Tính Luaân Lyù Cuûa Vieäc Taïo Sinh
Phoù Teá Nguyeãn Vaên Taâm, DCCT
Prepare for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
Chöông III: Moät Soá Vaán Naïn
I. Baøo Thai Ñaõ Laø Söï Soáng Con Ngöôøi Chöa?
Thaät khoù maø xaùc ñònh söï soáng cuûa baøo thai khôûi ñaàu töø luùc naøo. Xöa nay, khoa hoïc vaø toân giaùo vaãn coù nhöõng tranh luaän veà vaán ñeà naøy. Tuy nhieân, coù moät söï khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau veà quan nieäm giöõa khoa hoïc vaø toân giaùo. Caùc nhaø khoa hoïc thì quan taâm tôùi nguoàn goác cuûa söï soáng nôi thai nhi; coøn toân giaùo thì laïi quan taâm nguoàn goác cuûa söï soáng aáy. Hai töø khôûi ñaàu vaø nguoàn goác thöïc ra coù yù nghóa khoâng hoaøn toaøn ñoàng nhaát. Neáu duøng töø “khôûi ñaàu” (commencement) thì seõ ñaët caâu hoûi: Khi naøo söï soáng baét ñaàu hình thaønh trong thai nhi; coøn neáu duøng töø “nguoàn goác” (orgine) thì seõ ñaët caâu hoûi veà nguoàn coäi, söï soáng phaùt sinh töø ñaâu.
Do ñoù, ôû ñaây chuùng ta seõ tìm hieåu veà vaán ñeà “phoâi thai hay baøo thai ñaõ laø söï soáng con ngöôøi chöa?” döïa treân khaùm phaù cuûa khoa hoïc, caùch rieâng laø cuûa ngaønh sinh - y hoïc, thöù ñeán laø xem moät soá quan ñieåm cuûa caùc thaàn hoïc gia vaø caùc hoïc giaû, vaø sau cuøng laø tieáng noùi cuûa Giaùo Hoäi Coâng Giaùo.
1. Nhöõng khaùm phaù cuûa ngaønh sinh - y hoïc
Giôùi khoa hoïc gia cuõng khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc söï soáng baét ñaàu khi noaõn thuï tinh, hay vaøo tuaàn thöù 7, thöù 14, thöù 20, thöù 24 sau khi noaõn thuï tinh? Nhöõng con soá ñoù do caùc nhaø khoa hoïc ñeà ra. Taát caû leä thuoäc caùc tieâu chí ñeà ra ñeå ñònh nghóa söï soáng. Tuy nhieân, nhöõng khaùm môùi sau ñaây cuûa ngaønh sinh - y hoïc seõ cho ta moät caùi nhìn veà söï khôûi ñaàu cuûa söï soáng nhö theá naøo.
a. Tieán trình phaùt trieån Maàm Phoâi (Pre-embryo)
Tinh truøng caàn phaûi ôû trong ñöôøng sinh saûn cuûa phuï nöõ khoaûng 7 giôø ñoàng hoà tröôùc khi chuùng saün saøng ñaâm xuyeân qua caùc laøn voû cuûa tröùng.
Söï thuï tinh thöôøng xaûy ra ôû cuoái oáng daãn tröùng (fallopian tube) saùt beân buoàng tröùng. Tinh truøng thöôøng phaûi tieáp xuùc vôùi tröùng trong voøng möôøi giôø, vì neáu khoâng xaûy ra söï thuï tinh trong voøng hai möôi boán giôø, thì tinh truøng seõ cheát. Tuy nhieân, thuï tinh khoâng chæ ñôn giaûn laø vieäc tinh truøng choïc thuûng voû cuûa tröùng. Hôn theá nöõa, noù laø moät tieán trình sinh hoaù phöùc taïp, maø qua ñoù, moät tinh truøng choïc thuûng daàn daàn caùc lôùp voû khaùc nhau cuûa tröùng. Chæ sau khi tinh truøng ñôn ñoäc naøy ñaõ choïc thuûng hoaøn toaøn tröùng vaø nhaân theå ñôn boäi caùi (Haploid female nucleus) chæ coù moät caëp nhieãm saéc theå ñaõ phaùt trieån, laøm cho baøo töông (cytoplasm) cuûa tröùng vaø caùc dung löôïng nhaân (Nuclear contents) cuûa tinh truøng môùi hoaøn toaøn hoaø laãn vôùi nhau cho ra moät thöïc theå vôùi nhieãm saéc theå löôõng boäi (Diploid set of chromosome).
