Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home PageVaïn höõu Chaân Nguyeân
Ñaïi Ñaïo quaùn coå kim
(Nguoàn Goác Thaät cuûa muoân vaät
(laø)
Con Ñöôøng lôùn xuyeân suoát
töø quaù khöù ñeán hieän
taïi)
Chuùng toâi haân haïnh ñöôïc ñoïc caùc baûn traû lôøi cuûa Hoäi ñoàng Giaùm muïc Vieät Nam (HÑGMVN) göûi caùc vò höõu traùch cuûa Hoäi nghò ñaëc bieät cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc cho AÙ chaâu: tröôùc heát töø baûn dòch Phaùp ngöõ ñaêng treân baûn tin Eglises d'Asie (chæ coù baûn traû lôøi caùc caâu hoûi), sau ñoù laø toaøn caùc baûn vaên baèng Vieät ngöõ (goàm coù theâm baûn goùp yù cuûa HÑGMVN). Ñaây laø moät baûn vaên can ñaûm, khoâng tìm caùch traùnh neù, trình baøy thöïc traïng cuûa Coäng ñoàng Kitoâ giaùo Vieät Nam trong hoaøn caûnh hieän nay. Baûn vaên laøm nhieàu ngöôøi ngaïc nhieân, neáu hoï ñaõ quen vôùi loái vieát goït duõa kheùo leùo vaø töï phuï thöôøng ñoïc thaáy nôi vaên chöông cuûa caùc vò höõu traùch "nhaø ñaïo". Caùc Giaùm muïc Vieät Nam muoán trình baøy moät vaøi ñieåm vôùi nhöõng vò ñaõ chuaån bò Thöôïng Hoäi ñoàng cho AÙ chaâu, vaø neâu leân moät vaøi söï thaät nhaéc nhôû Kitoâ höõu Vieät Nam vaø vuøng Ñoâng AÙ: loái noùi thaúng thaén, khoâng quanh co, neân coù theå bò hieåu laàm, hoaëc ngay caû laøm moät soá ngöôøi khoù chòu. Thöïc ra thì baûn vaên raát tích cöïc vaø ñaày hy voïng: noù traùnh vieäc than vaõn hoaëc raên ñe, ñeå coá ñöa ra nhöõng höôùng ñi môùi cho hoâm nay vaø töông lai.
Ngoaøi nhöõng nhaän xeùt treân, chuùng toâi khoâng ñi vaøo pheâ phaùn veà noäi dung muïc vuï cuûa baûn vaên, veà giaù trò cuûa caùc lôøi phaân tích tình hình hieän taïi vaø ngay caû veà söï khaån thieát nôi nhöõng lôøi nhaéc nhôû hoaëc taàm quan troïng cuûa caùc ñeà nghò cho töông lai ñöôïc dieãn taû nôi baûn vaên. Nhöõng vieäc ñoù thuoäc veà traùch nhieäm cuûa tín höõu vaø chuû chaên cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam. Trong boái caûnh cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng, quan ñieåm vaø laäp tröôøng cuûa hoï seõ ñöôïc thaûo luaän vaø tieáp caän vôùi nhöõng quan ñieåm vaø laäp tröôûng cuûa caùc Giaùo hoäi khaùc cuûa luïc ñòa AÙ chaâu bao la, vaø cuûa Giaùo hoäi hoaøn vuõ. Chuùng toâi heát loøng mong öôùc raèng tieáng noùi daáy leân töø vuøng ñaát Vieät Nam laøm theá naøo ñöøng ñeå bò daäp taét ñi.
ÔÛ ñaây, chuùng toâi seõ coá neâu leân moät noäi dung ñaëc loaïi, ñoù laø vaán ñeà lòch söû. Trong vaán ñeà lieân heä, moät nhaän xeùt cuûa caùc giaùm muïc neâu leân cho baûn vaên Lineamenta cuûa Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc naày laøm chuùng toâi löu yù: "Taøi lieäu laøm vieäc (...) khoâng neân trôû thaønh moät baøi nghieân cöùu lòch söû vì theá phaàn lòch söû chæ neân nhaéc thoaùng qua".
