo ñang ñem ñöùc tin vaøo khaép moïi nôi cuûa AÙ Chaâu. Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu cuõng vui möøng vì raát ñoâng caùc nhaø truyeàn giaùo AÙ Chaâu ñang phuïc vuï ngoaøi queâ höông, ñaát nöôùc cuûa hoï.
Ngaøy nay, taïi haàu heát caùc nöôùc Chaâu AÙ ñeàu coù söï hieän dieän cuûa Kitoâ giaùo; ôû moät vaøi quoác gia coù con soá ñaùng keå, moät vaøi nôi khaùc chæ laø thieåu soá. Noùi chung, caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông cuûa Chaâu AÙ ñöôïc thieát laäp vaø coù caùc giaùo só vaø tu só ñòa phöông ñeå thöïc hieän traùch nhieäm truyeàn giaùo vaø muïc vuï. Nhôø vaøo caùc nhaø truyeàn giaùo, caùc coäng ñoàng ñòa phöông ñaõ ñöôïc thieát laäp; Hoï ñöôïc nuoâi döôõng baèng chöông trình giaùo lyù thöôøng xuyeân vaø phaùt trieån nhöõng theå cheá Giaùo Hoäi, ñôøi soáng bí tích vaø vieäc toân suøng ñeå naâng ñôõ ñôøi soáng Kitoâ höõu cuûa hoï. Hieän nay, caùc coäng ñoàng naøy ñaõ trôû thaønh nhöõng Giaùo Hoäi töï laäp baèng nhieàu caùch, maëc duø chöa hoaøn toaøn.
Men giöõa Xaõ Hoäi
Nhôø söï hieän dieän cuûa Giaùo Hoäi ñòa phöông trong moät quoác gia ñöôïc chæ ñònh, Tin Möøng ñöôïc loan baùo trôû thaønh men trong xaõ hoäi AÙ Chaâu, ngay caû khi khoâng luoân luoân ñöôïc chaáp nhaän nhö vaäy. Tin Möøng coù söùc maïnh bieán ñoåi caùc xaõ hoäi AÙ Chaâu. Tin Möøng thaùch ñoá caùc heä thoáng vaø teä naïn xaõ hoäi trong xaõ hoäi AÙ Chaâu vaø hoaït ñoäng nhö moät taùc nhaân cuûa söï phaùn xeùt chung cuoäc. Do ñoù moät soá phong traøo caûi caùch ôû moät vaøi quoác gia AÙ Chaâu ñaõ ra ñôøi.
Maëc daàu Giaùo Hoäi khoâng tham gia hoaøn toaøn vaøo caùc phong traøo daønh ñoäc laäp, moät caùch giaùn tieáp, Giaùo Hoäi ñaõ gôïi höùng cho nhöõng phong traøo ñoù. Trong nhieàu tröôøng hôïp, nhöõng phong traøo daønh ñoäc laäp ñöôïc manh nha do caùc nhaø trí thöùc trong caùc cô sôû Kitoâ Giaùo trong vaø ngoaøi AÙ Chaâu. Moät soá nhaân vaät noåi tieáng ôû caáp baäc cao nhaát cuûa quoác gia, quaù khöù vaø hieän taïi, ñöôïc huaán luyeän trong caùc cô sôû truyeàn giaùo.
