2. Quan Ñieåm cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo
ñoái vôùi caùc Toân Giaùo baïn ngoaøi Kitoâ Giaùo
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
I. Töø ngöõ "caùc toân giaùo baïn" thay theá cho danh töø "ngoaïi giaùo" hay "ngoaïi ñaïo" cuûa ngaøy xöa
Giaùo daân Coâng giaùo Vieät Nam ngaøy nay thöôøng duøng töø ngöõ "caùc toân giaùo baïn" hay "caùc tín höõu cuûa caùc toân giaùo baïn" ñeå thay theá cho nhöõng danh töø ngaøy xöa khoâng maáy ñeïp laém nhö "ngoaïi giaùo", "ngoaïi ñaïo" hay "ngöôøi ngoaïi giaùo", ngöôøi ngoaïi ñaïo", "ngöôøi ngoaïi", "ngöôøi khoâng coù ñaïo" phaân bieät vôùi "keû coù ñaïo" töùc laø nhöõng ngöôøi thuoäc "Kitoâ giaùo". Tuy nhöõng danh töø naøy ñaõ ñi saâu vaøo trong cuoäc soáng, caû trong vaên thô hay trong ca nhaïc cuõng thöôøng duøng ñeán, nhö lôøi ca cuûa baøi haùt raát quen thuoäc "Laïy Chuùa con laø ngöôøi ngoaïi ñaïo, nhöng con tin coù Chuùa ôû treân cao....", nhöng duø sao ñi nöõa, danh töø naøy laøm cho ta caûm thaáy thieáu tinh thaàn toân troïng caùc toân giaùo baïn, hay noùi ñuùng hôn, coù veû coi nhöõng ai thuoäc nhöõng toân giaùo khaùc laø nhöõng ngöôøi khoâng coù ñaïo hay khoâng coù toân giaùo vaäy.
Töø ngöõ nhöõng toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo (Non-Christian religion) ñeå chæ caùc toân giaùo treân theá giôùi khaùc vôùi Kitoâ giaùo, vaø coù nhöõng neàn giaùo lyù, ñöùc tin, quan nieäm, tö töôûng khaùc bieät vôùi nhöõng Giaùo hoäi Kitoâ. Töø ngöõ naøy, döïa treân caên baûn giaùo lyù cuûa Giaùo hoäi Kitoâ ñeå phaân bieät vôùi caùc toân giaùo khaùc ngoaøi Kitoâ giaùo. Cuõng vaäy, Phaät giaùo cuõng coù theå duøng theo caùch töông töï ñeå phaân bieät "Phaät giaùo vaø caùc toân giaùo khaùc ngoaøi Phaät giaùo"; hoaëc "Hoài giaùo vaø caùc toân giaùo khaùc ngoaøi Hoài giaùo". Kieåu xöng hoâ naøy (Non-Christian religion), maø ngaøy xöa ngöôøi Giaùo daân Vieät Nam ta thöôøng goïi laø "Ngoaïi Giaùo" tieáng goïi taét cuûa chöõ "ngoaøi Kitoâ giaùo", tuy ñuùng ñeå phaân bieät nhau treân phöông dieän danh töø, nhöng noù laøm maát ñi tính caùch ñaïi ñoàng vì taát caû moïi ngöôøi thuoäc moïi toân giaùo cuõng ñeàu laø con caùi cuûa Thöôïng Ñeá, töù haûi giai huynh ñeä. Vaø chính söï thieáu soùt cuûa danh töø naøy khoâng noùi leân ñöôïc raèng giöõa nhöõng quan ñieåm baát ñoàng cuûa nhöõng toân giaùo khaùc nhau vaãn coøn coù raát nhieàu yù töôûng hay ñeïp vaø phong phuù raát höõu ích cho nhau. Hay noùi khaùc hôn, qua danh xöng naøy, phaûn aûnh cho ta thaáy, Giaùo hoäi Kitoâ ngaøy xöa coøn coù thaùi ñoä phuû nhaän ôn cöùu ñoä töø caùc toân giaùo khaùc, nhö Thaùnh Cyprian (khoaûng naêm 200-258) ñaõ töøng noùi: "Ngoaøi Giaùo hoäi khoâng coù ôn cöùu ñoä" ("extra ecclesiam nula salus"). Tuy caâu noùi noåi tieáng naøy vaãn chöa ñöôïc Giaùo hoäi chính thöùc tuyeân phaùn (DS 792, 802, 875, 3869-3870), nhöng söï thaät, noù cuõng noùi roõ leân trong Giaùo hoäi Kitoâ tröôùc theá kyû 20 vaãn thöôøng coù nhöõng thaùi ñoä nhö vaäy.
