Toøa AÙn Hoân Nhaân

Vaø Thuû Tuïc Xin Tieâu Hoân

Toøa AÙn Hoân Nhaân laø moät toøa aùn theo giaùo luaät coù muïc ñích cöùu xeùt nhöõng cuoäc hoân nhaân ñoå vôõ. Caùc giaùo phaän ñeàu coù toøa aùn naøy, vôùi nhaân vieân laø nhöõng linh muïc hay giaùo daân.

Khoâng gioáng nhö toøa aùn daân söï, toøa aùn tieâu hoân cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo khoâng coù chuyeän giaùp maët ngöôøi phoái ngaãu cuõ, thueâ luaät sö, khoâng lo coù chuyeän thöông taâm xaûy ra nhö quyeàn coi giöõ vaø thaêm vieáng con caùi, trôï caáp cho con caùi vaø cho vôï/choàng cuõ, chia gia taøi, tieàn thuø lao cho toøa, vaø cuõng khoâng coù chuyeän boài thöôøng, söûa sai, v.v...

I. Toøa aùn tieâu hoân

Toøa aùn tieâu hoân goàm:

Chaùnh thaåm (Presiding Judge)

Ñöùc Giaùm Muïc laø vò chuû tòch toøa aùn, töùc laø vò chaùnh thaåm; nhöng trong thöïc teá Ngaøi thöôøng uûy nhieäm cho ngöôøi khaùc.

Thaåm phaùn (Judges)

Ñaây laø caùc linh muïc, cuõng laø chuyeân vieân giaùo luaät, xeùt xöû caùc vuï tieâu hoân hoùa hoân öôùc.

Vò Baûo heä (The Defender of the Bond)

Vò naøy ñoøi baèng chöùng hieån nhieân, vaø lieäu sao cho vuï naøo coøn maäp môø thì khoâng ñöôïc pheâ chuaån. Nhieäm vuï cuûa ngaøi khoâng phaûi coù yù caûn moät aùn leänh tieâu hoân cho baèng kieåm soaùt ñeå neáu leänh ñoù coù ñöôïc ban thì phaûi chaéc chaén theo luaät caên baûn luaät phaùp.

Chöôûng lyù (Promoter of Justice)

Ñaây laø ngöôøi baûo veä coâng ích, baûo ñaûm ñeå vuï aùn khoâng gaây göông muø.

Luaät sö (Advocate)

Ñaây laø vò bieän hoä cho nguyeân ñôn. Noùi chung, luaät sö thöôøng laø linh muïc hay giaùo daân, ñeàu uûng hoä beân nguyeân ñôn.

II. Nhöõng böôùc ñaàu ñeå tieâu hoân

Tröôùc khi ñaâm ñôn, phaûi giaûi quyeát xong 2 vaán ñeà tieân quyeát: ñaõ li dò, vaø choïn toøa aùn.

Khoâng toøa aùn naøo xeùt ñôn xin tieâu hoân tröôùc khi caùc nguyeân ñôn ñaõ nhaän ñöôïc giaáy li dò, töùc laø ñoâi beân phaûi quyeát chaéc khoâng coøn chuùt hy voïng cöùu vaõn söï tan vôõ.

Ngöôøi xin tieâu hoân chæ ñöôïc ñaâm ñôn taïi giaùo phaän cuûa mình khi hai beân cuøng cö truù trong moät giaùo phaän. Neáu khaùc giaùo phaän, phaûi ñeä ñôn leân toøa ôû giaùo phaän maø bò ñôn coù cö sôû hay baùn cö sôû. Tuy nhieân, coù theå tieán haønh thuû tuïc ngoaøi vuøng cö sôû cuûa bò ñôn khi coù söï öng thuaän cuûa toøa aùn phía bò ñôn neáu cö sôû beân nguyeân coù lyù do thích hôïp.

III. Thuû tuïc tieâu hoân

A. Vieäc tieáp xuùc ñaàu tieân

- Cha sôû: Thöôøng caùc nguyeân ñôn baét ñaàu trình baøy tröôøng hôïp mình vôùi cha sôû. Ngaøi seõ lieân laïc vôùi toøa vaø giuùp ñieàn ñôn. Nhieàu khi vieäc tieáp xuùc vôùi cha sôû trôû thaønh cuoäc phoûng vaán thöù nhaát, khoâng phaûi noùi chuyeän vôùi nhaân vieân cuûa toøa. Coù nôi cha sôû ñöôïc huaán luyeän giöõ vai luaät sö, khi aáy baàu khí aám cuùng, deã thoâng caûm vaø vuï aùn tieán trieån mau leï hôn.