Söù maïng Kitoâ höõu noùi chung laø taùc nhaân cuûa tieán boä vaên hoaù. Thöïc ra, nhieàu nhaø truyeàn giaùo laø nhöõng ngöôøi nam, nöõ loãi laïc nhö caùc nhaø ngoân ngöõ hoïc, hoïc giaû, söû gia, thi só vaø khoa hoïc gia. Nhieàu ngoân ngöõ AÙ Chaâu ñöôïc ñöa vaøo chöõ vieát vaø caùc saùch cô baûn nhö vaên phaïm, töï ñieån, v.v... do caùc nhaø truyeàn giaùo laäp neân. Ngoaøi nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå cho vieäc ra ñôøi caùc ngoân ngöõ AÙ Chaâu, coå ñieån cuõng nhö taân thôøi, caùc nhaø truyeàn giaùo cuõng phieân dòch nhieàu taøi lieäu Kitoâ Giaùo coå ra ngoân ngöõ AÙ Chaâu, do ñoù laøm phong phuù caùc ngoân ngöõ. Nhôø ñoù, caùc nhaø truyeàn giaùo cuõng nhaän ñöôïc söï kính troïng vaø loøng bieát ôn cuûa nhieàu ngöôøi ngoaøi Kitoâ giaùo. Caùc ngaøi cuõng tham gia vaøo vieäc xuaát baûn taïp chí phoå thoâng, kieán thöùc khoa hoïc, tuaàn baøo, nhaät baùo, vaø saùch nghieân cöùu. Trong moät vaøi tröôøng hôïp, caùc nhaø truyeàn giaùo hoaït ñoäng nhö laø khí cuï vaø maùng chuyeån ñöa ngaønh khoa hoïc taân tieán vaøo moät soá quoác gia ôû AÙ Chaâu. Moät soá nhaø hoaït ñoäng khaùc bieät hôn nhö laø nhaø khaûo coå, nhaø xaõ hoäi hoïc, nhaø lòch söû veà caùc saéc daân boä toäc, baûn xöù, thieåu soá vaø thaønh phaàn bò gaït ra beân leà cuûa xaõ hoäi. Moät vaøi nôi cuûa Chaâu AÙ, caùc nhaø truyeàn giaùo chòu traùch nhieäm veà vieäc thaønh laäp caùc thö vieän ôû caáp ñoä phoå thoâng vaø nghieân cöùu.
Baèng moät caùch thöùc töông töï, trình ñoä hoïc vaán vaø giaùo duïc cao thöôøng ñi ñoâi vôùi vieäc truyeàn baù Tin Möøng, ñaëc bieät taïi AÙ Chaâu, nôi maø nhieàu quoác gia neàn giaùo duïc chæ giôùi haïn trong taàng lôùp cao cuûa xaõ hoäi. Giaùo Hoäi ñaûm nhaän caùc chöông trình ñeå giuùp loaïi boû naïn thaát hoïc ôû AÙ Chaâu vaø naâng cao trình ñoä hoïc vaán cuûa daân chuùng, cung caáp nhöõng cô hoäi giaùo duïc ôû baäc tieåu hoïc cuõng nhö trung hoïc. Nhieàu nôi taïi AÙ Chaâu, treû gaùi vaø thieáu nöõ tröôùc kia bò loaïi tröø ra khoûi laõnh vöïc naøy, nay ñang theo ñuoåi hoïc taäp. Theo höôùng ñoù, trong moät vaøi tröôøng hôïp, Giaùo Hoäi laø duïng cuï trong vieäc ñöa vaøo vaø khuyeán khích neàn giaùo duïc kyõ thuaät, chuyeân nghieäp, naêng khieáu vaø kyõ ngheä. Giaùo Hoäi cuõng ñöa ra nhöõng thaùi ñoä vaø giaù trò môùi cho vieâc lao ñoäng chaân tay vaø nhaân phaåm coá höõu cuûa noù.
Phuïc Vuï Con Ngöôøi
Vieäc truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi ñi tôùi ñaâu, thæ söï coi soùc vaø phuïc vuï ñôøi soáng con ngöôøi theo tôùi ñoù. Caùc nhaø truyeàn giaùo, nhaát laø caùc nöõ tu vaø yù taù Kitoâ giaùo, ñaõ noåi baät qua chöùng taù Tin Möøng cuûa hoï cho söù vuï chöõa laønh cuûa Chuùa Gieâsu. Vì theá, luïc ñòa AÙ Chaâu coù theå töï haøo veà haøng traêm beänh vieän vaø haøng ngaøn traïm xaù do Giaùo Hoäi ñieàu haønh, ñöôïc thieát laäp chính yeáu ôû giöõa taàng lôùp ngheøo. Hoaït ñoäng nhö theá ñöa ñeán vieäc xoaù boû naïn suy dinh döôõng, chöõa ñöôïc nhieàu thöù beänh vaø cung caáp vieäc chaêm soùc treû em toát hôn, thuoác ngöøa beänh vaø khaùm beänh v.v...