II. Döïa theo Coâng Ñoàng Vatican II (1962-1965)
Coâng ñoàng Vatican II ñaõ noùi roõ laäp tröôøng cuûa mình trong tuyeân ngoân "Thaùi ñoä cuûa Giaùo hoäi ñoái vôùi caùc toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo" (28/10/1965). Tuyeân ngoân noùi leân laäp tröôøng cuûa Coâng ñoàng Vatican II ñoái vôùi caùc toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo, ñöa ra moät böôùc tieán môùi trong vieäc giaûi thích thaàn hoïc khai phoùng, chuaån bò cho böôùc tieán ñoái thoaïi lieân toân, ñeå cuøng nhau phuïc vuï moät xaõ hoäi toát ñeïp hôn. Giaùo hoäi khaúng ñònh raèng: Caùc daân toäc, caùc toân giaùo treân theá giôùi, taát caû cuøng hình thaønh moät taäp theå, Giaùo hoäi toân troïng tinh thaàn, vaên hoùa cuõng nhö nhöõng giaù trò luaân lyù cuûa AÁn ñoä giaùo, Phaät giaùo, Hoài giaùo... Tuyeân ngoân naøy, ít nhaát treân phöông dieän lyù luaän, ñaõ keát thuùc nhöõng ñieåm gaây neân thuø nghòch nhau giöõa caùc Giaùo hoäi Kitoâ vôùi Do thaùi giaùo trong nhöõng theá kyû qua.
III. Döïa theo cuoán Giaùo Lyù naêm 1992 cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo
Trong cuoán Giaùo Lyù cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo ñöôïc ÑTC Gioan Phaoloâ trieäu taäp ñeå soaïn thaûo töø naêm 1986, hoaøn taát vaø ñöôïc ÑTC pheâ chuaån vaøo ngaøy 25/06/1992, coâng boá vaøo ngaøy 11/10/1992, phaàn I, chöông 3 töø khoaûn 839 ñeán 848, noùi ñeán thaùi ñoä toân troïng cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo ñoái vôùi daân toäc Do Thaùi, vôùi nhöõng anh chò em Hoài Giaùo vaø vôùi taát caû nhöõng tín höõu thuoäc nhöõng toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo, vôùi phaàn môû ñaàu cuûa khoaûn 839 nhö sau: "Taát caû nhöõng ai chöa laõnh nhaän Tin Möøng ñeàu coù lieân quan tôùi coäng ñoaøn Daân Chuùa theo nhieàu caùch khaùc nhau...". Ñaëc bieät ôû khoaûn 847 noùi roõ ñeán ôn cöùu ñoä cho nhöõng ngöôøi naøy nhö sau: "Taát caû nhöõng ai, khoâng phaûi vì loãi ôû chính mình maø chöa nhaän bieát Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu hoaëc Giaùo hoäi cuûa Ngaøi, nhöng cuõng laø nhöõng ngöôøi tìm kieám Thöôïng Ñeá vôùi loøng chaân thaønh, ñöôïc thuùc ñaåy bôûi ôn nghóa Chuùa, ñaõ coá gaéng trong haønh ñoäng ñeå thöïc hieän yù Chuùa döïa theo söï xeùt ñoaùn ngay laønh cuûa löông taâm, taát caû nhöõng ngöôøi naøy cuõng coù theå ñöôïc laõnh nhaän ôn cöùu ñoä." Trong phaàn II, chöông 1, khoaûn 1260, cuõng nhaéc ñeán tröôøng hôïp cuûa nhöõng ngöôøi chöa chòu pheùp Röûa Toäi nhö sau: "Taát caû nhöõng ai khoâng bieát ñeán Tin Möøng cuûa Ñöùc Gieâsu vaø Giaùo Hoäi cuûa Ngaøi, nhöng ñang tìm kieám chaân lyù vaø thöïc hieän yù Chuùa döïa theo söï hieåu bieát cuûa mình, thì coù theå ñöôïc cöùu ñoä."
