Hai Thieân Thaàn
(Nhöõng Chia Seû Muïc Vuï vaø Nhöõng Caâu Chuyeän Gôïi YÙ
Suy Tö Vaø Caàu Nguyeän haèng ngaøy)
Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia
- 171 -
Nguïy Bieän
Nguïy Bieän
Socrates, moät trieát gia ngöôøi Hy Laïp, ñöôïc meänh danh laø baäc thaày veà lyù luaän, truy vaán. Moät hoâm, oâng ñöôïc caùc ñeä töû ñaët caâu hoûi:
- Thöa thaày, thaày coù theå laáy ví duï ñeå noùi roõ nguïy bieän laø gì?
Socrates suy nghó moät luùc roài hoûi laïi:
- Giaû söû coù hai ngöôøi, moät ngöôøi saïch seõ töôm taát, coøn ngöôøi kia baån thæu xueà xoøa. Neáu môøi hai ngöôøi naøy ñi taém, caùc em thöû nghó xem, trong hai ngöôøi naøy ai seõ ñi taém tröôùc?
Moät ñeä töû lôùn tieáng noùi:
- Taát nhieân laø ngöôøi baån thæu roài.
Socrates phaûn baùc noùi:
- Sai roài, laø ngöôøi saïch seõ. Bôûi vì ngöôøi saïch seõ kia ñaõ coù thoùi quen thích taém goäi. Coøn ngöôøi baån thæu laïi cho raèng khoâng caàn phaûi taém.
Noùi roài oâng hoûi laïi laàn nöõa:
- Haõy nghó thöû ñi, roát cuoäc ai seõ ñi taém tröôùc?
Hai ñeä töû ñoàng thanh:
- Laø ngöôøi saïch seõ.
Socrates laïi phaûn baùc noùi:
- Khoâng ñuùng, laø ngöôøi baån thæu. Bôûi vì ngöôøi baån thæu caøng caàn phaûi taém goäi hôn ngöôøi saïch seõ.
Sau ñoù, Socrates laïi hoûi theâm laàn nöõa:
- Vaäy trong hai ngöôøi roát cuoäc ai seõ ñi taém tröôùc?
Ba ñeä töû lôùn tieáng traû lôøi nhö laàn thöù nhaát:
- Laø ngöôøi baån thæu.
Moät laàn nöõa Socrates laïi noùi:
- Laïi sai nöõa roài, dó nhieân laø caû hai ngöôøi ñeàu seõ ñi taém. Bôûi ngöôøi saïch seõ coù thoùi quen taém goäi, coøn ngöôøi baån thæu caàn phaûi ñi taém. Theá naøo, roát cuoäc ai seõ laø ngöôøi ñi taém tröôùc ñaây?
Laàn naøy boán ñeä töû löôõng löï traû lôøi:
- Theá thì xem ra hai ngöôøi ñeàu seõ ñi taém.
Socrates giaûi thích:
- Khoâng ñuùng, caû hai ñeàu seõ khoâng taém. Bôûi vì ngöôøi baån thæu khoâng coù thoùi quen taém goäi, coøn ngöôøi saïch seõ kia thì voán khoâng caàn phaûi taém.
Laàn naøy caùc ñeä töû nhoân nhao noùi:
- Moãi laàn thaày noùi ñeàu khaùc nhau, nhöng laïi ñeàu ñuùng, chuùng toâi roát cuoäc neân hieåu theá naøo ñaây?
Socrates noùi:
- Ñuùng vaäy, veà hình thöùc laø duøng thuû ñoaïn suy luaän chính xaùc nhöng thöïc teá laïi traùi vôùi quy luaät khaùch quan. Ñöa ra keát luaän nghe thaáy ñuùng nhöng laïi laø sai, ñaáy chính laø nguïy bieän!
Caùc ñeä töû laïi ñaët caâu hoûi:
- Thöa thaày, nguïy bieän coù phaûi laø coá yù luaän chöùng cho lyù leõ sai naøo ñoù vaø sai laàm khaùch quan trong ñoù thaät khoâng deã phaùt hieän. Vaäy laøm sao ñeå nhìn thaáy sai laàm khaùch quan trong nguî bieän ñoù?
Socrates suy nghó moät luùc roài noùi:
- Coù hai ngöôøi cuøng nhau chui vaøo söûa oáng khoùi. Khi hoï chui töø oáng khoùi ra, moät ngöôøi thì raát saïch seõ, coøn moät ngöôøi thì muoäi than nhem nhuoác khaép ngöôøi. Toâi hoûi ai seõ ñi taém tröôùc ñaây?
Taát caû ñeä töû ngaäp ngöøng traû lôøi:
- Ñöông nhieân laø ngöôøi bò laám baån khaép ngöôøi seõ ñi taém tröôùc.
Socrates noùi:
- Thaät vaäy ö? Caùc ngöôi haõy chuù yù, ngöôøi saïch seõ thaáy ngöôøi kia laám baån khaép ngöôøi anh ta nghó raèng töø oáng khoùi chui ra seõ raát baån. Coøn ngöôøi kia nhìn sang thaáy ngöôøi tröôùc maët raát saïch seõ thì laïi nghó raèng baûn thaân mình cuõng raát saïch seõ. Baây giôø toâi hoûi laïi, ai seõ laø ngöôøi ñi taém tröôùc?
Hai ñeä töû phaán khích tranh nhau:
- OÀ, toâi bieát roài! Vaäy nhaát ñònh laø ngöôøi saïch seõ chaïy ñi taém goäi tröôùc.
Cuoái cuøng Socrates chaäm raõi noùi:
- Nhöõng caâu traû lôøi ñoù ñeàu khoâng ñuùng. Hai ngöôøi ñeàu cuøng chui töø oáng khoùi ñoù ra, laøm sao ngöôøi naøy thì saïch seõ, ngöôøi kia thì nhem nhuoác baån thæu ñöôïc. Ñaây goïi laø traùi vôùi quy luaät khaùch quan, daãn tôùi sai laàm khaùch quan trong nguïy bieän.
Socrates noùi tieáp:
- Keû gioûi noùi khoâng baèng ngöôøi bieát phaân tích laéng nghe.
- Nguïy bieän nhìn ngoaøi thì hieäu nghieäm thaät nhöng khoâng beàn vöõng.
- Xaûo traù chi baèng haõy soáng chaân thaønh, muoân nghìn dieäu keá chaúng baèng soáng ñuùng ñaïo laøm ngöôøi.
(Söu taàm töø Internet)