- Tieáp xuùc thaúng vôùi toøa aùn: Neáu nguyeân ñôn thaáy khoù laøm vieäc chung vôùi luaät sö cuûa mình thì toøa aùn chính laø nôi hoï neân nhôø caäy. Khi tieáp xuùc vôùi toøa aùn, nguyeân ñôn coù theå lieân laïc tröïc tieáp vôùi vaên phoøng cuûa toøa, hay lieân laïc vôùi vaên phoøng chöôûng aán toøa Giaùm Muïc giaùo phaän.

B. Ñôn thöù nhaát vaø cuoäc phoûng vaán

1. Ñôn thöù nhaát: Ñôn naøy goàm nhöõng chi tieát:

- Chöùng chæ Röûa Toäi.

- Toân giaùo cuûa ngöôøi phoái ngaãu cuõ.

- Ngaøy vaø nôi cöû haønh hoân leã.

- Ñaõ li dò thì ngaøy vaø nôi naøo, döïa caên baûn naøo.

- Ñaõ ñem ñôn xin tieâu hoân taïi toøa aùn naøo chöa.

2. Phoûng vaán: Nguyeân ñôn seõ ñöôïc toøa phoûng vaán, hoaëc bôûi cha sôû hoaëc luaät sö cuûa toøa aùn.

IV. Caùc taøi lieäu vaø chöùng lieäu phaûi noäp

A. Ñôn xin vaø lôøi phaùt bieåu

Trong ñôn seõ coù caùc caâu hôûi veà nhöõng caên baûn khaùc nhau ñaõ khieán hoân öôùc baát thaønh.

Ñöông söï seõ ñöôïc yeâu caàu giaûi thích taïi sao hoï caûm thaáy hoân öôùc cuûa mình baát thaønh, vaø döïa treân caên baûn naøo hoï cho raèng coù ñuû ñieàu kieän ñeå ñöôïc tieâu hoân hoùa.

Ñöông söï cuõng ñöôïc yeâu caàu phaùt bieåu caûm töôûng veà hoân öôùc cuõ; veà thôøi kyø theo ñuoåi nhau (courtship), thôøi kyø ñính hoân, tuaàn trang maät, ñôøi soáng gia ñình, nhöõng baát thöôøng, xa caùch, li dò, vaø söï lieân laïc hieän taïi vôùi ngöôøi vôï/choàng cuõ theo nhöõng caên baûn hoï döïa vaøo ñeå xin tieâu hoân. Khi ñaõ phaùt bieåu caûm töôûng, hoï coù theå ñöôïc yeâu caàu xin thò thöïc (notarized) lôøi phaùt bieåu cuûa mình.

Boán chæ daãn cho lôøi phaùt bieåu:

(1) Ñuû lôøi, giôùi haïn trong phaïm vi ñaõ daønh cho, thöôøng daøi töø 3 tôùi 6 trang.

(2) Taû ñaày ñuû vaø roõ raøng. Neân hoûi yù kieán cha sôû hay luaät sö xem phaûi vieát gì.

(3) Nhaán maïnh ñeán moái lieân heä tröôùc khi cöôùi, thôøi ñính hoân vaø chính ngaøy cöôùi. Veà sau ngaøy cöôùi, neâu ra nhöõng truïc traëc coù leõ ñaõ manh nha tröôùc ngaøy cöôùi.

(4) Laäp tröôøng thuaàn nhaát.

B. Nhaân chöùng

Haàu heát caùc vuï tieâu hoân theo theå thöùc caàn 3 nhaân chöùng. Nguyeân ñôn phaûi chöùng minh hoân öôùc cuõ tieâu hoân. Tuy nhieân, caùc nhaân chöùng khoâng buoäc bieát heát caùc chi tieát rieâng tö, chæ nhöõng bieán coá hoaëc nhöõng cuoäc ñoái thoaïi hoã trôï phaàn chöùng minh cho vuï aùn theo nhö hoï bieát.