IV. Döïa theo nhöõng Thoâng Ñieäp cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II
Trong thoâng ñieäp "Söù Meänh cuûa Chuùa Cöùu Theá" (Redemptoris missio, 07/12/1990), vôùi ñeà taøi "Söù Meänh Giaùo Hoäi rao giaûng Tin Möøng cuûa Ñöùc Kitoâ" noùi roõ thaùi ñoä caên baûn cuûa Giaùo hoäi Coâng Giaùo ñoái vôùi caùc toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo. Trong chöông naêm cuûa Thoâng Ñieäp noùi ñeán raát nhieàu nhöõng phöông phaùp ñoái thoaïi vaø truyeàn baù Phuùc AÂm: Chöùng nhaân ñöùc tin, giaùo lyù chæ ñaïo, thieát laäp nhöõng ñoaøn theå ñòa phöông, coâng vieäc baûn ñòa hoùa, ñoái thoaïi vôùi caùc anh chò em toân giaùo baïn, cuøng nhau xaây döïng moät xaõ hoäi coâng lyù, v.v... Töø ñaây caøng roõ raøng hôn laø Giaùo hoäi Coâng giaùo ñaõ coù moät quan ñieåm môùi ñoái vôùi caùc toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo.
(1) Trong vieäc ñoái thoaïi vôùi caùc anh chò em toân giaùo baïn, thoâng ñieäp ñaõ tích cöïc ñöa ra quan ñieåm: "Söï vieäc Ñoái thoaïi toân giaùo chính laø moät phaàn cuûa vieäc truyeàn baù Phuùc AÂm, vaø laø coâng vieäc tìm hieåu vaø boå tuùc cho nhau. Ñoái thoaïi khoâng phaûi laø phaûn boäi vieäc truyeàn giaùo cho moïi ngöôøi, maø chính laø moät phaàn cuûa vieäc truyeàn giaùo cho moïi ngöôøi. Qua Ñöùc Kitoâ, Thieân Chuùa môøi goïi taát caû caùc daân toäc quay veà vôùi Ngaøi, Ngaøi mong muoán chia seû söï maïc khaûi vaø tình yeâu vieân maõn cuûa Ngaøi ñeán vôùi moïi ngöôøi. Ngaøi duøng nhöõng tinh thaàn tieàm aån cuûa nhaân loaïi, ñeå xuaát hieän vaø laøm cho moïi ngöôøi thaáu toû söï hieän dieän cuûa Ngaøi, töø caùc toân giaùo cuûa hoï bieåu loä nhöõng tinh thaàn tieàm aån phong phuù, maëc daàu ñoâi luùc coøn coù nhöõng khaùc bieät, khoâng toaøn myõ hoaëc sai traùi" (ÑTC Phaoloâ VI, "Dieãn Thuyeát khai maïc Coâng Ñoàng Vatican II", 29/09/1963), (Nostra Aetate - NAE 2; Lumen gentium - LG 16; Ad gentes divinitus - AG 9).
(2) Nhö theá, giöõa vieäc rao giaûng Ñöùc Kitoâ vôùi noã löïc ñoái thoaïi caàn phaûi coù nhöõng coá gaéng baûo trì lieân tuïc, nhöng cuõng caàn phaûi giöõ laïi nhöõng saéc thaùi cuûa rieâng mình. Caû hai khoâng ñöôïc laãn loän nhau hay thay theá nhau.
