Vaán ñeà ly dò vaø taùi hoân

trong Ñaïo Coâng Giaùo

Vaán ñeà ly dò vaø taùi hoân trong Ñaïo Coâng Giaùo.

Vuõ Vaên An

Thöôïng Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Theá Giôùi, khoùa ñaëc bieät veà gia ñình, saép söûa dieãn ra taïi Vatican. Nghò trình cuûa Thöôïng Hoäi Ñoàng ñaõ ñöôïc coâng boá töø laâu, goàm raát nhieàu vaán ñeà xoay quanh chuû ñeà "Caùc Thaùch Ñoá Muïc Vuï Veà Gia Ñình Trong Boái Caûnh Phuùc AÂm Hoùa": töø "thoâng truyeàn Tin Möøng Gia Ñình trong theá giôùi ngaøy nay", "chöông trình muïc vuï daønh cho gia ñình döôùi aùnh saùng caùc thaùch ñoá môùi", tôùi "söï côûi môû ñoái vôùi söï soáng vaø traùch nhieäm cuûa cha meï trong vieäc döôõng duïc". Nhöng ñeà taøi ñöôïc chuù yù nhaát chính laø moät chính saùch môùi ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ly dò vaø taùi hoân khoâng qua thuû tuïc tuyeân boá voâ hieäu. Sôû dó noù ñöôïc baøn caõi soâi noåi vì ñuïng tôùi moät giaù trò coát loõi hay ñuùng hôn moät "tín ñieàu" ñoù laø tính baát khaû tieâu cuûa hoân nhaân.

Ñeå ta naém ñöôïc phaàn naøo boái caûnh cuûa cuoäc thaûo luaän chaéc chaén haøo höùng vaø noùng boûng naøy, chuùng toâi coù loaït baøi trình baøy sau:

- Phaàn ñaàu, chuùng toâi coá gaéng cho phoå bieán moät taøi lieäu noùi veà lòch söû tính voâ hieäu, laáy töø trang maïng cuûa Hoäi Doøng Rossimi, www.rosmini.org/docs/index.html, taùc giaû laø J.A. Dewhirst. Chaân Phuùc Rossmini laø moät nhaø trieát vaø thaàn hoïc Coâng Giaùo noåi danh cuûa theá kyû 19, nhöng bò giaùo quyeàn thöïc söï "truø daäp" suoát ñôøi vaø caû sau luùc ñaõ cheát. Maõi tôùi naêm 2001, ngaøi môùi ñöôïc Thaùnh Boä Giaùo Lyù Ñöùc Tin, döôùi quyeàn Ñöùc Hoàng Y Joseph Ratzinger, giaûi vaï vaø caùc taùc phaåm cuûa ngaøi ñöôïc laáy ra khoûi danh muïc saùch caám. Naêm naêm sau, luùc ñaõ leân ngoâi Giaùo Hoaøng, Ñöùc Beâneâñíctoâ XVI, naâng ngaøi leân baäc ñaùng kính vaø moät naêm sau, naêm 2007, phong chaân phuùc cho ngaøi. Vieäc phong chaân phuùc naøy bò moät soá ngöôøi coi laø moät haønh vi laïc giaùo (Xem Vietcatholic 9/7/2010, "Antonio Rosmini, ngöôøi cuûa ñöùc tin, lyù trí vaø traùi tim").

- Phaàn thöù hai, chuùng toâi seõ trình baøy veà cuoäc tranh luaän hieän nay ñoái vôùi ngöôøi Coâng Giaùo ly dò vaø taùi hoân duø khoâng coù aùn voâ hieäu.

Phaàn Moät: Lòch söû tính baát khaû tieâu cuûa hoân nhaân

Hoaøn caûnh cuûa nhöõng ngöôøi Coâng Giaùo ly dò nay ñang taùi keát hoân theo daân luaät vaø muoán ñöôïc chòu caùc bí tích hieän laø moät vaán ñeà laøm nhöùc ñaàu caùc vò muïc töû, laø nhöõng vò, moät ñaøng, heát söùc caûm thöông ñoaøn chieân cuûa Chuùa Kitoâ, nhöng ñaøng khaùc, vaãn muoán trung thaønh vôùi giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi.

Vieäc tan vôõ hoân nhaân vaø taùc phong tính duïc trong xaõ hoäi hieän ñaïi ñöông nhieân laø nguyeân nhaân laøm gia taêng caùc hoaøn caûnh treân. Thôøi tröôùc, xaõ hoäi phaàn lôùn ñoøi ngöôøi ta phaûi trung thaønh trong hoân nhaân, ít nhaát ñoái vôùi coâng chuùng. Traùi laïi hieän nay, ñoái vôùi hoân nhaân, vieäc gì cuõng coù theå cho qua mieãn laø khoâng phaù roái traät töï coâng coäng. Keát quaû laø nhieàu gia ñình chæ coù cha hoaëc meï ñôn leû, vaø con caùi thöôøng laø nhöõng naïn nhaân ñau khoå hôn heát. AÁy laø chöa keå: trong nhieàu tröôøng hôïp, nhöõng cuoäc chia tay naøy khoâng nhöõng khoâng khoân ngoan maø coøn khoâng caàn thieát nöõa. Caùc toøa aùn hoân phoái voán hieåu roõ caûnh con ngöôøi laø naïn nhaân "cuûa loøng baát nhaân giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi". Nhöng chaéc chaén trong caùc thaäp nieân tröôùc ñaây, vieäc taùi keát hoân laø ñieàu khoâng ai nghó tôùi ngoaïi tröø moät soá ít tröôøng hôïp tuyeân boá hoân nhaân voâ hieäu. Bôûi theá hoài aáy, tình theá khoâng ñeán noãi caáp baùch nhö ngaøy nay. Giaùo luaät ñieàu 1141 voán khaúng ñònh: "Hoân nhaân ñaõ thaønh hieäu vaø hoaøn hôïp thì khoâng theå bò huûy tieâu bôûi baát cöù quyeàn löïc nhaân baûn naøo hay bôûi baát cöù nguyeân côù naøo ngoaøi söï cheát" (1).