Caùc nhaø truyeàn giaùo vaø Kitoâ höõu noùi chung coù maët trong caùc ca moå caáp cöùu vaø coâng taùc oån ñònh trong thôøi ñieåm coù thieân tai nhö ñoäng ñaát, luõ luït vaø haïn haùn. Thôøi kyø coù naïn ñoùi hoï raát quaûng ñaïi cung caáp nhaân söï vaø phöông tieän. Trong moät soá tình huoáng, caùc nhaø truyeàn giaùo Kitoâ giaùo ñaõ vaø ñang ñi tieàn phong trong söï phaùt trieån kyõ ngheä noâng thoân, hoaïch ñònh coäng vieäc, hôïp taùc xaõ, ngaân haøng noâng thoân, v.v... Do vieäc thieát laäp hôïp taùc xaõ vaø ngaân haøng noâng thoân hoï giuùp ñôõ cho nhöõng ngöôøi gaëp vaán ñeà kinh teá caù nhaân, vôùi nhieàu gia ñình ñöôïc lôïi töø nhöõng döï aùn töï giuùp.
Caûi Caùch Xaõ Hoäi
Phuùc AÂm chöùa ñöïng nhöõng haït gioáng nhaân phaåm, töï do vaø nhaân quyeàn. Do ñoù, Giaùo Hoäi coù theå chöùng toû mình laø ngöôøi baûo veä nhaân phaåm vaø nhaân quyeàn treân luïc ñòa Chaâu AÙ. Baèng caùch naøy, söï hieän dieän cuûa vieäc truyeàn giaùo cuûa Kitoâ giaùo daãn ñeán nhöõng cuoäc caûi trong moät vaøi phaïm vi cuûa ñôøi soáng xaõ hoäi. Trong nhieàu tröôøng hôïp, caùc nhaø truyeàn giaùo vaø caùc tín höõu cuûa hoï ñaõ ñaåy maïnh phaùt bieåu vaø öùng duïng luaät leä lieân quan ñeán caûi caùch nhaø tuø, giôø lao ñoäng, söùc khoûe vaø an toaøn cuûa coâng nhaân trong caùc haàm moû vaø kyõ ngheä nguy hieåm cho söùc khoeû. Che chôû phuï nöõ vaø treû em trong moät soá kyõ ngheä v.v... Söï naâng ñôõ ñöôïc daønh cho nhöõng ngöôøi bò gaït ngoaøi leà, boä toäc, ngö phuû, tò naïn vaø taàng lôùp lao ñoäng ñöôïc coâng nhaän phoå bieán treân khaép luïc ñòa Chaâu AÙ.
Qua vieäc giôùi thieäu neàn giaùo duïc cuûa thieáu nöõ, Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu ñaõ taïo ra moät söùc baät môùi cho vieäc giaûi phoùng phuï nöõ noùi chung vaø trong nhieàu nôi ñaëc bieät. Chính neàn giaùo duïc ñaõ khieán cho phuï nöõ coù choã ñöùng bình ñaúng trong xaõ hoäi. Vôùi vieäc caùc nöõ tu böôùc vaøo saân khaáu truyeàn giaùo AÙ Chaâu, quaù trình phong traøo xaõ hoäi giaûi phoùng phuï nöõ daønh ñöôïc moät böôùc tieán môùi. Trong khi ñoái dieän vôùi moät soá phong tuïc toân giaùo vaø xaõ hoäi, Tin Möøng Kitoâ giaùo daãn tôùi luaät leä choáng laïi nhöõng thöïc haønh ñaúng caáp: nhöõng tuyeân boá cho pheùp vaøo ñeàn thôø tôùi nhöõng nôi goïi laø khoâng ñöôïc pheùp ñuïng chaïm, can ngaên vieäc thöïc haønh töï saùt teá cuûa caùc baø goaù.