(3) Vieäc ñoái thoaïi toân giaùo khoâng laøm giaûm bôùt nhieäm vuï rao giaûng veà Ñöùc Kitoâ. Caùc tín ñoà cuûa caùc toân giaùo khaùc vaãn coù theå laõnh nhaän ñöôïc ôn nghóa cuûa Thieân Chuùa, tuy hoï thöïc söï khoâng tuaân theo nhöõng phöông phaùp chính thöùc maø Ñöùc Kitoâ ñaõ thieát laäp neân ñeå ban ôn cöùu ñoä, ñieàu ñoù cuõng khoâng loaïi boû yù muoán cuûa Thieân Chuùa laø keâu goïi taát caû moïi ngöôøi haõy laõnh nhaän ñöùc tin vaø pheùp Röûa. (Lumen gentium - LG 14, Ad gentes divinitus - AG 7) Ñöông nhieân phaûi tin chaéc raèng Giaùo hoäi laø phöông tieän chính thöùc ñeå laõnh nhaän ôn cöùu ñoä, vaø chæ coù Giaùo hoäi môùi giuùp ta ñöôïc laõnh ôn cöùu ñoä moät caùch veïn toaøn. Nhöõng ngöôøi chòu traùch nhieäm ñeå ñoái thoaïi caàn phaûi giöõ laáy cho mình nieàm xaùc tín ñoù.
(4) Nhôø vaøo ñoái thoaïi, Giaùo hoäi tìm ra ñöôïc "nhöõng haït gioáng cuûa ñöùc tin" (Ad gentes divinitus - AG 11, 15), "Môû cöûa cho aùnh saùng chaân lyù tieàm aån trong taát caû moïi ngöôøi" (Nostra Aetate - NAE 2), taát caû nhöõng ñieàu naøy coù theå tìm thaáy trong töøng caù nhaân hay trong caùc toân giaùo truyeàn thoáng. Ñoái thoaïi phaûi ñaët neàn taûng trong hy voïng vaø yeâu thöông, vaø nhôø vaøo Chuùa Thaùnh Thaàn ñeå gaët haùi ñöôïc nhöõng keát quaû toát ñeïp. Ñoái dieän tröïc tieáp vôùi caùc toân giaùo baïn, seõ gaëp nhöõng xung khaéc taïo neân nhöõng caùch bieät, nhöng trong ñoù chuùng ta seõ phaùt hieän ra ñöôïc söï hieän dieän cuûa Chuùa Kitoâ vaø caùc daáu chæ hoaït ñoäng cuûa Chuùa Thaùnh Thaàn, cuøng luùc chuùng ta cuõng caàn phaûi thaät söï nhìn laïi vai troø cuûa mình, ñeå laøm chöùng cho maàu nhieäm maëc khaûi veïn toaøn.
(5) Nhöõng ngöôøi ñoái thoaïi, caàn phaûi trung thöïc vôùi nhöõng truyeàn thoáng toân giaùo cuûa mình vaø phaûi môû roäng taám loøng ñeå hieåu bieát ñoái phöông, khoâng coù yù giaû vôø hay loïc löøa, maø vì chaân lyù, khieâm nhöôïng vaø chaân thaønh, nhaän thöùc raèng ñoái thoaïi coù theå laøm hieåu roõ caùch trung thöïc veà ñoái phöông. Tuyeät ñoái khoâng loaïi boû nguyeân taéc, cuõng khoâng neân duøng chuû nghóa thaân maät giaû vôø. Ngöôïc laïi, caàn phaûi cuøng nhau tieáp nhaän nhöõng chia seû chöùng taù, ñeå cho caû hai beân ñeàu coù theå hieåu roõ saâu saéc hôn theâm veà ñöôøng loái toân giaùo vaø ñeå ñöôïc caûi tieán hôn, ñoàng thôøi cuõng ñeå cho moïi ngöôøi xoùa boû nhöõng thaønh kieán, nhöõng baøi tröø vaø nhöõng hieåu laàm. Ñoái thoaïi daãn tôùi vieäc hoaùn ñoåi noäi taâm vaø quay trôû veà, neáu tuaân theo ôn Chuùa Thaùnh Thaàn, vaø roài seõ gaët haùi ñöôïc keát quaû taâm linh.