Seõ laàm laãn neáu nghó raèng Giaùo Luaät laø moät loaïi caáu truùc do thaåm quyeàn Giaùo Hoäi aùp ñaët vaø choáng laïi caùc chi theå cuûa Giaùo Hoäi. AÁn töôïng naøy do moät soá taùc giaû vaø nhaø pheâ bình taïo ra. Hoï laø ngöôøi beânh vöïc cho thaùi ñoä 'chuùng toâi' vaø 'hoï'. Thöïc ra, luaät Giaùo Hoäi phaùt sinh töø chính truyeàn thoáng vaø coá gaéng ñöa ra caùc qui luaät noùi leân ñöôïc caû giaùo huaán thaàn hoïc laãn giaùo huaán luaân lyù (2).

Thaønh thöû, ñieàu quan troïng laø phaûi thaáy raèng ñaëc tính chuû yeáu cuûa tính baát khaû tieâu phaùt sinh töø chính baûn chaát cuûa hoân nhaân: "Töông quan thaâm haäu trong ñôøi soáng vaø tình yeâu vôï choàng ñaõ ñöôïc chính Ñaáng Taïo Hoùa thieát laäp ra vaø duøng luaät leä cuûa Ngöôøi maø ñieàu höôùng. Noù ñaët caên baûn trong giao öôùc phu phuï döïa treân söï thoaû thuaän baát phaûn hoài coù tính baûn thaân. Bôûi theá, töø haønh vi nhaân baûn nhôø ñoù hai ngöôøi phoái ngaãu trao ban vaø tieáp nhaän laãn nhau, ñaõ phaùt sinh ra moät moái lieân heä maø do thaùnh yù Thieân Chuùa vaø tröôùc maët xaõ hoäi voán laø moät moái lieân heä vónh vieãn. Vì lôïi ích cuûa hai ngöôøi phoái ngaãu vaø con caùi hoï cuõng nhö vì lôïi ích cuûa xaõ hoäi, söï hieän höõu cuûa sôïi daây thaùnh thieâng naøy khoâng coøn tuøy thuoäc moät mình caùc quyeát ñònh nhaân baûn nöõa" (3).

Toâng huaán "Familiaris Consortio" cuûa Ñöùc Gioan Phaoloâ II ñaõ laëp laïi ñieàu treân nhö sau: "Vì tính bí tích trong cuoäc hoân nhaân cuûa hoï, caùc ngöôøi phoái ngaãu ñöôïc coät chaët laïi vôùi nhau moät caùch heát söùc baát khaû phaân ly. Vieäc thuoäc veà nhau cuûa hoï ñaïi bieåu thöïc söï cho chính moái lieân heä cuûa Chuùa Gieâsu vôùi Giaùo Hoäi, nhö moät daáu chæ bí tích" (4). Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo thì trích daãn lôøi Chuùa Gieâsu Kitoâ: "Nhö theá, hoï khoâng coøn laø hai maø laø moät xaùc thòt" vaø nhaéc tôùi Saùch Saùng Theá (5). Saùch Giaùo Lyù coøn theâm: "Ly dò laø moät vi phaïm naëng choáng laïi luaät töï nhieân# nhö theá, ngöôøi phoái ngaãu taùi hoân laâm vaøo tình traïng ngoaïi tình thöôøng tröïc vaø coâng khai#" (6). Ta cuõng coù theå noùi nhö caùc thính giaû cuûa Chuùa Gieâsu trong Tin Möøng Gioan raèng: "Quaû laø ngoân ngöõ khoù nghe. Ai maø chaáp nhaän cho ñöôïc?" (7).

Lawrence Wrenn giaûi thích tính baát khaû tieâu cuûa hoân nhaân theo caùi nhìn cuûa caùc ngöôøi phoái ngaãu, cuûa Thieân Chuùa, cuûa Chuùa Kitoâ vaø cuûa xaõ hoäi. Theo caùi nhìn cuûa caùc ngöôøi phoái ngaãu, thì vieäc keát hôïp thaân maät trong hoân nhaân cuûa hoï, tình yeâu hoân nhaân cuûa hoï vaø phuùc lôïi cuûa con caùi hoï ñoøi phaûi coù söï keát hôïp baát khaû tieâu. Theo caùi nhìn cuûa Thieân Chuùa, thì haønh vi qua ñoù hai ngöôøi phoái ngaãu trao thaân vaø tieáp nhaän laãn nhau phaùt sinh ra moät sôïi daây lieân keát ñaët caên baûn treân chính yù muoán cuûa Ngöôøi vaø ñöôïc ghi vaøo chính thieân nhieân do Ngöôøi döïng neân, ñoäc laäp haún ñoái vôùi thaåm quyeàn nhaân baûn. Sau heát, theo caùi nhìn cuûa Chuùa Kitoâ, thì caên baûn cuoái cuøng vaø saâu xa nhaát laøm neàn cho tính baát khaû tieâu cuûa hoân nhaân heä ôû choã noù laø hình aûnh, laø bí tích vaø laø chöùng nhaân cuûa söï keát hôïp baát khaû tieâu giöõa Chuùa Kitoâ vaø Giaùo Hoäi, ñieàu ñöôïc goïi laø bonum sacramenti (söï thieän bí tích). Theo caùi nhìn cuûa xaõ hoäi, quyeát ñònh cuûa hai ngöôøi phoái ngaãu ñaõ ñöôïc xaõ hoäi, nhaát laø Giaùo Hoäi, coâng nhaän vì ích lôïi chung vaø ích lôïi cuûa con caùi (8).