Caâu trích treân ñaây vaø nhöõng nhaän xeùt ñi tieáp theo caâu trích noù, coù theå cho ngöôøi ta coù caûm töôûng nhö HÑGMVN khoâng thích lòch söû, hoaëc muoán quay löng vôùi lòch söû ñeå chuù taâm vaøo nhöõng phaän vuï caáp baùch hôn cuûa ngaøy hoâm nay hoaëc höôùng veà töông lai. Phaàn chuùng toâi, chuùng toâi khoâng nghó vaäy. Chuùng toâi cho raèng ôû ñaây caùc Giaùm muïc muoán pheâ bình loái nhaéc laïi lòch söû vaø söû duïng lòch söû moät caùch vuïng veà vaø khoâng thoaû ñaùng, ôû nôi baûn vaên ñaàu tieân do Roâma phoå bieán ñeå chuaån bò Thöôïng Hoäi ñoàng Giaùm muïc.
Nhöng laø nhöõng lôøi
pheâ bình naøo?
Theo chuùng toâi, lôøi pheâ bình
ñaàu tieân lieân quan ñeán vieäc
laãn loän lòch söû Giaùo hoäi
taïi AÙ chaâu vôùi lòch söû
caùc nhaø truyeàn giaùo ngoaïi quoác
(xem Lineamenta, soá 11-14). Heä quaû laø ngöôøi
ta rôi vaøo moät caùi nhìn hoaøn
toaøn AÂu chaâu ñeán ñoä ñöa
ra nhöõng xaùc quyeát kyø laï. Chæ
caàn neâu leân caâu sau naày thì
thaáy roõ: "Vaøo theá kyû XIX, laàn
ñaàu tieân trong lòch söû caùc
cuoäc truyeàn giaùo, caùc phuï nöõ
phieâu löu ñeán caùc vuøng xa xoâi
ôû AÙ chaâu ñeå laøm chöùng
veà Chuùa Kitoâ vaø Giaùo hoäi Ngaøi..."
(Lineamenta soá 12). Haún nhieân ñoái
vôùi voâ soá caùc phuï nöõ
can ñaûm trong lòch söû Giaùo hoäi
Vieät Nam, keå töø baø Maria Mañaleâna
Phuù Yeân vaø caùc nöõ tu Meán
Thaùnh Giaù ñaàu tieân, ñaây
haún khoâng phaûi laø nhöõng vuøng
ñaát xa xoâi; nhöng caùc baø
aáy ñaõ khoâng phieâu löu ñeán
ñoä chaáp nhaän nguy hieåm ñeán
caû tính maïng mình ñeå laøm
chöùng cho Ñöùc Kitoâ vaø
khai sinh, nuoâi döôõng Giaùo hoäi
cuûa Ngaøi hay sao? Vaø thaùnh Agneøs
Leâ Thò Thaønh khoâng phaûi laø
chöùng nhaân ñoù sao!
Lôøi traùch cöù thöù hai khoâng noùi leân, nhöng cuõng caûm ñöôïc, ñoù laø thaønh quaû noã löïc truyeàn giaùo nhö chæ giôùi haïn vaøo bình dieän soá löôïng (chaúng haïn xem caùc döõ kieän töøng xöù moät, Lineamenta soá 13). Ñaây cuõng theá, nhöõng loái noùi toång quaùt voäi vaøng ñaõ vaáp phaûi nhöõng ñieàu ngöôïc vôùi söï thaät: "Thôøi kyø truyeàn baù Kitoâ giaùo ñaàu tieân (cuï theå töø theá kyû XVI ñeán theá kyû XVIII) döôøng nhö ñaõ keát thuùc vôùi moät söï thaát baïi haàu nhö hoaøn toaøn, tröø Phi Luaät Taân" (Lineamenta soá 12). Chaéc Ñöùc Meï khoâng ñoàng yù vôùi "nhaän ñònh" ñoù ñaâu, vì Meï ñaõ töøng khích leä caùc Kitoâ höõu Vieät Nam taïi La-vang vaøo naêm 1798...