(6) Phaïm vi cuûa ñoái thoaïi raát roäng raõi, ñoàng thôøi cuõng coù theå söû duïng nhieàu hình thöùc, nhieàu caùch dieãn ñaït ñeå tieán haønh vieäc ñoái thoaïi: töø nhöõng hình thöùc chung chung coù tính caùch tieâu bieåu cho nhau ñeå baét ñaàu, cho tôùi vieäc hôïp taùc vôùi nhau ñeå phaùt trieån toaøn theå vaø baûo veä giaù trò toân giaùo cho nhau, töø nhöõng chia seû nhöõng kinh nghieäm taâm linh cuûa chính mình, cho tôùi vieäc noùi chuyeän sinh hoaït thöôøng ngaøy, taát caû ñeàu laø nhöõng dieãn tieán coù theå chaáp nhaän ñöôïc. Moãi moät tín ñoà ñeàu ñöôïc môøi goïi ñeå thöïc hieän vaán ñeà ñoái thoaïi, trong hoaøn caûnh sinh hoaït vaø coâng taùc haèng ngaøy cuûa hoï, qua nhöõng göông maãu maø hoï bieåu loä, cuøng vôùi caùc tín höõu cuûa caùc toân giaùo khaùc nhau xaây döïng cho nhau moät moái lieân heä thaân maät (Toâng huaán "Ngöôøi tín höõu" 35). ÔÛ giöõa hoï, cuõng coù nhöõng ngöôøi coù theå nhôø vaøo thaûo luaän hay nghieân cöùu maø coáng hieán theâm nhieàu trong coâng cuoäc ñoái thoaïi toân giaùo (Ad gentes divinitus - AG 41).
V. Döïa theo Hoäi nghò cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu (The Federation of Asia Bishops' Conferences)
Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu trong kyø hoäi nghò taïi Ñaøi Baéc laàn thöù nhaát töø ngaøy 22-27/04/1974 cuõng ñaõ thaûo luaän vaán ñeà Ñoái thoaïi vôùi caùc toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo. Luùc ñoù, trong Hoäi ñoàng giaùm muïc AÙ chaâu chöa coù toå chöùc "Hoäi Ñoàng phuï traùch vaán ñeà Lieân Toân cuûa Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu", cho ñeán kyø hoäi nghò taïi Sampran, Thaùi lan, ngaøy 11-19/10/1979 môùi laø kyø hoäi nghò ñaàu tieân cuûa Hoäi Ñoàng naày.
VI. Döïa theo khoùa hoïp Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu taïi Roma naêm 1998 (Synod of Bishops for Asia)
- Trong khoùa hoïp Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu taïi Roma töø ngaøy 19/04 ñeán 14/05/1998, trong baøi phaùt bieåu cuûa Ñöùc Cha Phaoloâ Nguyeãn Vaên Hoøa Giaùm Muïc Nha Trang, coù ñeà caäp ñeán Kitoâ hoïc vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi caùc toân giaùo lôùn khaùc taïi AÙ Chaâu nhö sau:
(1) "Söï gaëp gôõ vôùi caùc toân giaùo lôùn khaùc (ngoaøi Kitoâ giaùo) ôû AÙ Chaâu môøi goïi chuùng ta nhìn veà Chuùa Kitoâ döôùi nhöõng töông quan khaùc nöõa, nhaát laø töø quan ñieåm vuõ truï vaø lòch söû. Phaûi chaêng, moät AÙ Chaâu naày tuy chöa bieát Chuùa Kitoâ, nhöng ñaõ soáng döôùi aûnh höôûng cöùu roãi cuûa Chuùa roài, hay sao? Vaø chòu aûnh höôûng baèng caùch naøo ñaây? Chuùng toâi nghó raèng trong Kitoâ hoïc, chuùng ta phaûi suy tö nhieàu hôn veà söï hieän dieän vaø choã ñöùng cuûa Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa (khoâng phaûi chæ suy tö veà Ngoâi Lôøi Nhaäp Theå trong Chuùa Gieâsu Kitoâ, nhöng coøn suy tö veà Ngoâi Lôøi Tieàn Höõu, tröôùc luùc nhaäp theå), trong ñôøi soáng, trong nhöõng neàn vaên hoùa vaø nhöõng toân giaùo cuûa caùc daân toäc, suy tö veà Ngoâi Lôøi Thieân Chuùa nhö laø Söï Khoân Ngoan cuûa Thieân Chuùa. Moät Kitoâ hoïc nhö theá, coù leõ cho pheùp chuùng ta deã daøng nhìn nhöõng tín ñoà cuûa caùc toân giaùo khaùc thaät söï nhö laø nhöõng anh chò em chuùng ta, khoâng phaûi chæ bôûi vì nhöõng anh chò em naày ñeàu do cuøng moät Ñaáng Taïo Hoùa nhö chuùng ta, nhöng coøn bôûi vì nhöõng anh chò em naày, theo moät nghóa naøo ñoù, ñaõ laø ngöôøi kitoâ roài, soáng döôùi taùc ñoäng cuûa Chuùa Kitoâ, Söï Khoân Ngoan cuûa Thieân Chuùa."