Chuùng toâi khôûi söï khaûo luaän naøy baèng vieäc nhaän ñònh veà tính baát khaû tieâu vì neáu caùc cuoäc hoân nhaân ñöôïc coâng nhaän laø khaû tieâu, thì caùc hoaøn caûnh khoù khaên cuûa ly dò vaø taùi hoân lieân quan ñeán vieäc laõnh nhaän caùc bí tích ñaõ khoâng ñöôïc ñaët ra (9).

Giôø ñaây, ta haõy quay veà vôùi thôøi Giaùo Hoäi sô khai ñeå tìm xem giaùo huaán cuûa Giaùo Hoäi veà hoân nhaân ñaõ phaùt trieån ra sao qua caùc theá kyû, ít nhaát cuõng moät caùch khaùi löôïc. Nhöng tröôùc heát, ta caàn nhôù ñieàu naøy: Giaùo Hoäi laø moät cô theå soáng ñoäng. Theo ngoân töø thôøi ñaïi, chuùng ta laø "ñoaøn daân ñang löõ haønh". Thaønh thöû quaû heát söùc sai laàm neáu cho raèng ta coù theå quay veà vôùi caùi hieåu sô khôûi veà hoân nhaân ñeå chöùng thöïc caùch naøo ñoù cho moät hoaøn caûnh môùi xuaát hieän trong theá kyû 21. Ñieàu naøy seõ roõ raøng hôn khi ta thaûo luaän khaû theå huûy tieâu. Söï kieän laø Giaùo Hoäi luoân tieán böôùc vaø khi ñöa ra giaûi phaùp cho caùc vaán ñeà phaùt sinh trong tieán trình tieán böôùc cuûa mình, Giaùo Hoäi thaêng tieán vaø nhìn ra caùc thoâng saùng môùi döôùi söï höôùng daãn cuûa Chuùa Kitoâ, Ñaáng haèng noùi vôùi Giaùo Hoäi qua Chuùa Thaùnh Thaàn.

Tuy nhieân, nguy cô cuõng coù trong vieäc aùp ñaët tö duy hieän ñaïi leân caùi hieåu cuûa Giaùo Hoäi trong caùc theá kyû ñaàu tieân veà hoân nhaân. Hoài aáy khoâng coù giaùo luaät, khoâng coù caùi hieåu roõ raøng veà caùc nguyeân taéc nhö chuùng ta hieän coù. Giaùo Hoäi vöøa môùi xuaát hieän hoài aáy phaûi ñöông ñaàu vôùi nhieàu vaán naïn ñöông thôøi nhö ta seõ thaáy sau naøy. Nhieàu coâng thöùc tín lyù ñaõ ñöôïc ñöa ra ñeå giaûi quyeát caùc laïc giaùo ñang thònh haønh luùc aáy. Nhö vieäc ñònh nghóa söï keát hôïp hai baûn tính cuûa Chuùa Kitoâ ñeå choáng laïi caùc laïc giaùo nhaát tính luaän, Arioâ vaø Nestoârioâ... Vaán ñeà trong Giaùo Hoäi ñaõ saûn sinh ra caùc giaûi phaùp cho chuùng.

Hoân nhaân trong Giaùo Hoäi Sô Khai (10)

Vaøo cuoái theá kyû thöù nhaát, töùc vaøo cuoái theá heä Kitoâ höõu thöù hai, hai truyeàn thoáng chính taïo ra sinh hoaït Kitoâ Giaùo sô khai chính laø caùc truyeàn thoáng Do Thaùi vaø La Hy. Ñeán luùc ñoù, moãi truyeàn thoáng ñaõ ñoùng goùp phaàn mình vaøo sinh hoaït naøy, ñoàng thôøi cuõng taùc ñoäng leân nhau. Duø do bieán coá Gieârusalem bò bao vaây (naêm 67-70), caùc coäng ñoàng Kitoâ Giaùo phaûi phaân taùn khaép nôi, nhöng aûnh höôûng Do Thaùi vaãn coøn ñoù vì caùc coäng ñoàng Kitoâ Giaùo ñaàu heát ôû beân ngoaøi Palestine ñeàu chuû yeáu bao goàm ngöôøi Do Thaùi. Tuy nhieân, cuoái cuøng, aûnh höôûng La Hy caøng ngaøy caøng troåi vöôït vì tyû leä tín höõu goác Do Thaùi caøng ngaøy caøng giaûm ñi.

