Gôïi yù muïc vuï
trong Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt.
Ñeà taøi 10
Loøng thöông xoùt tha thöù vaø
"moùn nôï sinh thaùi" khoâng theå ñöôïc dung tha
Gôïi yù muïc vuï trong Naêm Thaùnh Loøng Thöông Xoùt
Ñeà taøi 10. Loøng thöông xoùt tha thöù vaø "moùn nôï sinh thaùi" khoâng theå ñöôïc dung tha
1. "Moùn nôï moâi sinh"
Caâu hoûi taâm ñieåm cuûa Thoâng ñieäp Laudato Si' cuûa Ñöùc giaùo hoaøng Phanxicoâ veà Chaêm soùc Ngoâi nhaø chung Traùi Ñaát, laø: "loaïi theá giôùi naøo chuùng ta muoán ñeå laïi cho nhöõng ngöôøi ñeán sau chuùng ta, cho con chaùu chuùng ta laø nhöõng ngöôøi hieän ñang lôùn leân?" (160). Theá nhöng, ñieàu gì ñang xaûy ra trong Ngoâi Nhaø Chung cuûa chuùng ta?
Traùi ñaát cuûa chuùng ta ñang bò oâ nhieãm naëng neà bôûi moät neàn vaên hoaù raùc thaûi ñang lan roäng thieáu yù thöùc chung: oâ nhieãm khoâng khí, nguoàn nöôùc, oâ nhieãm do raùc thaûi (vaø caû veà vaên hoaù, tinh thaàn). Töø ñoù, ngoâi nhaø chung phaûi gaùnh chòu:
- Nhöõng bieán ñoåi khí haäu: "Nhöõng bieán ñoåi khí haäu laø moät vaán ñeà hoaøn caàu vôùi nhöõng heä luïy traàm troïng veà moâi tröôøng, xaõ hoäi, kinh teá, phaân phoái vaø chính trò, vaø chuùng laø moät trong nhöõng thaùch ñoá chính hieän nay ñoái vôùi nhaân loaïi" (25). Neáu "khí haäu laø moät thieän ích chung cuûa taát caû vaø cho taát caû moïi ngöôøi" (23), thì aûnh höôûng naëng neà nhaát cuûa söï bieán ñoåi khí haäu ñeø naëng treân nhöõng ngöôøi ngheøo nhaát, nhöng "nhieàu ngöôøi coù nhieàu taøi nguyeân vaø quyeàn löïc kinh teá hoaëc chính trò hôn, döôøng nhö chæ chuù taâm tôùi vieäc che ñaäy vaán ñeà hoaëc giaáu nheïm nhöõng trieäu chöùng cuûa söï bieán ñoåi khí haäu" (26), "söï thieáu phaûn öùng ñöùng tröôùc nhöõng thaûm traïng aáy cuûa anh chò em chuùng ta laø moät daáu hieäu cho thaáy coù söï maát yù thöùc traùch nhieäm ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñoàng loaïi cuûa chuùng ta, traùch nhieäm naøy voán laø neàn taûng cuûa moïi xaõ hoäi daân söï" (25).
- Vaán ñeà nöôùc uoáng: Ñöùc giaùo hoaøng khaúng ñònh roõ raøng raèng "coù ñöôïc nöôùc uoáng an toaøn laø moät nhaân quyeàn thieát yeáu, cô baûn vaø cuûa taát caû moïi ngöôøi, vì noù aûnh höôûng tôùi söï soáng coøn cuûa con ngöôøi vaø vì theá, ñaây laø ñieàu kieän ñeå thöïc thi caùc nhaân quyeàn khaùc". Töôùc boû quyeàn cuûa ngöôøi ngheøo ñöôïc nöôùc uoáng coù nghóa laø "phuû nhaän quyeàn soáng voán baét nguoàn töø chính phaåm giaù baát khaû nhöôïng cuûa hoï" (30).
- Söï ña daïng sinh hoïc bieán maát daàn: "Moãi naêm coù haøng ngaøn loaïi thöïc vaät vaø ñoäng vaät bieán maát maø chuùng ta khoâng coù theå bieát chuùng nöõa, caùc con chaùu chuùng ta khoâng theå thaáy chuùng nöõa, chuùng bieán maát vónh vieãn" (33). Khoâng nhöõng chuùng laø nhöõng "taøi nguyeân" coù theå khai thaùc ñöôïc, nhöng coøn coù giaù trò töï mình.
- Moùn nôï moâi sinh: trong khuoân khoå moät neàn luaân lyù ñaïo ñöùc veà caùc quan heä quoác teá, Thoâng ñieäp cuûa Ñöùc giaùo hoaøng cho thaáy coù "moät thöù nôï veà moâi sinh" (51), nhaát laø nôï cuûa caùc nöôùc giaøu ñoái vôùi nhöõng nöôùc ngheøo treân theá giôùi. Ñöùng tröôùc nhöõng bieán ñoåi khí haäu, coù "nhöõng traùch nhieäm khaùc nhau" (52), vaø traùch nhieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån thì lôùn hôn.
Moùn nôï moâi sinh ngaøy caøng choàng chaát.
2. Caên nguyeân cuûa söï khuûng hoaûng moâi sinh do con ngöôøi gaây ra
Chuùng ta bieát ôn nhöõng ñoùng goùp cuûa khoa hoïc kyõ thuaät ñeå caûi tieán ñieàu kieän soáng cuûa con ngöôøi, nhöng ngaøy nay nhöõng ngöôøi naém giöõ kieán thöùc kyõ thuaät vaø nhaát laø quyeàn löïc kinh teá ñeå khai thaùc noù duøng kyõ thuaät ñeån thoáng trò theá giôùi vaø nhaân loaïi. Chuû tröông thoáng trò baèng kyõ thuaät ñöa tôùi phaù huûy thieân nhieân vaø khai thaùc boùc loät con ngöôøi vaø caùc daân toäc yeáu theá hôn, höôùng tôùi thoáng trò kinh teá vaø chính trò.