(2) "Chuùng ta soáng beân caïnh nhöõng toân giaùo lôùn. Theo taâm thöùc chung cuûa ngöôøi bình daân, taát caû moïi toân giaùo ñeàu coù giaù trò nhö nhau, bôûi vì baát cöù toân giaùo naøo cuõng ñeàu daïy chuùng ta laøm ñieàu toát vaø xa traùnh ñieàu xaáu, ñeå ñaït ñeán haïnh phuùc vónh cöõu. Taát caû nhöõng vò saùng laäp toân giaùo laø nhöõng vò Thaày cuûa ñôøi soáng luaân lyù. Thaät laø khoù cho chuùng ta moät beân trình baøy Kitoâ giaùo nhö laø moät toân giaùo ñöôïc maïc khaûi, ñöôïc xaây döïng moät caùch thieát yeáu treân ñöùc tin vaøo tình thöông cuûa Thieân Chuùa chôù khoâng döïa treân neáp soáng luaân lyù cuûa con ngöôøi, vaø ñaøng khaùc chöùng minh raèng Chuùa Gieâsu Kitoâ mang ñeán cho con ngöôøi moät söï maïc khaûi troïn veïn cuoái cuøng veà Thieân Chuùa."
(3) "Chuùng ta, nhöõng ngöôøi kitoâ höõu, chuùng ta quaû quyeát, cuøng vôùi thaùnh Phaoloâ, raèng chæ coù moät Ñaáng Trung Gian duy nhaát giöõa Thieân Chuùa vaø con ngöôøi; ñoù chính laø moät ngöôøi, Chuùa Gieâsu Kitoâ (1 Tim 2,5). Tuy nhieân, chuùng ta nghó raèng vai troø duy nhaát naày cuûa Chuùa Kitoâ khoâng loaïi boû söï coäng taùc cuûa nhöõng con ngöôøi khaùc trong chöông trình cöùu roãi maø Thieân Chuùa thöïc hieän trong doøng lòch söû. Neáu vò vua ngoaïi giaùo Cyrus ñöôïc goïi laø "ñaáng thieân sai cuûa Chuùa", nghóa laø Ñaáng maø Chuùa ñöa tay phaûi ra naém laáy (Is 45,1), thì chuùng ta seõ noùi nhö theá naøo veà nhöõng Vò Saùng Laäp caùc toân giaùo lôùn cuûa AÙ Chaâu? Xem ra cho chuùng toâi raèng moät caùi nhìn chæ quy veà Chuùa Kitoâ maø thoâi, ñaëc ñieåm cuûa ñöùc tin truyeàn thoáng cuûa chuùng ta, laø khoâng coù khaû theå ñeå giuùp ta traân troïng söï ñoùng goùp tích cöïc cuûa caùc Vò Saùng Laäp caùc toân giaùo vaøo ñôøi soáng thieâng lieâng cuûa nhaân loaïi, vaø khoâng coå voõ cho baàu khí ñoái thoaïi giöõa caùc toân giaùo." (trích töø baøi phaùt bieåu baèng tieáng Phaùp cuûa Ñöùc Cha Nguyeãn Vaên Hoøa - vaø do Ñöùc OÂng Pheâroâ Nguyeãn Vaên Taøi chuyeån dòch qua tieáng Vieät).