Tieán trình naøy ñöôïc goïi laø söï hôïp-giao. Phaûi maát khoaûng hai möôi boán giôø ñeå hoaøn taát vaø cho ra ñôøi moät thöïc theå (Entity) goïi laø hôïp töû (Zygote - tröùng thuï tinh). Vì theá, tieán trình naøy (ñieàu quan troïng chuùng ta caàn phaûi ghi nhaän: ñaây laø moät tieán trình) noùi chung phaûi maát khoaûng 12-24 giôø ñeå hoaøn taát vaø phaûi maát theâm 24 giôø khaùc nöõa ñeå nhaân cuûa hai theå ñôn boäi coù theå hoaø laãn vaøo nhau.
Söï thuï tinh hoaøn taát vôùi 4 giai ñoaïn chính:
1/ Cho ra ñôøi moät thöïc theå ñaày ñuû 46 nhieãm saéc theå
2/ Xaùc ñònh nhieãm saéc theå giôùi tính (sex chromosome)
3/ Thieát laäp khaû naêng bieán dò di truyeàn (genetic variability)
4/ Khôûi söï tieán trình phaân chia (cleavage), phaân chia teá baøo cuûa thöïc theå.
Sau khi tinh truøng ñaõ choïc thuûng caùc lôùp voû khaùc nhau cuûa tröùng thì böôùc keá tieáp laø khôûi söï tieán trình phaân chia teá baøo, tröùng ñaõ thuï tinh baét ñaàu cuoäc haønh trình cuûa mình ñi töø oáng daãn tröùng xuoáng töû cung. Khoaûng 30 giôø sau khi thuï tinh, teá baøo seõ phaân laøm ñoâi, khoaûng 40 - 50 giôø thì teá baøo seõ phaân laøm boán, vaø khoaûng 60 giôø sau thì teá baøo seõ phaân laøm taùm. Khi phoâi thai tieán vaøo töû cung thì coù 12-16 teá baøo ôû giai ñoaïn phoâi daâu (Morula). Caùc phoâi daâu naøy xuaát hieän vaøo ngaøy thöù tö. Xung quanh caùc ngaøy thöù saùu vaø thöù baûy, phoâi baøo (blatocyst) seõ tieán tôùi vaùch töû cung (uterine wall) vaø baét ñaàu tieán trình laøm toå (implantation) ôû ñoù, nhôø theá noù coù theå tieáp tuïc phaùt trieån.
Tieán trình laøm toå naøy seõ hoaøn taát vaøo cuoái tuaàn thöù hai. Coù moät yeáu toá quan troïng maø chuùng ta caàn bieát, ñoù laø töø tình traïng phoâi baøo ñeán khi tieán trình laøm toå hoaøn taát, maàm phoâi vaãn coù khaû naêng phaân chia thaønh caùc thöïc theå ña phaàn (multiple entities) (ñieàu naøy giaûi thích taïi sao coù hieän töôïng sinh ñoâi). Chuùng ta cuõng caàn ghi nhaän raèng: trong caùc nhieãm saéc theå cuûa noù, tröùng ñaõ thuï tinh khoâng naém giöõ ñaày ñuû thoâng tin di truyeàn caàn thieát ñeå coù theå phaùt trieån thaønh moät phoâi thai - tieàn thaân cuûa moät thöïc theå nhaân loaïi caù bieät. ÔÛ giai ñoaïn naøy, hôïp töû khoâng töï tích luõy, cuõng khoâng töï cung caáp ñöôïc gì cho söï phaùt trieån laâu daøi cuûa noù. Ñeå trôû thaønh moät phoâi thai ngöôøi, ñieàu coát thieát hôn caû laø phaûi boå sung thoâng tin di truyeàn vaøo nhöõng gì maø hôïp töû yeâu caàu.