Caùc nhaân chöùng khoâng caàn ra haàu toøa. Toøa seõ göûi cho hoï baûn caâu hoûi tæ mæ ñeà caäp ñeán nhöõng caên baûn vieát treân giaáy.

C. Nhöõng taäp taøi lieäu caàn thieát

Phaàn lôùn caùc giaáy tôø naøy goàm:

(1) Baûn sao Chöùng Chæ Röûa Toäi (vaø Theâm Söùc neáu coù theå).

(2) Caùc baûn sao Chöùng Chæ Hoân Öôùc cuõ, caû ñaïo vaø ñôøi.

(4) Baûn sao giaáy li dò (vaø coù theå moät soá thuû tuïc).

(4) Caùc giaáy baùc só hay nhaø thöông coù chöõ kyù, vaø coù thò thöïc nöõa caøng toát, seõ raát höõu duïng.

Sau khi noäp ñôn thì chôø keát quaû cuoái cuøng, coù theå ñöôïc thoâng baùo, baèng giaáy tôø, khoaûng 6 thaùng sau khi ñôn ñöôïc chính thöùc chaáp nhaän ñeå xeùt.

V. Dieãn tieán taïi toøa aùn

A. Ñònh phieân toøa

Khi moïi giaáy tôø caàn thieát cho vuï xin tieâu hoân ñaõ ñuû, moät phieân toøa seõ ñöôïc chæ ñònh vôùi nhöõng thaønh phaàn nhö sau:

1. Caùc thaåm phaùn

Moãi toøa coù töø 1 ñeán 3 thaåm phaùn tuøy nôi vaø tuøy tröôøng hôïp.

2. Vò baûo heä

Vò naøy ñoøi caùc baèng chöùng vaø luaän cöù beânh vöïc vieäc xin tieâu hoân phaûi ñöôïc trình baøy chaët cheõ roõ raøng; vaïch ra nhöõng sô hôû, chæ chích caên baûn khoâng chính xaùc, vaø toång quaùt, laøm luaät sö cuûa nguyeân ñôn phaûi tænh thöùc... Nhöng neáu thaáy phaùn quyeát toái haäu coù baèng chöùng chaéc chaén thì khoâng phaûn ñoái nöõa.

Tröôùc khi aùp duïng thuû tuïc (American Procedural Norms), moãi vuï ñeàu bò vò Baûo Heä ñoøi xöû laïi laàn thöù hai goïi laø khaùng aùn.

3. Luaät sö cuûa nguyeân ñôn

Luaät sö cuûa nguyeân ñôn chính laø ngöôøi ñaõ cuøng laøm vieäc vôùi hoï töø ñaàu, ñöôïc toøa chính thöùc chæ ñònh ñaïi dieän cho nguyeân ñôn.

4. Coøn moät chöõ kyù

Khi phieân toøa ñöôïc aán ñònh, nguyeân ñôn phaûi kyù nhaän ñeå luaät sö ñaïi dieän cho mình. Ñaây chæ laø chuyeän hình thöùc, nhöng phaûi coù. Thí duï, neáu nguyeân ñôn vaéng nhaø laâu khi toøa xöû maø khoâng coù giaáy uûy quyeàn cho luaät sö thay maët thì toøa söû ñình hoaõn. Taïi moät soá nôi, nguyeân ñôn kyù nhaän khi noäp ñôn; coù khi ngay trong ñôn.

B. Taïi toøa sô thaåm seõ quyeát ñònh xem

(1) Toøa coù quyeàn taøi phaùn ñoái vôùi vuï aùn khoâng?

(2) Hoà sô ñaõ trình baøy ñaày ñuû nhöõng caên baûn chöa?

(3) Ñaõ saün saøng caùc baèng chöùng chöa?

(4) Nhöõng caên baûn ñaëc bieät cho vuï aùn laø gì?

Neáu traû lôøi cho 1 trong 3 caâu ñaàu laø khoâng, thì phaûi ñình xöû. Nhöng chuyeän naøy khoù xaûy ra, vì neáu coù thì nguyeân ñôn ñaõ ñöôïc baùo cho bieát ngay töø ñaàu.