Lôøi pheâ bình thöù ba laø Lineamenta ñaõ neâu leân raèng nhöõng khoù khaên laøm trôû ngaïi cho vieäc phaùt trieån caùc Giaùo hoäi AÙ chaâu ñeàu laø nhöõng yeáu toá do ngoaïi cuoäc. Ñaáy laø nhöõng yeáu toá ñöôïc noùi ñaïi loaïi laø: do chính saùch cuûa Boà Ñaøo Nha veà Giaùo hoäi, do vieäc Roâma leân aùn caùc "nghi leã Trung Hoa" (ngaøy nay ñöôïc ñaùnh giaù laø tieân phong trong vaán ñeà hoäi nhaäp vaên hoaù), do vieäc deïp boû Doøng Teân, do nhöõng cuoäc tranh chaáp giöõa caùc cô sôû truyeàn giaùo, do chuû tröông quoác gia chuû nghóa cuûa caùc nöôùc AÂu chaâu... (Lineamenta soá 11). Caùc Giaùm muïc Vieät Nam khoâng thích ñi vaøo cuoäc tranh luaän naày, nhöng haún nhieân caùc ngaøi cuõng khoâng theå ñoàng yù raèng taát caû moïi ñieàu xaáu xa ñeàu do töø Lisbonne hoaëc Roâma maø ñeán.
Coøn veà caùc "bieán coá coù yù nghóa" (Lineamenta soá 13), HÑGMVN khoâng thích vieäc ñöa ra danh saùch caùc bieán coá ñòa phöông, trong ñoù, Vieät Nam chæ nhaéc ñeán moät laàn vôùi bieán coá di cö 1954...Chuùng ta seõ trôû laïi phaàn ruùt tæa caùc "baøi hoïc lich söû" maø Lineamenta neâu leân qua hai noäi dung khaùc nöõa trong phaàn sau.
Hoäi Ñoàng Giaùm Muïc Vieät Nam khoâng döøng laïi trong vieäc pheâ bình caùc khía caïnh lòch söû nôi baûn vaên töø Roâma göûi ñeán. Baûn Traû Lôøi Caâu Hoûi môû ra moät vieãn aûnh roäng lôùn - boán chöông cuûa phaàn daãn nhaäp; ñaây ñuùng laø moät giaùo trình veà lòch söû (une lesson magistrale d'histoire), ñuùng hôn ñaây laø moät chöông trình ñeà nghò cho nhöõng ai muoán vieát veà lòch söû Giaùo hoäi taïi Vieät Nam.
Ngoaøi ra, caâu traû lôøi cuûa caùc Giaùm muïc hoaøn toaøn ñöôïc caáu truùc treân moät yù chính: muoán tieán veà ñaøng tröôùc, Giaùo hoäi Vieät Nam, vaø roäng hôn laø Giaùo hoäi AÙ chaâu, phaûi bieát tìm caùch quay veà vôùi nguoàn goác chaân thöïc nhaát cuûa mình. Chæ khi qui chieáu vaøo noå löïc truy tìm caên ñeá vaø nguyeân sô naày thì ngöôøi ta môùi coù theå thieát ñònh roõ lòch söû cuûa boán theá kyû truyeàn baù Phuùc AÂm, ñaùnh giaù ñöôïc nhöõng keát quaû tích cöïc vaø tieâu cöïc, vaø ruùt tæa ñöôïc nhöõng baøi hoïc cho hoâm nay vaø töông lai. Noùi caùch khaùc, lòch söû ñoù coù moät yù nghóa, caàn phaûi naém laáy khôûi töø moät caùi nhìn roäng lôùn hôn - caùi nhìn aáy khoâng thaáy coù trong baûn vaên Lineamenta.