Vì theá heä Kitoâ höõu ñaàu tieân haàu heát laø ngöôøi Do Thaùi, neân khoâng coù baèng chöùng gì laø phong thaùi keát hoân cuûa hoï khaùc vôùi phong thaùi tröôùc khi hoï trôû thaønh Kitoâ höõu. Hình thöùc keát hoân naøy dieãn ra thaønh hai giai ñoaïn. Giai ñoaïn ñaàu tieân goïi laø kiddushin coù theå dòch laø "ñính hoân" maëc daàu hình thöùc ñính hoân naøy hoaøn toaøn khaùc vôùi loái hieåu bình thöôøng cuûa ta. Bôûi neáu ñoâi trai gaùi muoán phaù boû noù, hoï phaûi tieán haønh thuû tuïc ly dò. Taïi phía nam Israel, ñoâi trai gaùi "ñính hoân" ñöôïc pheùp giao hôïp tính duïc ñeå traéc nghieäm khaû naêng sinh saûn. Vaø neáu vò hoân theâ (vaø chæ vò hoân theâ maø thoâi) aên naèm vôùi ngöôøi thöù ba, naøng bò coi nhö ngoaïi tình. Ñoäng löïc chính khieán ngöôøi ta keát hoân laø ñeå coù con caùi. Con gaùi coù theå keát hoân luùc ñöôïc 12 tuoåi röôõi. Tuoåi sôùm nhaát cho con trai laø 13. Töû xuaát treû sô sinh cao vaø tuoåi thoï trung bình thaáp, neân ñieàu quan troïng cho caû ñaát nöôùc laãn doøng toäc laø treû em caàn ñöôïc sinh saûn ngay khi coù theå. Hoân nhaân trôû thaønh moät ôn goïi phaûi tuaân theo. Söï öng thuaän hoã töông giöõa hai ngöôøi ñính öôùc ñöôïc coi laø khoâng caàn thieát. Ngöôøi cha Do Thaùi, sau khi tham khaûo vôï, coù quyeàn thöông thaûo cuoäc hoân nhaân cho con caùi. Hoân nhaân vì theá laø moät giao öôùc giöõa hai gia ñình. Söï öng thuaän cuûa con caùi heä ôû vieäc vaâng lôøi chaáp nhaän ngöôøi baïn ñôøi ñaõ ñöôïc cha meï löïa cho. Öu tieân choïn löïa laø giöõa nhöõng ngöôøi ngöôøi coù hoï haøng vôùi nhau. Hoân nhaân giöõa moät oâng caäu vôùi coâ chaùu gaùi laø ñieàu khoâng coù gì hoïa hieám, coøn hoân nhaân giöõa anh chò em con chuù con baùc laø ñieàu thoâng thöôøng. Leã cöôùi keùo daøi caû tuaàn vaø ñöôïc coi laø vieäc cuûa gia ñình do cha meï giaùm saùt. Coát loõi laø 7 lôøi chuùc phuùc do cha chuù reå ñoïc lôùn tieáng. Cao ñieåm laø vieäc chuù reå röôùc coâ daâu veà nhaø mình. Coù leõ trong caùc hoaøn caûnh nhö theá, caùc Kitoâ höõu sô khai baét ñaàu giaûi thích lôøi cuûa Chuùa, nhö ñaõ ñöôïc truyeàn tôùi ta ngaøy nay, hay sôùm hôn qua vieäc truyeàn mieäng. Moät caâu hoûi coù leõ ñaõ ñöôïc neâu ra laø ngöôøi ta coù baát tuaân lôøi Chuùa hay khoâng neáu cuoäc hoân nhaân chaám döùt trong luùc coøn kiddushin (ñính hoân), hay vieäc xeù boû hoân nhaân bò caám sau moät naêm ñính hoân aáy? Coøn vieäc giao hôïp tính duïc trong thôøi gian ñính hoân thì sao? Giaùo huaán ñaàu tieân veà hoân nhaân tìm thaáy trong thö thöù nhaát cuûa Thaùnh Phaoloâ göûi tín höõu Coârintoâ. Ngaøi traû lôøi caùc caâu hoûi cuûa coäng ñoàng tín höõu. Ngöôøi ta vaãn tin thö naøy ñöôïc vieát khoaûng naêm 56, trong khi vieäc san ñònh caùc Tin Möøng maõi sau ñoù môùi hoaøn taát (11). Trong chöông 7, caùc caâu 10 tôùi 16, ngaøi vieát nhö sau:

"Coøn vôùi nhöõng ngöôøi ñaõ keát hoân, toâi ra leänh naøy, khoâng phaûi toâi, maø laø Chuùa: vôï khoâng ñöôïc rôøi xa choàng (12), maø neáu ñaõ rôøi xa choàng, thì phaûi ôû ñoäc thaân hoaëc phaûi laøm hoøa vôùi choàng; vaø choàng cuõng khoâng ñöôïc raãy vôï. Coøn vôùi nhöõng ngöôøi khaùc, thì toâi noùi, chính toâi chöù khoâng phaûi Chuùa: neáu anh em naøo coù vôï ngoaïi ñaïo maø ngöôøi naøy baèng loøng ôû vôùi ngöôøi aáy, thì ngöôøi aáy ñöøng raãy vôï. Ngöôøi vôï naøo coù choàng ngoaïi ñaïo maø ngöôøi naøy baèng loøng ôû vôùi ngöôøi aáy, thì ngöôøi aáy ñöøng boû choàng. Thaät vaäy, choàng ngoaïi ñaïo ñöôïc thaùnh hoùa nhôø vôï, vaø vôï ngoaïi ñaïo ñöôïc thaùnh hoùa nhôø ngöôøi choàng coù ñaïo. Chaúng vaäy, con caùi anh em seõ laø oâ ueá, trong khi thaät ra chuùng laø thaùnh. Neáu ngöôøi ngoaïi ñaïo muoán boû ngöôøi kia, thì cöù boû; trong tröôøng hôïp ñoù, choàng hay vôï coù ñaïo khoâng bò luaät hoân nhaân raøng buoäc: Thieân Chuùa ñaõ keâu goïi anh em soáng bình an vôùi nhau! Chò laø vôï, bieát ñaâu chò chaúng cöùu ñöôïc choàng? Hay anh laø choàng, bieát ñaâu anh chaúng cöùu ñöôïc vôï?" (13).