b. Tieán trình phaùt trieån Phoâi Thai (Embryo)
Giai ñoaïn phaùt trieån chính yeáu keá tieáp laø giai ñoaïn phaùt trieån phoâi thai. Giai ñoaïn naøy baét ñaàu töø tuaàn thöù ba cuûa thôøi kyø thai ngheùn. Noù khôûi söï vôùi vieäc hoaøn taát tieán trình laøm toå cuûa maàm phoâi ôû vaùch töû cung vaø vieäc phaùt trieån ña daïng caùc moâ lieân keát giöõa maàm phoâi vaø vaùch töû cung. Coù hai coâng vieäc chính seõ xaûy ra ôû giai ñoaïn naøy:
Thöù nhaát laø vieäc hoaøn taát söï hình thaønh Phoâi Vò (gastrulation) taùi saép xeáp caùch traät töï vaø phuø hôïp caùc teá baøo ôû phoâi thai.
Thöù hai laø tieán trình hình thaønh Phoâi Thai (embryo-genesis) hay hình thaønh sinh theå (human organgenesis), baét ñaàu töø tuaàn thöù ba vaø hoaøn taát vaøo cuoái tuaàn thöù taùm. Tieán trình naøy daãn ñeán keát quaû laø söï phaùt trieån toaøn boä cô quan noäi taïi vaø caùc caáu truùc chính beân trong vaø beân ngoaøi baøo thai.
Töø luùc naøy, moät ñöùa beù baét ñaàu hieän höõu thaät söï vaø keå töø giai ñoaïn ñoù, nhö lôøi giaùo sö Jeùrome Lejeune noùi: "Moät sinh vieân ngaønh Y maø khoâng bieát phaân bieät ñöôïc moät con ngöôøi vôùi moät con khæ tinh tinh (chimpanzeù) seõ bò ñaùnh tröôït trong kyø thi..."
Ñöôïc 6, 7 ngaøy sau khi thuï tinh, thaân hình ñöùa beù ño ñöôïc 1,5 mm vaø luùc aáy, ñöùa beù ñaõ coù ñuû khaû naêng chuû trì vaän meänh cuûa noù, bôûi vì, baèng moät tín hieäu hoaù hoïc ñöôïc gôûi ñi, ñöùa beù laøm ngöng kinh kyø cuûa meï noù, baét meï noù daønh cho noù vieäc baûo veä noù.
Cuoän troøn laïi nhö moät baêng caùt-xeùt tí hon, nhöõng sôïi daây vi ti - nhìn thaáy roõ qua laøn kính hieån vi - laø nhöõng phaân töû ADN chöùa ñöïng moät toång löôïng thoâng tin lôùn lao. Nhôø moät cô caáu tinh xaûo vaø bí aån ñieàu ñoäng caùc teá baøo daàn daàn trôû neân chuyeân bieät:
- Toaùn moät: lo caáu taïo heä thoáng thaàn kinh vaø da.
- Toaùn hai: phuï traùch heä thoáng tieâu hoaù: gan vaø laù laùch (pancreas).
- Toaùn ba: boä xöông, quaû tim, ñoäng maïch, cô baép.
Ngaøy thöù 17 sau khi thuï thai, ñöùa beù chæ môùi ñoù ñöôïc 2mm, vaø chöa to baèng haït luùa mì, tim ñöùa beù ñaõ ñaäp vaø seõ ñaäp maõi maõi cho ñeán luùc cheát... Meï ñöùa beù chæ môùi treã kinh côõ hai hoaëc ba ngaøy vaø chöa bieát laø ñöùa beù ñang soáng trong buïng meï. Nhöng qua kính hieån vi hieän ñaïi, caùc chuyeân gia coù theå ñoaùn ñöôïc hai thuyø boä naõo cuûa ñöùa beù, döôùi moät chuùt laø khoang tim, tuyû soáng, neùt toång quaùt tay, chaân cuûa em...