Nguyeân taéc ñaàu tieân ñöôïc caùc Giaùm muïc neâu leân, ñoù laø coäng ñoàng Kitoâ höõu Vieät Nam coù hai nguoàn goác: nguoàn goác töø lôøi Phuùc AÂm do caùc nhaø truyeàn giaùo ñem laïi, vaø nguoàn goác nôi vaên hoaù truyeàn thoáng Vieät Nam vôùi chieàu kích tinh thaàn raát saâu xa. Theo caùi nhìn cuûa AÙ chaâu, nguoàn goác sau laïi xa xöa hôn nguoàn goác ñaàu; choái boû hay thôø ô nguoàn goác aáy, laø töï buoäc mình ôû vaøo tình traïng khoâng bieát gì veà laøn soùng khi thì bình laëng, khi thì oà aït töø nguoàn suoái aáy phaùt traøo ra chaûy ñeán chuùng ta. Laáy moät hình aûnh khaùc, ta coù theå noùi raèng haït gioáng Phuùc AÂm ñaõ rôi xuoáng moät vuøng ñaát ñaõ ñöôïc Chuùa quan phoøng chuaån bò, vuøng ñaát caøy xôùi thaønh thuïc naày laø taâm hoàn daân toäc Vieät Nam vôùi nhöõng kho taøng quí giaù cuûa quaù khöù vaên hoaù vaø toân giaùo cuûa noù, keå caû nhöõng toân giaùo ñaõ ñaâm hoa keát traùi tröôùc thôøi Kitoâ giaùo xuaát hieän. Muoán töôùc boû moïi giaù trò nôi maûnh ñaát naày laø bieán Kitoâ giaùo ôû Vieät Nam thaønh moät caây khoâng baùm reã xuoáng ñaát vaø traùi caây ñoù maõi chæ laø nhöõng hoa quaû luoân maõi eøo oïp, teo toùp.
Do ñoù, lòch söû Giaùo hoäi taïi Vieät Nam khoâng baét ñaàu töø Marco Polo, Odoric de Pordenone, Gaspar da Cruz hay vôùi Alexandre de Rhodes... Lòch söû naøy ñaõ ñöôïc chuaån bò töø laâu, khi taâm hoàn Vieät Nam ñöôïc keát caáu qua nhöõng huyeàn thoaïi khai nguyeân töø toå tieân ñôøi tröôùc, khi noù ñöôïc nhaøo naën nhuaàn nhuyeãn töø ñaïo lyù Khoång Maïnh, töø con ñöôøng thaàn bí cuûa Phaät giaùo... Ngaøy nay, Kitoâ höõu Vieät Nam ñöôïc caùc chuû chaên cuûa mình thuùc ñaåy, keâu goïi ñeå khaùm phaù laïi bình dieän raát quan troïng naày cuûa chính lòch söû hoï, thaáu hieåu noù vaø nhaän ra nhöõng giaù trò nôi ñoù duôùi aùnh saùng cuûa Phuùc AÂm. Haún nhieân söï khuyeán khích naày laø moät noå löïc muïc vuï tieâu bieåu, nhöng noù laïi môû ra nhöõng loái nhìn môùi laï cho söû gia.
Nguyeân taéc thöù hai ñöôïc caùc Giaùm Muïc neâu leân laø nhöõng khoù khaên vaø trôû ngaïi lieân quan ñeán thaønh quaû cuûa Phuùc AÂm treân ñaát nöôùc Vieät Nam caàn phaûi truy tìm nôi noäi taâm cuûa taâm hoàn Vieät Nam chöù khoâng phaûi nôi nhöõng thaønh toá beân ngoaøi. Caùc tranh chaáp giöõa caùc nhaø truyeàn giaùo cuûa caùc cô sôû doøng tu khaùc nhau thöïc söï ñaõ xaûy ra vaø laø vieäc ñaùng tieác, nhöng töïu trung ñoù chæ laø moät hieän töôïng ôû maët ngoaøi. Chuùng ñaõ ñi vaøo quaù khöù roài, vaø cöù nhaéc ñi nhaéc laïi hoâm nay chaúng ích lôïi gì. Nhöõng tranh chaáp thöïc söï, gay gaét hôn, ñoù laø nhöõng gì coøn toàn taïi maõi taïi nôi yù thöùc cuûa Kitoâ höõu Vieät Nam. Ñaây haún laø nhöõng tranh chaáp maø söû gia coù söù maïng giuùp ngöôøi ta hieåu cho thaáu ñaùo ñeå coù ñöôïc moät chuùt aùnh saùng treân con ñöôøng maø Kitoâ höõu AÙ chaâu ngaøy nay phaûi böôùc ñi.