Ta quen suy nghó veà hai caâu hoûi khaùc nhau ñaõ ñöôïc neâu ra vôùi Thaùnh Phaoloâ. Moät caâu lieân quan tôùi 2 Kitoâ höõu, coøn caâu kia lieân quan tôùi 1 Kitoâ höõu vaø 1 ngöôøi ngoaïi giaùo. Vôùi caâu hoûi ñaàu, Thaùnh Phaoloâ traû lôøi raèng: ngöôøi vôï Kitoâ höõu khoâng ñöôïc rôøi xa choàng. Coøn ngöôøi choàng thì khoâng ñöôïc ly dò vôï. Mackin (14) cho raèng ngöôøi Hy Laïp uûng hoä caâu "vôï khoâng ñöôïc rôøi xa choàng" theo nghóa khoâng ñöôïc boû choàng, moät yù nghóa gaàn hôn vôùi leänh cuûa Chuùa laø ngöôøi choàng khoâng ñöôïc boû vôï. Nhöng neáu ngöôøi vôï Kitoâ giaùo boû choàng nhö luaät Roâma cho pheùp hoï thì sao? Thaùnh Phaoloâ chæ ñeà caäp tôùi caùc baø vôï Kitoâ höõu sau khi bò choàng boû. Ngaøi daïy raèng ngöôøi vôï rôøi xa choàng phaûi ôû ñoäc thaân hay laøm hoøa laïi vôùi choàng. Nhö vaäy, phaûi chaêng Thaùnh Phaoloâ tuyeät ñoái choáng laïi vieäc hoân nhaân coù theå bò tieâu huûy? Chuùa ñaõ minh nhieân ngaên caám vieäc aáy nhöng lieäu coù theå coù khaû theå tieâu huûy hay khoâng? Mackin trích caâu 39: "Ngöôøi vôï bò raøng buoäc bao laâu choàng coøn soáng. Neáu choàng cheát roài, thì vôï ñöôïc töï do, muoán laáy ai thì laáy, mieãn laø trong Chuùa". OÂng noùi theâm: "Baát keå ta giaûi thích ra sao veà cuïm töø ñöôïc Thaùnh Phaoloâ söû duïng trong ngöõ caûnh naøy, ñieàu roõ raøng laø khi chuyeån taûi taâm trí vaø yù muoán cuûa Chuùa Gieâsu veà vieäc vôï choàng Kitoâ höõu huûy tieâu cuoäc hoân nhaân cuûa hoï baèng caùch raãy boû ngöôøi phoái ngaãu kia khi caû hai ñeàu laø Kitoâ Höõu, ñaây laø ñieàu bò caám, bò caám moät caùch tuyeät ñoái, khoâng coù tröôøng hôïp tröø. Thaùnh Phaoloâ khoâng giaûi thích lyù do taïi sao noù bò caám. Ñoái vôùi ngaøi, bieát ñoù laø leänh Chuùa caám laø ñuû roài" (15).

Caâu hoûi thöù hai lieân quan tôùi ngöôøi Kitoâ höõu vaø ngöôøi phoái ngaãu ngoaïi giaùo cuûa hoï. Neáu ngöôøi ngoaïi giaùo muoán tieáp tuïc soáng vôùi ngöôøi Kitoâ höõu, thì hoï khoâng ñöôïc ly dò. Nhöng neáu ngöôøi phoái ngaãu ngoaïi giaùo khoâng muoán tieáp tuïc soáng vôùi ngöôøi Kitoâ höõu, thì hoï ñöôïc boû nhau vaø ngöôøi phoái ngaãu Kitoâ höõu khoâng coøn bò troùi buoäc nöõa. Ñieàu ñaùng löu yù trong tröôøng hôïp naøy laø caû hai beân ñeàu ñöôïc coi laø boû nhau, caû ngöôøi vôï cuõng nhö ngöôøi choàng. Phaûi chaêng Thaùnh Phaoloâ nghó tôùi luaät Roâma? Chaéc chaén ta neân giaû thieát coù moät neàn thaàn hoïc phaùt trieån veà hoân nhaân trong caùc coäng ñoàng Kitoâ Giaùo sô khai. Coøn nhöõng trình baøy ôû ñaây veà baûn vaên treân chæ laø moät soá suy ñoaùn rieâng tö.

Ta neân trôû laïi vôùi caùc Tin Möøng ñeå gaëp gôõ chính lôøi leõ cuûa Chuùa Gieâsu. Vaøo thôøi cuûa Ngöôøi, ña theâ laø ñieàu ñöôïc pheùp, duø khoâng thöôøng xuyeân laém vaø quyeàn ly dò chæ daønh rieâng cho ngöôøi choàng. Ta bieát roõ caâu "ngoaïi tröø" trong Tin Möøng Maùt-theâu: "Toâi noùi cho caùc oâng bieát: Ngoaïi tröø tröôøng hôïp hoân nhaân baát hôïp phaùp, ai raãy vôï maø cöôùi vôï khaùc laø phaïm toäi ngoaïi tình. Caùc moân ñeä thöa Ngöôøi: "Neáu laøm choàng maø phaûi nhö theá ñoái vôùi vôï, thì thaø ñöøng laáy vôï coøn hôn" (Mt 19:9-10).