C. Thu thaäp chöùng lieäu

1. Tieáp xuùc bò ñôn

Toøa phaûi lieân laïc ñeå baùo cho bieát thuû tuïc tieâu hoân hoân öôùc ñang tieán haønh, vaø döïa treân caên baûn naøo. Bò ñôn phaûi coù ñuû thôøi gian ñeå phuùc ñaùp. Theo giaùo luaät hieän haønh, ñòa chæ cuûa bò ñôn phaûi bieát ñeå xem toøa ñònh xöû coù thích hôïp khoâng.

Theo kinh nghieäm, haàu heát bò ñôn khoâng ngoù gì tôùi nhöõng caâu hoûi vaø baûn ñieàu tra göûi cho hoï, vaø thöôøng khoâng maáy saün loøng ra maët giuùp nguyeân ñôn. Thöïc teá maø noùi, nguyeân ñôn coù leõ khoâng neân quaù troâng caäy vaøo söï hôïp taùc cuûa bò ñôn tröø khi nhaän ñöôïc söï ñoàng yù tröôùc cuûa hoï.

2. Tieáp xuùc caùc nhaân chöùng

Haàu heát trong caùc vuï aùn, caùc nhaân chöùng nhaän ñöôïc nhöõng baûn caâu hoûi rieâng lieân quan ñeán nhöõng caên baûn ñaëc bieät ñöôïc nguyeân ñôn choïn. Caùc nhaân chöùng thöôøng ñöôïc yeâu caàu ñieàn vaøo baûn caâu hoûi naøy vaø xin thò thöïc roài göûi veà toøa aùn. Coù nôi vaø trong moät soá tröôøng hôïp, caùc nhaân chöùng ñöôïc toøa phoûng vaán.

3. Phoûng vaán laàn hai

Coù theå nguyeân ñôn ñöôïc yeâu caàu chòu phoûng vaán bôûi moät chuyeân vieân taâm lyù hay moät nhaø phaân taâm, ngöôøi naøy sau naøy seõ laøm chöùng. Ñieàu naøy gaàn nhö baét buoäc neáu ñôn xin naïi vaøo caên baûn taâm lyù.

4. YÙ kieán cuûa chuyeân vieân ngoaøi toøa

Trong caùc vuï aùn döïa treân caên baûn taâm lyù, chuyeân vieân taâm lyù khoâng ñích thaân ra haàu toøa. Nhöng caùc baèng chöùng ñöôïc thaâu toùm roài ñöôïc göûi cho chuyeân vieân taâm lyù ñeå nghieân cöùu roài vieát yù kieán mình ra. YÙ kieán chuyeân moân naøy ñöôïc ñöa laøm baèng chöùng khi vuï aùn ñöôïc xöû laàn choùt.

D. Phieân chung thaåm

Khi thu thaäp xong baèng chöùng, nguyeân ñôn coù theå ñöôïc luaät sö cuûa mình cho bieát ngaøy xöû phieân cuoái cuøng, nhöng hoï khoâng buoäc phaûi ra haàu toøa.

Vò Baûo Heä vaø luaät sö cuûa nguyeân ñôn seõ trình baøy baûn toaùt löôïc phaùp lyù tröôùc toøa ñeå noùi leân quan ñieåm cuûa mình. Caùc thaåm phaùn phaûi coá tìm ra söï chaéc chaén ñaïo ñöùc khi quyeát ñònh. (Veà söï chaéc chaén ñaïo ñöùc (moral certainty), xin xem Huaán Töø cuûa Ñöùc Pioâ XII göûi caùc Giaùo Chuû, caùc Vieân Chöùc taïi Toøa Thöôïng Thaåm Roma - the Sacred Roma Rota -, ngaøy 1/10/1942, Canon Law Digest, 3, pp. 605-611; av2 Lawrence G. Wrenn, trong Annulments, pp. 135-138).

E. Phaùn quyeát

Phaùn quyeát baèng giaáy tôø cuûa toøa aùn laø moät taøi lieäu ít gaây chuù yù nhaát cuûa caû lòch trình vuï aùn tieâu hoân. Ñaây thöôøng chæ laø moät laù thö ngaén, hoaëc moät maûnh giaáy nhoû, göûi cho nguyeân ñôn. AÙn leänh naøy, moät vaên kieän raât ñôn giaûn vaø baèng nhöõng tieáng vaén taét nhaát, baùo cho nguyeân ñôn bieát keát quaû vieäc hoï xin tieâu hoân laø ñöôïc hay khoâng.

