3. Khai môû thaàn hoïc veà caùc toân giaùo
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
3- Khai môû thaàn hoïc veà caùc toân giaùo
Coâng ñoàng khai môû nhieàu thay ñoåi trong tö duy vaø caùch ñaùnh giaù vai troø cöùu ñoä cuûa caùc toân giaùo. Tieán boä kyõ thuaät vaø caùc traøo löu vaên hoùa - xaõ hoäi cuõng giuùp con ngöôøi yù thöùc roõ reät hôn hieän töôïng ña phöùc toân giaùo, hôn nöõa ñaõ taïo cô hoäi ñeå hoïc hoûi giaùo lyù vaø gaëp gôõ tín ñoà caùc toân giaùo khaùc. Nôi nhieàu tín ñoà cuûa caùc toân giaùo khaùc ngöôøi ta gaëp thaáy nhieàu göông saùng, giaù trò taâm linh ñaïo ñöùc vaø loøng tin thaät kieân cöôøng. Moät soá toân giaùo lôùn nhö AÁn ñoä giaùo, Phaät giaùo, Hoài giaùo cuõng chuû tröông hoï laø “toân giaùo phoå quaùt” vaø baét ñaàu taêng cöôøng vieäc phaùt huy ñaïo phaùp cho caû nhaân loaïi. Theâm vaøo ñoù, thoáng keâ cuõng cho thaáy tín ñoà Kitoâ giaùo chæ chieám khoaûng 1/3 daân soá hoaøn caàu. Neáu Thieân Chuùa laø “Ñaáng muoán cho moïi ngöôøi ñöôïc cöùu ñoä” vaø nhöõng gì Ngaøi muoán, Ngaøi seõ thöïc hieän, taïi sao Ngaøi laïi ñeå quaù nhieàu tín ñoà ôû beân ngoaøi Kitoâ giaùo nhö vaäy? Hieän töôïng ña phöùc toân giaùo chöùng toû söï thaát baïi cuûa yù muoán cöùu ñoä phoå quaùt noùi treân hay daáu chæ hieån nhieân cho thaáy Thieân Chuùa coù nhieàu caùch theá ñoäc ñaùo ñeå ñi tôùi con ngöôøi vaø daãn ñöa con ngöôøi ñeán vôùi Ngaøi?
Maëc duø caûm nghieäm taâm linh vaø vaán ñeà cöùu ñoä cho caùc daân toäc laø moät vaán ñeà xöa nhö traùi ñaát, nhöng boïâ moân thaàn hoïc nghieân cöùu veà caùc toân giaùo chæ hình thaønh vaøo cuoái thaäp nieân 60 vaø baét ñaàu ñöôïc heä thoáng hoùa keå töø thaäp nieân 70 cuûa theá kyû XX, nhôø chieàu höôùng côûi môû cuûa Vatican II. Boä moân thaàn hoïc naøy coù chuû ñích giaûi thích hieän töôïng ña phöùc toân giaùo; nghieân cöùu giaù trò vaø yù nghóa cuûa caùc toân giaùo; xaùc ñònh moái töông quan giöõa maëc khaûi vôùi nieàm tin; giöõa caûm nghieäm taâm linh vôùi söï cöùu ñoä; vai troø cöùu ñoä cuûa caùc toân giaùo ngoaøi Kitoâ giaùo; töông quan giöõa Ñöùc Kitoâ vôùi nhöõng con ñöôøng cöùu ñoä khaùc...
Nhieàu taùc giaû coâng nhaän raèng vaãn chöa hoäi ñuû nhöõng ñieàu kieän caàn thieát ñeå ñöa ra “moät giaûi ñaùp höõu cô cho taát caû caùc vaán ñeà lieân quan ñeán moät heä thoáng thaàn hoïc veà caùc toân giaùo”. Coá gaéng cuûa hoï chæ môùi laø “neâu leân nhöõng vaán ñeà chính”, vôùi yù thöùc roõ reät veà söï giôùi haïn cuûa mình trong vieäc “ñöa ra moät giaûi ñaùp toái haäu” cho vaán ñeà cam go naøy. Duø sao caùc taùc phaåm naøy vaãn ñöôïc coi laø nhöõng taøi lieäu neàn taûng vaø toång quaùt cho boä moân thaàn hoïc veà caùc toân giaùo. Theo caùc taùc phaåm xuaát baûn trong giai ñoaïn ñaàu tieân naøy, muïc ñích cuûa thaàn hoïc veà caùc toân giaùo laø nghieân cöùu vai troø cöùu ñoä cuûa caùc toân giaùo, döôùi aùnh saùng cuûa Lôøi Chuùa, vôùi söï trôï löïc cuûa ñöùc tin vaø trong vieãn töôïng lòch söû cöùu ñoä, theo ñoù Ñöùc Kitoâ laø Khôûi ñaàu (Alpha) vaø Chung keát (Omega). Tuy nhieân trong vieãn töôïng ña phöùc toân giaùo phaûi hieåu nhö theá naøo vai troø “trung gian cöùu ñoä” cuûa Ngaøi?.