Nguyeân taéc thöù hai naày coù moät heä luaän. Nhöõng taùc nhaân thöïc söï cuûa lòch söû Giaùo hoäi Vieät Nam laø chính nhöõng ngöôøi Kitoâ höõu Vieät Nam, söï kieän ñoù khoâng theå choái caõi. Vaø söï kieän ñoù thöïc söï ñaõ laø nhö theá ngay töø nhöõng naêm ñaàu cuûa coâng cuoäc truyeàn baù Phuùc AÂm. Maëc duø Giaùo hoäi aáy chæ ñöôïc nhìn nhaän laø tröôûng thaønh (?) treân maët toå chöùc beân ngoaøi sau ba theá kyû ñaët döôùi quyeàn giaùm hoä, nhöng söùc naêng ñoäng thöïc söï luoân hieän dieän trong Giaùo hoäi ñoù, trong nhieàu Kitoâ höõu, vaø khoâng coù gì coù theå ngaên caûn haïn cheá ñöôïc caû.
Khi thaày giaûng ñaày duõng caûm laø Anreâ Phuù Yeân, vò töû ñaïo ñaàu tieân cuûa Giaùo hoäi taïi ñaây ñoái ñaàu vôùi Cai Baï Quaûng Nam naêm 1644, vaø vì söï can cöôøng cuûa mình maø chaáp nhaän phaûi cheát, haún ngaøi ñaõ ñi ngöôïc laïi vôùi luaät pheùp thôøi baáy giôø cuûa Vieät Nam. Nhöng ngaøi ñaõ khoâng bieåu loä tính can cöôøng, loøng trung kieân ñeå laøm ñieàu maø ngaøi cho laø thieän haûo nhaát nhö baát cöù vò anh huøng haøo kieät naøo trong truyeàn thoáng Vieät Nam hay sao? Ngaøi ñaõ khoâng uy duõng vaø hieân ngang trong thöû thaùch nhö Chöû Ñoàng Töû, vò toå cuûa ñaïo giaùo Vieät Nam (Chöû Ñaïo Toå) ñeå xöùng ñaùng ñöôïc ngöôøi ñoàng höông toân kính maõi trong kyù öùc cuõng nhö xöùng ñaùng höôûng thieân ñaøng theo quan nieäm Kitoâ giaùo hay sao? Haún nhieân, söï khaùc bieät ôû ñaây laø thaày giaûng Anreâ laø moät khuoân maët lòch söû maø söû gia coù theå truy cöùu ñöôïc, chöù khoâng phaûi laø moät nhaân vaät huyeàn thoaïi. Chöùng taù cuûa ngaøi ñaõ taïo aûnh höôûng vaø coù theå taùc ñoäng maïnh meõ treân Kitoâ giaùo Vieät Nam hôn laø kyù öùc veà nhieàu vò truyeàn giaùo.
Coøn ñoái vôùi vò quan leân aùn töû hình thaày Anreâ, vò naày ñaõ baát tuaân moät ñieàu khoaûn khaùc nôi 47 ñieàu khoaûn boä luaät Hoàng Ñöùc, vaø chuùng toâi thaáy toäi aáy cuûa vò naày gia troïng hôn nhieàu: "khoâng ñöôïc caäy maïnh maø laán aùp keû yeáu". Phuùc AÂm bieät ñaõi ngöôøi ngheøo vaø yeáu theá, seõ giuùp truyeàn thoáng Vieät Nam thaâm hieåu vaø öùng duïng roát raùo hôn ñieàu khoaûn naày xöùng laø vieân ñaù chôø ñoùn Phuùc AÂm, nhöng thöôøng laïi bò queân laõng taïi Vieät Nam cuõng nhö ôû caùc nôi khaùc.