VI. Duyeät laïi phaùn quyeát vaø khaùng aùn

Khi nguyeân ñôn nhaän ñöôïc laù thö chính thöùc baùo cho bieát phaùn quyeát cuûa toøa aùn töùc laø vuï aùn ñaõ xong. Vieäc tieáp lieàn sau ñaáy laø xeùt laïi phaùn quyeát cuûa toøa sô thaåm naøy bôûi moät nhaân vaät khaùc. Moät trong hai caùch sau ñaây seõ xaûy ra: töï ñoäng duyeät laïi, hay laø Khaùng aùn.

A. Töï ñoäng duyeät laïi

Giaùo luaät hieän haønh ñoøi phaûi xeùt laïi moãi vuï tieâu hoân. Söï duyeät laïi baét buoäc naøy phaûn aûnh moái quan taâm cuûa Toøa Thaùnh veà vieäc ngaøy caøng gia taêng soá vuï xin tieâu hoân.

Ñaây khoâng phaûi laø vieäc khaùng aùn leân toøa phaù aùn, nhöng laø vieäc göûi phaùn quyeát cuûa toøa sô thaåm leân toøa ñeä nhò caáp ñeå duyeät laïi. Phieân taùi thaåm naøy khoâng ñöôïc xöû ngöôïc laïi phaùn quyeát cuûa toøa sô thaåm, nhöng chæ laø xaùc nhaän hay ñoøi xöû laïi vuï aùn aáy thoâi.

B. Quyeàn khaùng aùn cuûa nguyeân ñôn

Nguyeân ñôn coù theå naïi ñeán toøa ñeä nhò caáp neáu vieäc thænh caàu cuûa hoï khoâng ñöôïc toøa sô thaåm thoûa maõn. Nhöng vieäc naøy raát hieám, vì ít khi coù vuï naøo ñaõ ñuû baèng chöùng laïi thaát baïi; hai laø neáu khoâng coù baèng chöùng vöõng chaéc, thì hoï ñaõ ñöôïc khuyeân ruùt ñôn töø tröôùc, khi chöa xöû phieân chung thaåm roài.

C. Toøa aùn ñeä nhò caáp

Toøa aùn seõ baùo cho nguyeân ñôn bieát hoï ñaõ bò töø choái vieäc xin tieâu hoân, vaø cho bieát phaûi khaùng aùn leân toøa naøo. Toøa khaùng aùn thöôøng ôû taïi moät giaùo phaän laân caän.

Chính nguyeân ñôn phaûi tieáp xuùc vôùi toøa khaùng aùn. Vieäc khaùng aùn hay xeùt laïi, vì quyeàn lôïi nguyeân ñôn, khoâng töï ñoäng xaûy ra neáu nguyeân ñôn thua cuoäc trong vuï voâ hieäu; maø chæ xaûy ra neáu hoï thaéng cuoäc vaø ñaõ ñuôïc leänh tieâu hoân. Khi nguyeân ñôn ñaõ löu yù toøa khaùng aùn veà söï kieän, moät nhaân vieân naøo ñoù do toøa khaùng aùn cöû ra seõ tieáp xuùc vôùi toøa sô thaåm ñeå xin caùc hoà sô veà vuï ñaõ ñöôïc xöû.

Toøa khaùng aùn seõ hoïp, thöôøng trong voøng moät thaùng, ñeå xem neàn taûng thích hôïp cho phaùn quyeát coù ñöôïc duøng ñeán bôûi caùc Thaåm Phaùn taïi toøa sô thaåm khoâng? Coù ñuû baèng chöùng bieän minh cho phaùn quyeát ñoù chaêng? Coù vaán ñeà naøo bò boû soùt hay khoâng ñöôïc xeùt ñuùng möùc chaêng?

D. Toøa aùn ñeä tam caáp

Toøa Thöôïng Thaåm Roâma ñöôïc goïi laø Toøa AÙn thöù ba vaø, theo lyù thuyeát, moät khaùng aùn cuoái cuøng coù theå ñeä leân toøa naøy, vaø Ñöùc Thaùnh Cha seõ laáy quyeàn taøi phaùn toái cao ñeå xöû vuï aùn.

(Trích Baøi Giaùo Lyù cuûa Mai Thieân Anh

treân Nguyeät San Traùi Tim Ñöùc Meï Soá Thaùng 7 naêm 1992)

Back to Home Page