Keå töø ñoù, thaàn hoïc veà caùc toân giaùo luoân môû roäng nhaõn giôùi vaø kieän toaøn phöông phaùp khaûo cöùu, ñoàng thôøi naåy sinh theâm nhieàu khuynh höôùng khaùc bieät. Coù nhöõng taùc giaû khoâng chaáp nhaän danh hieäu “thaàn hoïc veà caùc toân giaùo”, bôûi vì tính ña daïng vaø dò bieät cuûa caùc toân giaùo khoâng cho pheùp coù moät nghieân cöùu thaàn hoïc chung cho taát caû caùc toân giaùo. Theo hoï, neân nghieân cöùu töøng toân giaùo, ñi töø nguoàn goác, quaù trình hình thaønh vaø giaùo lyù hieän taïi cuûa noù, chöù khoâng neân goàm troïn taát caû vaøo moät goùi. Coù ngöôøi laïi nghó raèng thay vì tranh luaän veà nhöõng nguyeân taéc tín lyù tröøu töôïng neân ñaët naëng khía caïnh thöïc tieãn, nhaèm coå voõ cuoäc ñoái thoaïi lieân toân, ngoõ haàu ñaùnh tan nhöõng nghi kò coá höõu giöõa caùc toân giaùo.
Trong moät möùc ñoä naøo ñoù chuùng ta coù theå ñuùc keát nhöõng ñeà taøi quan troïng cuûa thaàn hoïc veà caùc toân giaùo vaøo maáy ñieåm sau ñaây: Giaù trò cuûa caùc toân giaùo trong chöông trình cöùu ñoä; quan nieäm veà Thieân Chuùa vaø chöông trình cöùu ñoä cuûa Ngaøi; vai troø cuûa Ñöùc Kitoâ trong keá hoaïch cöùu ñoä phoå quaùt; töông quan giöõa Ñöùc Kitoâ vôùi nhöõng con ñöôøng cöùu ñoä khaùc; söù maïng cuûa Giaùo hoäi trong vieãn töôïng ña phöùc toân giaùo; töông quan giöõa ñoái thoaïi lieân toân vaø rao giaûng Tin Möøng...
Suoát doïc maáy thaäp nieân vöøa qua nhieàu cuoäc tranh luaän soâi noåi ñaõ xaûy ra vaø coøn tieáp dieãn chung quanh vaán ñeà naøy. Töø giöõa thaäp nieân 80, traøo löu lòch söû khai môû chieàu höôùng thaàn hoïc môùi, trong ñoù ña phöùc toân giaùo ñöôïc nhìn nhö moät thöïc taïi lòch söû. Vieäc thay ñoåi naøy ñaùnh daáu moät ñoåi môùi veà vieãn töôïng thaàn hoïc. Neáu quan nieäm coå ñieån ñaõ ñaët vaán ñeà cöùu ñoä trong vaø ngang qua caùc toân giaùo, quan ñieåm thaàn hoïc môùi muoán tìm hieåu xem ñaâu laø keá hoaïch cöùu ñoä phoå quaùt cuûa Thieân Chuùa ñoái vôùi nhaân loaïi. Nhö theá vaán ñeà khoâng coøn ñôn thuaàn nghieân cöùu xem ñaâu laø giaù trò cöùu ñoä maø Kitoâ giaùo coù theå tìm gaëp nôi toân giaùo khaùc, maø laø tìm hieåu lyù do saâu thaúm cuûa hieän töôïng ña phöùc toân giaùo vaø yù nghóa cuûa noù trong chöông trình cöùu ñoä phoå quaùt cuûa Thieân Chuùa. Ñaâu laø nhöõng giaù trò tieàm aån nôi hieän töôïng toân giaùo thaät ña daïng vaø raát khaùc bieät naøy? Nhìn töø vieãn töôïng cöùu ñoä, nhöõng khaùc bieät veà toân giaùo mang yù nghóa gì vaø ñoùng vai troø gì trong chöông trình cöùu ñoä cuûa Thieân Chuùa?
Maëc duø vaán ñeà vaãn ñang trong voøng tranh luaän vaø coøn quaù sôùm ñeå coù theå nghó ñeán moät ñieåm hoäi tuï, nhöng coù leõ thaàn hoïc veà caùc toân giaùo seõ laø moät ñeà taøi thaàn hoïc chính cuûa töông lai. Chuùng ta ñang tieáp caän vôùi moät vieãn töôïng thaàn hoïc veà lòch söû cöùu ñoä, trong ñoù maàu nhieäm nhaäp theå cuûa Ñöùc Kitoâ ñöôïc quan nieäm nhö cao ñieåm cuûa moät chöông trình cöùu ñoä roäng lôùn, ñöôïc khôûi ñi töø coâng cuoäc saùng taïo vaø vaãn coøn tieáp dieãn cho ñeán ngaøy theá maït. Coù ngöôøi nghó raèng ñaây khoâng phaûi laø moät boä moân thaàn hoïc suoâng, y nhö bao nhieâu boä moân thaàn hoïc khaùc, maø laø moät caùch theá môùi ñeå laøm thaàn hoïc, trong boái caûnh ña phöùc toân giaùo. Thaät vaäy, neáu chaáp nhaän chieàu höôùng thaàn hoïc naøy, chuùng ta seõ phaûi ñaët laïi raát nhieàu vaán ñeà thaàn hoïc coå ñieån töø Tín lyù, Kitoâ hoïc, Giaùo hoäi hoïc cho ñeán Phuïng vuï, Tu ñöùc vaø Truyeàn giaùo hoïc.
LM. Nguyeãn Thaùi Hôïp, OP.
Daán Thaân, Houston, 2000