Nôi coäi reã ta nhaän thaáy trong thôøi ñaïi ngaøy nay coù moät chuû tröông quy höôùng vaøo con ngöôøi thaùi quaù (116): con ngöôøi khoâng coøn nhìn nhaän vò theá ñuùng ñaén cuûa mình so vôùi theá giôùi vaø töï tham chieáu, chæ quy höôùng moïi söï veà mình vaø quyeàn löïc cuûa mình. Töø ñoù naûy sinh chuû tröông "söû duïng roài vöùt boû" bieän minh cho moïi thöù gaït boû, duø laø moâi tröôøng hay con ngöôøi, ñoái xöû vôùi tha nhaân vaø thieân nhieân nhö nhöõng ñoà vaät vaø daãn tôùi voâ soá nhöõng hình thöùc thoáng trò. Ñoù laø thöù chuû tröông daãn tôùi söï khai thaùc treû em, boû rôi ngöôøi giaø, bieán nhöõng ngöôøi khaùc thaønh noâ leä, ñaùnh giaù quaù cao khaû naêng cuûa thò tröôøng töï ñieàu khieån, buoân ngöôøi# (123).
3. Loøng thöông xoùt thuùc ñaåy chuùng ta "hoaùn caûi veà moâi sinh"
"Caùc sa maïc beân ngoaøi gia taêng, chæ vì sa maïc noäi taâm lôùn daàn"[1]. Khuûng hoaûng moâi sinh keâu goïi ta saùm hoái noäi taâm saâu thaúm. Vieäc saùm hoái naøy ñoøi hoûi moät yù thöùc traøn ñaày yeâu thöông, khoâng taùch rôøi nhöõng taïo vaät khaùc, nhöng taïo thaønh moät coäng ñoàng bao truøm taát caû moïi söï vaät hieän höõu trong vuõ truï. YÙ thöùc theá giôùi naøy laø aân hueä laõnh nhaän töø Tình yeâu vaø Loøng Thöông xoùt cuûa Thieân Chuùa, thaùi ñoä ñaàu tieân laø chieâm ngöôõng trong thaùn phuïc vaø bieát ôn. Phaåm chaát cuoäc soáng heä taïi ôû moät nieàm vui saâu xa khoâng do höôûng thuï, nhöng do bieát soáng thanh ñaïm: phaùt trieån nhôø ñieàu ñoä, bieát vui vôùi caùi ít oûi, trôû veà vôùi söï ñôn sô, ñieàu ñoù giuùp ta döøng laïi ñeå quyù troïng ñieàu thaät nhoû beù, ñeå caùm ôn caùc khaû naêng cuoäc soáng ban cho, maø khoâng bò troùi buoäc vaøo nhöõng gì chuùng ta sôû höõu, khoâng buoàn vì ñieàu chuùng ta khoâng coù (222). Nieàm vui vaø söï bình an noäi taâm phaûn chieáu trong moät loái soáng quaân bình, bieát ngaïc nhieân tröôùc söï soáng quanh ta vaø trong ta. Thieân nhieân chaát chöùa ñaày lôøi cuûa tình yeâu. Nhöng laøm sao chuùng ta coù theå laéng nghe giöõa tieáng oàn aõ khoâng ngôi beân ngoaøi, vaø bò phaân taùn bôûi bao lo aâu, ñam meâ traàn tuïc beân trong taâm hoàn.
YÙ thöùc cuøng chung soáng vôùi thieân nhieân vaø vôùi moïi ngöôøi, trôû thaønh coäng ñoaøn, daãn ñeán moät tình huynh ñeä ñaïi ñoàng: chuùng ta caàn ñeán nhau, phaûi coù traùch nhieäm ñoái vôùi nhau vaø vôùi theá giôùi. Tình yeâu baét ñaàu töø nhöõng cöû chæ nhoû beù daønh cho nhau, cho ích lôïi chung, cuõng ñaõ mang tính xaõ hoäi vaø chính trò.
"Laïy Thieân Chuùa toaøn naêng,
Chuùa luoân hieän dieän trong vuõ truï vaø ngay trong nhöõng thuï taïo nhoû beù nhaát cuûa Chuùa. [#] Xin gieo vaøo loøng chuùng con söùc maïnh cuûa tình yeâu Chuùa, ñeå chuùng con baûo veä cuoäc soáng vaø veû ñeïp muoân loaøi" (246).
Caâu hoûi chia seû vaø thaûo luaän
1. Taïi sao ngöôøi Kitoâ höõu phaûi quan taâm ñeán moâi tröôøng sinh thaùi? Vieäc ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi Kitoâ höõu coù lieân heä gì ñeán lôøi keâu goïi cuûa Giaùo hoäi veà "hoaùn caûi veà moâi sinh" khoâng?
2. Anh chò ñaõ vaø ñang laøm gì ñeå gaây yù thöùc baûo veä moâi sinh trong gia ñình, giaùo xöù, xaõ hoäi, trong laõnh vöïc chính trò, ngheà nghieäp, kinh teá?
3. Coäng ñoàng daân cö hoaëc Hoäi Thaùnh ñòa phöông nôi anh chò sinh soáng coù chöông trình gì phuïc vuï cho vieäc chaêm soùc vaø baûo veä Ngoâi Nhaø Chung cuûa chuùng ta?
- - - - - - - - - -
[1] Beâneâñictoâ XVI, Khai maïc söù vuï Pheâroâ (24.4.2005).
Vaên phoøng HÑGMVN