Truyeàn giaùo Kitoâ giaùo taïi AÙ chaâu ñem ñeán moät söï gia taêng veà ôn goïi trong giôùi phuï nöõ. Ñeán löôït hoï trôû thaønh khí cuï cuûa nhöõng thay ñoåi xaõ hoäi qua coâng vieäc cuûa hoï nhö giaùo sö, vaø caùc ngheà giaùo duïc khaùc, phuïc vuï y teá nhö giaùo sö, y taù, daán thaân cho vieäc phuïc vuï con ngöôøi, ngöôøi ñau oám vaø nhöõng ngöôøi taøn taät.
Nhöõng Khía Caïnh Quyeát Ñònh
Nôi maø moät vaøi Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu coù nguoàn goác töø thôøi caùc Toâng Ñoà, vieäc rao giaûng Tin Möøng ñaõ gaëp raát nhieàu khoù khaên. Noã löïc truyeån giaùo cuûa Giaùo Hoäi ban ñaàu veà phía Trung AÙ vaø Trung Hoa do Giaùo Hoäi Syria thöïc hieän, coù keát quaû thaønh coâng. Thöïc ra, trong 8 theá kyû ñaàu cuûa Giaùo Hoäi, Tin Möøng ñaõ ñi ñeán taän cuøng cuûa AÙ Chaâu, tôùi Trung Hoa ñeán taän Baéc Kinh. Nhöõng noã löïc truyeàn giaùo Phöông Taây cuûa caùc giaùo só doøng Phan-xi-coâ vaøo theá kyû 13, döôùi söï höôùng daãn cuûa Giovanni da Montecorvino ôû Trung Hoa laïi ít ñöôïc thaønh coâng hôn. Tuy nhieân, haàu heát caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông coù neàn moùng do keát quaû cuûa nhöõng noã löïc truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi Syria vaø caùc giaùo só doøng Phan-xi-coâ ñaõ bò phaù huyû do nhieàu nguyeân nhaân, chaúng haïn nhö nhöõng cuoäc xaâm chieám cuûa Hoài Giaùo, nhöõng khoù khaên khi tieáp caän vôùi nhöõng truyeàn thoáng toân giaùo coå truyeàn, ñaùnh giaù khoâng ñuû nhöõng heä thoáng trieát lyù, toân giaùo vaø vaên hoaù AÙ Chaâu, v.v...
Haàu heát caùc Giaùo Hoäi ñòa phöông ngaøy nay taïi AÙ Chaâu laø keát quaû cuûa nhöõng noã löïc truyeàn giaùo phaùt xuaát töø Taây Phöông töø theá kyû 16. Lôïi duïng phong traøo thuoäc ñòa Chaâu AÂu, Giaùo Hoäi sai caùc nhaø truyeàn giaùo ñeå rao giaûng söù ñieäp Tin Möøng. Trong quaù trình hoaït ñoäng, caùc nhaø truyeàn giaùo naøy ñaõ gaëp nhöõng heä thoáng trieát lyù coå truyeàn ñaõ ñöôïc khai trieån raát cao, nhöõng toå chöùc xaõ hoäi vaø truyeàn thoáng toân giaùo, nhö AÁn Giaùo, Phaät Giaùo, Khoång Giaùo vaø Laõo Giaùo maø qua haøng theá kyû ñaõ khai trieån nhöõng lôøi giaûng daïy veà toân giaùo vaø trieát hoïc saâu saéc lieân quan ñeán Ñaáng Tuyeät Ñoái, vuõ truï vaø con ngöôøi, ra söùc laøm saùng toû ñieàu kieän thöïc taïi cuûa con ngöôøi, ñònh meänh chung cuoäc vaø con ñöôøng ñaït ñeán ñònh meänh ñoù. Nhöõng lôøi daïy baûo naøy ñöôïc trôï giuùp bôûi saùch kinh ñaùnh ñoäng saâu xa, phuïng töï, kinh nguyeän, phöông phaùp chieâm nieäm, thöïc haønh nhaân ñöùc qua töøng giai ñoaïn cuûa cuoäc löõ haønh con nguôøi, vaø vieäc thôø phöôïng cuõng thuoäc veà moät heä thoáng ñöôïc khai trieån cao sieâu.