Khoaûng ngaøy thöù 26, caùc tay ñöùa beù xuaát hieän. Khoaûng ngaøy 28, ñeán phieân hai chaân. Chaün moät thaùng, thaân mình ñöùa beù ñoù ñöôïc 1 cm, nhöng noù ñaõ lôùn gaáp 10.000 laàn caùi tröùng thuï tinh ñaàu tieân. Tim noù ñaäp 65 nhòp/phuùt vaø maùu noù, hoaøn toaøn khaùc bieät maùu meï noù, truyeàn ñi khaép cô theå cuûa noù.
Ñeán tuaàn thöù tö, ñöùa beù ôû tình traïng choài nuï, ñoâi tay noù tieán hoaù raát nhanh. Ñöôïc 5 tuaàn, loøng baøn tay noù töôïng hình vaø choài 5 ngoùn tay noù baét ñaàu nhuù ra. Ñöôïc 6 tuaàn leã, ngoùn tay caùi cuûa ñöùa beù ñaõ töï laäp, caùc ngoùn khaùc cuõng hình thaønh roõ reät.
Khi hai tay em ñuùng 7 tuaàn leã, thì caùc ngoùn tay caøng lôùn daàn leân vaø cöùng caùp trong nhöõng thaùng tôùi. Moãi ngoùn tay ñaõ coù ñöôøng vaân maïch laïc, laøm cho khoâng ai treân ñôøi coù chæ tay gioáng nhau.
Khi ñöùa beù ñöôïc ñuùng 8 tuaàn leã, thì thaân hình em daøi côõ 3 cm! Caùnh tay vaø baøn tay cuûa em ñaõ hình thaønh raát roõ neùt, hai chaân vaø baøn chaân em ñang phaùt trieån ñaâu ra ñoù. Boä xöông cuûa ñöùa beù ñöôïc caáu thaønh vôùi caùc teá baøo xöông daàn daàn thay theá suïn. Meï em ñaõ taét kinh ñöôïc moät thaùng röôõi roài. Qua oáng nghe, baùc só coù theå ñeám ñöôïc nhòp tim cuûa ñöùa beù vaø oâng cuõng coù theå thöïc hieän ñieän taâm ñoà cho em (eùlectrocardiogramme).
Nhö theá, ñuùng 10 tuaàn leã, ngöôøi ta coù theå thaáy ñöôïc ñoâi baøn chaân nhoû xíu cuûa em. Sau naøy, ñeán tuaàn thöù 14, duøng moät loaïi kính luùp toát, coù theå phaùt hieän roõ raøng nhöõng ñöôøng chaám chaám cuûa maïng löôùi daáu ôû ñaàu caùc ngoùn chaân tí hon cuûa em.
Cuõng ôû tuaàn leã thöù 10, caùc mí maét che caëp maét em hieän roõ. Caùc mí maét naøy vaãn coøn kheùp chaët laïi cho ñeán luùc em ñöôïc saùu thaùng tuoåi. Hai phaàn cuûa voøm mieäng vaãn coøn dính nhau ôû khoaûng giöõa; phaàn treân caáu taïo ra giaûi hoá muõi ñeå thôû, coøn phaàn döôùi caáu taïo ra caùi mieäng ñeå nuoát. Cô quan sinh duïc phía ngoaøi cuõng ñaõ ñöôïc hoaøn taát: buoàng tröùng vaø tinh hoaøn ñaõ tích chöùa ñöôïc caùc noaõn vaø teá baøo goác cuûa tinh dòch. Theá laø caùc theá heä haäu lai ñaõ ñöôïc laäp trình saün ngay töø luùc naøy.