Phaùi Shammai vaø phaùi Hillel tranh luaän vôùi nhau veà vieäc giaûi thích caâu Ñeä Nhò Luaät 24:1 cho pheùp ngöôøi choàng raãy boû vôï mình vì naøng "coù ñieàu gì chöôùng" (16). Phaùi Shammai hieåu lyù do ñoù theo nghóa ñen, trong khi phaùi Hillel thì giaûi thích caâu naøy coù nghóa a) ngöôøi vôï baát trung (unchastity) hay b) coù ñieàu gì laøm ngöôøi choàng khoâng vui. Xem ra nghóa sau laø nghóa troåi vöôït vaøo ñaàu theá kyû thöù nhaát coâng nguyeân. Ta neân ñeå yù caâu hoûi ngöôøi ta ñaët cho Chuùa Gieâsu: "Theo luaät, ngöôøi ñaøn oâng coù ñöôïc pheùp ly dò vôï mình vì baát cöù lyù do gì khoâng?". Qua caâu Ngöôøi traû lôøi, roõ raøng Chuùa Gieâsu muoán nhaán maïnh raèng hoân nhaân khoâng phaûi laø moät saùng cheá cuûa con ngöôøi maø laø cuûa Thieân Chuùa. Ngöôøi Bieät Phaùi cuõng nhö ngöôøi choàng khoâng coù naêng quyeàn tieâu huûy cuoäc hoân nhaân. "Nhö theá, hoï khoâng coøn laø hai maø chæ laø moät thaân xaùc. Do ñoù, ñieàu gì Thieân Chuùa ñaõ keát hôïp, con ngöôøi khoâng ñöôïc phaân ly" (Mt 19:6).

Caâu "ngoaïi tröø" trong Tin Möøng Maùttheâu vì theá luoân ñöôïc ñem ra tranh luaän. Ta töï hoûi khoâng bieát caâu naøy do chính Chuùa Gieâsu phaùn ra hay ñöôïc Thaùnh Maùttheâu loàng vaøo. Neáu ñoù laø lôøi Chuùa Gieâsu tröïc tieáp noùi ra, thì Thaùnh Maùccoâ, Thaùnh Luca vaø Thaùnh Phaoloâ haún ñaõ boû qua vì moät lyù do naøo ñoù. Coøn neáu Thaùnh Maùttheâu loàng vaøo, thì taïi sao ngaøi laïi laøm vaäy? Mackin (17) nhaän ñònh raèng truyeàn thoáng vaãn coi Tin Möøng Maùttheâu ñöôïc vieát cho moät coäng ñoaøn Kitoâ höõu goác Do Thaùi thuoäc theá heä thöù hai, coù leõ ôû Antioâkia. Thaønh thöû quan taâm cuûa hoï veà ly dò vaø taùi hoân laø quan taâm cuûa ngöôøi Do Thaùi. Thöù quan taâm nhö vaäy khoâng ñöôïc caùc coäng ñoaøn cuûa Thaùnh Maùccoâ, cuûa Thaùnh Luca vaø cuûa Thaùnh Phaoloâ chia seû. Chæ rieâng coäng ñoaøn cuûa Thaùnh Maùttheâu bieát vaø soáng theo luaät ly dò cuûa Ñeä Nhò Luaät maø thoâi. Hoï muoán bieát xem Chuùa Gieâsu coù noùi ñieàu gì lieân quan tôùi yù kieán cuûa phaùi Shammai vaø Hillel veà caâu "coù ñieàu gì chöôùng" khoâng. Ta khoâng bieát Thaùnh Maùttheâu ñaõ loàng caâu naøy vaøo nhö theá naøo, coù phaûi ngaøi nghe ñöôïc caâu aáy töø ngöôøi khaùc roài trình baøy yù kieán cuûa mình nhö laø lôøi phaùn ñònh cuûa Chuùa Gieâsu khoâng?

Cuõng coù nhieàu loái giaûi thích haïn töø porneia. Moät loái cho raèng ñaây laø moät thieáu khaû naêng hôïp luaät nôi ngöôøi ñaøn baø. Giaùo huaán cuûa caùc rabbi keå ra caùc tröôøng hôïp nhö baát löïc tính duïc, cha meï ngoaïi giaùo, khoâng coù khaû naêng sinh saûn, hoï maùu hay hoï haøng ôû caáp coøn bò caám, cha coøn laø noâ leä khi coâ gaùi keát hoân... Ta goïi caùc baát khaû naêng naøy laø caùc ngaên trôû voâ hieäu (invalidating impediments). Caùc rabbi thì coi chuùng nhö cô sôû ñeå tieâu huûy hoân nhaân. Nhö theá, caùc Kitoâ höõu goác Do Thaùi muoán bieát caùc ngaên trôû naøy coøn hieäu löïc hay khoâng vaø Chuùa Gieâsu noùi gì veà chuùng. Neáu chính caùc moân ñeä Chuùa Gieâsu hoûi Ngöôøi, thì Thaùnh Maùttheâu khoâng töï yù theâm caâu naøy; raát coù theå noù ñaõ ñöôïc löu truyeàn töø laâu trong caùc coäng ñoaøn sô khai (18). Mackin cho raèng: ñieåm yeáu cuûa loái giaûi thích caâu ngoaïi tröø naøy laø phaûn öùng cuûa caùc moân ñeä. Neáu ñaõ coù nhieàu cô sôû ñeå ly dò nhö theá thì taïi sao giaùo huaán naøy laïi khoù giöõ nhö vaäy?