Döôùi töïa ñeà naày Lineamenta laïi khai trieån nhöõng coâng lao cuûa Thaùnh boä Truyeàn baù Ñöùc tin vaø caùc Giaùo Hoaøng, vaø keát luaän: "Ngoaïi tröø moät soá tröôøng hôïp, Giaùo hoäi taïi AÙ chaâu phaàn chính laø keát quaû cuûa nhöõng hy sinh anh huøng, loøng thaùnh thieän vaø nhieät tình cuûa caùc nhaø truyeàn giaùo trong caùc thôøi kyø quaù khöù (Lineamenta soá 4). Trong nhaän ñònh cuûa mình veà Lineamenta caùc Giaùm muïc Vieät Nam pheâ bình toaøn boä baûn vaên naày.
Trong Baûn traû lôøi, caùc ngaøi ñaõ xaùc ñònh raèng nhöõng ngöôøi tieân phong trong coâng cuoäc truyeàn baù Phuùc AÂm laø "... giaùo daân vaø nöõ tu, vaø caû giôùi treû nöõa, ñang aâm thaàm laøm chöùng cho Ñöùc Gieâsu ôû khaép moïi mieàn ñaát nöôùc chuùng toâi". Söï kieän ñoù ñuùng thöïc, ít nhaát töø naêm 1630, naêm maø caùc vò truyeàn giaùo ôû Ñaøng Ngoaøi bò truïc xuaát, nhöng khoâng phaûi vì theá maø vieäc xin gia nhaäp ñöùc tin Kitoâ giaùo giaûm suùt ñi, nhôø vaøo söï daán thaân aâm thaàm vaø hieäu quaû cuûa caùc thaày giaûng (caùc vò daïy giaùo lyù). Bieát ñeán luùc naøo chuùng ta coù ñöôïc moät boä "lòch söû nhöõng Kitoâ höõu Vieät Nam" thaät söï, maø khoâng phaûi laø boä söû caùc nhaø truyeàn giaùo ngoaïi quoác?
Khoâng phaûi voâ côù maø haøng Giaùm muïc Vieät Nam noùi ñeán coâng cuoäc truyeàn baù Phuùc AÂm "aâm thaàm" naày. Ñöøng xem ñaây chæ laø moät loái trình baøy "cho phaûi leõ", lieân quan ñeán hoaøn caûnh chính trò hieän nay, maëc duø caùc Giaùm muïc thöïc söï ñaõ noùi ñeán nhöõng giôùi haïn ñeø naëng treân sinh hoaït toân giaùo. Ñuùng hôn, caùc ngaøi ñaõ xem ñaây laø dòp ñeå quay trôû veà nguoàn suoái Phuùc AÂm: moät dòp ñeå baét chöôùc cuoäc soáng ñôn baïc cuaû Chuaù Gieâsu, söï gaàn guõi cuûa Ngaøi ôû giöõa nhöõng ngöôøi ngheøo vaø beù nhoû, vöôït leân treân nhöõng quyeàn uy kyõ thuaät vaø kinh teá ñoâi khi ñöôïc xem nhö thieát yeáu nôi ngöôøi Taây phöông. Ngöôøi ta cuõng coù theå noùi raèng ñaây laø moät söï trôû veà thôøi nguyeân thuyû cuûa coâng cuoäc truyeàn baù Phuùc AÂm taïi Vieät Nam, khi maø tình caûnh ngheøo khoù vaø chòu baét bôù buoäc phaûi soáng trong aâm thaàm, nhöng moät nhoùm nhoû giaùo lyù vieân (thaày giaûng), vui veû, ñaày tình huynh ñeä vaø vöôït leân nhöõng ñua chen traàn theá, ñaõ töøng hoaøn thaønh nhöõng ñieàu kyø dieäu.