Ñöôïc 11 tuaàn leã, khi meï em nguû, em cuõng nguû. Nhöng em laïi coù theå ñaùnh thöùc meï em daäy! Caùc tieáng ñoäng oàn aøo beân ngoaøi coù theå laøm cho em giaät mình tænh giaác! Em uoáng nhieàu nguïm nöôùc maøng oái, neáu nhö noù ngoøn ngoït, nhöng em khoâng theøm uoáng nöõa neáu em caûm thaáy noù coù vò ñaéng. Em môùi chæ ño ñöôïc 6 cm, vaäy maø em ñaõ gaàn nhö ñöôïc hoaøn thaønh moät caùch myõ mieàu!
Ñöôïc 12 tuaàn leã, em caân naëng 35 g vaø cao 10 cm ! Neáu bò cuø nheï vaøo traùn, em quay ñaàu laïi vaø cau maøy. Neáu ai ñuïng nheï vaøo moâi em, em coù phaûn xaï muùt vaø nuoát ngay. Thænh thoaûng tay em laïi ñöa tôùi gaàn mieäng ñeå tìm caùch muùt. Em coù theå xeáp khuyûu tay vaø coå tay laïi ñöôïc; hôn theá nöõa, em coøn coù theå víu laáy moät vaät beù nhoû. Vaãn tuoåi ñôøi 12 tuaàn leã, toaøn thaân em ñaõ coù caûm giaùc khi bò ai sôø vaøo, tröø phía sau löng vaø hai beân ñaàu em (coù theå ñeå phoøng khoûi bò ñau luùc sinh ra qua cöûa mình ngöôøi meï). Em uoáng nöôùc maøng oái vaø tieâu hoaù caùc chaát dinh döôõng, nhôø caùc tuyeán nöôùc boït, vaø heä tieâu hoaù. Em thôû nhôø daây roán cuûa meï chuyeàn döôõng khí cho em. Thænh thoaûng, em cuõng tuyø nghi xaû ra bôùt nhöõng thöù caën baõ cuûa em.
|
|
Ñöôïc 14 tuaàn leã tuoåi ñôøi, em beù ñoù ñöôïc 12 - 13 cm. Caùc ñöôøng neùt treân cô theå cuûa em trôû neân ngaøy moät tinh teá saéc saûo hôn. Töø tuaàn leã thöù 15 - 16 trôû ñi, thaân mình em seõ phaùt trieån vôùi nhòp ñoä chaäm laïi, vì neáu em cöù taêng tröôûng theo nhòp ñoùä cuûa caùc tuaàn leã ñaàu, thì em seõ caân naëng hôn 80 Kg luùc chaøo ñôøi.
Luùc tuoåi ñôøi em ñöôïc 17 tuaàn leã, taàm voùc cao cuûa em ño ñöôïc 20 cm vaø caân naëng khoaûng 140 - 150 g. Meï em caûm nhaän raát roõ khi em quay cuoàng nhaøo loän trong "buoàng phi haønh vuõ truï" cuûa em. Ñoái vôùi meï em, ñaây laø thôøi kyø an nhaøn vaø haïnh phuùc nhaát trong toaøn boä giai ñoaïn thai ngheùn.
Khi em beù ñaõ troøn 5 thaùng tuoåi, kích thöôùc cuûa em laø 30 cm vaø caân naëng 500 g! Toùc em baét ñaàu moïc. Loâng mi xuaát hieän vaø em hình thaønh caû caùc tuyeán vuù! Ñeán luùc naøy, baùc só coù theå laøm ñöôïc ñieän naõo ñoà (eùlectroenceùphalo-gramme) cho em roài! Meï em bieát roõ ñöôïc chính xaùc vò trí cuûa em trong buïng mình. Em cuõng coù theå bò nhöõng côn naác cuït keùo daøi töø 15 ñeán 30 phuùt!
Baây giôø em beù ñaõ coù theå chaøo ñôøi roài ñaáy, nhöng ñoù laø “sinh non”
Phoù Teá Nguyeãn Vaên Taâm, DCCT
(Trích daãn töø Ephata Vieät Nam soá 84 naêm 2002)