Moät giaûi ñaùp khaùc ñöôïc Mackin nhaéc tôùi laø giaûi ñaùp cuûa Van Tilborg (19), ngöôøi cho raèng phaûi giaûi thích caâu naøy döôùi aùnh saùng cuûa caâu Maùttheâu 1:18-19: "Sau ñaây laø goác tích Ðöùc Gieâsu Kitoâ: baø Maria, meï Ngöôøi, ñaõ thaønh hoân vôùi oâng Giuse. Nhöng tröôùc khi hai oâng baø veà chung soáng, baø ñaõ coù thai do quyeàn naêng Chuùa Thaùnh Thaàn. OÂng Giuse, choàng baø, laø ngöôøi coâng chính vaø khoâng muoán toá giaùc baø, neân môùi ñònh taâm boû baø caùch kín ñaùo".

Van Tilborg nhaán maïnh raèng baát cöù ai raãy boû vôï mình vaø cöôùi ngöôøi khaùc seõ phaïm toäi ngoaïi tình ngoaïi tröø tröôøng hôïp thaáy ngöôøi vôï ñaàu tieân cuûa mình khoâng coøn trinh nöõa. Ñaây laø loái hieåu cuûa coäng ñoàng Kitoâ höõu goác Do Thaùi, coäng ñoàng maø Thaùnh Maùttheâu vieát Tin Möøng cho. Ñieàu naøy cuõng giaûi thích ñöôïc phaûn öùng cuûa caùc thính giaû nam giôùi cuûa Chuùa Gieâsu. Ngöôøi con gaùi thöôøng keát hoân ôû tuoåi 12-13 vaø vì ñöôïc cha meï troâng coi caån thaän neân haàu nhö chaéc chaén coøn trinh. Bôûi theá, vieäc raãy boû naøy heát söùc hoïa hieám. Mackin tin raèng ñaây laø loái giaûi thích taâm trí Chuùa Gieâsu raát yeáu veà phöông dieän toân giaùo vaø luaân lyù, moät taâm trí luoân ñaët naëng vieäc tha thöù vaø ñoøi hai beân phaûi coù traùch nhieäm luaân lyù tính duïc nhö nhau.

Loái giaûi thích thöù ba cuûa Joseph Fitzmyer (20) laø moät bieán theå cuûa loái giaûi thích cho raèng porneia laø söï phoái hôïp coù tính loaïn luaân, cho neân phaûi chaám döùt. OÂng trích daãn moät baûn vaên cuûa Phaùi Essene trong ñoù Thieân Chuùa chæ trích söï daâm boân cuûa ngöôøi Do Thaùi. Hai thí duï ñöôïc ñöa ra: a) laáy hai vôï, hoaëc do ña hoân hay do ly dò roài taùi keát hoân vaø b) taäp tuïc cöôùi chaùu trai hay chaùu gaùi. Fitzmyer cho raèng porneia coù yù noùi tôùi cuoäc hoân nhaân loaïn luaân. Ñieàu naøy hình nhö muoán gôïi yù vaø coi Thaùnh Maùttheâu coù bieát tôùi taøi lieäu vuøng Palestine naøy duø coù chöùng côù cho thaáy ngaøi laø moät ngöôøi Do Thaùi khoâng phaûi goác Palestine vaø soáng beân ngoaøi Palestine. Vaû laïi, khoâng coù chöùng côù naøo khaùc cho thaáy caùc coäng ñoaøn Kitoâ höõu thuoäc theá heä thöù nhaát vaø theá heä thöù hai ngaên caám caùc cuoäc hoân nhaân ñöôïc ngöôøi Do Thaùi chaáp nhaän. Luaät Roâma ngaên caám con chuù con baùc khoâng ñöôïc laáy nhau nhöng luaät naøy coù aûnh höôûng tôùi coäng ñoaøn cuûa Thaùnh Maùttheâu chaêng?

Loái giaûi thích thöù tö cho hay ñaây coù yù noùi tôùi ngöôøi ñaøn oâng ly dò vôï vì naøng ngoaïi tình (porneia). Nhöng loái giaûi thích naøy cuõng khoù hoøa hôïp vôùi giaùo huaán cuûa Chuùa Gieâsu veà söï ñoä löôïng vaø tha thöù. Vaû laïi, coøn ngöôøi choàng ngoaïi tình thì sao, chaû leõ Ngöôøi im laëng! Veà khía caïnh naøy, nhaø hoïc giaû Thaùnh Kinh Raymond Brown nhaän ñònh raèng: " Cho pheùp ly dò vì baát cöù loaïi baát trung naøo xem ra cuõng seõ voâ hieäu hoùa hieäu löïc cuûa leänh caám cuûa Chuùa Gieâsu. Moät soá ngöôøi giaûi thích luaät tröø naøy laø ly dò vaø do ñoù cho pheùp beân voâ toäi ñöôïc ly dò vaø taùi hoân, trong khi beân kia bò keát toäi laø ngoaïi tình. Tuy nhieân, moicheia môùi laø chöõ thích hôïp ñeå chæ ly dò nhö ñaõ ñöôïc moät baûn vaên lieân heä cuûa Maùttheâu chöùng toû, vôùi nghóa "phaïm toäi ngoaïi tình". Loái giaûi thích thích ñaùng hôn tìm thaáy nôi nhöõng cuoäc hoân nhaân maø ngöôøi Do Thaùi voán coi laø trong voøng hoï haøng coøn bò caám. Thaùnh Maùttheâu coù theå nhaán maïnh tôùi vieäc khoâng neân aùp duïng leänh Chuùa Gieâsu caám ly dò vaøo nhöõng cuoäc hoân nhaân nhö theá cuûa nhöõng ngöôøi Daân Ngoaïi vöøa trôû laïi vôùi Chuùa Kitoâ" (21).