Nhö theá phaûi chaêng theo yù caùc Giaùm muïc Vieät Nam caàn keát luaän raèng lòch söû truyeàn giaùo vaø caùc vò truyeàn giaùo khoâng coù taàm möùc quan troïng gì caû? Chuùng toâi khoâng tin nhö theá. Ñieàu maø caùc ngaøi yeâu caàu laø lòch söû aáy caàn ñöôïc ñaët vaøo moät khung caûnh trung thöïc hôn, ñeå nhöõng ngöôøi tieân phong thöïc söï khoûi bò queân laõng. Trong yù nghóa ñoù, vieäc toân vinh 117 vò töû ñaïo leân baäc hieån thaùnh laø moät vieäc laøm chính ñaùng: 96 ngöôøi Vieät Nam, 21 ngöôøi ngoaïi quoác, maø vò ñöôïc choïn ñeå neâu teân leân ñaàu danh saùch laø thaùnh Anreâ Duõng Laïc, moät nhaân vaät töông ñoái "aâm thaàm".
Vieäc toân vinh hieån thaùnh ñoù theo quan ñieåm chuùng toâi laïi chöa hoaøn toaøn ñaït ñeán muïc ñích cuûa mình, vì ñaõ queân ñi nhöõng Kitoâ höõu Vieät Nam ñaàu tieân, nhöõng theá heä ñaõ môû ñöôøng tröôùc thôøi kyø coù nhöõng chia reõ vaø tranh chaáp. Caùc Giaùm muïc ñaõ gôïi leân "thôøi vaøng son" ñoù cuûa Giaùo hoäi Vieät Nam thôøi nguyeân thuûy, vaø so saùnh vôùi coäng ñoàng Kitoâ giaùo ñaàu tieân ôû Gieârusalem ñöôïc saùch Coâng vuï caùc Toâng ñoà ghi laïi.
Veà noäi dung ñoù, caùc ngaøi ñaõ neâu teân moät vò truyeàn giaùo laøm nhaân chöùng: Gaspar de Amaral. Ñieàu raát ñaùng löu yù laø teân vò truyeàn giaùo duy nhaát ñöôïc neâu leân trong baûn vaên cuûa caùc ngaøi ñuùng laø teân cuûa moät tu só Doøng Teân ngöôøi Boà Ñaøo Nha ñöôïc göûi ñeán nhaân danh quyeàn baûo trôï truyeàn giaùo cuûa vua Boà Ñaøo Nha (Padroado) maø trong lòch söû Giaùo hoäi Vieät Nam ngöôøi ta thöôøng khoâng maáy öa chuoäng. Chuùng toâi laïi nghó raèng vieäc choïn löïa teân tuoåi ñoù cuõng khoâng phaûi laø vieäc voâ tình. Amaral laø moät trong nhöõng ngöôøi ñaõ nghieân cöùu tieáng Vieät vaø coù khaû naêng hôn caû trong laõnh vöïc naày, do ñoù cuõng coù theå noùi laø ngöôøi ñaõ xaây döïng nhöõng neàn taûng thieát yeáu cho moïi noå löïc hoäi nhaäp vaên hoaù. Tuy vaäy, teân tuoåi cuûa ngaøi ít nhieàu bò che môø bôûi teân tuoåi cuûa Alexandre de Rhodes, ñoái vôùi daân chuùng vaø ngay caû ñoái vôùi nhieàu söû gia; ngaøi ñaùng ñöôïc neâu leân ñeå khoûi bò queân laõng. Nhöng ñieàu chính yeáu khi neâu danh Amaral khoâng phaûi laø ñeå vinh danh coâng lao cuûa ngaøi nhöng laø ñeå nhaéc ñeán vieäc ngaøi laøm chöùng veà nhöõng kitoâ höõu Vieät Nam: "Hoï ñaõ theo ñaïo nhöõng ngöôøi yeâu nhau".
Back
to Vietnamese Missionaries in Taiwan Home Page