- Trong Söù Ñieäp cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu gôûi toaøn theå Daân Chuùa, ñöôïc coâng boá trong cuoäc hoïp baùo vaøo luùc 12:45 tröa thöù Tö 13/05/98, taïi Phoøng Baùo Chí Toøa Thaùnh, trong phaàn lieân quan tôùi caùc toân giaùo lôùn taïi AÙ Chaâu, caùc nghò phuï ñaõ coâng boá:
(1) "Chuùng toâi kính caån gôûi lôøi chaøo ñeán taát caû anh chò em chuùng toâi taïi AÙ Chaâu ñaõ ñaët nieàm tin töôûng cuûa mình vaøo nhöõng truyeàn thoáng toân giaùo khaùc. Chuùng toâi vui möøng nhìn nhaän nhöõng giaù trò thieâng lieâng cuûa nhöõng toân giaùo cao caû cuûa AÙ Chaâu nhö AÁn Ñoä Giaùo, Phaät Giaùo, Do Thaùi Giaùo vaø Hoài Giaùo… Chuùng toâi quyù troïng nhöõng giaù trò luaân lyù trong nhöõng phong tuïc vaø nhöõng thöïc haønh coù maët trong nhöõng lôøi daïy cuûa caùc Trieát gia noåi tieáng cuûa AÙ Chaâu; nhöõng lôøi daïy cuûa caùc ngaøi coå voõ phaùt trieån nhöõng nhaân ñöùc töï nhieân vaø loøng suøng kính ñaïo ñöùc ñoái vôùi toå tieân. Chuùng toâi cuõng kính troïng nhöõng nieàm tin vaø nhöõng thöïc haønh toân giaùo cuûa nhöõng anh chò em baûn xöù hay cuûa caùc boä toäc; loøng kính troïng cuûa nhöõng anh chò em naày ñoái vôùi toaøn theå taïo vaät dieãn taû cho thaáy söï gaàn guûi cuûa hoï vôùi Ñaáng Taïo Hoùa."
(2) "Cuøng chung vôùi taát caû caùc daân toäc AÙ Chaâu, chuùng toâi ao öôùc ñöôïc lôùn leân trong söï chia seû nhöõng ñieàu phong phuù cuûa chuùng ta vaø trong söï kính troïng ñoái vôùi nhöõng khaùc bieät giöõa chuùng ta. Chuùng toâi nhaát quyeát laøm vieäc chung vôùi nhau ñeå naâng cao phaåm chaát ñôøi soáng cuûa daân toäc chuùng ta. Chuùng toâi nhìn veà Ñöùc Tin cuûa mình nhö laø kho taøng quyù giaù nhaát cuûa chuùng toâi vaø mong muoán chia seû kho taøng ñöùc tin naày vôùi taát caû, vöøa vaãn toân troïng hoaøn toaøn nhöõng nieàm tin toân giaùo vaø söï töï do cuûa anh chò em xung quanh." (Trích Söù Ñieäp cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc AÙ Chaâu naêm 1998 gôûi toaøn theå daân Chuùa, baûn dòch tieáng Vieät cuûa Ñöùc OÂng Pheâroâ Nguyeãn Vaên Taøi).
VII. Hoäi ñoàng theá giôùi veà caùc Giaùo hoäi (World Council of Churches)
Trong kyø hoäi nghò cuûa Hoäi ñoàng theá giôùi veà caùc Giaùo hoäi ñöôïc toå chöùc taïi Uppsala vaøo naêm 1968, cuõng thaûo luaän tôùi vaán ñeà quan troïng naøy, Ñoái thoaïi vôùi caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo. Naêm 1971, uûy ban thöôøng vuï cuûa Hoäi ñoàng theá giôùi veà caùc Giaùo hoäi ñaõ coâng boá vaên kieän: "Hoäi ñoàng theá giôùi veà caùc Giaùo hoäi vaø vaán ñeà ñoái thoaïi vôùi caùc nhaân só, caùc tö töôûng cuûa caùc toân giaùo baïn" (WCC and the Dialogue with Persons of Other Religions and Ideologies).
VIII. Hoäi ñoàng theá giôùi veà Toân giaùo (The World Conference of Religions)
Hoäi ñoàng theá giôùi veà Toân giaùo, trong kyø hoäi nghò naêm 1970, taïi Tokyo, Nhaät baûn, ñaõ coâng boá tuyeân ngoân göûi tôùi toaøn theå caùc tín höõu coù cuøng nieàm tin toân giaùo caên baûn, toaøn theå caùc tham döï vieân ñeán töø caùc toå chöùc ñoaøn theå toân giaùo treân theá giôùi (keå caû caùc kitoâ höõu).