(Coøn tieáp)

- - - - - - - - - - -

(1) Hoân nhaân bí tích, nghóa laø cuoäc hoân nhaân ñöôïc hai Kitoâ höõu cöû haønh môùi chæ thaønh hieäu (ratified) neáu chöa hoaøn hôïp. Noù seõ thaønh hieäu vaø hoaøn hôïp neáu hai ngöôøi phoái ngaãu giao hôïp tính duïc (moät caùch hôïp nhaân phaåm) vôùi nhau sau khi ñaõ trao ñoåi lôøi öng thuaän keát hoân. Nhö theá hieáp daâm trong hoân nhaân (matrimonial rape) khoâng phaûi laø giao hôïp tính duïc moät caùch hôïp nhaân phaåm maø coitus interruptus (giao hôïp nöûa chöøng roài ruùt ra) cuõng khoâng phaûi laø giao hôïp tính duïc moät caùch hôïp nhaân phaåm. Vaán ñeà phaùt sinh töø vieäc duøng bao cao su chöa ñöôïc giaûi quyeát döùt ñieåm.

(2) Vieäc gia taêng löu thoâng treân ñöôøng trong theá kyû qua ñaõ phaùt sinh ra Luaät Xa Loä (Highway Code). Caùc qui ñònh veà vieäc laùi xe ñaøng hoaøng laø ñieàu chuû yeáu, neáu khoâng, hoãn loaïn seõ dieãn ra. Moïi ngöôøi ñeàu chaáp nhaän ñieàu ñoù khoâng phaûi nhö moät qui ñònh ñoäc ñoaùn (maø veà moät phöông dieän naøo ñoù, laø ñuùng nhö vaäy, vì ta ñaâu coù ñöôïc choïn löïa lieäu coù neân giöõ chuùng hay khoâng) nhöng nhö moät baûo ñaûm ngaên ngöøa tai naïn vaø taùc phong xaõ hoäi xaáu.

(3)The Documents of Vatican II, ed. Walter Abbott, Geoffrey Chapman, 1966, Gaudium et Spes, n.48. p.250.

(4) Familiaris Consortio, St Paul Publications, 1982, n.13, p.28. Xem Saùch Giaùo Lyù Cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo (SGLCGHCG) Phaàn II: Cöû Haønh Maàu Nhieäm Kitoâ Giaùo, Ñieàu7: Bí Tích Hoân Phoái, V. Caùc Thieän Ích vaø Ñoøi Hoûi Cuûa Tình Yeâu Vôï Choàng.

(5) Mt 19:6, St 2:24.

(6) SGLCGHCG Phaàn 2, Toùm Taét Möôøi Ñieàu Raên, Chöông 2, ñieàu 6: Ñieàu Raên Thöù Saùu.

(7) Ga 6:60.

(8) Annulments, Lawrence G. Wrenn, Canon Law Society of America, 1996, Caùc Ñeà Nghò veà Hoïc Lyù Hoân Nhaân Kitoâ Giaùo coâng boá naêm 1977 cuûa UÛy Ban Thaàn Hoïc Quoác Teá, Tính Baát Khaû Tieâu cuûa Hoân Nhaân, 4.3 Tính Baát Khaû Tieâu Noäi Taïi, tr.220.

(9) Sau naøy, chuùng toâi seõ noùi nhieàu hôn veà tính baát khaû tieâu vaø giaûi thích caùc ngoaïi leä cuûa noù.

(10) Chuùng toâi ñaùnh giaù cao caùc cuoán saùch cuûa Theodore Mackin, Marriage in the Catholic Church, What is Marriage?, Divorce and Remarriage, and The Marital Sacrament, taát caû ñeàu do nhaø Paulist Press xuaát baûn.

(11) Nieân bieåu coù theå ghi nhaän cho Tin Möøng Maùccoâ laø khoaûng caùc naêm 68-73, cho Tin Möøng Maùttheâu laø khoaûng caùc naêm 80-90 vaø cho Tin Möøng Luca laø khoaûng naêm 85. Ñoù chæ laø nhöõng nieân bieåu öôùc chöøng theo moät soá hoïc giaû. Chuùng toâi döïa vaøo Raymond E.Brown, An Introduction to the New Testament, Doubleday, 1997.

(12) "Khoâng phaân reõ" (New Jerusalem Bible).

(13) Baûn Tieâu Chuaån Môùi Duyeät Laïi (NRSV).

(14) Mackin, What is Marriage? chöông 2, Caùi Hieåu Kitoâ Giaùo Sô Khai veà Hoân Nhaân, Huaán Thò veà Hoân Nhaân Trong 1Coârintoâ, caùc tr.54-61.

(15) Mackin, Op.cit., , p.59.

(16) NRSV. Trong Jerusalem Bible (JB):"I am not speaking of an illicit marriage" (toâi khoâng noùi tôùi hoân nhaân baát hôïp phaùp). Cuøng moät chöõ " porneia" naøy cuõng coù trong Mt 5:32.

(17) Trong NSRV "moät ñieàu ñaùng cheâ traùch". Trong JB: "moät ñieàu khoâng thích ñaùng"

(18) Mackin, Divorce and Remarriage, Chöông 3, Ly dò vaø taùi hoân trong caùc Tin Möøng Nhaát Laõm, tr. 57 ff.

(19) Neân löu yù raèng JB dòch chöõ porneia laø hoân nhaân baát hôïp phaùp (illicit marriage)

(20) J. H. A. Van Tilborg, Fur Eine Neue Kirchliche Eheordnung: Ein Alternatifentwurf, do P. J. M. Huizing hieäu ñính, Dusseldorf, 1975.

(21) JB "döï ñònh ly dò baø moät caùch khoâng chính thöùc".

Vuõ Vaên An (3/09/2014)

Back to Home Page