Cuoäc soáng cuûa daân toäc AÙ Chaâu ngaøy nay, trong phaïm vi caù nhaân, gia ñình vaø xaõ hoäi, ñöôïc thaám nhuaàn saâu xa nhöõng tình caûm vaø thöïc haønh toân giaùo. Vieäc thöïc haønh ñaïo ñöùc phoå thoâng, nôi haønh höông, trung taâm caàu nguyeän vaø ñoái thoaïi, thaàn thoaïi vaø truyeän keå ñöa toân giaùo trieát lyù ñeán taàm möùc ñoâng ñaûo. Vì theá, moãi khía caïnh cuûa cuoäc soáng xaõ hoäi ñöôïc in daáu vôùi moät tình caûm saâu xa cuûa toân giaùo. Ngöôïc laïi, Khoâng coù cô caáu phaåm traät naøo coù tính thuyeát phuïc ñeå quyeát ñònh vaø höôùng daãn nieàm tin toân giaùo.
Caùc toân giaùo AÙ Chaâu ñeà nghò moät giaûi ñaùp cho söï tìm kieám yù nghóa cuoäc soáng, giaù trò cuûa con ngöôøi, vaø moät lôøi giaûi thích, dieãn giaûi veà vuõ truï, hieän traïng thöïc cuûa nhöõng traùi ngöôïc toân giaùo vaø luaân lyù, tình traïng suy suïp cuûa con ngöôøi, töï xa laùnh, vaø söï döõ. Caùc toân giaùo cuõng ñöa ra nhöõng phöông tieän giaûi phoùng cuï theå khoûi nhöõng gay go hieän höõu cuûa söï döõ, ñau khoå, söï cheát, vaø giuùp ñöa ra nhöõng ñöôøng loái tu ñöùc ñeå giaùc ngoä. Hôn nöõa, caùc toân giaùo gaén boù vôùi söï cao quyù cuûa truyeàn thoáng ñaïo ñöùc, nhöõng giaûi thích vaø phöông caùch giaûi phoùng - cöùu ñoä cuûa mình.
Ñaây laø boái caûnh trong ñoù truyeàn giaùo cuûa Kitoâ Giaùo hieän nay ñang tieáp dieãn. Vì theá, truyeàn giaùo môùi caàn phaûi coù ñeå khoâng nhöõng chuù taâm ñeán noäi dung cuûa söù ñieäp Tin Möøng, maø coøn caû nhöõng ai maø noù nhaém ñeán. Ñaây laø söï tin töôûng cuûa caùc nhaø ñaïi truyeàn giaùo nhö Phan-xi-coâ Xavieâ vaø Valignano ôû Nhaät Baûn, Ricci ôû Trung Hoa, De Nobili vaø Beschi ôû AÁn Ñoä. Nhöõng lyù do khaû theå taïi sao caùc nhaø truyeàn giaùo cuûa Giaùo Hoäi taïi AÙ Chaâu laïi nhaän ñöôïc ít thaønh coâng trong quaù khöù ñöôïc keå ñeán söï thieáu hieáu bieát ñuùng ñaén veà caùc toân giaùo AÙ Chaâu, caùc giaù trò vaø söùc maïnh coá höõu cuûa noù, nhöõng ñaïo lyù coù laâu haøng theá kyû, noäi löïc giaùc ngoä cuõng nhö moät söï deø daët chaáp nhaän caùc phöông phaùp thích hôïp vôùi naõo traïng AÙ Chaâu. Hieän traïng naøy ñöôïc toâ maøu bôûi caùc phaûn öùng ñoái vôùi söï ñe doaï caûm nhaän ñöôïc cuûa vieäc Taây hoaù, döïa treân kinh nghieäm cheá ñoä thuoäc ñòa trong quaù khöù.
Trích: www.ewtn.com
Sô Tereâsa Traàn Kim, MTG Ñaølaït chuyeån ngöõ