IX. Hieäp hoäi caùc Toân giaùo treân theá giôùi (The Parliament of the World's Religions)
Hieäp hoäi caùc Toân giaùo treân theá giôùi, trong kyø hoäi nghò kyû nieäm 100 naêm, töø ngaøy 28/08 ñeán ngaøy 4/09 naêm 1993, taïi Chicago, Hoa Kyø, ñaõ coâng boá tuyeân ngoân coù töïa ñeà laø: "Tuyeân ngoân höôùng veà neàn luaân lyù ñaïo ñöùc toaøn caàu" (Declaration towards a Global Ethics). Trong suoát thôøi gian chuaån bò hoäi nghò, vaø trong taát caû caùc cuoäc thaûo luaän cuûa hoäi nghò, cuõng nhö caû trong thôøi gian baét ñaàu vieát vaø söûa chöõa baûn thaûo cuûa tuyeân ngoân, caùc kitoâ höõu, ñaëc bieät laø nhaø thaàn hoïc coâng giaùo H. Kueng (1928- ) ñeàu tích cöïc tham gia, bieåu loä moät thaùi ñoä môùi ñoái vôùi caùc toân giaùo baïn ngoaøi Kitoâ giaùo. Baûn tuyeân ngoân ñaõ nghieâm chænh vôùi phaàn keát luaän nhö sau:
"Chuùng toâi höôùng veà taát caû moïi ngöôøi daân treân theá giôùi ñeå noùi leân tieáng noùi raèng: tröø phi söï yù thöùc cuûa caù nhaân ñaõ thay ñoåi, neáu khoâng theá giôùi cuõng khoâng theå bieán ñoåi toát ñeïp hôn ñöôïc. Chuùng toâi khaån caàu taát caû moïi ngöôøi haõy vì ñaïi taäp theå moïi ngöôøi yù thöùc ñeán söï thay ñoåi naøy ñeå caàn phaûi noã löïc nhieàu hôn, döïa vaøo kieåm thaûo, suy nghó, caàu nguyeän, nghieân cöùu, ñeå laøm cho söùc maïnh tinh thaàn cuûa theá giôùi chuùng ta vöõng böôùc tieán leân, ñeå quay trôû veà töø ñaùy saâu trong thaâm taâm. Chæ caàn chuùng ta cuøng nhau noã löïc, chuùng ta coù theå dôøi ñoåi nuùi non, nhöng neáu taâm trí thieáu maát söï maïo hieåm, laïi khoâng muoán hy sinh, tình hình cuûa chuùng ta khoâng theå naøo coù ñöôïc bieán ñoåi taän caên. Caàn phaûi vì nhöõng lôïi ích cuûa xaõ hoäi, vì muïc ñích xaây döïng moät neàn hoaø bình cho theá giôùi, haõy noã löïc ñeå ñem laïi cho theá giôùi chuùng ta moät cuoäc soáng ñaày yeâu thöông.
Chuùng toâi thieát tha keâu môøi taát caû moïi ngöôøi, nam cuõng nhö nöõ, coù tín ngöôõng toân giaùo hoaëc khoâng coù tín ngöôõng toân giaùo, taát caû haõy cuøng nhau noã löïc xaây döïng."
Philippines, ngaøy 21/11/2002, kyû nieäm 9 naêm ngaøy Thuï Phong Linh Muïc (1993-2002).
Rev. Joseph Tröông Vaên Phuùc
(Trích daãn vaø bieân dòch töø nhöõng chöông lieân quan tôùi ñeà taøi Ôn Cöùu Ñoä cuûa cuoán Ñaïi Töï Ñieån Thaàn Hoïc baèng tieáng Trung Hoa ñöôïc soaïn thaûo bôûi caùc Giaùo sö thuoäc Vieän Thaàn Hoïc Ñaïi Hoïc Coâng Giaùo Phuø Nhaân, Ñaøi Loan, Theological Dictionary, a One-Volume Encyclopedia of Christian-Catholic Theology)